W. SHAKESPEARE
HAMLETO
REĜIDO DE DANUJO
TRAGEDIO EN KVIN AKTOJ
TRADUKIS
L. ZAMENHOF
KVARA ELDONO
FRANCUJO.—HACHETTE ET Cie, PARIS.
ANGLUJO.—«REVIEW of REVIEWS», LONDON.
DANUJO.—ANDR.-FRED. HÖST & SÖN, KJOBENHAVN.
GERMANUJO.—MOLLER & BOREL, BERLIN.
HISPANUJO.—J.
ESPASA, BARCELONA.
ITALUJO.—RAFFAELLO GIUSTI, LIVORNO.
POLUJO.—M. ARCT, WARSZAWA.
SVEDUJO.—ESPERANTO FÖRENING,
STOCKHOLM.
|
PERSONOJ:
|
|
|
Klaŭdio,
|
reĝo de Danujo.
|
|
Hamleto,
|
filo de la estinta kaj nevo de la nuna reĝo.
|
|
Gertrudo,
|
reĝino de Danujo, patrino de Hamleto.
|
|
Polonio,
|
eminenta kortegano.
|
|
Ofelio,
|
filino de Polonio.
|
|
Horacio,
|
amiko de Hamleto.
|
|
Laerto,
|
filo de Polonio.
|
|
Voltimand
|
korteganoj.
|
|
Kornelio
|
|
Rosenkranz
|
|
Güldenstern
|
|
Osrik
|
|
Pastro.
|
|
|
Marcello
|
oficiroj.
|
|
Bernardo
|
|
Francisko,
|
soldato.
|
|
Reinhold,
|
servanto de Polonio.
|
|
Fortinbras,
|
reĝido de Norvegujo.
|
|
La spirito de la patro de Hamleto.
|
|
Kapitano.
|
|
|
Nobelo.
|
|
|
Ambasadoro.
|
|
|
Aktoroj.
|
|
|
Servanto.
|
|
Sinjoroj kaj sinjorinoj de la kortego, oficiroj, soldatoj, ŝipanoj,
tombistoj, kurieroj kaj popolanoj.
La agado havas lokon en Elsinoro.
AKTO I
SCENO I
Teraso antaŭ la palaco. Francisko staras sur la posteno; Bernardo
venas.
BERNARDO
He! Kiu?
FRANCISKO
Halt’! Respondu: kiu iras?
BERNARDO
La reĝo vivu!
FRANCISKO
Ĉu Bernardo?
BERNARDO
Jes!
FRANCISKO
Vi akurate venis al la servo!
BERNARDO
Dekdua horo sonis. Iru dormi.
FRANCISKO
Mi dankas. La malvarmo estas tranĉa,
Kaj mi min sentas nun ne tute bone.
BERNARDO
Ĉu ĉio estis orda kaj trankvila?
FRANCISKO
Eĉ mus’ ne preterkuris.
BERNARDO
Bonan nokton!
Se vidos vi
Marcellon, Horacion,
Kolegojn miajn, rapidigu
ilin!
FRANCISKO
Jen, ŝajnas, ili. Haltu! Kiu iras?
(Horacio kaj Marcello venas.)
HORACIO
Amikoj de la lando.
MARCELLO
Kaj de l’ reĝo.
FRANCISKO
Nu, bonan nokton!
MARCELLO
Bonan al vi dormon!
Vin kiu
anstataŭas nun?
FRANCISKO
Bernardo.
Li gardas nun.
Adiaŭ! (Foriras.)
MARCELLO
He! Bernardo!
BERNARDO
Ĉu Horacio?
HORACIO
Peco de li mem.
BERNARDO
Salut’ al vi, Marcello, Horacio!
HORACIO
Ĉu la apero nun denove venis?
BERNARDO
Nenion vidis mi.
MARCELLO
Jen Horacio
Parolas, ke
ĝi estas nur imago,
Ne kredas li pri la
fantom’ terura,
Kiun ni vidis jam la
duan fojon.
Kaj tial mi lin tien ĉi
invitis,
Ke li kun ni maldormu nunan nokton
Kaj, kiam la fantomo reaperos,
Li vidu kaj kun la fantom’ parolu.
HORACIO
He, babilaĵo! Kredu, ĝi ne venos.
BERNARDO
Sidiĝu do, kaj provos mi denove
Ataki per rakont’ orelon vian,
Ke ĝi forĵetu sian obstinecon
Kaj kredu, kion ni du fojojn vidis.
HORACIO
Nu, mi konsentas. Bone, ni sidiĝu,
Kaj vi rakontu.
BERNARDO
En la lasta nokto,
En la
momento, kiam tiu stelo
Tre luma, kiun vidas
vi, en sia
Kurado trans arkaĵo la ĉiela
En tiu sama loko, kiel nun,
Troviĝis,
tiam ni—mi kaj Marcello—
Ekvidis...
MARCELLO
Haltu! Jen ĝi mem aperas!
(Montras sin spirito en armaĵo.)
BERNARDO
Li mem, li mem, mortinta nia reĝo!
MARCELLO (al Horacio)
Vi estas instruita, Horacio,
Parolu
vi kun li!
BERNARDO
Ĉu ne simila
Li estas
al la reĝo? Diru mem!
HORACIO
Jes, jes! Li mem! Mi miras, timas, tremas.
BERNARDO
Li volas, ke kun li oni parolu.
MARCELLO
Parolu, Horacio!
HORACIO (al la spirito).
Kiu estas
Vi, kiu vagas en
la nokta horo
En la majesta nobla eksteraĵo
De la mortinta reĝo de Danujo?
Mi vin petegas per ĉielo: diru!
MARCELLO
Li estas ofendita.
BERNARDO
Li foriras.
HORACIO
En nomo de ĉielo! Restu! Diru!
(La spirito foriras.)
MARCELLO
Li iris for, respondi li ne volis.
BERNARDO
Ha, Horacio, kio al vi estas?
Vi
estas pala, tremas? Ĉu ne pli,
Ol sonĝo
estas tiu ĉi apero?
HORACIO
Per Dio! Mi ne povus tion kredi,
Se mi ne vidus ĝin per miaj propraj
Okuloj.
MARCELLO
Ne simila al la reĝo?
HORACIO
Ne malpli multe, ol vi al vi mem.
Jes, ĝuste tian portis li armaĵon
En la batalo kontraŭ la Norvegoj,
Li ĝuste tian vidon havis, kiam
Li en kolero sian pezan glavon
En
la glacion batis. Strange!
MARCELLO
Tiel
Li jam du fojojn kun
minaca vido
Aperis antaŭ ni en sama
horo.
HORACIO
Ne povas mi precize ĝin klarigi;
Sed la apero, kiom mi komprenas,
Al
nia land’ malbonon antaŭdiras.
MARCELLO
Ĉu ne militon? Ĉu vi scias, kial
Nun gardoj ĉie staras, pafilegoj
Nun estas pretigataj ĉiam novaj,
El l’ eksterlando venas bataliloj,
Rapide ŝipoj estas konstruataj
En
granda nombro, kaj eĉ en dimanĉoj
Ne
ĉesas la prepara laborado?
El kia kaŭzo
tiu rapidado
Kaj laborad’ en tago kaj
en nokto?
Ĉu povas iu diri?
HORACIO
Jes, mi povas,—
Almenaŭ
tiom, kiom mi ĝin aŭdis.
La
lasta reĝo, kies la figuro
Ĵus antaŭ
ni aperis, estis iam
Vokita—vi ĝin
scias—al batalo
De la Norvega reĝo
Fortinbras.
Hamleto, nia brava, glora reĝo,
En la batalo venkis Fortinbrason.
Laŭ la kontrakto antaŭsigelita
Kaj sankciita de la rajt’ kaj moro
Post morto de l’ venkita Fortinbras
La tuta lando de l’ venkita reĝo
Transiris en posedon de l’ venkinto.
Se la venkinto estus Fortinbras,
Al
li transiri devus nia lando.
Sed nun la juna
fil’ de Fortinbras,
Kuraĝigita
eble per la morto
De nia reĝo, amasigis
aron
Da kuraĝuloj kaj aventuristoj
Por entrepreno, kiun nia regno
Komprenas bone; lia celo estas:
Per
forta mano de la bataliloj
Elŝiri nun el
nia man’ la landon,
Perditan per batal’
de lia patro.
Kaj tio, kiel ŝajnas,
estas kaŭzo
De niaj prepariĝoj kaj
gardado
Kaj laborado en la tuta lando.
BERNARDO
Mi pensas ankaŭ, ke la kaŭzo estas
Nun tio ĉi. Pro tio ankaŭ certe
Nun vizitadas nokte nian gardon
Terura la fantomo en armaĵo
De
l’ reĝo, kiu kaŭzis la militon.
HORACIO
Ne! Mi alion timas de l’ fantomo!
En la plej glora temp’ de l’ granda Romo,
Ĵus antaŭ la pereo de Cezaro,
Mortintoj sin ellevis el la tomboj.
Kaj
promenadis tra la urbaj stratoj;
Kaj steloj
kun teruraj fajraj vostoj,
Kaj sanga roso,
makulita suno,
Mallumigita luno,—ĉio
tio
Aperis tiam kiel antaŭsignoj
De granda malfeliĉo. Tiel ofte
Antaŭ la veno de renversoj grandaj
Sin montras strangaj teruraj signoj
En
la naturo. Al ni ankaŭ certe
Nun la
ĉielo sendas tian signon...
(La spirito denove aperas.)
HORACIO
Sed ha! denove li aperas! Nepre
Mi nun kun li parolos, se eĉ morto
Al mi per ĝi minacos! Halt’, fantomo!
Se voĉon vi posedas kaj parolon,—
Parolu! Se per ia bona faro
Al
vi trankvilon povas mi alporti,—
Parolu!
Se danĝero al la lando
Minacas kaj
ankoraŭ estas eblo
La landon antaŭsavi,—ho,
parolu!
Kaj se en via vivo vi kolektis
Trezorojn kaj enfosis en la teron
Kaj nun pro ili vagas en la noktoj,—
Parolu! Diru! Restu kaj respondu! (Koko krias).
Haltigu ĝin, Marcello! Ĝi foriras!
MARCELLO
Ĉu piki lin per mia halebardo?
HORACIO
Jes, piku lin, se li ne volas stari!
BERNARDO
Jen ĝi!
HORACIO
Jen ĝi! Ho, halt’!
MARCELLO
Ha, ĝi foriris!
(La
spirito foriras).
Ni lin ofendas! Kontraŭ
majesteco
Ni venas kun sovaĝa atakado!
Kiel aer’ li estas nevundebla,
Kaj nia atakado estas vana!
BERNARDO
Li volis jam paroli, sed la koko
Ekkriis.
HORACIO
Kaj subite li ektremis,
Simile
al estaĵo pekoplena
Ĉe krio de
teruro. Oni diras,
La koko, trumpetisto de l’
mateno,
Per sia laŭta, forta, hela voĉo
El dormo vekas dion de la tago,
Kaj laŭ la krio de la koko tuj
El
akvo, fajro, tero kaj aero
Spirito ĉiu,
kie ajn li vagas,
Rapidas hejmen; la fantomo
pruvis
Al ni, ke tio estas ne malvero.
MARCELLO
Li malaperis ĉe la koka krio.
Mi aŭdis, ke en nokto Kristonaska,
En kiu sur la teron venas Kristo,
La
koko krias tra la tuta nokto:
Kaj ne kuraĝas
tiam la spiritoj
Sin montri, kaj la nokto
estas pura,
La steloj ne minacas, la koboldoj
Sin kaŝas kaj la sorĉistinoj dormas:
Ĉar tiel sankta estas tiu nokto.
HORACIO
Mi ankaŭ aŭdis, kaj mi iom kredas.
Sed vidu, la mateno purpurvesta
Leviĝas sur la roson de l’ monteto:
Ni povas jam forlasi la postenon,
Kaj mi konsilas: tion, kion vidis
Ni
en la nokto, ni rakontu ĉion
Al la
Hamleto juna; ĉar mi ĵuras,
Ke la
spirito, por ni tiel muta,
Al li parolos.
Ĉu konsentas vi,
Ke ni al li raportu,
kiel amo
Kaj ŝuldo al ni fari ĝin
ordonas!
MARCELLO
Mi petas vin, ni faru ĝin! Mi scias,
En kia loko ni lin certe trovos. (Ĉiuj foriras).
SCENO II
Salono en la palaco. La reĝo, la reĝino, Hamleto, Polonio,
Laerto, Voltimand, Kornelio, Korteganoj eniras.
REĜO
Ankoraŭ freŝa estas la memoro
Pri l’ morto de la kara nia frato,
Al nia kor’ konvenus nun funebri,
Kaj kvazaŭ unu frunto de malĝojo
La tuta regno devus nun sulkiĝi:
Sed tamen la prudento necesigas
Nin
venki la naturon; kun malĝojo
Pri la
mortinto ni decidis ligi
Memoron pri ni mem
kaj pri la regno.
Kaj tial ni kun ĝojo
depremita,
Per unu el l’ okuloj
plezurante
Kaj per la dua larmojn verŝegante,
Kun ĝoj’ funebra, plor’ edziĝofesta,
Pesante juste ĝojon kun doloro,
Edziĝis kun l’ edzin’ de nia frato,
Kun la reĝino nia kaj vidvino,
Heredantino de la glora regno.
Obeis
ni per tio ĉi al via
Konsilo tre
prudenta kaj libera.
Akceptu nian dankon kaj
saluton!
Kaj nun transiru ni al la aferoj.
Vi scias, ke la juna Fortinbras,
Ne respektante dece nian indon,
Pensante
eble nun, ke per la morto
De nia kara frato
renversiĝis
La ordo kaj la fort’
en nia lando,—
Ekpensis, ke li estas
pli potenca
Kaj ekturmentis nin per la
postulo
Redoni nun al li la tutan landon,
Perditan de mortinta lia patro
Laŭ plena rajt’ al glora nia frato.
Ni tial vin kunvokis nun. Aŭskultu
Decidon nian: Jen ni skribis skribon
Al l’ onklo de la juna Fortinbras—
Malforta kaj malsana en la lito,
L’ intencon de la nevo li ne scias—
Ni skribis, ke retenu li la nevon
De liaj krimaj, arogantaj agoj,
Ĉar
ĉiuj prepariĝoj ja fariĝas
En
lia propra lando kaj popolo.
Vin, bravaj
Voltimand kaj Kornelio,
Ni sendas kun la
skribo kaj saluto
Al la maljuna estro de l’
norvegoj.
Sed ne ricevas vi la rajton trakti
Kun la norvego pli, ol en mezuro
De tio, kion ĵus ni al vi diris.
Adiaŭ, kaj per rapideco montru
Al
ni fervoron vian!
KORNELIO kaj VOLTIMAND.
Kredu, reĝo,
Fidele ni
plenumos la ordonon.
REĜO
Ne dubas ni pri ĝi. Feliĉan vojon!
(Voltimand kaj Kornelio foriras.)
Kaj nun, Laerto, al l’ afero via!
Vi diris, ke vi peti ion volas!
Pri
kio ajn prudenta vi al ni
Parolos, viaj
vortoj ne perdiĝos.
Volonte ni plenumos
vian peton.
Ne pli obea estas kap’ al
koro,
Ne pli servema mano al la buŝo,
Ol la Danuja tron’ al via patro.
Sciigu nin pri la deziro via.
LAERTO
Mi petas vin, permesu al mi, reĝo,
Reiri nun Francujon. Mi volonte
El
tie venis tien ĉi, por fari
La servon
mian ĉe l’ kronado via;
Sed nun,
jam plenuminte mian ŝuldon,
Sopiras mi
denove al Francujo,
Kaj nun de vi permeson mi
petegas.
REĜO
Ĉu via patro ĝin permesas? Kion
Al tio diras Polonio?
POLONIO
Reĝo!
Li eldevigis la
permeson mian
Per ne ĉesanta ripetado,
tiel,
Ke fine mi al lia peto donis
Sigelon mian. Nun por li mi petas
Permeson
vian, via reĝo moŝto.
REĜO
Mi liberigas vin. Nun via tempo
Libere estas al dispono via.—
Kaj
nun al vi mi turnas min, Hamleto,
Vi, kara
nevo, kara filo mia!
HAMLETO (flanken).
Sed certe tute fremda per la koro!
REĜO
Ankoraŭ ĉiam nuboj sur la frunto?
HAMLETO
Ho, ne! Mi staras ja antaŭ la suno!
REĜINO
Forĵetu la doloron, kara filo,
Amikan frunton montru al la reĝo.
Ne
serĉu kun palpebroj mallevitaj
Eterne vian patron en la polvo.
Vi
scias ja: la leĝoj de l’ naturo
Ne
estas refareblaj! Kio vivas,
Necese devas iam
morti. Vivo
Eterna post la tombo nur
ekzistas.
HAMLETO
Ho, jes, reĝino, ĉiuj devas morti.
REĜINO
Nu kial do la morto de la patro
Al vi ekŝajnis tiel eksterorda?
HAMLETO
Ekŝajnis? Ne, ĝi estas, ho, patrino.
Ne mia nigra vesto, nek la ĝemoj,
Nek la okuloj plenaj de larmaro,
Nek
la funebra vido de l’ vizaĝo,
Nek
ĉiuj moroj de senkonsoleco
Min vere
montras. Ĉio estas ŝajno.
Funebron
estas tre facile ludi.
L’ efektivaĵon
portas mi interne;
Eksteraj gestoj estas ja
nur vestoj.
REĜO
Tre bela kaj laŭdinda estas via
Malĝojo pri la patro la mortinta.
Sed sciu, ankaŭ via patro perdis
La patron sian, tiu—ankaŭ sian.
La filo, laŭ la ŝuldo de infano,
Funebri devas kelkan tempon. Tamen
Obstine
kaj sen ia fino plendi,—
Agado tia
estas granda peko
Kaj tute ne konvenas al la
viro.
Ribel’ ĝi estas kontraŭ
la ĉielo,
Signo de kor’ sovaĝa
kaj senbrida,
De kapo nematura kaj malforta.
Pri kio ĉiu scias, ke fariĝi
Ĝi devis; kio estas tute simpla,
Plej ordinara fakto en la mondo:
Pro
kia kaŭzo tion ĉi obstine
Alpreni
al la koro? Fi, ĝi estas
Pekado kontraŭ
Dio kaj naturo,
Pekado kontraŭ la
mortinto mem;
Malsaĝo antaŭ pura la
prudento,
Kiu predikas: «patroj devas
morti»,
Kaj kiu ĉiam, de l’
mortint’ unua
Ĝis nuna tempo,
diras kaj ripetas:
«Ĝi devas tiel
esti!»—Mi vin petas,
Forĵetu
la doloron la sencelan
Kaj vidu patron en
persono nia;
La mondo sciu, ke al nia trono
Vi estas la sendube plej proksima,
Kaj, kiel plej amanta el la patroj,
Mi
portas por vi amon plej varmegan
En mia koro.
Ke vi nun reiru
Al la lernejo alta Vittenberga,
Ni tion ne dezirus; ni vin petas,
Vi restu apud ni, amata nevo,
Unua
kortegano, kara filo.
REĜINO
Vi ne rifuzu al patrino via:
Mi
petas vin, Hamleto, restu hejme.
HAMLETO
Al vi obei estas mia ŝuldo.
REĜO
Jen tio estas bele respondita.
Mi ĝojas, ke vi restas. Nun, reĝino,
La propravola cedo de Hamleto
Plenigas
mian koron je plezuro;
Kaj tial ni aranĝos
nun festenon,
Kaj kune kun la sono de l’
pokaloj
La pafilegoj tondru; ĉiun fojon,
Kiam la reĝo levos la pokalon,
De l’ tero tondro iru al ĉielo,
Tra l’ mondo ĝojon disportante.—Venu!
(La reĝo, reĝino, Laerto kaj korteganoj foriras).
HAMLETO
Ho, kial ne fandiĝas homa korpo,
Ne disflugiĝas kiel polv’ en vento!
Sin mem mortigi kial malpermesis
La Plejpotenca! Dio mia granda!
Ho,
kiel bestaj kaj abomenindaj
Aperas ĉiuj
agoj de la mondo!
Fi, fi! Ĝardeno plena
de venenaj
Malbelaj herboj, ĉie
senescepte!
Apenaŭ pasis du monatoj! Ne!
Nur ses semajnoj! Tia granda homo!
Se lin kompari kun la nuna reĝo,
Li estis Apolono ĉe Satiro!
Kaj tiel amis li patrinon mian,
Ke
al la vento eĉ li ne permesis
Vizaĝon
ŝian tuŝi! Ho, ĉielo!
Ho tero!
Ĉu forgesi estas eble?
Kaj ŝi ja
lin pasie tiel amis!
Kaj tamen nun post kelke
da semajnoj...
Pri tio mi ne volas eĉ
ekpensi!
Malforto! via nom’ estas:
virino!
Monato! Ŝi ankoraŭ ne
eluzis
La ŝuojn, kiujn portis ŝi,
irante
Funebre post la ĉerk’ de
mia patro,
Verŝante larmojn kvazaŭ
per riveroj.
Ho Dio mia! Besto senprudenta
Malĝojus ja pli longe! Nun edzino
De mia onklo, frat’ de mia patro,
Sed ne simila pli al mia patro,
Ol
mi al Herkuleso! Nur monato!
La signoj de
mensogaj ŝiaj larmoj
Ankoraŭ de l’
vizaĝ’ ne malaperis,—
Ŝi
estas jam edzino de alia!
Ho, malbenita
rapideco flugi
En kriman liton, liton de
adulto!
Ne bonon ĝi alportos! Tamen
krevu
Kor’ mia, sed silentu mia buŝo!
(Horacio, Bernardo kaj Marcello venas.)
HORACIO
Salut’ al la reĝido!
HAMLETO
Ha, mi ĝojas
Vin vidi!
Se memoro min ne trompas,
Vi estas Horacio?
HORACIO
Jes, reĝido.
Kaj ĉiam
tute preta al vi servi.
HAMLETO
Ne nomu min «reĝido», sed «amiko».
Sed kial vi forlasis Vittenbergon?
(Al Marcello)
Marcello?
MARCELLO
Jes, reĝido.
HAMLETO
Mi tre ĝojas
Revidi
vin.
(Al Horacio) Sed diru serioze,
Por kio vi forlasis
Vittenbergon?
HORACIO
De maldiligenteco, ho, reĝido.
HAMLETO
Al malamiko via ne permesus
Mi
tion diri, kaj vi vane penas
Kredigi min, ke
tio estas vero.
Mi scias, vi ne amas sen
laboro
Vagadi. Kion tie ĉi vi faras?
Ĉu trinki vi ankoraŭ volas lerni?
HORACIO
Mi alveturis al la enterigo
De
via patro.
HAMLETO
Ha, ne moku min,
Kolego;
diru, ke vi alveturis
Al fest’ edziĝa
de patrino mia!
HORACIO
Jes, vero, princ’, la dua baldaŭ sekvis
Post la unua.
HAMLETO
Vidu, mia kara,—
Afero
simpla de ekonomio:
De l’ fest’
funebra restis multaj manĝoj,—
Por ke
la manĝoj vane ne pereu,
Edziĝon
fari oni nun rapidis.
Ho, pli volonte mi en
la infero
Renkontus malamikon plej malbonan,
Ol tagon tiun ĉi alvivi! ŝajnas
Al mi, ke mi la patron mian vidas...
HORACIO
Ha, kie?
HAMLETO
En l’ okuloj de l’ animo.
HORACIO
Mi konis lin, li estis brava reĝo.
HAMLETO
Li estis homo en plej pura senco.
Al li similan ni neniam vidos.
HORACIO
Reĝido, al mi ŝajnas, ke mi vidis
Lin en la lasta nokto.
HAMLETO
Vidis? Kiun?
HORACIO
La reĝon, vian patron, mia princo.
HAMLETO
La reĝon? Mian patron?
HORACIO
Trankviligu,
Reĝido,
por momento vian miron
Kaj elaŭskultu,
kion mi raportos
Pri mirindaĵo, kies la
verecon
Atestos ambaŭ tiuj ĉi
kolegoj.
HAMLETO
Pro Dio, ho, rakontu pli rapide!
HORACIO
Du noktojn al Marcello kaj Bernardo
Aperis ĝi: postene ili staris,—
Kaj jen en noktomeza silentego
Aperas
antaŭ ili ia ombro,
Simila tute al patro
via,
Armita de la kapo ĝis piedoj;
Per paŝo serioza kaj majesta,
Ne rapidante, ĝi sin preterŝovas;
Tri fojojn ĝi ripetas sian marŝon
Antaŭ la teruritaj oficiroj,
Proksime
tiel, ke per halebardo
Ĝin ili povus tuŝi.
Dispremitaj
De granda timo, ili mute staras
Kaj eĉ ne provas ion ekparoli.
Pri la aper’ mistera kaj terura
Al mi ili rakontis. Mi kun ili
En
la sekvanta tria nokto gardis,
Kaj jen tre
vere en la sama horo,
Pri kiu ili diris, en
la sama,
Perfekte tiu sama maniero
Aperis la fantomo. Vian patron
Mi konis,—la fantom’ al li similis,
Kiel de l’ sama akvo gut’ al guto.
HAMLETO
Sed kie ĝi okazis?
MARCELLO
Ĝi okazis
Sur la teras’,
kie ni staris garde.
HAMLETO
(al Horacio) Al li parolis vi?
HORACIO
Jes, mia princo;
Sed li al
mi eĉ vorton ne respondis.
Nur unu fojon
ŝajnis, ke li levas
La
kapon kaj moveton ian faras,
Por ekparoli:
sed subite tiam
Ekkriis laŭte koko la
matenon,
Kaj tuje forrapidis la fantomo
Kaj malaperis.
HAMLETO
Efektive strange!
HORACIO
Mi ĵuras, ke ĝi estas pura vero!
Ni ĝin kalkulis kiel nian devon
Al vi raporti pri l’ afero.
HAMLETO
Vere,
Sinjoroj, tio min
maltrankviligas.
Ĉu vi hodiaŭ
staros gardon?
ĈIUJ
Jes.
HAMLETO
Kaj, diras vi, li estis en armaĵo?
ĈIUJ
Jes, princo.
HAMLETO
De la kapo ĝis piedoj?
ĈIUJ
De l’ kapo ĝis piedoj, nia princo.
HAMLETO
Kaj sekve la vizaĝon vi ne vidis?
HORACIO
Levita estis lia viziero,
Kaj
ni tre bone vidis la vizaĝon.
HAMLETO
Ĉu la rigardo estis malafabla?
HORACIO
Mieno lia montris pli suferon,
Sed ne koleron.
HAMLETO
Ĉu li estis pala,
Aŭ
ĉu koloron havis en vizaĝo?
HORACIO
Terure pala.
HAMLETO
Ĉu li vin rigardis?
HORACIO
Tre forte.
HAMLETO
Kial mi kun vi ne estis!
HORACIO
Por vi l’ apero estus tro terura!
HAMLETO
Tre povas esti. Ĉu li longe restis?
HORACIO
Apenaŭ centon povus vi kalkuli
Ĉe nerapida kalkulad’.
MARCELLO kaj BERNARDO
Pli longe!
HORACIO
Almenaŭ tiam, kiam mi ĝin vidis.
HAMLETO
La barbo estis griza, ĉu ne vere?
HORACIO
Ĝi estis tia, kiel mi ĝin vidis
Ĉe lia vivo: duonnigre-griza.
HAMLETO
Hodiaŭ mi kun vi en nokto staros;
Denove eble venos la fantomo.
HORACIO
Ĝi certe venos.
HAMLETO
Kaj se ĝi aperos
En l’
eksteraĵ’ de mia nobla patro,
Al
ĝi mi ekparolos, se eĉ tuta
Al mi
minacus la infero. Vin
Mi ĉiujn petas,
se ĝis nun silentis
Vi pri l’
apero, tenu ankaŭ plu
Ĝin en
sekreto; kaj al ĉio, kio
Okazos eble en
la nokto, havu
Okulojn kaj orelojn, sed ne buŝon.
Per mia amo mi vin rekompencos.
Adiaŭ do! en la dekdua horo
Sur
la teraso mi vin revizitos.
ĈIUJ
Al via princa moŝto niaj servoj!
HAMLETO
Ne, via amo, kiel al vi mia.
Adiaŭ
do! (Horacio, Marcello kaj Bernardo foriras.)
Spirit’
de mia patro
En bataliloj! Mi supozas ion
Malbonan. Ho, se venus jam la nokto!
Ĝis tiam do trankvile! Malbenaĵoj
Kaj krimoj venas al la lum’ de l’ tago,
Se eĉ murego tera ilin kovras. (Foriras).
SCENO III
Ĉambro en la domo de Polonio. Laerto kaj Ofelio eniras.
LAERTO
Pakaĵo mia estas sur la ŝipo.
Adiaŭ, fratineto! Se vi havos
Okazon,
ne forgesu al mi skribi
Pri via farto.
OFELIO
Ĉu vi tion dubas?
LAERTO
Sed pri Hamleto kaj pri lia amo
Konsilas mi al vi, vi ĝin rigardu,
Kiel kapricon kaj nur kiel ludon
De
juna sango; bela violeto
En la printempo:
frue elkreskinta,
Sed ne konstanta,—dolĉa,
sed ne daŭra,
Odoro, ĝuo de momento
unu,
Nenio pli.
OFELIO
Nenio pli?
LAERTO
Jes, tiel
Vi ĝin
rigardu. La natur’, kreskante,
Grandiĝas
pli ne sole per la korpo
Kaj per la forto de
la sama sento;
Kun la kreskado de la tempo
ofte
Ŝanĝiĝas la spirito kaj
la servo
Interne. Nun li eble amas vin;
Nek trompo nek malico nun makulas
La virton de l’ animo lia: tamen
Memoru vi, ke en la rango lia
De
sia volo li ne estas mastro.
Li mem ja estas
sklav’ de sia stato;
Ne povas li, kiel
la simplaj homoj,
Por si elekti: de elekto
lia
Dependas farto de la tuta regno,—
Li tial devas gvidi la elekton
Per la aprob’ kaj voĉo de la korpo,
Al kiu li mem servas kiel kapo.
Se li nun diras, ke li amas vin,
Prudente
estas, ke vi al li kredu
Nur tiom, kiom povas
li plenumi
La vorton sian,—tio estas
tiom,
Kiom permesas la komuna voĉo
De tuta la Danujo. Ekmemoru,
En
kia grad’ honoro via povas
Suferi, se aŭskultos
tro kredeme
Vi lian kanton, se la koron vian
Vi perdos kaj al lia persistado
Malkovros la trezoron vian ĉastan.
Vi timu ĝin, fratino mia kara,
Evitu
flaman mezon de la amo,
Atakon kaj atencon de
deziro!
Knabin’ plej ĉasta perdis
jam modeston,
Se al la lun’ ŝi
montris sian ĉarmon.
Eĉ virto ne
evitas kalumnion,
L’ infanojn de
printempo ofte mordas
La verm’ ankoraŭ
en la burĝoneco,
Kaj al la frua roso de
juneco
Spiret’ venena estas plej danĝera.
Vin gardu do! Tim’ donas garantion.
Por la juneco ĉie staras retoj.
OFELIO
La sencon de l’ instruo via bona
Konservos mi, por gardi mian bruston;
Sed, bona mia frato, vi ne agu
Simile
al la predikistoj, kiuj
Predikas krutan vojon
al ĉielo,
Dum ili mem senzorge kaj
volupte
Sur flora vojo de gajeco paŝas,
Mokante pri prediko sia propra.
LAERTO
Ne timu! Tamen mi tro longe restis.—
La patro venas jen! (Polonio eniras.)
(Al Polonio) Duobla beno
Sendube
duobligas la feliĉon:
Dank’ al
okazo mi denove povas
Adiaŭ al vi diri.
POLONIO
Vi ankoraŭ
La domon ne
forlasis? Al la ŝipo!
La vento blovas
helpe al la vojo,
Kaj oni vin atendas. Nu,
akceptu
Denove mian benon.
(Li metas la manon sur la kapon de Laerto.)
Kaj memoru
Regulojn, kiujn
mi al vi instruis:
Ne ĉian penson metu
sur la langon,
Ne donu tuj al ĉia penso
faron.
Afabla estu, sed ne tro kredema.
Al la amiko saĝe elektita
Kunforĝu vin en fera fideleco,
Sed
gardu vian manon de la premo
De ĉiu
renkontota bona frato.
Vi gardu vin de ĉia
malpaciĝo;
Se vi ĝin ne evitos,—tiam
agu
Fortike, ke la malamik’ vin timu.
Al ĉiu servu per orelo via,
Sed ne al ĉiu servu per la buŝo.
Konsilojn ĉiam prenu vi de ĉiu,
Sed propran juĝon en la kapo tenu
Laŭ via mon’ mezuru vian veston,
Sed ĉio estu takta kaj konvena;
Vin vestu bone, sed ne kiel dando:
Laŭ
vest’ ekkonas oni ofte viron,
La homoj
altastataj en Francujo
En tiu punkto estas
tre zorgemaj.
Ne prenu prunte kaj ne prunte
donu:
Per pruntedono ofte oni perdas
Krom sia havo ankaŭ la amikon,
Kaj pruntepren’ kondukas al ruino
De la mastraĵo. Antaŭ ĉio estu
Fidela al vi mem,—de tio sekvos,
Ke vi ne estos ankaŭ malfidela
Al
la aliaj homoj. Nun adiaŭ,
Kaj mia beno
vin akompanadu!
LAERTO
Adiaŭ, mia patro kaj sinjoro!
POLONIO
Jam tempo. Iru, oni vin atendas.
LAERTO
Adiaŭ, Ofelio, kaj memoru
Pri tio, kion diris mi al vi!
OFELIO
Mi bone ŝlosis ĝin en mia kapo,
Kaj la ŝlosilon mi al vi fordonas.
LAERTO (al Polonio kaj Ofelio)
Adiaŭ! (Foriras.)
POLONIO
Kia estas la konsilo,
Pri
kiu li parolis?
OFELIO
Pri Hamleto,
Pri la reĝido.
POLONIO
Ha, jes, ĝustatempe!
Mi
aŭdis, ke en lasta temp’ Hamleto
Al
vi komencis montri amikecon
Kaj ke vi mem
apartan afablecon
Al li montradis. Se ĝi
estas vero—
Mi aŭdis ĝin en
formo de averto—
Mi devas al vi diri,
ke vi mem
Kredeble ne komprenas tute klare
Danĝeron, kiu al filino mia
Kaj al honoro via nun minacas.
Kiel
vi estas unu kun la dua?
La veron al mi diru!
OFELIO
De mallonge
Al mi li
ripetadis kelkajn fojojn,
Ke li estimas min.
POLONIO
Ha, ha! Estimo!
Parolo de
nesperta knabineto!
Kaj kredas vi al la
«estimo» lia?
OFELIO
Mi mem ne scias, kiel pri ĝi pensi.
POLONIO
Nu, aŭdu do! Vi estas tre malsaĝa,
Ke vi akceptas por kontanta mono
La vortojn, kiuj vere ne enhavas
Eĉ
plej malgrandan indon. Vi vin tenu
Prudente
kaj singarde, ĉar alie
La malsaĝeco
via la grandega
Vin pereigos!
OFELIO
Li al mi proponis
La amon
sian pure kaj honeste.
POLONIO
Jes, pure kaj honeste! Vi, senkapa!
OFELIO
Li ĵuris al mi, patro mia kara,
Per ĉiuj sanktaj ĵuroj de ĉielo.
POLONIO
Kaptiloj por la birdoj! Mi ja scias,
Ke se la sango bolas, tiam lango
La
ĵurojn ne avaras. Ho, filino,
Ne prenu
vi por fajro tiun flamon,—
Ĝi
lumas, sed ĝi tute ne varmigas,
Ĝi
estingiĝas tuj, ne supervivas
Eĉ la
minuton de la promesado.
De nun kun via virga
afableco
Avaru pli; la paroladon vian
Vi ŝatu pli, ne estu tute preta
Tuj laŭ ordono! La reĝid’ Hamleto
Ankoraŭ estas juna, kaj li havas
Pli grandan liberecon, ol al vi
Donata
povas esti. Ofelio,
Mallonge mi sed klare al
vi diras:
Ne kredu al ĵurado lia; ĵuroj
Similaj estas trompaj delogantoj,
Antaŭparoloj de tre pekaj petoj;
Promesojn piajn ili hipokritas,
Por
pli sukcese veni al la celo.
Per unu vorto:
nun vi eĉ minuton
Ne restu en intima
parolado
Kun la reĝid’ Hamleto! Ne
kuraĝu
Forgesi mian tiun ĉi
ordonon!
Nun iru!
OFELIO
Mi obeos, mia patro. (Ambaŭ foriras.)
SCENO IV
La teraso antaŭ la palaco. Hamleto, Horacio kaj Marcello venas.
HAMLETO
Ho, kiel akra estas la aero!
HORACIO
Jes, princo, blovas vento malvarmega.
HAMLETO
Kioma horo?
HORACIO
Baldaŭ la dekdua.
MARCELLO
Ne, ne, jam la dekdua horo batis.
HORACIO
Ĉu efektive? Mi ne aŭdis. Sekve
Alproksimiĝas jam la temp’, en kiu
Aperas ordinare la spirito.
(Post la sceno estas aŭdataj tamburado kaj ektondro
de pafilego.)
Ha, kion tio ĉi signifas,
princo?
HAMLETO
La reĝo diligente nun pasigas
La nokton en gajega festenado;
Kaj
ĉiun fojon, kiam li eltrinkas
Pokalon,
pafilegoj al la mondo
Anoncas la grandfaron
de la reĝo.
HORACIO
Ekzistas tia moro?
HAMLETO
Jes, sendube.
Sed pensas mi,
ke estas pli honore
Forgesi tian moron, ol
ĝin sekvi.
La brua kaj diboĉa
festenado
Alportis al ni tre malbonan gloron
Ĉe la popoloj de la tuta mondo.
Drinkistoj oni nomas nin insulte;
Kaj
tiu ĉi makulo malpurigas
La gloron de
plej grandaj niaj faroj.
Similan sorton ofte
ankaŭ havas
Privataj homoj, se sen
propra kulpo
Makulon ian ili de naturo
Ricevis; se ekzemple de naskiĝo—
En kio ne ilia vol’ ja estis—
Ilia sango estas tro bolanta,
Rompanta
ofte digon de prudento;
Aŭ se kutimo
ilin malbonigis,—
La mond’ ilin
atakas sen kritiko,
Se eĉ
iliaj virtoj estas puraj
Kaj multenombraj.
Grajno da malbono
Por la okul’ de l’
mondo ofte kovras
La tutan indon de plej bona
homo.
(Aperas la spirito en armaĵo.)
HORACIO
Ho, vidu, princo, ĝi aperas!
HAMLETO
Dio!
Defendu nin, anĝeloj
de ĉielo!
(Li staras kelkajn
minutojn senmove.)
Spirito sankta, aŭ
demon’ terura,
Ĉu el ĉielo aŭ
el la infero,
Ĉu vi intencas bonon aŭ
malbonon,—
Aperis vi en tia nobla
formo,
Ke mi paroli devas. Ho, Hamleto,
Ho, patro, ho vi, reĝo de Danujo,
Respondu! Ho, ne lasu min perei
En
nesciado! Diru al mi, kial
Sin levis el la
tombo viaj ostoj?
Kaj la ĉerkujo, kien
ni trankvile
Vin metis, kial ĝi
malfermis nun
La pezan sian buŝon de
marmoro,
Por vin elĵeti? Kion ĝi
signifas,
Ke vi, senviva korpo, en armaĵo
Denove venis en la lunan lumon,
Por ektimigi nin, malsaĝajn homojn,
Kaj nin ataki per teruraj pensoj
Ne
klarigeblaj por l’ animo nia?
Por kio!
Diru! Kial? Kion fari?
(La spirito faras signojn al Hamleto.)
HORACIO
Li vokas vin, ke iru vi kun li,
Li kvazaŭ volas ion komuniki
Nur
al vi sola.
MARCELLO
Kun afablaj gestoj
Li vokas
vin pli malproksimen, princo;
Sed ho, pro Di’,
ne iru!
HORACIO
Ne, ne iru!
HAMLETO
Sed tie ĉi ne volas li paroli,
Kaj mi lin sekvos.
HORACIO
Ho, ne, ne, reĝido!
HAMLETO
Nu, kion do mi timos? Mia vivo
Ne havas por mi indon, kaj l’ animo,
Senmorta, kiel la spirito mem,
Ja
ne bezonas timi la spiriton.
Li vokas min
denove; mi lin sekvos.
HORACIO
Sed se li vin allogos al la maro,
Aŭ eble al la supro de l’ ŝtonego,
Staranta super la senfunda akvo,
Kaj tie per terura nova vido
Subite
nebuligos vian saĝon
Kaj pereigos vin?
Memoru, princo!
Jam per si mem
al ĉiu viva homo
Terura
estas tiu alta pinto,
Pendanta super la
bruantaj ondoj
De plej profunda loko de la
maro.
HAMLETO
Li ĉiam vokas. (Al la spirito) Iru, mi vin sekvas!
MARCELLO (retenante Hamleton).
Ho, princo, vi ne iros!
HAMLETO
For la manojn!
HORACIO
Aŭskultu nin, ne iru!
HAMLETO
Mia sorto
Min vokas, kaj per
ĝi mi sentas nun
En ĉiu vejno de la
korpo mia
Potencan feran forton de leono.
(La spirito faras signojn)
Li ĉiam vokas! Lasu! Pro ĉielo! (Li sin elŝiras.)
Fantomon faros mi el ĉiu, kiu
Kuraĝos min reteni! For! (Al la spirito) Ho, iru!
Mi post vi iras. (La spirito kaj Hamleto foriras.)
HORACIO
Ha, li freneziĝis!
MARCELLO
Ni sekvu lin! La dev’ al ni ordonas!
HORACIO
Ni iru! Kiel tio ĉi finiĝos?!
MARCELLO
Malbona io estas en Danujo.
HORACIO
Nin gardos la ĉielo.
MARCELLO
Ni rapidu!
SCENO V
Izolita loko de la teraso. La spirito kaj Hamleto venas.
HAMLETO
Ho, kien vi kondukas min? Parolu!
Mi plu ne iros jam!
SPIRITO
Aŭskultu!
HAMLETO
Diru!
SPIRITO
Jam proksimiĝas mia horo. Baldaŭ
Reiri devos mi al la sulfuraj
Turmentaj
flamoj.
HAMLETO
Malfeliĉa patro!
SPIRITO
Min ne bedaŭru, sed atentu bone,
Al tio, kion diros mi.
HAMLETO
Parolu!
Atenti estas mia
sankta ŝuldo.
SPIRITO
Kaj venĝi ankaŭ, kiam vi ekscios.
HAMLETO
Ho, Dio! Venĝi? Kion?
SPIRITO
Aŭdu bone.
Mi estas la
spirit’ de via patro,
Mi estas
kondamnita longan tempon
Vagadi en la nokto
kaj bruladi
La tutan tagon en eternaj flamoj,
Ĝis mi puriĝos de la ĉiuj pekoj
De mia tera vivo. Se ne estus
Al
mi malpermesite paroladi,
Rakonton tiam povus
mi komenci,
De kiu ĉiu vort’ al vi
dispremus
La koron, rigidigus vian sangon,
El kapo elsaltigus la okulojn,
Kaj ĉiun vian haron disstarigus
Simile al haregoj de histriko.
Sed
la misteroj de posttomba vivo
Ne devas soni
al orelo tera.
Aŭskultu! Se vi amis vian
patron...
HAMLETO
Ho, Dio!
SPIRITO
Venĝu por mortigo lia!
HAMLETO
Mortigo?
SPIRITO
Jes, mortigo plej malnobla,
Terura,
nenatura, neaŭdita.
HAMLETO
Ho, nomu lin! Ke povu mi tuj flugi,
Simile al la penso de amanto
Mi
flugu venĝi tuj.
SPIRITO
Vi ŝajnas preta
Vi
estus dorma, kiel pala herbo,
Kreskanta sur
la bordo de la Leto,
Se restus vi trankvila.
Aŭdu, filo:
La famon oni faris, ke en
tempo
De mia dormo en ĝardeno mia
Serpento mordis min; kaj oni trompas
Per la mensoga fam’ pri mia morto
L’ orelon de la regno; tamen sciu,
Ho, nobla mia filo: la serpento,
De
kies mordo mortis via patro,
Nun portas lian
kronon.
HAMLETO
Mia onklo!
Ho, la profeta
mia antaŭsento!
SPIRITO
Jes, tiu plej malnobla adultulo
Per sorĉo de la sprito, per perfido
(Ho, malbenita sprito kaj donacoj!)
Delogis
la reĝinon ŝajne virtan
Al la
plezuroj de malnobla amo.
Hamleto mia! Ho,
kia defalo!
De mi, kies la amo estis sankta,
Sendekliniĝa ĉiam de la ĵuro,
Farita en la tago de l’ edziĝo,—
Ŝi malaltiĝis al pekulo, kiun
Per ĉio la naturo ja malbenis!
Sed
kiel virton peko ne delogas,
Se ĝi eĉ
en ĉiela vest’ aperas,
Tiel
volupto, se eĉ kun anĝelo
Vi ligos
ĝin, enuas tamen baldaŭ
Kaj serĉas
ion novan... Sed silentu!
Mi sentas jam aeron
de mateno,—
Mi mallongigos la rakonton.
Kiam
En la ĝardeno laŭ kutimo mia
Mi dormis post tagmezo, via onklo
Mallaŭte alŝteliĝis kaj enverŝis
Al mi en la orelon plej teruran
Venenon el malgranda boteleto,
Venenon
tian, kiu tre rapide
Trakuras tuj la tutan
homan korpon
Kaj, kvazaŭ acidaĵo en
la lakto,
Momente malbonigas en la korpo
La tutan puran sangon. Mi pereis,
Kaj lepro mian tutan glatan korpon
Tuj
kovris per abomeninda ŝelo.
Kaj tiel mi
perfide en la dormo
Per frata mano estis
senigita
De l’ vivo, krono kaj edzino
kune,
Mi estis mortigita en florado
De miaj pekoj, sen konfesodono,
Sen komunio sankta; la kalkulon
Ne
resuminte, estis mi sendita
Kun
ĉiuj kulpoj sur la kapo
Al granda, fina
juĝo.
HAMLETO
Ho, terure!
SPIRITO
Se havas vi animon, ne permesu,
Ke reĝa lito de Danujo servu
Por
sangomiks’ adulta kaj volupto.
Sed kiel
ajn vi volos tion fari,—
Vi ne makulu
vian filan koron:
Nenion faru kontraŭ la
patrino,—
Ŝin juĝos la ĉielo
kaj la pikoj
De ŝia propra koro. Nun
adiaŭ!
La paliĝado de l’
lumanta vermo
Anoncas la aperon de l’
mateno.
Adiaŭ, filo, kaj memoru min!
(Foriras.)
HAMLETO
Ho, vi, ĉielo! Tero! Eble ankaŭ
L’ inferon voki?—Fi, halt’ mia koro!
Ne maljuniĝu tuj, ho mia korpo!
Fortike vi min portu! Vin memori?
Jes,
malfeliĉa patro! Tiel longe,
Ĝis
mia kapo perdos la kapablon
De ĉia
memorado! Vin memori?
Sed de l’ tabulo
de memoro mia
Forviŝos mi nun ĉion,
kio restis,
Sentencojn ĉiujn el la
libroj, ĉiujn
Pentraĵojn,
postesignojn, kiujn lasis
Sur ĝi la
pasintaĵo kaj juneco,
Observojn kaj la
spertojn de la vivo;
Ordono via vivos tute
sola
De nun en mia cerbo, ne miksita
Kun io malpli inda. Ho, ĉielo!
Virino malhonesta kaj perfida!
Fripono!
Vi, fripono ridetanta!...
La tabuleton donu!
Mi enskribos,
Ke oni povas ĉiam ridetadi
Kaj tamen esti friponeg’. Almenaŭ
En nia lando tio estas ebla. (Li skribas.)
Mi vin enskribis, onklo! Nun al mia
Deviz’! «Adiaŭ kaj memoru min!»
Mi ĵuris.
HORACIO (post la sceno).
Princo! Princo!
MARCELLO (post la sceno).
Princ’ Hamleto!
HORACIO (post la sceno).
Ho, Dio lin defendu!
HAMLETO (decide, al si mem).
Tiel estu!
MARCELLO (post la sceno).
He! Princo! He!
HAMLETO
He! kara mia, he!
Al mi,
birdeto mia, he! mi estas.
(Horacio kaj Marcello venas.)
MARCELLO
Nu, kio do sinjoro?
HORACIO
Kio nova?
HAMLETO
Ho, tre mirinde!
HORACIO
Diru, kara princo.
HAMLETO
Vi elbabilos.
HORACIO
Ne, pro la ĉielo!
MARCELLO
Mi ankaŭ ne.
HAMLETO
He, kion vi parolas
Ĉu
oni povus kredi?! Vi silentos?
HORACIO kaj MARCELLO
Jes, jes, pro la ĉielo, kara princo!
HAMLETO
En tuta la Danujo vi ne trovos
Friponon, kiu estus hom’ honesta.
HORACIO
Spirito ne bezonis ja sin levi
El tombo, por sciigi nin pri tio.
HAMLETO
Vi estas prava. Tial mi nun pensas,
Sen plua disputado ni jam povas
Al
ni la manojn premi reciproke
Kaj iri hejmen.
Iru, kien vokas
Vin la aferoj kaj deziroj
viaj—
Aferojn kaj dezirojn ĉiu
havas—
Mi ankaŭ, la mizera, iros
fari
Aferon mian,—mi nun iros preĝi.
HORACIO
Malklare kaj tre strange vi parolas.
HAMLETO
Ha, mi bedaŭras, ke mi vin ĉagrenas.
Mi ĝin bedaŭras el la tuta koro.
HORACIO
Vi ne ĉagrenas nin.
HAMLETO
Ne, Horacio,
Ĉagren’
ĝi estas, pro Patriko sankta...
Pri la
spirito de mi al vi diros,
Ĝi estas tre
senkulpa kaj honesta.
La
scivolecon pri la estintaĵo
Vi venkos,
kiel povos. Nun, kolegoj,
Amataj kunlernantoj
kaj amikoj,
Malgrandan unu peton mi vin
petos.
HORACIO
Parolu, princo, ni ĝin certe faros.
HAMLETO
Neniu devas scii pri l’ apero
De nuna nokto.
HORACIO kaj MARCELLO
Ni promesas, princo.
HAMLETO
Sed ĵuru!
HORACIO
Pro honoro, mi silentos!
MARCELLO
Mi ankaŭ, pro honor’!
HAMLETO
Sur mia glavo!
MARCELLO
Ni ĵuris jam, sinjoro.
HAMLETO
Sed mi petas,
Sur mia glavo
ĵuru al mi.
SPIRITO (sub la tero).
Ĵuru!
HAMLETO
Ha, mia kara! Vi al ni alrampis?
Nu, bone! La bravul’ aŭskultas. Ĵuru!
HORACIO
Sed kiel ĵuri?
HAMLETO
Ke neniam vi
Parolos eĉ
per unu sola vorto
Pri
tio, kion en la lasta nokto
Vi vidis. Ĵuru
sur la glavo!
SPIRITO (sub la tero).
Ĵuru!
HAMLETO
Hic et ubique? Ŝanĝu ni
la lokon!
Al mi, sinjoroj! Metu viajn manojn
Denove sur la glavon kaj ripetu,
Ke vi neniam al neniu diros
Pri la
apero de la nokto. Ĵuru
Pri tio ĉi
sur mia glavo!
SPIRITO (sub la tero).
Ĵuru!
HAMLETO
Ha, brave, mia talp’! Vi bone fosas!
Pli malproksimen do, amikoj!
HORACIO
Dio!
Tre strange kaj neniel
kompreneble!
HAMLETO
Plej bona estos, se vi ĝin forgesos!
Ekzistas en ĉiel’ kaj sur la tero
Pli da aferoj, ol en la lernejoj
Instruas filozofoj, Horacio.
Sed
venu! Kaj mi tie ĉi denove
Vin petas,
ĵuru: kiel ajn mirindaj
Al vi agado mia
poste ŝajnos,
Se eble poste trovos mi
utile
Ŝajnigi, ke mi perdis la
prudenton,—
Neniam vi kunmetu viajn
manojn
En tia formo, nek la kapon vian
Balancu tiel, nek per parolado
Dusenca montru, ke vi ion scias,—
Ekzemple: «nu, ni scias», aŭ «ni povus,
Se ni nur volus», aŭ «se nur paroli
Ni povus», aŭ «ekzistas unu punkto»...
Ne helpu al vi Dio en mizero,
Se
tion ĉi vi faros,—ĵuru!
SPIRITO (sub la tero).
Ĵuru!
HAMLETO
Ripozu, ho, spirito malfeliĉa!
Kaj nun, sinjoroj, mi min rekomendas
Al vi kun mia tuta amikeco.
Kaj
ĉion, kion mi, malriĉa, povas
Al vi
alporti aman kaj amikan,
Kun Dia help’
al vi mi ne rifuzos.
Ni iru! Kaj denove mi
vin petas,
La fingron ĉiam tenu sur la
buŝo!
Ni vivas en terura tempo! Ve,
Ke mi naskiĝis esti la punanto!
Nu, venu do! Ni iros ĉiuj kune.
(Ĉiuj foriras.)
AKTO II
SCENO I
Ĉambro en la domo de Polonio. Eniras Polonio kaj Reinhold.
POLONIO
Jen tiujn ĉi paperojn kaj la monon
Al li transdonu!
REINHOLD
Jes, sinjoro, bone.
POLONIO
Sed antaŭ ol viziti lin, vi faros
Prudente, se vi bone eldemandos
Pri
la konduto lia.
REINHOLD
Efektive,
Mi mem intencis
tion fari.
POLONIO
Bone!
Tre bone! Antaŭ
ĉio vi demandu,
Kielaj Danoj loĝas
en Parizo,
De kia speco, kiel ili vivas,
Kun kiu kaj en kiaj societoj;
Se per demandoj tiel deflankiĝaj
Vi vidos, ili konas mian filon,
Vi
venos pli proksime al la celo,
Ol per
demandoj rektaj. Agu, kvazaŭ
Vi konus
lin nur iom, malproksime;
Ekzemple: «Ha,
mi konas lian patron,
Kaj lian familion, eĉ
lin mem
Mi iom konas». Ĉu vi min
komprenas?
REINHOLD
Ho, jes, sinjoro!
POLONIO
«Eĉ lin mem», vi diros,
«Sed nur malmulte; se mi ne eraras,
Li estas tre sovaĝa, faras tion
Kaj tion...» nun vi povas lin kulpigi
Per plej diversaj elpensitaj faktoj;
Nur ne per ia malbonaĵo, kiu
Al
li alporti povus malhonoron!
Ho, nur ne tion!
Gardu vin de tio!
Nur tiajn faktojn, kiuj
ordinare
Junecon akompanas.
REINHOLD
Nu, ekzemple
Ludado...
POLONIO
Jes! drinkado, duelado,
Insultemeco,
aŭ malpacemeco,
Eĉ petolado kun
virinoj.
REINHOLD
Tamen
Ĉu tio jam ne
estos malhonoro?
POLONIO
Ho, ne, se vi nur lerte ĝin esprimos.
Ne diru, ke li estas tute sklavo
De volupteco; ne, prezentu liajn mankojn
En tia lumo, ke ili aperu
Kiel
makuloj nur de libereco,
Esprimoj de flameco
de l’ spirito,
Ekboloj de senbrida juna
sango.
REINHOLD
Sed, ho, sinjoro...
POLONIO
Kial tion fari?
REINHOLD
Jes, mi dezirus scii, kia celo...
POLONIO
Nu, vidu, mia plano estas tia,
Kaj mi esperas, ke ĝi bone fruktos:
Se vi sur mian filon tiel ĵetos
La makuletojn, tiam diligente
Atentu!
Se kunparolanto via
La junan homon iam vidis
kulpan
En la malvirtoj ĵus nomitaj,
tiam,
Ho, kredu, li en tia maniero
Al vi sin turnos: «Jes, sinjoro mia»,
Aŭ «jes, amiko», aŭ «jes,
estimata»,
Aŭ kiel ajn en tiu
lando estas
La form’ uzata de
ekparolado...
REINHOLD
Nu, bone.
POLONIO
Kaj li poste faros tiel:
Li
faros... jes... kion mi volis diri?..
Mi
volis ion diri... Al diablo!
Nu, kie do mi
haltis? He?
REINHOLD
Vi haltis
Ĉe l’
vortoj «li en tia maniero
Al vi sin
turnos»
POLONIO
Ha! Al vi sin turnos.
Li
turnos sin al vi: «Jes, mi lin konas,
Sinjoron
tiun vidis mi hieraŭ,
Aŭ antaŭ
kelka temp’, aŭ kiam ajn;
En tia aŭ
tiela societo;
Li tie efektive alte ludis,
Li tie estis en malsobra stato,
Li tie sin batadis kun kolegoj»;
Aŭ «mi lin vidis, kiam li eniris
En domon de virinoj de malĉasto»;
Aŭ tiel plu. Kaj tiam vi rimarkos,
Ke via kaptileto la mensoga
Alkaptis
la ezokon de la vero;
Kaj tiel ni, sprituloj,
ĉiam povas
Per anguletoj kaj per
artifikoj,
Per kurba voj’ al rekta celo
veni;
Kaj tiel vi laŭ mia klarigado
Facile elesploros mian filon.
Ĉu
vi komprenis bone?
REINHOLD
Jes, sinjoro.
POLONIO
Kaj nun kun Dio iru! Bonan vojon!
REINHOLD
Sinjor’...
POLONIO
Vi ankaŭ mem lin elobservu,
Per la rilat’ al vi.
REINHOLD
Mi ĉion faros.
POLONIO
Ke li nur diligente muzikadu!
REINHOLD
Tre bone. Mi salutas!
POLONIO
Nu, adiaŭ!
(Reinhold foriras. Eniras Ofelio.)
POLONIO
Nu, kio, Ofelio? Kio nova?
OFELIO
Ha, estimata patro! De teruro
Mi
tuta tremas!
POLONIO
Kio do fariĝis?
OFELIO
En mia ĉambro sidis mi, kudrante,—
Subite venas la reĝid’ Hamleto,
Kun disŝirita vesto, sen ĉapelo,
La ŝtrumpoj disligitaj kaj malpuraj
Senorde pendas sur la maleoloj;
Tre pala, kun piedoj skuiĝantaj;
Kun vido tiel plena de teruro,
Kvazaŭ
li venus ĵus el la infero,
Por antaŭdiri
ian teruregon.
POLONIO
De am’ al vi li eble freneziĝis?
OFELIO
Sinjoro, mi ne scias, sed mi timas,
Ke tiel estas.
POLONIO
Kion do li diris?
OFELIO
Li prenis mian manon kaj ĝin premis,
Kaj poste sin retiris kaj, tenante
La duan manon super la okuloj,
Li
rigardadis sur vizaĝon mian
Kun tia
atenteco, kvazaŭ volus
Li
pentri ĝin. Li tiel longe staris;
Kaj
fine, ekskuinte mian manon,
Tri fojojn
balancinte sian kapon,
Ekĝemis li kun
tia sopireco
Kaj tia profundeco, kvazaŭ
volus
Li kun la ĝemo fini sian vivon.
Kaj poste li min lasis iri for,
Kaj ankaŭ mem foriris, sed la kapon
Ankoraŭ ĉiam tenis li turnite
Al mia flanko, ĝis li malaperis.
POLONIO
Sufiĉe! Venu! al la reĝ’ ni iru!
Ĝi estas freneziĝo de la amo;
La amo ruinigas la amanton,
Kondukas
al decidoj malesperaj,
La homon ofte ĝi
turmentas pli,
Ol ĉiuj la pasioj en la
mondo.
Bedaŭras mi la princon! Ĉu
vi eble
Akceptis lin jam tro maldelikate?
OFELIO
Ne, kara patro; laŭ ordono via
Mi nur de li leterojn ne akceptis
Kaj
malpermesis vizitadi min.
POLONIO
Nu, tio ĉi lin certe frenezigis.
Bedaŭras mi jam mian severecon.
Mi pensis ja, ke li nur petoladas
Kaj
volas pereigi vin. Ho, Dio,
Ho, mia malbenita
suspektado!
Ni, maljunuloj, havas la kutimon
Tro malproksime peli la singardon,
Kiel junuloj ofte tro suferas
Je
absoluta manko de singardo.
Ni iru al la reĝo!
La konfeso
Ne plaĉos al la reĝo,
sed pli multe
Lin kolerigus la kaŝado.
Venu!
(Ambaŭ foriras.)
SCENO II
Ĉambro en la palaco. La reĝo, la reĝino, Rosenkranz, Güldenstern
kaj korteganoj.
REĜO
Ni vin salutas, nia Rosenkranz
Kaj nia Güldenstern! Ne sole vidi
Ni volis vin, sed ankaŭ la bezono
De viaj servoj igis nin vin voki.
Vi
aŭdis jam pri la metamorfozo
De la reĝid’
Hamleto: nek ekstere
Kaj nek interne li
similas nun
Al tio, kio li antaŭe estis.
La kaŭzon, kiu, krom la patra morto,
Al tia stato nun lin alkondukis,
Ne povas mi diveni. Nun mi petas
Vin
ambaŭ, kiuj tutan la junecon
Kun li
pasigis kune kaj tre bone
Lin konas,—vin
mi petas, volu resti
Tra kelka tempo en
palaco nia,
Penadu lin altiri al amuzoj
Kaj ĉe okazoj esploradu lerte
La kaŭzon, kiu premas lin kaŝite.
Se konos ni la kaŭzon, ni jam povos
Kuraci lin.
REĜINO
Sinjoroj miaj karaj,
Pri vi
li tiel ofte paroladis,—
Mi
scias, li vin amas pli, ol ĉiujn.
Se vi
konsentos fari la komplezon
Al ni kaj ĉe
ni resti kelkan tempon,
Por helpi al la
malfeliĉo nia,
Ni rekompencos la viziton
vian
Per plej konvena reĝa rekompenco.
ROSENKRANZ
Vi havas rajton, viaj reĝaj moŝtoj,
Al ni ordoni. Vi ne devas peti
Pri tio, kio estas nia ŝuldo.
GÜLDENSTERN
Obeos ni kaj ambaŭ ni promesas
Laŭ ĉiuj fortoj servi akurate
Al viaj reĝaj moŝtoj.
REĜO
Ni vin dankas,
Ho, karaj
Rosenkranz kaj Güldenstern!
REĜINO
Mi dankas vin, ho, karaj Güldenstern
Kaj Rosenkranz! Vizitu plej rapide
Hamleton, mian filon malfeliĉan.
Kaj iu el la korteganoj iru
Sinjorojn
akompani al Hamleto!
GÜLDENSTERN
La Plejpotenca faru nian venon
Por li saniga!
REĜINO
Dio volu! Amen!
(Rosenkranz, Güldenstern kaj kelkaj korteganoj foriras. Venas
Polonio.)
POLONIO
Afabla reĝo! Jam el Norvegujo
Revenis la senditoj kun sukceso.
REĜO
Vi ĉiam estis patro de agrablaj
Sciigoj.
POLONIO
Ĉu ne vere, mia reĝo?
Jes, kredu, mia reĝo, mi dediĉas
La tutan mian kapon kaj animon
Post
mia Dio nur al mia reĝo.
Kaj nun mi
pensas—se la cerbo mia
Ne ĉesis
sur vojeto de prudento
Sukcese ĉasi—ke
la veran kaŭzon
De l’ freneziĝo
de l’ reĝid’ mi trovis.
REĜO
Ho, diru! Mi rapide volas aŭdi!
POLONIO
Aŭskultu antaŭ ĉio la senditojn;
Kaj mia bona scio al vi estu
Postmanĝo
al festeno la agrabla.
REĜO
Nu, bone, alkonduku la senditojn! (Polonio foriras.)
Li diras, ho, Gertrudo mia kara,
Ke trovis li la kaŭzon de malsano
De via filo.
REĜINO
Mi la kaŭzon vidas
Nur
en la morto de la patro lia
Kaj en edziĝo
nia tro rapida.
REĜO
Ni baldaŭ ĉion scios, mia kara.
(Polonio revenas kun Voltimand kaj Kornelio.)
Ni vin salutas, karaj revenintoj!
Rakontu, Voltimand, kion alportis
Vi
de la frato nia la Norvega?
VOLTIMAND
Redonon de salut’ kaj bondeziroj.
Tuj post’ alveno nia li elsendis
Ordonon, por haltigi la preparojn
De
sia nev’, pri kiu li supozis,
Ke li
armiĝas kontraŭ la Polujo;
Li post
esploro efektive vidis,
Ke ĉio estis
kontraŭ via moŝto.
Kaj ĉagrenita,
ke malsanon lian
Kaj maljunecon oni tiel
trompis,
Li sendis tuj, por voki
Fortinbrason,
Riproĉis lin severe, kaj
la nevo
Solene ĵuris, ke li plu neniam
Batalos kontraŭ via reĝa moŝto.
Per tio ĝojigita, la maljuna
Por li asignis la salajron jaran
De
tri mil kronoj kaj al li permesis
Kontraŭ
Polujo uzi la varbitan
Militistaron; kaj por
via moŝto
Al ni li donis jenan skriban
peton,
Ke vi permesi volu al l’ anaro
Tra via lando fari la trairon
Sub
la kondiĉoj, kiujn pli detale
Vi legos
en la jena skriba peto.
REĜO
Ni trovas ĉion bona. Ni en tempo
Pli oportuna legos kaj pripensos
Kaj
donos la respondon. Vin ni dankas
Por viaj
penoj kaj fidela servo.
Nun iru vi ripozi,
kaj hodiaŭ
Al la vespero ni vin petas
veni
Kun ni festeni. Estu bonaj gastoj!
(Voltimand kaj Kornelio foriras.)
POLONIO
Nun la negoco estas jam finita.
Ho, reĝo kaj reĝino, se mi volus
Komenci nun klarigojn, kio estas
Reĝa
moŝteco, kio servemeco,
Kaj
kial tago estas tago, kial
La nokto estas
nokto, tempo—tempo:
Signifus tio perdi
senutile
La tagon kaj la nokton kaj la
tempon;
Ĉar mallongeco estas la spirito
De saĝo kaj multevorteco estas
La korpo kaj ekstera ornamaĵo,
Mi
ĉion tial diros tre mallonge.
La nobla
via filo freneziĝis;
Mi diras «freneziĝis»,
ĉar en kio
Konsistas freneziĝo? Ja
en tio,
Ke oni frenezumas. Sed ni lasu
Ĝin flanke kaj komencu...
REĜINO
Mi vin petas.
Pli da enhavo,
malpli da artaĵo!
POLONIO
Mi ĵuras, mi parolas sen artaĵo!
Li estas nun freneza,—estas vero; Kaj vere tio estas tre domaĝa, Kaj
tre domaĝe, ke ĝi estas vero; Cetere
mi konsentas, ke mi uzis Figuron neprudentan,—ni
ĝin lasu, Kaj mi sen arto iru al l’
afero. Ni sekve diras, ke li freneziĝis;
Nun restas, ke ni trovu nur la kaŭzon
De la efekto, aŭ, pli vere diri, De la difekto, ĉar neniu dubas, Ke tiu ĉi difekt-efekto havas Sendube
ian kaŭzon. Nun finite,— La stato
de l’ afero estas tia: Atenti volu! (Li
elprenas paperon el la poŝo.) Mi filinon
havas —Mi havas ŝin, ĉar
ŝi ja estas mia— Nun el obeo, kiun
ŝi ja ŝuldas, Ŝi
tion ĉi al mi transdonis. Vidu Kaj
konsideru! (Li legas)
«Al la ĉiela, la idolo de mia animo, la ravanta Ofelio»—Tio
ĉi estas malbona frazo, triviala frazo; «ravanta» estas
triviala frazo.—Sed aŭskultu plu: «Al ŝia belega
delikata brusto tiuj ĉi linioj» k. t. p.
REĜINO
Ĉu tion ĉi Hamleto al ŝi sendis?
POLONIO
Ho tuj, reĝino, mi raportos ĉion.
(Li legas.) «Dubu pri la sun’ super la tero,
Dubu, ĉu en steloj brilas flamo, Dubu pri vereco de la vero, Sed ne
dubu nur pri mia amo.
Ho, kara Ofelio, la versofarado ne prosperas al mi; mi ne posedas la
arton ritmigi miajn sopirojn; sed ke mi forte vin amas, ho plej kara
mia, tion ĉi kredu al mi. Adiaŭ! Via por eterne, plej kara fraŭlino,
tiel longe kiel tiu ĉi tera maŝino al li apartenas—Hamleto.»
Jen tion en ŝuldata obeado Al mi filino mia montris. Ankaŭ Pri ĉio, kion li al ŝi parolis, Precize laŭ la tempo kaj la loko Kaj maniero ŝi al mi raportis.
REĜO
Sed kiel ŝi akceptis lian amon?
POLONIO
Kiele pensas vi pri mi?
REĜO
Mi pensas,
Vi estas hom’
fidela kaj honesta.
POLONIO
Mi tion pruvos. Kion do vi pensus,
Se mi, vidante, kiel tiu amo
Disvolvas
sin (mi tion bone vidis
Ankoraŭ antaŭ
ol filino mia
Al mi rakontis),—kion
pensus vi,
Aŭ kion pensus ŝia reĝa
moŝto,
Reĝino mia alte estimata,
Se mi en la afero ludus rolon
De
leterujo aŭ de skribotablo,
Se mi
silente, mute mian koron
Por tio fermus kaj
sen ia faro
Rigardus tiun amon? Kion tiam
Vi povus pensi pri persono mia?
Ne, mi alpaŝis rekte al l’ afero
Kaj tiel diris al filino mia:
«Reĝida
moŝt’ Hamleto estas princo,
Por vi
tro alta; ne kuraĝu ludi!»
Kaj mi
al ŝi ordonis, ke ŝi tenu
Sin
malproksime de la princ’ Hamleto,
Leterojn
ne akceptu, nek donacojn.
Ordonon mian patran
ŝi plenumis,
Kaj li, nun rifuzita (vi
permesu
Ke mi raportu per mallongaj vortoj),
Fariĝis tre malĝoja kaj li perdis
La apetiton, poste eĉ la dormon,
Li baldaŭ perdis ankaŭ sian forton
Kaj poste perdis ankaŭ la konscion,
Kaj tiel ŝtup’ post ŝtupo li enfalis
En la frenezon, kiu nun lin premas
Kaj ĉiujn nin sincere malĝojigas.
REĜO (al la reĝino).
Vi pensas, ke ĝi povus esti ebla?
REĜINO
Tre povas esti.
POLONIO (al la reĝo).
Ĉu eĉ unu fojon
Vi
iam vidis, ke mi kun certeco
Raportis:
«tiel estas», kaj en vero
Ne
estis tiel?
REĜO
Ne, mi ne memoras.
POLONIO (montrante sian kapon kaj ŝultrojn).
Deprenu al mi tion nun de tio,
Se ne senduban veron mi raportas.
Se
postesigno gvidas min, mi trovos
La kernon de
la vero, se ĝi sidus
Eĉ en la plej
profunda kaŝiteco.
REĜO
Sed kiel ni esplorus pli precize?
POLONIO
Vi scias, ke tre ofte tutajn horojn
Li promenadas en la galerio.
REĜINO
Jes, efektive.
POLONIO
Nun filinon mian
Mi tien
lasos; vi kun mi vin kaŝos
Ekzemple post
tapiŝo, por observi.
Se li ne amas
ŝin kaj ne per tio
Li freneziĝis,
tiam mi ne estu
Pli via kortegano-konsilanto.
Mi tiam plugu kampon, paŝtu bruton.
REĜO
Ni vidu. (Eniras Hamleto, legante.)
REĜINO
Jen li venas, ion legas,—
Kun kia malgajeco en vizaĝo!
POLONIO
Mi petas vin, vi ambaŭ tuj foriru!
Mi tuj al li alpaŝos, vi permesu!
(La reĝo, reĝino kaj korteganoj foriras).
POLONIO (al Hamleto).
Kiele fartas mia bona princo?
HAMLETO
Dank’ al ĉielo, bone!
POLONIO
Ĉu vi min konas, via princa moŝto?
HAMLETO
Tre bone. Vi ja estas fiŝisto?
HAMLETO
Tiam mi dezirus al vi, ke vi estu tia honesta homo.
POLONIO
Honesta, mia princo?
HAMLETO
Jes, sinjoro, esti honesta en tiu ĉi mondo signifas esti elektita
inter dek mil.
POLONIO
Tute vere, mia princo.
HAMLETO
Ĉar se la suno naskas vermojn en malviva hundo... diaĵo, kiu
kisas mortintaĵon... Ĉu vi havas filinon?
HAMLETO
Ne permesu al ŝi iri en la suno. Fruktoportado estas beno: sed
ĉar via filino povus porti fruktojn,—gardu vin amiko.
POLONIO
Kion vi komprenas sub tio ĉi? (Flanken) Ĉiam pri mia filino.
Kaj tamen li antaŭ momento ne konis min; li diris, ke mi estas fiŝisto.
Li venis malproksimen, tre malproksimen! Estas vero, en mia juneco la
amo ankaŭ kondukis min en tre danĝeran situacion, preskaŭ
tiel same danĝere kiel lin. Mi denove ekparolos al li. (Laŭte)
Kion vi legas, mia princo?
HAMLETO
Vortojn, vortojn, vortojn.
POLONIO
Sed kia estas la enhavo?
HAMLETO
Vi volas ion havi?
POLONIO
Ne, mi demandas, pri kio estas parolate en tiu ĉi libro, mia
princo.
HAMLETO
Kalumnioj, mia sinjoro! La malnobla satira verkisto de tiu ĉi libro
diras, ke maljunaj homoj havas grizajn barbojn, ke iliaj vizaĝoj
estas sulkitaj, ke iliaj okuloj estas malsanaj, ke ili havas superfluan
mankon de sprito kaj ke al tio ĉi ili havas tre malfortajn
femurojn. Kvankam pri ĉio tio ĉi mi estas sincere kaj forte
konvinkita, mi tamen ne aprobas, ke li pri ĉio tio ĉi skribas;
ĉar vi mem, sinjoro, fariĝus tiel maljuna kiel mi, se vi povus
iri returnen kiel kankro.
POLONIO (flanken).
Kvankam tio ĉi estas frenezo, ĝi tamen havas en si metodon.
(Laŭte) Ĉu vi ne volas iom ŝanĝi la lokon, princo?
HAMLETO
Iri en la tombon?
POLONIO
Nu, tio ĉi estus efektive radikala ŝanĝo de la loko!
(Flanken) Kiel trafaj ofte estas liaj respondoj? Estas feliĉo, ke
la frenezo ofte havas ion tian, kio al la saĝo kaj al la sana
prudento ne bone prosperas. Mi forlasos lin kaj tuj penos aranĝi en
ia maniero renkontiĝon inter li kaj mia filino. (Laŭte) Plej
afabla reĝido, permesu al mi preni la kuraĝon diri al vi adiaŭ.
HAMLETO
El ĉio, kion vi povas preni de mi, mi nenion cedos al vi tiel
volonte, kiel mian vivon, mian vivon.
HAMLETO
La enuigaj maljunaj malsaĝuloj!
(Venas Rosenkranz kaj Güldenstern.)
POLONIO (forirante).
Vi serĉas la princon Hamleton? Jen li estas.
ROSENKRANZ (al Polonio).
Ni dankas vin, sinjoro!
(Polonio foriras.)
GÜLDENSTERN
Estimata princo...
ROSENKRANZ
Mia kara princo...
HAMLETO
Miaj karaj bonaj amikoj! Kiel vi fartas, Güldenstern? Ha,
Rosenkranz! Bonaj kolegoj, kiel vi fartas?
ROSENKRANZ
Kiel mezaj filoj de tiu ĉi tero.
GÜLDENSTERN
Ni estas feliĉaj jam per tio, ke ni ne estas tro feliĉaj; sur
la ĉapo de Fortuno ni ne estas la pinto.
HAMLETO
Ankaŭ ne la plandoj de ŝiaj ŝuoj?
ROSENKRANZ
Ankaŭ tio ne, kara princo.
HAMLETO
Vi vivas sekve en la regiono de ŝia zono aŭ en la centro de
ŝia favoro?
GÜLDENSTERN
Jes, efektive, ni ne estas tute fremdaj al ŝi.
HAMLETO
Sub la koro de la feliĉo? Ho, tre vere, la feliĉo estas
publika virino. Kio da nova?
ROSENKRANZ
Nenio, mia princo, nur ke la mondo fariĝis pli honesta.
HAMLETO
Ha, tiam kredeble baldaŭ estos la finiĝo de la mondo! Sed via
novaĵo ne estas vera. Permesu al mi demandi: per kio vi, miaj bonaj
amikoj, kolerigis la Fortunon, ke ŝi vin sendis tien ĉi en la
malliberejon?
GÜLDENSTERN
En la malliberejon, mia princo?
HAMLETO
Danujo estas malliberejo.
ROSENKRANZ
Tiam ankaŭ la tuta mondo estas malliberejo.
HAMLETO
Jes, granda malliberejo, en kiu ekzistas multe da apartaĵoj, ĉeloj
kaj kavoj. Danujo estas unu el la plej malbonaj.
ROSENKRANZ
Ni ne pensas tiel, mia princo.
HAMLETO
Nu, tiam ĝi estas por vi io alia, ĉar per si mem nenio estas
bona nek malbona; nur la pensado donas al ĉio tian aŭ alian
karakteron. Por mi ĝi estas malliberejo.
ROSENKRANZ
Sendube via gloramo faras por vi el Danujo malliberejon; ĝi estas
tro malvasta por via spirito.
HAMLETO
Ho, mia Dio! oni povus enfermi min en ŝelon de nukso kaj mi
rigardus min kiel reĝon de vastegaj spacoj, se nur miaj malbonaj
sonĝoj min ne turmentus.
GÜLDENSTERN
Tiuj ĉi sonĝoj en efektivo estas gloramo; ĉar la efektiva
esenco de la gloramo estas nur la ombro de sonĝo.
HAMLETO
Sonĝo per si mem estas ombro.
ROSENKRANZ
Certe, kaj ŝajnas al mi, ke la gloramo havas esencon tiel aeran kaj
senfundamentan, ke ĝi estas nur ombro de ombro.
HAMLETO
Sekve niaj almozuloj estas korpoj kaj niaj monarĥoj kaj fieraj
herooj estas la ombroj de la almozuloj. Ĉu ni ne iru al la reĝo?
Ĉar pro honoro, mi ne scias argumentadi.
ROSENKRANZ kaj GÜLDENSTERN
Ni volonte servos al vi.
HAMLETO
Ne, tute ne, mi ne volas alkalkuli vin al miaj ceteraj servantoj; ĉar—por
paroli kun vi kiel honesta homo—mia servantaro estas abomeninda.
Tamen por resti sur la ebena vojo de la amikeco, kion vi faras en
Elsinoro?
ROSENKRANZ
Ni volis vin viziti, nenio plu.
HAMLETO
Mi, almozulo, estas eĉ por danko tro malriĉa. Sed mi dankas
vin, kaj certe, miaj amikoj, mia danko havas la indon almenaŭ de
unu groŝo. Ĉu oni ne sendis voki vin? Ĉu tio ĉi
estis via propra deziro? propravola vizito? Kuraĝe, kuraĝe,
estu honestaj kun mi! Nu, diru do!
GÜLDENSTERN
Kion ni devas diri, princo?
HAMLETO
Ĉion, kion vi volas,—nur ne la veron. Oni sendis vin inviti,
kaj en viaj rigardoj kuŝas konfeso, por kies kaŝado via
modesteco ne estas sufiĉe ruza. Mi scias, la bonaj reĝo kaj reĝino
sendis peti vin.
ROSENKRANZ
Por kia celo, mia princo?
HAMLETO
Tion ĉi mi devus sciiĝi de vi. Sed mi petegas vin per la
rajtoj de nia amikeco de lernejo, per la kuneco de nia juneco, per nia
ĉiama reciproka amo, per ĉio pli kara ankoraŭ, kion pli
bona parolisto povus meti al via koro: estu sinceraj kontraŭ mi,
ĉu oni invitis vin aŭ ne?
ROSENKRANZ (al Güldenstern).
Kion vi diros?
HAMLETO (flanken).
Ha, nun mi jam finis kun vi! (Laŭte) Se vi min amas, ne mensogu.
GÜLDENSTERN
Kara princo, oni invitis nin.
HAMLETO
Kaj mi diros al vi, por kia celo; en tia maniero mia klarigo liberigos
vin de perfido, kaj via tenado de sekreto rilate la reĝon kaj reĝinon
ne suferos eĉ per unu haro. De mallonga tempo mi perdis—mi ne
scias el kia kaŭzo—mian tutan gajecon, mi forĵetis
ĉiujn miajn ordinarajn okupojn, kaj mia humoro estas efektive tiel
nigra, ke la tero, tiu ĉi bonega konstruo, ŝajnas al mi nur
nuda pinto; vidu, tiu ĉi belega baldakeno, la aero, tiu ĉi
brava arkaĵo ĉiela, tiu ĉi majesta tegmento kun sia ora
fajro: ŝajnas al mi kiel nenio alia, ol putra, pesta amaso da
miasmoj. Kia majstra kreitaĵo estas la homo! kiel nobla per sia
prudento! kiel senlima per siaj kapabloj! kiel granda kaj mirinda per
sia formo kaj movoj! kiel simila al anĝelo per siaj agoj! kiel
simila al Dio per sia komprenado! la ornamo de la mondo! la modelo por
la vivantaj ekzistaĵoj! Kaj tamen kio estas por mi tiu ĉi
kvintesenco
de la polvo? Mi ne amas la viron (Rosenkranz kaj Güldenstern
ridetas), kaj la virinon ankaŭ ne, kvankam per via rideto vi tion
ĉi videble dubas.
ROSENKRANZ
Mia princo, mi ne havis tian intencon.
HAMLETO
Kial do vi ridis, kiam mi diris, ke mi ne amas la homon?
ROSENKRANZ
Mi pensis: se tiel estas, kian do regalon ricevos de vi la aktoroj,
kiujn ni renkontis en la vojo kaj alkondukis tien ĉi; ili venis,
por proponi al vi siajn servojn.
HAMLETO
Tiu, kiu ludas la rolon de reĝoj, estos al mi boneveninta; lia reĝa
moŝto akceptos de mi humilan saluton. La vaganta kavaliro povos uzi
sian glavon kaj sian ŝildon; la amanto ne ĝemos sen
rekompenco; la gajulo pace ludos sian rolon; la ridindulo elvokos ridon
ĉe tiuj, kiuj havas tikleblan diafragmon; kaj la fraŭlino
malkaŝe esprimos sian amon per lamaj versoj. Kia anaro tio ĉi
estas?
ROSENKRANZ
Tiu sama, kiu ordinare tiel plaĉadis al vi: la aktoroj el la urbo.
HAMLETO
Kio do igis ilin vagadi? Restado en konstanta loko estas ja pli profita
tiel por ilia gloro, kiel por ilia poŝo.
ROSENKRANZ
Mi pensas, ke tio ĉi estas antaŭ nelonge enkondukita novaĵo.
HAMLETO
Ĉu ili estas ankoraŭ tiel same amataj kiel tiam, kiam mi estis
en la urbo? Ĉu oni ilin vizitas ankoraŭ tiel same?
ROSENKRANZ
Ne, multe pli malmulte.
HAMLETO
Kia estas la kaŭzo? Ĉu ili fariĝis netaŭgaj?
ROSENKRANZ
Ne, iliaj penadoj estas tiaj samaj, kiel antaŭe; sed aperis
generacio da infanoj, senplumaj birdetoj, kiuj ĉiam forte krias kaj
por tio estas tondre aplaŭdataj. Tiuj ĉi nun estas en modo,
kaj ili tiel krias kontraŭ la teatroj de la popolamaso—tiel
ili nomas ĉiujn aliajn,—ke multaj el la glavoportantoj
ektimis la anserajn plumojn kaj ne kuraĝas iri.
HAMLETO
Kiel? Infanoj? Kiu ilin subtenas? Kie ili prenas salajron? Ĉu ili
forĵetos la arton, kiam ili ne povos pli kanti per soprano? Ĉu
ili ne diros poste, kiam ili elkreskos ĝis la grado de ordinaraj
aktoroj—kio estas tre atendebla, se ili ne trovos pli bonajn
rimedojn por ekzistado,—ke iliaj verkistoj de dramoj alportis al
ili malutilon, devigante ilin deklamadi kontraŭ ilia propra
estonteco?
ROSENKRANZ
Estis granda batalado inter la ambaŭ flankoj, kaj la popolo mem sen
ia riproĉo de konscienco instigas ilin reciproke... Longan tempon
nenia dramo donis eĉ iajn enspezojn, se la aŭtoro kaj aktoroj
ne atakadis en ĝi siajn kontraŭulojn.
GÜLDENSTERN
Ho, oni multe kaj kruele batalis.
HAMLETO
Kaj la infanoj venkis?
ROSENKRANZ
Jes, princo, Herkuleson kune kun lia portaĵo.
HAMLETO
Ne estas granda miro: ĉar mia onklo estas nun reĝo de Danujo,
kaj tiuj, kiuj mokadis lin, dum mia patro vivis, donas nun
dudek, kvardek, kvindek, eĉ cent dukatojn por lia portreto en
miniaturo. Certe, en tio ĉi kuŝas io supernatura, se nur la
filozofio povus tion ĉi eltrovi.
(Trumpetado post la sceno.)
GÜLDENSTERN
Jen venas la aktoroj.
HAMLETO
Ha, karaj sinjoroj, estu bone venintaj en Elsinoro! Donu al mi viajn
manojn! Tre bone! Manieroj kaj komplimentoj apartenas al la akcepta
saluto. Permesu al mi saluti antaŭe vin en tia maniero, por ke mia
sintenado kontraŭ la aktoroj (kiu devas esti la plej afabla) ne
havu la vidon de pli bona akcepto ol la via. Mi vin salutas al via veno,
sed mia onklo-patro kaj mia patrino-onklino eraras.
GÜLDENSTERN
En kio, mia kara princo?
HAMLETO
Mi estas freneza nur ĉe vento nord-okcidenta; sed kiam la vento
estas suda, mi ne miksos preĝejan turon kun lanterna kolono.
(Polonio venas.)
POLONIO
Mi deziras al vi sanon, sinjoroj!
HAMLETO
Aŭskultu, Güldenstern, kaj ankaŭ vi, Rosenkranz,—por
ĉiu orelo unu aŭskultanto: tiu ĉi granda infano, kiun vi
tie ĉi vidas, ne eliris ankoraŭ el la infanaj vindoj.
ROSENKRANZ
Eble li la duan fojon tien enrampis, ĉar oni diras, ke maljunaj
homoj denove fariĝas infanoj.
HAMLETO
Mi divenas, ke li venas sciigi min pri la aktoroj. Atentu!.. Tre vere,
tio ĉi estis en lundo matene...
POLONIO
Via princa moŝto, mi povas raporti al vi novaĵojn.
HAMLETO
Via kortegana moŝto, mi povas raporti al vi novaĵojn. Kiam
Roscio estis aktoro en Romo...
POLONIO
La aktoroj alveturis, via princa moŝto.
POLONIO
Per mia honoro...
HAMLETO
«Kaj sur azenetoj
Venis
personetoj»...
POLONIO
La plej bonaj aktoroj en la mondo, por tragedioj, komedioj, historioj,
pastoraloj, pastoralaj komedioj, historio-pastoraloj,
tragedio-historioj, tragedio-komedio-historio-pastoraloj, por dramoj
sendividaj kaj por poemoj senfinaj. Seneko ne estas por ili tro serioza
kaj Plaŭto ne estas por ili tro gaja. Por ĉio verkita kaj por
ĉio improvizita ili ne havas egalajn al si en la mondo.
HAMLETO
Ho Jefto, juĝisto Izraela, kian trezoron vi havis?
POLONIO
Kian trezoron li havis, princo?
HAMLETO
Jenan:
«Ĉe li estis sol-filino,
Kaj li amis ŝin sen fino.»
POLONIO (flanken).
Ĉiam pri mia filino.
HAMLETO
Ĉu mi ne estas prava, maljuna Jefto?
POLONIO
Se vi nomas min Jefto, via princa moŝto, mi efektive havas filinon,
kiun mi forte amas.
HAMLETO
Ne, tio ĉi ne sekvas.
POLONIO
Kio do sekvas, estimegata sinjoro?
HAMLETO
Kio?
«Kontraŭ la sorto
Ne helpas forto»
Kaj poste, vi ja scias:
«Venis tre nebela fino
Kaj pereis la knabino»...
Cetere, vi povas mem legi la finon de la kanto; ĉar vidu, jen venas
ĉesigantoj de mia parolo. (Kelke da aktoroj venas.)
Mi vin salutas, sinjoroj, estu ĉiuj bone venintaj! Mi ĝojas,
ke mi revidas vin en sano. Tre agrable, miaj bonaj amikoj! Ha, malnova
amiko, kiel via vizaĝo hariĝis de la tempo, kiam mi vin vidis!
Ĉu vi volas konkuri en Danujo per via barbo? Ha, mia bela juna fraŭlino!
Per niaj virinoj kaj fraŭlinoj, vi per alteco de unu kalkanumo fariĝis
pli proksima al la ĉielo de la tempo, kiam mi vin laste vidis. Dio
donu, ke via voĉo ne estu perdinta sian helan sonoron, kiel eluzita
ora monero. Mi vin salutas ĉiujn, miaj sinjoroj! Ni tuj prenos nin
al la afero, ni pafos ĉion, kion ni trovos. Tuj prezentu ion!
Montru al ni provon de via arto. Nu, ekzemple, ian patosan parolon!
UNUA AKTORO
Kian parolon, mia estimata princo?
HAMLETO
Mi aŭdis, kiel vi unu fojon deklamis parolon,—sed ĝi
neniam estis donata sur la sceno, aŭ almenaŭ certe ne pli ol
unu fojon; ĉar, kiom mi memoras, la peco ne plaĉis al la
amaso, ĝi estis tro alta por la popolo. Sed laŭ mia opinio kaj
laŭ la opinio de aliaj personoj, kies juĝo en
tiaj aferoj estas pli aŭtoritata ol mia, tio ĉi estis bonega
peco: bone aranĝita laŭ la scenoj kaj verkita kun multe da
prudento kaj modesteco. Mi memoras, ke iu diris, ke ĝi havas nenian
salon nek pipron, por spici la enhavon,
kaj nenian esprimon, kiu montrus ĉe la aŭtoro
la intencon de arta ornamado; ĝi estis verkita en maniero simpla,
sana kaj agrabla, multe pli bela, ol ornamita. Unu parolon en tiu ĉi
peco mi precipe amis: tio ĉi estis la rakonto de Eneo al Didono;
precipe tie, kie li parolas pri la mortigo de Priamo. (Al unu el la
aktoroj) Se vi ĝin memoras, komencu per la jena verso... atendu,
atendu...
«Kaj Pirro kun leona sovaĝeco»...
Ne, mi eraras; sed per Pirro ĝi komenciĝas...
«Kaj Pirro, kies nigra la armaĵo
Simile al intenco lia nigra
Egalkolora
estis kun la nokto,
En kiu li en la ĉevalo
sidis,
Nun ŝmiris sian korpon la
teruran
En manier’ kruela: tute ruĝa
Li estas de la kapo ĝis piedoj;
Kovrita de la sango elverŝita
De patroj kaj patrinoj kaj infanoj,
De filoj kaj filinoj mortigitaj;
La
sango, sekigita de la suno
Al lia vest’
kruelan brilon donas.
Varmega de kolero kaj
de fajro,
Per la okuloj de sangama tigro
L’ infera Pirro serĉas nun Priamon...»
Nun daŭrigu!
POLONIO
Per mia honoro, princo, tre bone deklamite: kun sento, kun estetika
tono.
UNUA AKTORO
Kaj jen li trovas lin: tremanta mano
La glavon portas kontraŭ malamikoj;
Sed al maljuna mano ne obeas
La
peza glavo kaj senbate falas.
Kaj furioze nun
rapidas Pirro
Al la batalo malegaleforta.
La glavon levas li, kaj tuj senviva
Priam’ kaduka falas sur la teron.
La urbo Iliono plu ne vivis,
Kaj
tamen ŝajnis, ke ĝi tiun baton
Eksentis:
ĝi ekkrakis en la flamoj,
Kaj sub l’
impreso de la tondra krako
Subite Pirro
haltis; lia glavo
Ekpendis en l’ aero.
Pirro staris
Senmove, kvazaŭ pentro
terurega.
Sed kiel ofte antaŭ
fulmotondro
Silento ekaperas en ĉielo,
La vent’ mutiĝas, la nubegoj haltas
Kaj kvazaŭ mortas ĉio sur la tero,—
Kaj jen subite ekbruegas tondro:
Tiele ankaŭ post momenta halto
En
Pirro pli kruele ekflamegis
Malamo kaj sovaĝa
sangavido.
Neniam la marteloj de l’
ciklopoj,
Por Marso elforĝante la armaĵon,
Batadis pli kruele kaj sovaĝe,
Ol kiel nun la sanga glav’ de Pirro
Hakadis la Priamon malfeliĉan...
Ho vi, Fortuno! Kial la diaro
De
vi ne prenas for potencon vian,
Ne rompas en
pecetojn la radiojn
De via rado kaj ĝin
ne deĵetas
En plej profundan lokon de l’
infero!»
POLONIO
Tio ĉi estas tro longa.
HAMLETO (al Polonio).
Ĝi povos iri al la barbiro kune kun via barbo. (Al la
aktoro) Mi petas vin, daŭrigu! Li plivolus ian arlekenaĵon,
alie li baldaŭ ekdormos. Daŭrigu, venu al Hekubo!
UNUA AKTORO
«Sed kiu nun ekvidus la reĝinon
Kun haroj disligitaj en malordo»...
HAMLETO
Kun haroj disligitaj?
POLONIO
Bone! Reĝino kun haroj disligitaj, tre bone!
UNUA AKTORO
«Kurantan nudpiede, minacantan
Estingi la grandegan tutan brulon
Per
la riveroj de la larmoj siaj;
Kaj kun ĉifono
sur la kapo, kie
Antaŭ nelonge sidis
diademo;
Anstataŭ vestoj kovras ŝian
korpon
Elturmentitan kaj malgrasigitan
En rapidec’ prenita litotuko:
Se iu tion vidus, li malbenus
Per
plej teruraj vortoj la Fortunon.
Sed se la
dioj mem ŝin tie vidus,
Starantan antaŭ
la kruela Pirro,
Hakanta senkompate ŝian
edzon:
Ho, tiam, se la dioj havas koron,
L’ unua malespera ŝia krio
L’ okulojn de la dioj fluidigus
Kaj ili ne silentus...»
POLONIO
Rigardu do, li paliĝis, la okuloj estas plenaj je larmoj! Sufiĉe!
Haltu!
HAMLETO
Bone, la reston vi poste al mi finos. (Al Polonio) Kara sinjoro, ĉu
vi ne volos zorgi pri regalado de la aktoroj? Akceptu ilin bone, ĉar
ili estas la spegulo kaj mallongigita kroniko de la tempo. Estus pli
bone por vi havi post la morto malbonan supertomban surskribon, ol
ricevi malbonan nomon de ili, dum vi vivas.
POLONIO
Kara princo, mi regalos ilin laŭ iliaj meritoj.
HAMLETO
Ho ne, bela homo, multe, pli bone! Se ni ĉiun homon traktos laŭ
lia merito, kiu tiam estas certa, ke li ne ricevos batojn? Regalu ilin
laŭ mezuroj de via propra honoro kaj indo: ju malpli ili meritas,
des pli da merito tiam havos via boneco. Iru kun ili!
POLONIO (al la aktoroj)
Venu, sinjoroj!
HAMLETO (al la aktoroj)
Iru kun li, miaj amikoj! morgaŭ vi donos prezenton. (Al la unua
aktoro) Aŭskultu, mia malnova amiko, ĉu vi povas prezenti la
mortigon de Gonzago?
HAMLETO
Morgaŭ vi tion ĉi prezentos. Ĉu vi povus en okazo de
bezono lerni parkere parolon el dekdu ĝis dekses versoj, kiun mi
verkus kaj enmetus? Ne vere?
HAMLETO
Tre bone! (Al ĉiuj aktoroj). Iru kun tiu ĉi sinjoro, sed ne
mokadu lin! (Polonio kaj la aktoroj foriras.—Al Rosenkranz kaj Güldenstern)
Miaj amikoj, mi prenas de vi forpermeson ĝis la vespero! Estu bonaj
gastoj en Elsinoro!
ROSENKRANZ
Ni estas pretaj al servoj, princo.
HAMLETO
Mi vin salutas! (Rosenkranz kaj Güldenstern
foriras.)
Nun mi restis sola.
Ho mi, malnobla senhonora sklavo!
Aktoro en la versoj elpensitaj,
En
sola imagado de suferoj,
Kun tia forto sin
alkonformigis
Al la teruro de l’
situacio,
Ke li paliĝis de la ekscitiĝo,
Sinceraj larmoj brilis en l’ okuloj,
Sur la vizaĝo signoj de sufero,
La voĉo tremis, tuta la teniĝo
Konforma al la vortoj! Kaj pro kio?
Pro
fablo, pro nenio, pro Hekubo!
Nu, kio do
Hekubo al li estas
Kaj kio li al ŝi, ke
pro Hekubo
Li tiel ploras? Se por suferado
Li havus kaŭzon tian, kiel mi,
La tutan scenon tiam li dronigus
Per
siaj larmoj kaj orelojn ĉiujn
Distondrus
li per ĝemoj plej pasiaj,
La kulpan li
kondukus al frenezo,
Teruron li enportus en
la korojn
Kaj rigidigus ĉiujn
alestantojn!
Kaj mi?! Malnobla, senkuraĝa
vermo,
Sensente kaj senfare mi nur vagas,
Nenion povas diri mi por reĝo,
Por mia patro, por la granda reĝo,
Al kiu oni rabis for per krimo
La
havon kaj la vivon! Ĉu mi estas
Timulo?
Kiu nomos min fripono?
Al mi la kapon rompos?
Mian barbon
Elŝiros kaj sur la vizaĝon
ĵetos,
Min pinĉos en la nazo, min
kulpigos,
Ke mi nenian veran vorton diras?
Kuraĝus iu tion fari? Ha!
Cetere, mi akceptus.—Tiel estas!
Mi havas la animon de kolombo,
La
galo al mi mankas, ĉar alie
Jam longe
per la korpo de l’ krimulo
Mi
nutrus la vulturojn de la lando.
Ho,
senkonscia kaj malĉasta bubo!
Abomenul’
sen sentoj, sen honoro!
Ha, kia besto estas
mi! Tre brave,
Ke mi, la filo de plej bona
patro,
Vidante, ke krimulo lin mortigis,
Mi, kiun la infero kaj ĉielo
Instigas al la venĝo,—mi nun devas
La koron nur per vortoj faciligi,
Simile
al virino aĉetebla,
Mi povas nur murmuri
kaj malbeni
Simile al kaduka servantino!
Ho, fi! Al la afero, mia kapo!..
Mi aŭdis, ke krimuloj iafoje,
Vidante
sian krimon spegulitan
En arta prezentado en
teatro,
Sub la influo de tuŝanta ludo
Eksentas tiel forte sian krimon,
Ke ili sian kulpon elkonfesas:
Ĉar
krimo eĉ sen vortoj ĉion diras...
Jes,
la aktoroj ludu al ni ion
Similan al la mort’
de mia patro;
La onklo ankaŭ estos; mi
observos
Atente ĉiun lian rigardeton:
Se konfuziĝos li, mi tiam scios
Programon mian veran. La spirito
Ja
estis eble nur diablo, kiu,
Malice akceptinte
logan veston,
Konante mian impreseblan koron,
Min volas trompi kaj la manon mian
Direkti peke al terura krimo?
Mi
volas esti certa. Ni rigardos!
La ludo de l’
aktoroj estu reto,
Por kapti konsciencon de
la reĝo! (Foriras.)
AKTO III
SCENO I
Ĉambro en la palaco. La reĝo, la reĝino, Polonio, Ofelio,
Rosenkranz kaj Güldenstern.
REĜO
Kaj per nenia lerta ekparolo
Vi
povis veni al la vera kaŭzo
De lia
freneziĝo, kiu ŝanĝis
Terure
nun la tutan lian vivon?
ROSENKRANZ
Ne neas li, ke estas li freneza,
La kaŭzon tamen li obstine kaŝas.
GÜLDENSTERN
Ne lasis li esplori sin, sed lerte
Li kun freneza ruzo deturnadis
Tuj
la parolon, kiam ni intencis
De li elkapti
ion pri la kaŭzo.
REĜINO
Kaj kiel li akceptis vin?
ROSENKRANZ
Ĝentile.
GÜLDENSTERN
Kaj tamen ne sen kelka suspektemo.
ROSENKRANZ
Demandojn li avaris, sed volonte
Demandojn niajn lerte respondadis.
REĜINO
Vi al amuzo ia lin invitis?
ROSENKRANZ
Okaze ni renkontis en la vojo
Aktorojn;
ni sciigis lin pri tio,
Kaj ŝajnas, ke
ĝi faris al li ĝojon.
En la palaco
ili estas; ŝajnas,
Ke ili jam ricevis la
ordonon
Hodiaŭ en vespero ion ludi.
POLONIO
Jes, kaj al mi la princo komisiis,
Ke mi invitu viajn reĝajn moŝtojn
Alesti ankaŭ al la prezentado.
REĜO
Ho, tre volonte, kaj mi forte ĝojas,
Ke tio lin amuzas. Vi, sinjoroj,
Ankoraŭ pli lin tiru al amuzoj!
ROSENKRANZ
Ni ĝin plenumos, via reĝa moŝto.
(Rosenkranz kaj Güldenstern foriras).
REĜO
Kaj nun forlasu nin, Gertrudo kara.
Hamleto baldaŭ venos; ni aranĝis,
Ke tie ĉi li kvazaŭ per okazo
Renkontos Ofelion. Ŝia patro
Kaj
mi—ambaŭ staros nun tiele,
Ke, ne
vidataj mem, ni ĉion vidu
Kaj povu bone
juĝi, ĉu en vero
La amo estas kaŭzo
de la stato,
En kiu li troviĝas.
REĜINO
Mi obeas.
Ho, mia Ofelio, mi
dezirus,
Ke efektive la beleco via
Sin montru kiel sola vera kaŭzo
De la frenezo de Hamleto: tiam
Esperi
povas mi, ke viaj virtoj
Denove realportos al
li sanon
Al la feliĉo de vi ambaŭ.
OFELIO
Ĉion
Mi faros. (La reĝino
foriras.)
POLONIO
Promenadu, Ofelio!..
(Al la
reĝo) Se vi permesas, via reĝa moŝto,
Ni kaŝu nin! (Al Ofelio) Vi legu en la libro,
Ke li ne miru la solecon vian.
Ĝi eble ne konvenas, sed en vero
Ni ofte per edifo en vizaĝo
Kaj
per mieno pie religia
Eĉ la diablon mem
facile trompas.
REĜO (flanken).
Ho, vere, vere! Kiel forte batas
Parolo lia mian konsciencon!
Kolora
vango de malĉastulino
La veron kovras,
sed pli forte kaŝas
Teruran faron miaj
artaj vortoj.
Ho, peza ŝarĝo!
POLONIO
Via reĝa moŝto,
Mi
aŭdas liajn paŝojn! Ni nin kaŝu!
(La reĝo kaj Polonio sin kaŝas post tapeto. Hamleto venas.)
HAMLETO
Ĉu esti aŭ ne esti,—tiel staras
Nun la demando: ĉu pli noble estas
Elporti ĉiujn batojn, ĉiujn sagojn
De la kolera sorto, aŭ sin armi
Kontraŭ la tuta maro da mizeroj
Kaj per la kontraŭstaro ilin fini?
Formorti—dormi, kaj nenio plu!
Kaj scii, ke la dormo tute finis
Doloron
de la koro, la mil batojn,
Heredon de la
korpo,—tio estas
Tre dezirinda celo.
Morti—dormi—
Trankvile dormi! Jes
sed ankaŭ sonĝi!
Jen estas la
barilo! Kiaj sonĝoj
Viziti povas nian
mortan dormon
Post la forĵeto de la
teraj zorgoj,—
Jen tio nin haltigas;
tio faras,
Ke la mizeroj teraj longe daŭras:
Alie kiu volus elportadi
La
mokon kaj la batojn de la tempo,
La premon de
l’ potencaj, la ofendojn
De la fieraj,
falson de la juĝoj,
Turmentojn de la amo
rifuzita,
La malestimon, kiun seninduloj
Regalas al merito efektiva,—
Jes, kiu volus tion ĉi elporti,
Se mem, per unu puŝo de ponardo,
Li povus sin de ĉio liberigi?
Kaj
kiu do en ŝvito kaj en ĝemoj
La
ŝarĝon de la vivo volus porti,
Se
ne la tim’ de io post la morto,
De tiu
nekonata land’, el kiu
Neniu plu
revenas. Kaj pro tio
Plivolas ni elporti
ĉion teran,
Ol flugi al mizeroj
nekonataj.
La konscienco faras nin timuloj;
Al la koloro hela de decido
Aliĝas
la paleco de l’ pensado;
Kaj
plej kuraĝa, forta entrepreno
Per tiu kaŭzo
haltas sendecide,
Kaj ĉio restas penso,
sed ne faro...
Sed haltu! Ha, la ĉarma
Ofelio...
(Al Ofelio) Ho, nimfo, prenu ĉiujn
miajn pekojn
En vian puran preĝon!
OFELIO
Mia princo,
Kiel vi fartas
en la lasta tempo?
HAMLETO
Mi dankas vin humile,—bone.
OFELIO
Princo,
Mi havas kelkajn
signojn de memoro
Ankoraŭ, kiujn longe
jam mi volis
Al vi redoni; mi vin petas,
princo,
Akceptu ilin nun!
HAMLETO
Ne, ne! Neniam
Mi ion al vi
donis.
OFELIO
Kara princo,
Vi scias ja, vi
ilin al mi donis,
Kaj la donacojn vi
akompanadis
Per tiaj dolĉaj vortoj, ke
la indo
De la donacoj multe pliiĝadis.
Nun vi ŝanĝiĝis,—prenu do la donojn:
Doloraj estas donoj al la koro,
Se ili plu ne venas de la koro.
Jen
ili estas, princo, mi vin petas!
HAMLETO
Ha, ha, ha! Ĉu vi estas virta?
HAMLETO
Ĉu vi estas bela?
OFELIO
Kion vi per tio ĉi volas diri, via princa moŝto?
HAMLETO
Ke, se vi estas virta kaj bela, via virto ne devas komunikiĝi kun
via beleco.
OFELIO
Ĉu beleco povus havi pli bonan kolegon, ol la virto, princo?
HAMLETO
Estas vero: sed la forto de la beleco pli facile faros el la virto malĉaston,
ol la forto de la virto egaligos al si la belecon. Tio ĉi antaŭe
estis paradokso, sed nun la tempo montras, ke tio ĉi estas vero. Mi
iam vin amis.
OFELIO
Efektive, princo, vi kredigis min pri tio.
HAMLETO
Vi ne devis al mi kredi: ĉar virto ne povas tiel inokuliĝi al
nia maljuna arbo, ke la antaŭa ne restu. Mi vin ne amis.
OFELIO
Mi vidas, ke mi eraris.
HAMLETO
Iru en monaĥejon! Kial vi volis naski pekulojn? Mi mem estas iom
virta, kaj tamen mi povus elmontri en mi tiajn aferojn, ke estus pli
bone, se mia patrino min ne naskus. Mi estas tre fiera, venĝema,
glorama; mi estas preta fari pli da malbono, ol kiom mia kapo povas
elpensi aŭ kiom mia imago povas prezenti al si, aŭ kiom mi
havas tempon, por ilin plenumi. Por kio tiaj homoj, kiel mi, devas rampi
inter la ĉielo kaj la tero? Ni estas friponoj kaj malnobluloj,
ĉiuj,—kredu al neniu el ni! Iru for en monaĥejon! Kie
estas via patro?
OFELIO
En la domo, princo.
HAMLETO
Fermu post li la pordon, por ke li faru malsaĝaĵojn nur en sia
propra domo. Adiaŭ!
OFELIO
Ho, helpu al li, bona Dio!
HAMLETO
Se vi edziniĝos, mi donos al vi dote la sekvantan malbenon: estu
ĉasta, kiel glacio, estu pura, kiel neĝo,—vi ne evitos
la homan kalumnion. Iru en monaĥejon! Adiaŭ! Aŭ, se nepre
volas edziniĝi, prenu malsaĝulon; ĉar saĝaj homoj
scias tre bone, kiajn monstrojn vi faras el ili. En monaĥejon iru!
ne prokrastu! Adiaŭ!
OFELIO
Ĉielaj fortoj, resanigu lin!
HAMLETO
Mi scias, kiel bone vi vin pentras. Dio donis al vi vizaĝon, kaj vi
faras al vi alian; vi dancas, vi saltas, vi pepas, vi donas al la kreitaĵoj
de Dio ŝanĝitajn nomojn kaj vi ŝajnigas vin kokete
naivaj. Iru! Nenion pli pri tio ĉi! ĝi faris min freneza!
Neniu pli edziĝu! Kiu jam edziĝis, restu viva, ĉiuj, krom
unu; la ceteraj restu, kiel ili estas. En monaĥejon iru! (Foriras.)
OFELIO
Ho, kia granda homo detruiĝis!
Okulo de plej alta kortegano,
Lang’
de saĝulo, man’ de militisto,
La
floro kaj espero de la regno,
Modelo de la
moroj kaj klereco,—
Pereis, ha, pereis
senespere!
Kaj mi, plej malfeliĉa el
virinoj,
Mi, kiu suĉis dolĉan la
mielon
De liaj ĵuroj, mi nun devas vidi
La noblan saĝon tute konfuzitan,
Rompitan, kiel kordo diskrevinta.
La altan formon, la junecon floran
Detruis
la frenezo! Ve! ho ve!
Al mi, mi, kiu vidis
lin antaŭe
Kaj vidas lin en lia nuna
stato!
(La reĝo kaj Polonio eliras.)
REĜO
El amo? Ne, ne amo ĉion faris;
Kaj liaj vortoj, kvankam konfuzitaj,
En vero tamen ne frenezon montras,
Li
kaŝas ion en la kor’; mi timas,
Ke
la sekreto de spirito lia
Danĝeron en si
portas por ni ĉiuj.
Por ĝin averti,
mi en rapideco
Decidis: li veturu tuj
Anglujon,
Postuli la tributon prokrastitan.
La maro kaj la novaj landoj eble
El lia kor’ elpelos tiun ion,
Pri
kiu lia kapo ĉiam pensas.
Ĉu vi ne
ankaŭ tiel opinias?
POLONIO
Tre saĝe vi decidis, mia reĝo.
Kaj tamen mi ankoraŭ ĉiam pensas,
Ke ĉion faris rifuzita amo.
Nu, Ofelio? Nun vi ne bezonas
Raporti
la parolon de la princo:
Ni ĉion aŭdis.
Via reĝa moŝto,
Vi agu tiel, kiel
vi decidos;
Sed mi konsilus, se vi ĝin
aprobas,
Ke ŝia reĝa moŝto la
reĝino
Al si alvoku post la komedio
La princon kaj ŝi petu lin patrine,
Ke li al ŝi malkovru sian koron.
Ŝi iru kun li rekte al l’ afero;
Se vi permesos, la interparolon
Mi
subaŭskultos; kaj se al la vero
En tia
maniero ni ne venos,
Vi tiam volu sendi lin
Anglujon
Aŭ lin enŝlosu ie laŭ
bontrovo
De via alta saĝo.
REĜO
Tiel estu!
Frenezo ĉe
la grandaj kaj potencaj
Ne povas resti sen
severa gardo. (Ĉiuj foriras.)
SCENO II
Salono en la palaco. Hamleto kaj kelke da aktoroj eniras.
HAMLETO
Estu tiel bona, elparolu la monologon tiel, kiel mi montris al vi, tute
libere kaj senarte; sed se vi ĝin krios patose kiel multaj el niaj
aktoroj, tiam ĝi plaĉos al mi tiom same, kiel se miaj versoj
estus elkriataj de publika anoncisto. Ne balancu tro multe la manojn tra
la aero en tia maniero, sed tenu vin noble kaj trankvile. Ĉar en la
mezo de la riverego, ventego aŭ, tiel diri, uragano de via pasio vi
devas observi certan moderecon, kiu donas al ĉio harmonion. Mi fariĝas
furioza en la animo, kiam ia sanega denshara bubo disŝiras la
pasion en pecojn, en verajn ĉifonojn, kaj tondras en la orelojn de
la popolamasa publiko, kiu ordinare komprenas taksi nur sensencajn
pantomimojn kaj bruon. Mi sentas tiam fortan deziron bone trabastoni
tian bubon pro lia bruado: li volas nepre esti pli tirano ol la tirano
mem. Mi petas vin, evitu tion ĉi!
UNUA AKTORO
Via princa moŝto povas esti trankvila en tiu ĉi rilato.
HAMLETO
Tamen ne estu ankaŭ tro flegma, sed lasu vian propran senton esti
via gvidanto: konformigu la gestojn al la vortoj kaj la vortojn al la
gestoj; kaj precipe rigardu, ke vi en nenio superpaŝu la moderecon
de la naturo. Ĉar ĉio, kio en tia maniero estas trograndigata,
estas kontraŭa al la intencoj de dramo, kies celo ĉiam estis,
estas kaj estos: prezenti kvazaŭ spegulon de la naturo, montri al
la virto ĝian propran eston, al la malhonoro ĝian propran vizaĝon,
al la responda tempo la represon de ĝia formo. Se tio ĉi estas
trograndigata
aŭ prezentata tro malforte, tio povas
kvankam elvoki ridon ĉe la malkleruloj, sed la kompetentan homon
ĝi forte ĉagrenos; kaj la mallaŭdo de tia persono devas
esti por vi pli grava, ol la aplaŭdado de tuta teatro da aliaj
personoj. Ekzistas aktoroj, kies ludadon mi vidis kaj kiujn aliaj laŭdis
eĉ tre forte,—mi tamen trovis, ke ili tute ne havis la tonon
nek la teniĝon de kristanoj, idolistoj aŭ eĉ simple de
homoj. Ili afektadis kaj kriadis tiel, ke mi pensis, ke ia fuŝisto
volis krei homojn kaj faris iajn plej malbonajn pupojn,—tiel
abomeninde ili imitadis la homojn.
UNUA AKTORO
Mi esperas, princo, ke nia trupo estas sufiĉe libera de tiaj
mankoj.
HAMLETO
Liberigu vin de ili tute! Kaj al tiuj, kiuj ludas ĉe vi rolojn
ridindajn, ne permesu paroli pli, ol troviĝas sin en ilia rolo;
ĉar ekzistas inter ili tiaj, kiaj ridas tro multe, por elvoki ridon
ĉe la amaso da malsaĝaj rigardantoj tiam, kiam oni ofte devas
lasi al la publiko bone konsideri ian gravan punkton de la dramo. Tio
ĉi estas abomeninda kaj montras mizeran gloramon de la aktoro, kiu
tion ĉi faras. Iru, pretigu vin!
(La aktoroj foriras. Venas Polonio, Rosenkranz kaj Güldenstern.)
HAMLETO (al Polonio).
Nu, sinjoro, ĉu la reĝo deziras aŭskulti la komedion?
POLONIO
Jes, kaj la reĝino ankaŭ, ili baldaŭ venos.
HAMLETO
Rapidigu do la aktorojn! (Polonio foriras.) Ĉu vi ambaŭ ne
volos ankaŭ helpi rapidigi ilin?
ROSENKRANZ kaj GÜLDENSTERN
Jes, princo. (Ambaŭ foriras.)
HAMLETO
He! Horacio! (Horacio eniras.)
HORACIO
Al viaj servoj, kara princo!
HAMLETO
El ĉiuj, kiuj iam min ĉirkaŭis,
Vi estas la plej brava, Horacio.
HORACIO
Ho, kara princ’...
HAMLETO
Ne pensu, ke mi flatas.
Ĉar
kion povus mi de vi esperi?
Vi havas ja
nenion, krom spirito,
Vi havas ja nenion, por
donaci,—
Por kio do mi flatus al malriĉaj?
Ne, ne! Miela lango leku brilon,
Genuojn homoj fleksas ja nur tiam,
Se
la rampad’ profiton donas. Aŭdu!
De
l’ tempo, kiam la animo mia
Komencis
elektadi inter homoj,
Ĝi vin elektis;
ĉar kun vira indo
Vi ĉiam ĉiajn
specojn de suferoj
Sen plendo elportadis; de
la sorto
Prenadis vi la batojn kaj donacojn
Kun dank’ egala. Mi admiras tiun,
En kiu la prudento kun la sango
En
tia bona harmonio vivas,
Ke li al la Fortuno
ne permesas
Sur li ludadi, kiel sur fajfilo.
Ho, donu vi al mi la viron, kiun
Pasio lia ne sklavigis,—mi
Lin
fermos en la plej profundan lokon
De mia
koro, kiel vin mi fermis.—
Sed jam sufiĉe.
Oni baldaŭ donos
Por ni kaj por la reĝo
unu dramon;
En ĝi troviĝos sceno
tre simila
Al la mortigo de la patro mia.
Mi petas vin, en la responda tempo
Per ĉiuj fortoj de l’ animo via
Observu mian onklon; ĉar se tiam
Sin la kaŝita kulpo ne elmontros,
Mi devos diri, ke ni ambaŭ vidis
En tiu nokt’ spiriton de infero
Kaj ke l’ imago mia estas nigra
Simile al la forno de Vulkano.
Observu
lin atente; ankaŭ mi
Lin penetrados per
okuloj miaj,
Kaj poste ni kunigos nian juĝon
Pri l’ ekzameno de l’ vizaĝo lia.
HORACIO
Tre bone, mia princo; se li ion
Forŝtelos en la daŭro de la dramo,
Mi pagos por la ŝtelo.
HAMLETO
Oni venas.
Mi devas ŝajni
tute senintenca.
Elektu bonan lokon!
(Dana marŝo. Trumpetado. La reĝo, la reĝino, Polonio,
Ofelio, Rosenkranz, Güldenstern kaj aliaj personoj venas kaj okupas
lokojn.)
REĜO
Kiel fartas nia kara nevo Hamleto?
HAMLETO
Bonege! kaj ĉio de la ĥameleonaj manĝoj. Mi manĝas
aeron, oni min grasigas per promesoj; eĉ kaponojn oni tiel bone ne
nutras.
REĜO
Mi tute ne komprenas tiun ĉi respondon, Hamleto; tio ĉi ne
estas mia lingvo.
HAMLETO
Ankaŭ ne mia. (Al Polonio) Vi ludadis iam dramojn en la
universitato, sinjoro, ĉu ne vere?
POLONIO
Efektive, princo, kaj oni eĉ rigardadis min kiel bonan aktoron.
HAMLETO
Kaj kion vi prezentadis?
POLONIO
Mi prezentis Julion Cezaron; min mortigis Bruto en la Kapitolio.
HAMLETO
Li estis efektiva bruto, se li mortigis tian kapitalan bovidon. (Al
Rosenkranz) Ĉu la aktoroj estas pretaj?
ROSENKRANZ
Jes, princo, ili atendas vian ordonon.
REĜINO
Venu tien ĉi, kara Hamleto, sidiĝu apud mi!
HAMLETO
Ne, bona patrino, jen estas pli forta magneto.
POLONIO (al la reĝo).
Vi aŭdas?
HAMLETO
Fraŭlino, ĉu vi permesos al mi meti min sur viajn piedojn?
(Sidiĝas antaŭ la piedoj de Ofelio.)
HAMLETO
Tio estas nur per la kapo.
HAMLETO
Vi pensas, ke mi intencis ion pli interesan?
HAMLETO
Bela ideo kuŝi sur la piedoj de knabino.
OFELIO
Kion vi volas diri, princo?
OFELIO
Vi estas en gaja humoro.
HAMLETO
Ho, mi amas petoli pli, ol iu alia. Kion homo povas fari pli bonan, ol
esti gaja? Ĉar vidu ja, kiel gaja estas mia patrino, kaj tamen mia
patro mortis antaŭ du horoj.
OFELIO
Ne, antaŭ du monatoj, mia princo.
HAMLETO
Jam tiel longe? Ha, en tia okazo mi forĵetos al la diablo la
funebran veston: mi metos sur min zibelan pelton. Ho, ĉielo! mortis
antaŭ du monatoj kaj ankoraŭ ne forgesita! En tia okazo oni
povas esperi, ke la memoro de granda homo per duonjaro supervivos lian
morton. Sed li devas fondi preĝejojn, ĉar alie oni ne memoros
lin, lia sorto estos kiel la sorto de amata ĉevaleto:
«Enterigita
«Kaj
tuj forgesita».
(Trumpetado. Sur la sceno leviĝas kurteno kaj oni vidas pantomimon:
reĝo kaj reĝino eniras; la reĝino karese ĉirkaŭprenas
la reĝon. Ŝi genuiĝas kaj faras gestojn de ĵurado.
Li levas ŝin kaj apogas sian kapon sur ŝian bruston. Li kuŝigas
sin sur la herbon, ŝi forlasas lin, kiam li endormiĝis. Venas
unu homo, deprenas de la reĝo la kronon, kisas ĝin, enverŝas
venenon en la orelon de la reĝo kaj foriras. La reĝino revenas,
vidas, ke la reĝo mortis kaj pasie ploras. La veneninto revenas kun
kelke da mutaj personoj kaj konsolas la reĝinon. La mortinton oni
forportas. La veneninto petas la amon kaj la manon de la reĝino;
ŝi komence kvazaŭ rifuzas, sed fine akceptas lian amon. Ili
foriras.)
OFELIO
Kion tio ĉi signifas, princo?
HAMLETO
La fripona abomenaĵo; ĝi antaŭdiras ion nebonan.
OFELIO
Kredeble tiu ĉi pantomino montras la enhavon de la dramo? (Eniras
la Prologo.)
HAMLETO
Jen tiu ĉi bravulo al ni kredeble rakontos: la aktoroj nenion povas
teni en sekreto, ili ĉion elbabilos.
OFELIO
Ĉu li diros al ni, kion signifas tiu ĉi prezentado?
HAMLETO
Jes, kaj ankaŭ ĉia alia prezentado. Ne hontu nur prezenti al
li, kaj li ne hontos diri al vi, kion tio ĉi signifas.
OFELIO
Vi pikas, vi pikas, princo; mi aŭskultos la dramon.
PROLOGO
De nia dramo estos nun komenco.
Ni petas kun profunda riverenco
Pri
via bona vol’ kaj pacienco.
HAMLETO
Ĉu tio ĉi estas prologo aŭ ia aforismo?
OFELIO
Ĝi estas tro mallonga, princo.
HAMLETO
Kiel la amo de virinoj. (Eniras unu reĝo kaj unu reĝino.)
REĜO (aktoro).
Jam tridek fojojn finis Febo hela
La jaran kuron tra la voj’ ĉiela
Kaj dekdu tridek fojojn jam la luno
Aperis
plena, kvazaŭ nokta suno,
De l’
tempo, kiam amo kaj Himeno
Nin ambaŭ
ligis per la pastra beno.
REĜINO (aktorino).
Ankoraŭ multaj jaroj renoviĝos,
Kaj tamen nia am’ ne malfortiĝos.
Sed ve! mi en la lasta tempo sentas,
Ke io nun sekrete vin turmentas;
Pro
via san’ mi tremas en la koro,
Ho, mia
kara edzo kaj sinjoro.
Sed se mi tremas—restu
vi sen timo:
Vi scias—en virina la
animo
Tielajn zorgojn vekas granda amo;
Kaj ju pli forte brulas ama flamo,
Des pli turmentas nin la fantazio,
Kaj
miajn zorgojn kreis nur pasio.
REĜO (aktoro).
Ho, mia kara, baldaŭ jam la sorto
Disigos nin! Mi sentas, ke la morto
Min
baldaŭ vokos al la lasta vojo.
Transvivu
min! Feliĉa kaj en ĝojo
La vivon
ĝuu, kaj la koro via
Denove amu...
REĜINO (aktorino).
Haltu, kara mia!
Mi tremas
de terura via vorto!
Atingu min malbeno,
honto, morto,
Se iam eĉ la ombro de
sopiro
Min povos tiri al alia viro!
Nur kiu mem mortigis la unuan,
Ekami poste povas edzon duan!
HAMLETO
Ho, kiel maldolĉe!
REĜINO (aktorino).
Ne amo—nur kalkulo malbenita
Kondukas al edziĝo ripetita.
Virino,
kiu duan ĉirkaŭprenas,
L’
unuan edzon en la tomb’ venenas.
REĜO (aktoro).
Ne dubas mi pri via sincereco;
Sed ne eterne daŭras malgajeco.
Konsolon tempo donas al la koro.
Decido
estas sklavo de l’ memoro,
Ĝi kiel
frukto sin komence tenas,
Sed falas, kiam
maturiĝo venas.
Se al ni mem ni en la
kor’ promesas,
Ni tion plej facile ja
forgesas,
Kaj ĉio, en pasio decidita,
Forpasas, kiam la pasi’ finita.
Ne longe daŭras ĝojo kaj malĝojo.
Kaj de eterne sur la tera vojo
Kutimis amo kun feliĉo iri;
Kaj
estas malfacile certe diri,
Ĉu amo
alkondukas la feliĉon
Aŭ ĉu
feliĉo donas la kondiĉon
Por
ekzistad’ de l’ amo. La grandulo
Falinta
izoliĝas; malriĉulo
Sin levis—kaj
amikoj plu ne mankas.
La amon ni nur al feliĉo
dankas.
Sed ne pri tio estis la parolo:
Vi sciu, ke la sorto kaj la volo
Eterne inter si batalon tenas;
Al
ni nur la intenco apartenas,—
Plenumon
do ni lasu al la sorto.
Vi ne forgesos min
ĝis via morto,—
Tre
bela estas via fideleco,
Sed ni ĝin lasu
al la estonteco!
REĜINO (aktorino).
Ho, mi la lumon vidi pli ne povu,
Ripozon sur la tero mi ne trovu,
Malluma,
senkonsola, senespera
Fariĝu mia tuta
vivo tera,
Atingu min la punoj plej kruelaj
De kolerantaj fortoj la ĉielaj,—
Se iam, vin perdinte, mi, vidvino,
Fariĝos de alia vir’ edzino!
HAMLETO (al Ofelio).
Se ŝi volus rompi sian sanktan promeson...
REĜO (aktoro).
Ho, kia forta ĵuro! Nun, anĝelo
Mi volas iom dormi, La ĉielo
Vin gardu!
REĜINO (aktorino).
Dormu dolĉe, mia koro,
Vi,
mia tuta vivo kaj trezoro!
(Foriras. Li
sin kuŝigas kaj endormiĝas.)
HAMLETO (al sia patrino).
Reĝino, kiel plaĉas al vi la dramo?
REĜINO
Ŝajnas al mi, ke la sinjorino tro multe promesas.
HAMLETO
Sed ŝi plenumos sian vorton!
REĜO (al Hamleto).
Ĉu vi konas la enhavon de la dramo? Ĉu ne estas en ĝi io
malagrabla?
HAMLETO
Ne, ne; ili nur ŝercas, ili iom venenas ŝerce; nenio
malagrabla.
REĜINO
Kia estas la nomo de la dramo?
HAMLETO
La Muskaptilo. Kial? Ĝi estas metaforo. La dramo prezentas unu
mortigon, kiu havis lokon en ia urbeto de Italujo. La nomo de la reĝo
estas Gonzago, lia edzino estas nomata Baptista. Vi baldaŭ vidos,
ke tio ĉi estas abomeninda historio. Sed kion tio ĉi nin
interesas? Via reĝa moŝto kaj ni ĉiuj ni havas puran
konsciencon, kaj la afero nin ja ne tuŝas. La leprulo sin gratu,—nia
haŭto estas ja sana. (Sur la scenon venas Luciano.) Jen estas
Luciano, nevo de la reĝo.
OFELIO (al Hamleto).
Vi prenis sur vin la oficon de la antikva ĥoro.
HAMLETO
Ho, mi volonte estus klarigisto inter vi kaj via amato, se mi nur vidus,
ke la marionetoj dancas!
OFELIO
Vi estas tre pikema, princo, tre pikema.
HAMLETO
Vi devus ĝemi, se vi volus malakrigi mian pinton.
OFELIO
Ĉiam pli bone kaj pli tranĉe!
HAMLETO
Tiaj estas la edzoj, kiujn la knabinoj elektas. (Al Luciano) Komencu,
mortigisto! Forĵetu viajn malbenitajn grimacojn kaj komencu!
«Al venĝo vokas krio de la korvo»...
LUCIANO
Jam la veneno estas tute preta,
Al faro sin jam tiras la glaseto;
La
tempo estas bona; mi rapidos:
Silentas ĉio,
kaj neniu vidos.
Vi, trinko el la herboj plej
kaŝitaj,
En mezo de la nokto kolektitaj,
Vi, kiu sur vi portas la malbenon
Trifojan de Hekato,—la venenon,
En la dormantan korpon penetrigu
Kaj
kiel akra fulmo lin mortigu!
(Enverŝas
la venenon en la orelon de la dormanto).
HAMLETO
Li venenas lin en la ĝardeno pro lia regno. Lia nomo estas Gonzago.
La historio estas vera kaj ĝi estas priskribita en itala lingvo. Vi
baldaŭ vidos, kiel la mortiginto akiras la koron de la edzino de
Gonzago.
OFELIO (al Hamleto).
La reĝo sin levas.
HAMLETO
Kiel? Timigita de ia ŝajnaĵo?
REĜINO (al la reĝo).
Kio estas al vi, mia edzo?
POLONIO (al Hamleto).
Faru finon al la dramo!
POLONIO
Lumon, lumon, lumon!
(ĉiuj foriras, krom Hamleto kaj Horacio.)
HAMLETO
Sana saltas en la rondo Kaj
vundita laŭte krias, Kaj nenio en la
mondo Reciproke harmonias.
Ĉu tiuj ĉi versoj kaj amaso da plumoj sur la ĉapelo ne
povus akiri al mi lokon en anaro da aktoroj?
HORACIO
Ho jes, kun duona salajro.
HAMLETO
Ne, kun plena.
Ĉar vi scias, sur la trono Longe sidis la leono, La
leono tamen mortis, Kaj nun regas... ĝusta
faŭno.
HORACIO
La lasta rimo ne estas bona.
HAMLETO
Ho, kara Horacio, mi donus nun mian tutan havon por la vortoj de la
spirito. Ĉu vi rimarkis?
HORACIO
Tre bone, mia princo.
HAMLETO
Ĉe la parolo pri venenado?
HORACIO
Mi bone lin observis.
HAMLETO
Ha, ha, ha! Donu muzikon! Venu, flutistoj!
La reĝo ne aprobis nian dramon,—
Nu, certe ĝi ne indas lian amon.
(Eniras Rosenkranz kaj Güldenstern.)
GÜLDENSTERN
Kara, estimata princo, permesu diri al vi kelke da vortoj.
HAMLETO
Eĉ tutan historion, sinjoro!
HAMLETO
Nu, kio estas al li?
GÜLDENSTERN
Li foriris en sian ĉambron kaj sentas sin tre malbone.
HAMLETO
De drinkado, sinjoro?
GÜLDENSTERN
Ne, de kolero, mia princo.
HAMLETO
Vi devus ja esti pli prudenta kaj raporti tion ĉi al la kuracisto,
ĉar se mi donus al li kuracilon, tiam al li povus fariĝi
ankoraŭ pli malbone.
GÜLDENSTERN
Kara sinjoro, metu kelkan ordon en vian paroladon kaj ne forsaltu de mia
komisio.
HAMLETO
Nu, mi estas kvieta, sinjoro. Parolu!
GÜLDENSTERN
La reĝino, via patrino, en la plej profunda doloro de sia koro
sendis min al vi.
HAMLETO
Estu bone veninta.
GÜLDENSTERN
Ne, kara sinjoro, tiu ĉi saluto ne estas la ĝusta. Se plaĉos
al vi doni al mi prudentan respondon, tiam mi plenumos la ordonon de via
patrino; se ne—tiam pardonu, mi foriros, kaj mia afero estos
finita.
HAMLETO
Sinjoro, mi ne povas.
GÜLDENSTERN
Kion vi ne povas, princo?
HAMLETO
Doni al vi prudentan respondon. Mia prudento estas malsana. Tamen,
sinjoro, per tia respondo, kian mi povas doni, mi estas preta servi al
vi, aŭ, kiel vi diras, al mia patrino. Tial ni transiru al la
afero. Mia patrino, vi diras...
ROSENKRANZ
Ŝi diras, ke via konduto ŝin forte mirigas.
HAMLETO
Ho, kia mirinda filo mi estas, se mi povas tiel mirigi mian patrinon!
Sed ĉu ne venos ia aldono, kiu sekvas tiun ĉi patrinan
miradon? Parolu!
ROSENKRANZ
Ŝi deziras paroli kun vi en sia ĉambro, antaŭ ol ŝi
iras dormi.
HAMLETO
Mi obeos, se ŝi eĉ dek fojojn estus mia patrino. Ĉu vi
ankoraŭ ion deziras de mi?
ROSENKRANZ
Princo, vi iam min amis...
HAMLETO
Kaj tion ĉi mi ankoraŭ nun faras.
ROSENKRANZ
Kara sinjoro, kia do estas la kaŭzo de via malbona stato? Vi faras
baron al via propra liberiĝo, se vi kaŝas vian doloron antaŭ
via amiko.
HAMLETO
Sinjoro, oni ne lasas min antaŭen.
ROSENKRANZ
Kiel tio ĉi povas esti? vi estas ja la heredonto de la krono en
Danujo?
HAMLETO
Jes, sinjoro; sed «ĝis la herbo elkreskos»......la
proverbo estas iam ŝima... (Eniras muzikistoj kun flutoj) Ha, la
flutoj! Donu al mi unu! (Al Güldenstern) Kial vi vin turnas ĉirkaŭ
mi, kvazaŭ vi volus elesplori min kaj kapti min en reton?
GÜLDENSTERN
Ho, princo, kiam mia aldoniteco estas tro granda, tiam mia amo forgesas
bonajn manierojn.
HAMLETO
Tion ĉi mi ne bone komprenas. Volu ludi ion sur tiu ĉi fluto!
GÜLDENSTERN
Princo, mi ne povas.
GÜLDENSTERN
Kredu al mi, mi ne povas!
HAMLETO
Mi kore vin petas, ludu!
GÜLDENSTERN
Mi ne komprenas preni eĉ unu tonon sur fluto.
HAMLETO
Tio ĉi estas tiel same facile, kiel mensogi. Manovru sur tiuj
ĉi truoj per viaj fingroj, donu al la fluto spiron per via buŝo,
kaj la fluto eldonos tre bonan muzikon. Jen estas la klapoj.
GÜLDENSTERN
Sed mi tute ne komprenas uzi la klapojn por elvoki ian harmonion; mi
tute ne havas ideon pri tiu ĉi arto.
HAMLETO
Nun rigardu, por kia tute sensignifa objekto vi min prenas! Vi volas
ludi sur mi; vi pensas, ke vi konas miajn klapojn; vi volas penetri en
la koron de mia sekreto; vi volas min elprovi de mia plej profunda tono
ĝis mia plej alta sono: kaj en tiu ĉi malgranda instrumento
estas multe da muziko kaj bonega voĉo, kaj tamen vi ne povas devigi
ĝin paroli. Pro la diablo! ĉu vi pensas, ke sur mi estas pli
facile ludi, ol sur fluto! Prenu min por kia instrumento vi volas,—vi
povas min disagordi, sed ne ludi sur mi. (Eniras Polonio.)
HAMLETO (al Polonio.)
Mi salutas vin, sinjoro!
POLONIO
Princo, la reĝino deziras paroli kun vi, kaj tuj.
HAMLETO
Ĉu vi vidas tie la nubon, kiu havas la formon de kamelo?
POLONIO
Efektive, ĝi elrigardas kiel kamelo.
HAMLETO
Ŝajnas al mi, ke ĝi elrigardas kiel mustelo.
POLONIO
Ha, jes, ĝi havas dorson tute kiel mustelo.
POLONIO
Efektive, efektive, tute kiel baleno.
HAMLETO
Nu, diru al mia patrino, ke mi tuj venos, momente. (Flanken) Kun tiuj
ĉi malsaĝuloj oni efektive povas perdi la paciencon. (Laŭte)
Mi tuj venos.
POLONIO
Tion ĉi mi diros al ŝi. (Foriras.)
HAMLETO
Tuj! Tion ĉi estas facile diri.—Adiaŭ, amikoj!
(Rosenkranz, Güldenstern, Horacio kaj aliaj
foriras.) Nun estas la mistera hor’ de
l’ nokto, Nun malfermite staras ĉiuj
tomboj, L’ infero spiras peston en la
mondon. Nun mi volonte trinkus varman sangon
Kaj farus teruraĵojn, kiujn tago Sen tremo ne rigardus. Tamen haltu! Mi
iras al patrino! Mia koro! Naturon ne
forgesu! Mia brusto Ne portu la animon de
Nerono! Kruela mi nun estos, sed ne krima;
Per vortoj, ne per glavo, mi ŝin tranĉos.
En tio, mia lango kaj humoro, Vi
estu hipokritaj: kiel ajn Minacaj estos miaj
vortoj, tamen De faroj vi min gardu, mia
koro! (Foriras.)
SCENO III
Ĉambro en la palaco. La reĝo, Rosenkranz kaj Güldenstern.
REĜO
Mi lin ne amas. Ankaŭ per danĝero
Frenezo lia jam al ni minacas.
Kaj tial estu pretaj: mi rapide
Por
vi pretigi lasos la paperojn,
Kaj vi lin al
Anglujo forkondukos.
Al mi la reĝaj
devoj ne permesas
Toleri tro proksime la danĝeron
De alestado de la frenezulo.
GÜLDENSTERN
Ni estas pretaj. Ni komprenas plene
La sanktan vian timon pro la bono
De
la grandega multo da animoj,
Ligitaj kun la
reĝa via moŝto.
ROSENKRANZ
Jam simpla kaj aparta homo devas
Per ĉiuj fortoj gardi sian vivon;
Sed tiom pli sin gardi devas tiu,
De
kies sankta vivo ja dependas
La vivo kaj
bonfarto de tre multaj.
Se reĝo mortas,
li ne mortas sola:
Simile al rivero
fortoplena
Kun si li tiras for la tutan
sorton
De ĉiuj, kiuj ĉirkaŭ li
troviĝis.
Li estas kiel granda vasta
rado,
Staranta sur plej alta monta pinto,
Portanta sur radioj la potencaj
Ligite milionojn da estaĵoj.
Kaj
se la rado falas, tiam kune
Pereas ĉiuj
tiuj milionoj.
Neniam reĝo ĝemas tute
sola:
Dolor’ al li—dolor’
al multaj homoj.
REĜO
Mi petas vin, pretiĝu plej rapide
Al forveturo! La danĝeron, kiu
Libere
nun promenas, ni bezonas
Kateni.
ROSENKRANZ kaj GÜLDENSTERN
Ni rapidos, nia reĝo. (Ambaŭ foriras.)
(Venas Polonio.)
POLONIO
Nun, reĝo, li al la patrino iras.
Mi kaŝos min post unu el tapiŝoj,
Kaj mi aŭskultos la interparolon.
Ŝi certe lin tre bone elinsultos,
Sed, kiel vi jam diris—kaj vi diris
Tre saĝe—tie devas ankaŭ stari
Persono flanka, por aŭskulti ĉion.
Patrino ĉia estas de naturo
Ja tre partia kaj ne povas havi
Sufiĉan
severecon en la juĝo.
Adiaŭ, reĝo!
Antaŭ ol vi iros
Al nokta dormo, mi al
vi raportos
Pri ĉio, kion aŭdis mi.
REĜO
Mi dankas. (Polonio foriras.)
Ho,
mia krimo, ĝi al la ĉielo
Sin tiras
per vaporo malodora,
Ĝi portas la
malbenon plej malnovan
Sur sia frunto:
fratomortigado!
Preĝadi mi ne povas,
kvankam forte
Mi volus preĝi: la pli
forta kulpo
L’ intencon fortan venkas;
kiel homo,
Havanta devon fari du aferojn,
Mi nun ne scias, kiun el la ambaŭ
Elekti, kaj mi faras nun nenian
Se
mia mano per la frata sango
Eĉ estus
multe pli trapenetrita,—
Ĉu en
ĉielo ne ekzistas pluvo
Sufiĉe
forta, por ĝin blanke lavi?
Por kio do
pardonemeco servas,
Se ne por veni kontraŭ
la pekado?
Kaj ĉu la preĝo ne
posedas forton
Averti krimon kaj pardonon
doni,
Se jam la krimo estas plenumita?
Jes, mi rigardos supren! Mia krimo
Farita estas! Kian formon doni
Al
mia preĝo! Dio, Vi pardonu
Mortigon
mian? Ne, ne helpos tiel;
Mi ĉion ja
ankoraŭ nun posedas,
Kion al mi alportis
la mortigo:
La kronon, la honoron, la reĝinon...
Ĉu povas peko revi pri pardono,
Dum restas la akiro de la peko?
Sur
la maljustaj vojoj de la tero
Per sia oro
ofte peka mano
Haltigi povas manon de la juĝo
Kaj per la fruktoj de l’ farita krimo
Aĉeti la favoron de la leĝo,—
Sed tie supre estas ja alie!
Ne
helpos tie lerta artifiko,
Tie la far’
aperas tute nuda,
Ni mem al la farita krimo
devas
Ateston tie meti en la buŝon.
Nu, kio al mi restas? Pentofaro?
Jes, kion do ne povas pentofaro?
Sed
se eĉ pentofari ni ne povas?
Ho, ve!
mizero! ho, vi, mia brusto,
Vi, nigra, vi,
malluma kiel morto!
Anim’, kiu batalas
liberiĝi
Kaj ĉiam pli enrampas en la
marĉon!
Ho, helpu min, anĝeloj, en
la provo!
Ho, fleksu vin, genuoj
neflekseblaj!
Malmola mia koro, vi moliĝu
Simile al infano ĵus naskita!
Ho, eble Dio volos min pardoni!
(Li en angulo metas sin sur la genuojn.)
(Hamleto venas.)
HAMLETO
Nun estas tre facile tion fari;
Li preĝas; nun mortigi lin... sed tiam
Li iros en ĉielon! Kaj ĉu tion
Mi povus nomi venĝo? Malnoblulo
Mortigis mian patron, kaj por tio
Mi,
sola filo de la mortigito,
En la ĉielon
en minut’ de preĝo
La mortiginto
sendos! Tio estus
Ne venĝo, sed komplezo
kaj bonfaro.
De l’ tero li forigis mian
patron
Post festenad’, en mezo de la
pekoj,
Kaj kun la tuta pezo de la pekoj
La malfeliĉa vagas nun sub tero,—
Kaj la krimulon mi nun volas kapti
En la minuto de la sankta preĝo
Kaj puran, pian sendi lin al Dio!
Ĉu
tio estos venĝo? Ne, ho ne!
Ripozu, mia
glavo! Mi vin tiros
En temp’ alia, pli
terure bati!
En malsobrec’, en dormo,
en kolero,
En la malpiaj ĝojoj de la
lito,
En ofendado de Dia nomo—
Mi tiam lin ekkaptos, tiam, glavo,
Trapiku lin, ke li momente falu
Kaj
en plej nigra stato la animo
En la inferon
flugu sen pardono!
Patrino
min atendas,—dume vivu,
Sed al la morto
vi jam apartenas. (Foriras.)
REĜO (sin levante).
La vortoj flugas,—sed la pensoj sidas!
Senpensaj vortoj Dion ne atingos!
SCENO IV
Ĉambro de la reĝino. La reĝino kaj Polonio.
POLONIO
Li baldaŭ venos. Estu pli severa,
Vi diru, li petolas tro sovaĝe,
Vi diru, ke nur petegado via
Apenaŭ
kvietigis la koleron
De l’ reĝo.
Mi nun tie ĉi min kaŝos.
Mi petas,
ne indulgu lin!
HAMLETO (post la sceno).
Patrino!
REĜINO (al Polonio).
Jam al mi fidu, ne maltrankviliĝu.
Mi scios kion diri. Nun foriru:
Li
venas. (Polonio sin kaŝas.)
HAMLETO (eniras).
Nu, patrino, kio estas?
REĜINO
Hamleto, vi ofendis vian patron.
HAMLETO
Patrino, vi ofendis mian patron.
REĜINO
Vi paroladas, kiel frenezulo.
HAMLETO
Vi paroladas, kiel senkorulo.
REĜINO
Kion vi diras!
HAMLETO
Kion vi deziras?
REĜINO
Ĉu vi forgesis, kiu estas mi?
HAMLETO
Ho ne, mi ĵuras, mi ĝin ne forgesis!
Vi estas la reĝino, la edzino
De l’ frat’ de via edzo kaj—mi devas
Konfesi—ankaŭ la patrino mia.
REĜINO
Nu, do aliaj faru vin prudenta! (Volas iri).
HAMLETO
Ne, vi ne iros! Sidu! Mi ne lasos
Vin iri, antaŭ ol mi al vi montros,
Spegulon tian, kie vi ekvidos
La
plej profundan vian internaĵon.
REĜINO
Ha, kion vi intencas! Ĉu vi volas
Mortigi min! He, helpon! helpon!
POLONIO (post la tapiŝo).
Helpon!
HAMLETO
Kio sin movis? Rato?
(Ekbatas
per la glavo en la tapiŝon.)
Ha, mi
vetas,
Ĝi plu ne vivas!
POLONIO (post la tapiŝo).
Ho, mi mortas! Helpu!
(Falas
kaj mortas.)
REĜINO
Ho ve! Kion vi faris!
HAMLETO
Mi ne scias.
Ĉu ne la
reĝo? (Eltiras Polonion el post la tapiŝo.)
REĜINO
Kia sanga faro!
HAMLETO
Jes, sanga faro, preskaŭ tiel same
Terura, kiel reĝon formortigi
Kaj
edziniĝi kun la frato lia.
REĜINO
Mortigi reĝon?
HAMLETO
Jes, mi tiel diris.
(Al
Polonio)
Kaj vi, mizera malsaĝul’,
adiaŭ!
Mi prenis vin por iu pli merita.
Vi vidas, tro fervori ofte estas
Danĝere! (Al la patrino) Nu, ne rompu viajn manojn!
Sidiĝu, trankviliĝu, mi komencos
Rompadi vian koron, se ĝi estas
Ankoraŭ penetrebla, se ankoraŭ
Kutimoj la malbonaj ĝin ne tute
Ŝtonigis kaj al sento kaj prudento
Ankoraŭ iom estas ĝi venebla.
REĜINO
Kion mi faris, ke vi min atakas
Kun tia krueleco?
HAMLETO
Tian faron,
Per kia
modesteco ĉion perdas,
La virt’
fariĝas hipokrita vorto,
Senkulpa amo
perdas sian rozon
De l’ bela frunto kaj
ulcerojn montras,
La sanktan ĵuron de
edzino faras
Similan al la ĵuroj de
ludistoj;
Ĝi el la korpo de plej sankta
ligo
Elŝiras la animon; el la leĝo
Ĝi faras senenhavan vortparadon.
De la ĉielo la vizaĝo flamas,
La tuta tero ploras kaj malĝojas
Pro via faro, kvazaŭ devus veni
La lasta juĝo.
REĜINO
Ve! Pri kia faro
Vi kontraŭ
mi tielajn tondrojn ĵetas?
HAMLETO
Rigardu do! Jen pendas du portretoj;
Du fratoj,—sed egalaj? Jen, rigardu:
Kiela ĉarmo kuŝas sur la brovoj!
Kun belaj haroj, kvazaŭ Apolono,
Kun alta frunto, kvazaŭ Jupitero,
Okul’ de Mars’, ordona kaj minaca,
Majesta aglo, kiu alte flugas
En
la plej puraj sferoj de l’ aero;
Sur
lin sigelon metis ĉiu dio,
Por krei
idealon por la homoj,—
Li estis via
edzo.—Nun rigardu
Portreton duan: via
nuna edzo,
Putraĵo, mortiginta la
unuan...
Ĉu havas vi okulojn? Vi
forlasis
Herbejon verdan de la bela monto
Kaj serĉas manĝon en la putra marĉo?
Ĉu havas vi okulojn? Vi ne diru,
Ke tio estis am’! En via aĝo
La sango plu ne bolas, sed atendas,
Ne
rapidante, juĝon de la saĝo.
Kaj
kia estis la kompara juĝo?
Ne estas vi
sensenca, ĉar alie
Nenion vi decidus;
sed la senco
En vi sendube tute malsaniĝis,
Ĉar eĉ freneza tie ne erarus.
Neniam la frenezo tiel juĝis
La
saĝon, ke en ĝi ne restu guto
Da
konsidero por komparo tia.
Kia demono tiel
vin delogis?
Vidado sen palpado aŭ
palpado
Sen rigardado, aŭ orelo sola
Sen mano kaj okulo, aŭ flarado
Sen ĉio,—eĉ partet’ de vera sento
Neniam donas tian rezultaton,
Ho,
honto, kie estas via ruĝo?
Se la infer’
sovaĝa povas boli
En membroj de grandaĝa
matronino,
Ho tiam ĉasto de juneco flama
Disfluidiĝu kiel vaks’ en fajro!
Ne diru „honto!“ kiam juna sango
Malĉaste bolas: frosto mem ja brulas,
La volon ja delogas la prudento...
REĜINO
Hamleto, ne parolu plu! Vi turnas
Okulojn miajn rekte al la koro,
Kaj
tie mi makulojn nigrajn vidas,
Tre nigrajn.
HAMLETO
Jes, por vivi en la ŝvito
De abomena lito, en putraĵo
Sin
brogi, en la nesto malbenita...
REĜINO
Ho, ne parolu plu! Kiel ponardo
En min penetras ĉiu vorto!
Ne
plu, Hamleto kara!
HAMLETO
Fripon’ kaj mortigisto; simpla sklavo;
Li ne posedas eĉ la milan parton
Da indo de l’ estinta via edzo;
Kronita arlekeno; li, ŝtelisto,
Malice kaj mallaŭte ŝtelis for
La kronon kaj ĝin kaŝis en la poŝon...
REĜINO
Ho, haltu! (Aperas la spirito sen armaĵo.)
HAMLETO
Ĉifonaĵo, sed ne reĝo!
(Li ekvidas la spiriton.)
Ho,
savu min, anĝeloj de l’ ĉielo,
Flugilojn
viajn super mi etendu!
Spirito nobla, kion vi
deziras?
REĜINO
Ho ve! li freneziĝis!
HAMLETO
Ĉu vi venas
Riproĉi
vian filon sendecidan,
Ke li la tempon kaj
pasion perdas
Kaj ke ĝis nun ankoraŭ
li ne venĝis?
Ho, diru!
SPIRITO
Ne forgesu! Mi intencas
En
vi subteni forte la decidon.
Sed vidu, kiel
forte malespero
Dispremis la patrinon vian;
helpu
Al ŝi en malfacila batalado
Kun ŝia propra koro kaj animo.
Ju pli malforta korpo, des pli forte
Suferas la animo. Iru!
HAMLETO (al la reĝino.)
Kio
Al vi fariĝis?
REĜINO
Kio al vi estas?
Vi la
okulojn ien forte turnis
Kaj
kun l’ aer’ senkorpa nun parolis?
L’
animo via brilas el l’ okuloj,
Kaj viaj
haroj sin subite levis
Simile al dormanta
soldataro
Vekita per la son’ de
bataliloj!
Ho, kara mia filo, trankviligu
Per pacienc’ la flamon de la sentoj!
Sur kion vi rigardas nun?
HAMLETO (al la reĝino.)
Sur lin?
Sur lin! Sur lin!
Rigardu, kiel pala
Li staras! Malfeliĉa
lia vido
Eĉ al la ŝtonoj povus doni
sentojn!
(Al la spirito)
Ne rigardadu al mi tiel plende,—
Agadon mian akran ĝi moligus:
Anstataŭ
sango eble fluus larmoj.
REĜINO
Al kiu vi parolas?
HAMLETO
Vi ne vidas?
REĜINO
Nenion, kvankam ĉio estas luma.
HAMLETO
Kaj vi nenion aŭdis?
REĜINO
Ne, nenion.
HAMLETO
Rigardu tien! Li jam volas iri!
La patro mia, kvazaŭ tute viva!
Ha, vidu, li foriras tra la pordo! (La spirito foriras.)
REĜINO
Ĝi estas frukto de l’ imago via;
La cerbo ofte vidas nur delirojn.
HAMLETO
Deliroj? Tamen vidu, mia pulso
En takto batas, tute kiel via,
Kaj
kantas tiel same tute sane.
Ĝi ne deliro
estis. Ekzamenu,
Kaj mi ripetos ĉion
vort’ laŭ vorto,—
Ĉu
deliranto tion povus fari?
Patrino! Pro la
savo de l’ animo
Ne hipokritu, ke
deliro mia
Parolas nun kaj ne la krimo via!
La falsa ŝmiro kovros la makulon
Ekstere, sed interne en la koro
Des
pli atakos tiam la malbono.
Konfesu al ĉielo
vian pekon,
La faritaĵon pentu kaj evitu
Estontajn pekojn. La venenan herbon
Ne sterku, ke ĝi pli ankoraŭ kresku!
Pardonu al mi nunan mian virton;
Ĉar nun en la malpia nia tempo
La
virto devas peti de malvirto
Pardonon kaj
rampante eĉ petegi,
Ke ĝi permesu
bonon al ĝi fari.
REĜINO
Hamleto! Vi distranĉas mian koron!
HAMLETO
Forĵetu ĝian parton makulitan
Kaj pure vivu kun la dua parto.
Adiaŭ!
Sed evitu vi la liton
De mia onklo, penu esti
virta,
Se eĉ la virto estos ne el koro.
Kutimo, la demono, pereigas
La
lastan senton en la malbonulo,
Sed en direkto
bona la demono
Turniĝi ofte povas en anĝelon:
El la ekzercoj de la bonaj faroj
Li povas fari oportunan veston.
Sindetenado
en l’ unua nokto
Alportas facilecon por
la dua;
La tria estos jam des pli facila;
Ĉar ekzercado povas preskaŭ ŝanĝi
Eĉ la naturon mem; ĝi la diablon
Aŭ humiligas, aŭ lin plifortigas.
Ankoraŭ unu fojon—bonan nokton!
Kaj benu min, se vi ankoraŭ mem
Deziras havi benon de l’ ĉielo.
(Montrante sur Polonion). Ha, tiun ĉi sinjoron mi domaĝas.
Ĉiel’ decidis puni min per li
Kaj lin per mi; mi estis por li vipo,—
Sed mi servanto ankaŭ por li estos.
Por li mi zorgos kaj por lia morto
Respondos mi. Adiaŭ, bonan nokton!
La sola amo faris min kruela;
Malbona
estas la komenco,—poste
Ankoraŭ io
pli malbona venos...
Ankoraŭ unu vorton!
REĜINO
Kion fari?
HAMLETO
Ne tion, kion mi al vi parolis.
La bela reĝo vin denove tenu
En
siaj brakoj kaj karese pinĉu
Al vi la
vangojn, nomu vin kateto;
Por kelke da
adultaj dolĉaj kisoj,
Por ludo per la
malbenitaj fingroj
En via nuko vi al li
malkovru
La tutan veran staton, ke mi estas
Freneza ne en vero, sed nur ŝajne,
El ruzo. Estus certe tute bone,
Ke
vi al li raportu tuj pri ĉio.
Ĉar
kia do reĝino, bela, ĉasta
Kaj saĝa
volus kaŝi al la bufo,
Al la vesperto
tiajn gravajn faktojn?
Ne, ne! Kovrilon de la
korbo levu,
Ellasu la birdetojn kaj, simile
Al la simio, rampu mem internen,
Por fari provojn, kaj en la kaptilo
Vi
poste perdu vian propran kapon.
REĜINO
Ne, estu tute certa! Se la vortoj
Prezentas spiron kaj la spiro vivon,—
Mi pli ne havas vivon, por elspiri
Parolon
vian.
HAMLETO
Mi Anglujon iras;
Ĉu vi
jam scias?
REĜINO
Ha, jes, mi forgesis.
Ĝi
estas jam afero decidita.
HAMLETO
Jam la leteroj estas sigelitaj;
Amikoj du, al kiuj mi konfidas
Precize
tiel, kiel la lacertoj,
Ricevis komision
kunveturi,
Kiel heroldoj, por al mi la vojon
Al la kaptilo ebenigi. Bone!
Amuzo
estos, kiam la ministo
Per forto de la propra
sia pulvo
En la aeron flugos; kontraŭ
minoj
Mi faras minojn iom pli profundajn,
Mi eksplodigos ilin ĝis la luno.
Ho, estas tre amuze vidi, kiel
Du
ruzoj reciproke sin renkontas.
(Levante
la korpon de Polonio.)
Kaj vi, sinjor’,
al mi klopodon faras;
Mi
trenos vin en plej proksiman ĉambron.
Patrin’,
adiaŭ! Bonan al vi nokton!
La kortegano
tie ĉi nun estas
Silenta kaj sekreta
serioze,
Li, kiu tiom amis babiladi!
Nu, venu do, mi kaŝos vin, amiko,
Patrino, bonan nokton!
(Ili disiras. Hamleto trenas kun si la korpon de Polonio.)
AKTO IV
SCENO I
Ĉambro en la palaco. La Reĝo, la Reĝino, Rosenkranz kaj Güldenstern.
REĜO (al la reĝino).
En viaj ĝemoj estas ia senco;
Kaj mi ĝin devas scii; kie estas
La filo via?
REĜINO (al Rosenkranz kaj Güldenstern).
Mi vin petas, lasu
Nin
solajn por momento. (Ambaŭ foriras) Ha, sinjoro!
Teruran nokton devis mi travivi!
REĜO
Per kio? kio estas kun Hamleto?
REĜINO
Li furiozas, kiel mar’ kaj vento
En reciproka veta batalado.
En
sovaĝeco sia li ekaŭdis,
Post la
tapiŝo bruon, kaj rapide
Li sian glavon
tiris, kriis: «rato!»
Kaj en la
flamo de l’ frenezo sia
Mortigis la
maljunan Polonion.
REĜO
Terura faro! Tio nin atingus,
Se
tie starus ni. Danĝere estas
Lin lasi
plu en tia libereco.
Al vi, al mi, al ĉiuj
ĝi minacas.
Ho ve, sur kiu kuŝas
respondeco
Por tiu sanga faro? Jes, sur mi:
Mi el singardo devis lin enŝlosi
Kaj teni malproksime de la homoj;
Sed
mia amo estis tiel granda,
Ke mi ne volis agi
laŭ prudento.
Kaj kiel posedanto de
malsano,
Kaŝinda por la mondo, mi ĝin
lasis
Konsumi en sekreto mian vivon.
Kie li estas?
REĜINO
La malvivan korpon
Li ien
trenis for; kaj, kvazaŭ grano
Da pura
oro en amaso kota,
La saĝo kaj la koro
por momento
En li ekbrilis: pente li
ekploris.
REĜO
Gertrudo, venu! Antaŭ ol la suno
Sin kaŝos post la montoj, li jam estos
Sur ŝipo; kaj teruran lian faron
Per ĉiuj artoj kaj aŭtoritato
Ni penos senkulpigi.—Güldenstern!
(Rosenkranz kaj Güldenstern venas.)
Vi ambaŭ iru kaj helpantojn prenu!
Hamleto en atako de frenezo
Mortigis
Polonion kaj fortrenis
Kun si la korpon de la
mortigito.
Nun iru, serĉu lin, kun li
parolu,
La korpon do venigu en preĝejon.
Mi petas vin, rapidu!
(Rosenkranz
kaj Güldenstern foriras.)
Nun,
Gertrudo,
Ni vokos ĉiujn saĝajn
konsilistojn,
Rakontos ni al ili la aferon:
Kio fariĝis, kion ni intencas.
Per tio la serpento-kalumnio,
Portanta
sian langon la venenan
Rapide de poluso al
poluso
Kiel la pafo de la pafilego,
Indulgos eble nian puran nomon
Kaj malaperos sendanĝere. Venu!
Teruro kaj interna batalado
Turmentas
mian koron kaj animon.
(Ambaŭ foriras.)
SCENO II
Alia ĉambro en la palaco. Hamleto venas.
ROSENKRANZ kaj GÜLDENSTERN (post la sceno).
Hamleto! Princo Hamleto!
HAMLETO
Silentu! Kia bruo? Kiu vokas Hamleton? Ha, jen ili venas. (Rosenkranz
kaj Güldenstern eniras.)
ROSENKRANZ
Kion vi, princo, faris kun la korpo de Polonio?
HAMLETO
Aligis lin al la tero, al kiu li estas parenca.
ROSENKRANZ
Montru al ni la lokon, por ke ni povu ĝin preni kaj porti en la preĝejon.
ROSENKRANZ
Kion ne kredi?
HAMLETO
Ke mi vian sekreton povas gardi kaj mian ne. Cetere lasi sin eldemandi
de spongo! Kion povas tiam respondi filo de reĝo?
ROSENKRANZ
Ĉu vi pensas, ke mi estas spongo, princo?
HAMLETO
Jes, sinjoro, spongo, kiu ensuĉas la mienon, la favorojn kaj la
ordonojn de la reĝo. Sed tiaj servantoj faras al la reĝo la
plej bonan servon en la fino. Li konservas ilin, kiel simio la bongustan
pecon en la angulo de sia buŝo: plej antaŭe en la buŝon,
por plej poste esti englutita. Kiam li bezonos tion, kion vi kolektis,
tiam li povas vin nur ekpremi, kaj tiam vi, spongo, estos denove seka.
ROSENKRANZ
Mi vin ne komprenas, princo.
HAMLETO
Estas al mi tre agrable: en malsaĝaj oreloj aluda parolo dormas.
ROSENKRANZ
Princo, diru al ni, kie estas la korpo, kaj poste venu kun ni al la reĝo.
HAMLETO
La korpo estas ĉe la reĝo, sed la reĝo ne estas ĉe
la korpo. La reĝo estas objekto...
GÜLDENSTERN
Objekto, princo?
HAMLETO
Kiu estas nenio. Venu al li. Kaŝu vin, vulpo, aliaj ĝin sekvu!
(Ĉiuj foriras.)
SCENO III
Alia ĉambro en la palaco. La reĝo kaj korteganoj.
REĜO
Mi lasis lin alveni, kaj la korpon
Mi lasis serĉi. Ho, kia danĝero,
Se li tiel libere promenados!
Kaj
tamen ni ne povas kun li agi
Laŭ tuta
severeco de la leĝo:
Lin amas la amaso
la malsaĝa,—
Ĝi juĝas
per okulo, ne per kapo,
Ĝi vidas la
grandecon de la puno,
Kaj pri la kulpo ĝi
ne volas pensi.
Nun tiu ĉi forsendo
devas ŝajni
Trankvila rezultato de
pripenso.
Malbonon per malbono ni forigos
Aŭ per nenio.
(Venas
Rosenkranz.)
Ha, nu kio estas?
ROSENKRANZ
Pri tio, kien metis li la korpon,
Ne povis ni sciiĝi.
REĜO
Kaj li mem?
ROSENKRANZ
Li estas, reĝo, tie ĉi, sub gardo,
Ĝis vi ordonos.
REĜO
Oni lin venigu.
ROSENKRANZ
He, Güldenstern, la princon enkonduku!
(Eniras Güldenstern kun Hamleto.)
REĜO
Nu, Hamleto, kie estas Polonio?
HAMLETO
Ĉe la vespermanĝo.
HAMLETO
Ne kie li manĝas, sed kie li estas manĝata. Kolekto da saĝaj
kavaliroj en formo de vermoj venis nun al li kun vizito. Tuŝante la
manĝadon, tiuj ĉi vermetoj estas la plej grandaj potenculoj.
Ni nutras la bestojn, por nutri nin mem; kaj nin mem ni nutras por la
vermoj. La grasa reĝo kaj la malgrasa almozulo estas nur du
diversaj manĝospecoj, difinitaj por unu sama tablo: tio ĉi
estas la fino de ĉio.
HAMLETO
Jen homo kaptas fiŝojn per la vermeto, kiu manĝis reĝon,
kaj manĝas poste la fiŝon, kiu manĝis tiun vermon.
REĜO
Kion vi volas diri per tio ĉi?
HAMLETO
Nenion, mi volis nur montri al vi, ke reĝo povas vojaĝi tra la
intestoj de almozulo.
HAMLETO
En la ĉielo. Sendu tien, por rigardi. Se via sendito tie lin ne
trovos, tiam serĉu lin mem en alia loko. Sed se vi en la daŭro
de monato lin ne trovos, vi lin eksentos per la nazo, kiam vi iros sur
la ŝtuparon de la galerio.
REĜO (al kelkaj korteganoj).
Iru, serĉu lin tie.
HAMLETO (al la korteganoj).
Li atendos. (Kelkaj korteganoj foriras.)
REĜO
Hamleto, pro sendanĝereco via
Al ni tre kara, kiel via faro
Sincere
nin doloras, vi nun devas
Post la terura faro
tre rapide
Veturi for. Vi tial vin pretigu;
La ŝipo jam atendas vin, la vento
Favoras, kaj vi nun en bona horo
Anglujon
forveturos.
HAMLETO
Anglujon?
REĜO
Nun vi scias nian intencon.
HAMLETO
Mi vidas anĝelon, kiu ilin vidas. Sed bone! Anglujon! Adiaŭ,
kara patrino!
REĜO
Via amanta vin patro, Hamleto.
HAMLETO
Mia patrino. Patro kaj patrino estas geedzoj; geedzoj estas kiel unu
korpo: sekve, mia patrino. Ni veturu Anglujon!
REĜO (al Rosenkranz kaj Güldenstern).
Vi sekvu lin kaj logu al la ŝipo.
Rapidu: ĝis vespero li jam devas
Troviĝi sur la maro. Ne prokrastu!
Jam ĉio estas preta al veturo.
Rapidu,
mi vin petas!
(Rosenkranz kaj Güldenstern
foriras.)
Vi, Anglujo,
Se mia amo estas por vi kara—
Vi
taksi ĝin ja povas, ĉar ankoraŭ
Ja ne paliĝis la cikatro, kiun
La
dana glavo al vi akre donis,
Kaj la tribut’
estimon vian montras—
Vi tiam ne malŝatos
la ordonon,
En mia skribo klare esprimitan,—
Kaj morto al Hamleto! Ho, Anglujo,
Plenumu plej rapide mian peton!
Li
kiel febro mian sangon batas...
Vi devas min
sanigi. Dum li vivas,
Feliĉon mi neniam
povas trovi. (Foriras.)
SCENO IV
Ebenaĵo en Danujo. Fortinbras kaj militistaro en marŝo.
FORTINBRAS
Salutu, kapitan’ en mia nomo
La reĝon de Danujo kaj raportu,
Ke Fortinbras’ laŭ la promeso lia
Deziras havi nun akompanantojn
Por
la trairo de la dana lando.
Vi scias, kie vi
nin povos trovi.
Se lia reĝa moŝto
ekdeziros
Kun ni paroli, ni laŭ nia
ŝuldo
Tuj lin salutos. Tiel vi raportu.
KAPITANO
Mi faros, princ’.
FORTINBRAS (al la soldatoj.)
Antaŭen! Ne rapidu!
(Li
foriras kun la soldatoj. Hamleto, Rosenkranz,
Güldenstern kaj aliaj venas.)
HAMLETO
Sinjoro, kies tiuj ĉi soldatoj?
KAPITANO
De la norvego.
HAMLETO
Kien ili iras?
KAPITANO
Kontraŭ Polujon.
HAMLETO
Kaj sub kia estro?
KAPITANO
Sub la norvega princo Fortinbras.
HAMLETO
Ĉu vi deziras per milito preni
Polujon tutan aŭ nur liman pecon?
KAPITANO
Por al vi diri tute puran veron,
Ni iras pro peceto nur malgranda,
Pli
pro la nomo, ol pro la profito.
Eĉ kvin
dukatojn mi por ĝi ne donus.
Kaj se
ĝin vendi, ĝi al la norvego
Aŭ
al la polo certe pli ne donus.
HAMLETO
La poloj sekve ĝin eĉ ne defendos.
KAPITANO
Ho ne, ili kolektis jam soldatojn.
HAMLETO (flanken.)
Du mil animojn, dudek mil dukatojn
Sendube kostos tiu ĉi disputo!
Ulcero
de bonstato kaj de paco,—
Interne
krevas, se eksteren morto
Ne vokas ĝin.
(Laŭte) Mi dankas vin, sinjoro!
KAPITANO
Feliĉan vojon! (Foriras.)
ROSENKRANZ
Princo, ni atendas.
HAMLETO
Mi baldaŭ sekvos; iru vi antaŭe.
(Rosenkranz
kaj la aliaj foriras.)
Ha,
ĉio plendas kontraŭ mi, riproĉas
Severe por prokrasto de la venĝo!
Por kio taŭgas homo, se la tempon
Li uzas nur por manĝi kaj por dormi?
Nenio pli ol bruto! La Kreinto
Al
ni kapablon de pensado donis,
Por povi vidi
posten kaj antaŭen,
Li donis al ni saĝon
ne por tio,
Ke ĝi en ni sen uzo pereadu.
Ĉu mi ĝin nomos bruta forgesado?
Ĉu mi ĝin nomos tima dubo, kiu
Tro longe pensas pri la rezultato,—
Pripensemeco tia en si havas
Kvaronon
nur de la prudento vera
Kaj tri kvaronojn de
malnobla timo.
Por kio mi nun vivas? Por
eterne
Nur ripetadi: «Tion ĉi vi
faru»—
Kaj tamen resti sen
farado, kiam
Por ĝi mi havas kaŭzon
kaj la volon
Kaj forton kaj rimedojn por
plenumi!
Kaj ĉio min instigas! Jen
ekzemplo:
Mi vidis nun potencan soldataron,—
Ĝin juna princ’ kondukas; en gloramo
Li riskas por la duba rezultato
Kuraĝe sian vivon, li ne timas
Klopodojn
kaj danĝerojn,—kaj pro kio?
Pro
nuksa ŝelo! Esti vere granda
Signifas:
sin ne movi sen bezono,
Sed eĉ pro pajlo
forte ekbatali,
Se ĝin postulas la honor’.
Kaj mi?
La morto de la patro, malhonoro
De la patrino, sango kaj prudento
Instigas min,—kaj mi nenion faras!
Kun honto antaŭvidas mi la morton
De dudek mil soldatoj, kiuj iras
Pro
bagatelo, pro fantom’ de gloro
Al
tombo. Kaj la pec’, pro kiu ili
Batalas,
ne sufiĉas eĉ por doni
Al ili
ĉiuj lokon por batalo
Aŭ por
enpreni ĉiujn mortigotajn!
De nun, ho
mia kapo, vi laboru
Nur por la venĝo, aŭ
ekdormu tute! (Foriras.)
SCENO V
Elsinoro. Ĉambro en la palaco. La reĝino kaj Horacio.
REĜINO
Ne, ne! Ne volas mi kun ŝi paroli.
HORACIO
Ŝi forte petas, ŝia stato estas
Tre kompatinda.
REĜINO
Kion do ŝi volas?
HORACIO
Ŝi ĉiam pri la patro nur parolas;
Ŝi diras, ke la mond’ estas kruela;
Ŝi ĝemas kaj la bruston al si batas;
Ŝin bagatel’ ĉagrenas; ŝi parolas
Delire kaj sen ia klara senco,
Kaj tamen ŝiaj vortoj la aŭdanton
Kondukas al konkludoj. Kungluante
La
sencon de la vortoj, la mienojn,
La signojn,
la aludojn, oni povas
Ne
scii difinite, sed supozi
Tre multe da
malbono. Estus bone
Kun ŝi paroli,
ĉar ĉe la popolo
Tumulton povus
veki ŝiaj vortoj.
REĜINO
Enlasu ŝin! (Horacio foriras.) Al la anim’
malsana
Aperas ĉie signoj de danĝero;
La kulpo estas tiel timoplena,
Ke per kaŝado ĝi sin nur malkaŝas!
(Venas Horacio kun Ofelio.)
OFELIO
Kie estas la bela reĝino de Danujo?
REĜINO
Kiel vi fartas, Ofelio?
OFELIO (kantas.)
Mia kara, mia belo
Estis
brava juna dano;
Portis plumojn sur ĉapelo
Kaj bastonon en la mano.
REĜINO
Ha, mia kara fraŭlino, kion signifas tiu ĉi kanto?
OFELIO
Kion? Mi petas vin, aŭdu:
(Kantas.)
Vane estas la espero:
Li
jam mortis, ne revenas!
Lian kapon kovras
tero,
La piedojn ŝtono tenas.
REĜINO
Sed diru al mi, Ofelio...
OFELIO
Mi petas vin, aŭskultu.
(Kantas.)
Ĉemizeton oni metis... (Eniras la reĝo.)
REĜINO
Ha, mia edzo, rigardu!
OFELIO (kantas.)
Sur karulon inter ploroj;
Sur
la tombon oni ĵetis
Multon el la
kampaj floroj.
REĜO
Kiel vi fartas, kara fraŭlino?
OFELIO
Mi dankas! Tre bone. Oni diras, ke la strigo estis filino de bakisto.
Ha, sinjoro, ni scias, kio ni estas, sed ni ne scias, kio ni povas fariĝi.
Bonan apetiton!
REĜO
Ŝi ne povas forgesi la patron.
OFELIO
He, ni ne parolu pri tio ĉi; sed se oni vin demandos, kion ĝi
signifas, tiam diru: (Kantas.)
En la tag’ de Valenteno
Mi al mia la trezoro
Venis frue
en mateno,
Por saluti vin el koro.
Tuj li levis sin kaj diris:
«Venu,
venu, amikino!»
Ŝi eniris, sed
eliris
Jam virino, ne knabino.
OFELIO
Por kio la ĵurado? Mi tuj finos. (Kantas.)
Fi do, hontu! Tiel agi!
Vi
ja trompis min sen koro!
Amon viroj povas
pagi
Per depreno de l’ honoro!
Vi edziĝi min promesis,
Kaj la vorton vi ne tenis.
Kaj li respondas:
He, mi ŝercis kaj mi ĉesis... Kial do vi al mi venis?
REĜO
Ĉu jam longe ŝi estas en tia stato?
OFELIO
Mi esperas, ke ĉio ankoraŭ estos bona. Ni estu nur paciencaj.
Kaj tamen mi ne povas deteni min de ploro, kiam mi pensas, ke ili metis
lin en malvarman teron. Al mia frato mi devos ĉion raporti, kaj vin
mi dankas por la bona konsilo. Donu mian kaleŝon! Bonan nokton,
sinjorinoj! Bonan nokton, ĉarmaj sinjorinoj! Bonan nokton, bonan
nokton!
REĜO (al Horacio).
Vi sekvu ŝin kaj gardu ŝin atente.
(Horacio foriras.)
Ĝi
estas la veneno de malĝojo;
La morto de
la patro ĉion kaŭzis.
Gertrudo,
kiam venas la suferoj,
Ho ve, ne izolitaj ili
venas,
Sed en amaso. Ŝia patro mortis,
La filo via estas forsendita—
Li mem sovaĝe kaŭzis la forsendon—
Kaj la popol’ tumultas en supozoj
Pri l’ morto de l’ honesta Polonio.
Ni faris neprudente, ke ni kaŝis
La veran kaŭzon de la morto lia:
Jen Ofelio perdis la prudenton,
Sen
kiu ni ne estas pli ol bestoj,
Kaj—la
plej grava—ŝia frato venis
Sekrete
el Francujo, li miregas,
Indignas, kaj nun en
la urbo fluas
Paroloj plej venenaj jam pri l’
morto
De Polonio. Manko de klarigo
Jam faris, ke sur nin la tutan kulpon
De la mistera morto oni ĵetis.
Gertrudo
mia kara, kiel stari
Trankvile kontraŭ
tiom malfeliĉoj.
(Post la sceno oni aŭdas bruon.)
REĜINO
Ho, kia, bruo? Kia tumultego? (Nobelo eniras.)
REĜO
Rapide la gardistojn! Lasu gardi
La pordon! Kio estas?
NOBELO
Mia reĝo,
Rapide kuru!
Savu vin, ho reĝo!
La ocean’, el
bordo elirinte,
Ne pli sovaĝe glutas l’
ebenaĵon,
Ol nun Laerto kun terura bando
Atakas vian tutan servantaron.
Lin la popolo nomas reĝo; kvazaŭ
La mondo nun denove komenciĝus
Kaj
kvazaŭ malaperis nun subite
La historio
kaj la tradicioj,
Kreintoj kaj subtenoj de la
indo,
Nun ili krias: Ni elektu reĝon!
Laerto estu reĝo! Kiel tondro
Rebruas, ĉie flugas nun la krio:
Laerto estu reĝo!
REĜINO
Ili vigle
Atakas laŭ
malvera postesigno.
Sed vi eraras, hundoj de
Danujo!
(Bruo post la sceno.)
REĜO
La pordoj elbatitaj!
(Venas Laerto armita kaj multaj Danoj.)
LAERTO
Kie estas
Li, tiu reĝo?—Iru
for, sinjoroj!
DANOJ
Ne, ni vin sekvos, ni vin ne forlasos!
LAERTO
Mi petas.
DANOJ
Bone, se vi tiel volas. (Ili eliras el la ĉambro.)
LAERTO
Mi dankas vin. Vi gardu post la pordo!—
Malnobla reĝo, vi al mi redonu
La patron!
REĜINO
Ho, Laerto, trankviliĝu!
LAERTO
Se unu gut’ de l’ sango mia restus
Trankvila, tiam estus mi bastardo:
Trompita edzo estus mia patro,
Malĉasta
estus la patrino mia,
Se nun mi povus resti
pli trankvila.
REĜO
Laerto, kio kaŭzis tian grandan
Ribelon nun de via flank’? Gertrudo,
Vi trankviliĝu, vi nenion timu
Pro
la persono mia. Dio gardas
La reĝojn:
kiam la perfid’ ekvidas
Apenaŭ
tion, kion ĝi intencis,
L’ intenco
falas for.—Laerto, diru,
Pro kio vi
indignas?—Lasu lin,
Gertrudo mia!—Diru,
juna homo!
LAERTO
La patro mia kie estas?
REĜO
Mortis.
REĜINO
Sed ne de lia mano.
REĜO
Lasu lin
Demandi tiom, kiom
li deziras.
LAERTO
Sed kiel kaj en kia maniero?
Per
ruzaj vortoj vi min ne dolĉigos!
For
fideleco! Ĵuroj al l’ infero!
Pieco,
konscienco,—iru ĉio
Al la diabloj
en la profundaĵon!
Kondamnon mi ne
timas; mi renversos
La tutan mondon,—venu,
kio volas!
Nur venĝon mi avidas, plenan
venĝon
Por mia patro!
REĜO
Kiu vin retenos?
LAERTO
Nur mia volo, sed ne la ordono
Eĉ de la tuta mondo. La rimedojn
Mi tiel uzos, ke nenio restos.
REĜO
Aŭskultu min, Laerto! Se vi volas
La puran veron scii pri la morto
De
via patro, ĉu la venĝo via
Decidis,
se vi venkos en la ludo,
Egale la koleron
vian verŝi
Sur malamikojn kaj sur la
amikojn?
LAERTO
Nur sur la malamikojn.
REĜO
Ĉu vi volas
Ekkoni
ilin?
LAERTO
Kaj al la amikoj
Mi vaste
tuj malfermos miajn brakojn
Kaj mi per mia
sango ilin nutros.
REĜO
Tre bone! Nun denove vi parolas
Kiel fidela filo kaj bonega
Nobelo.
Ke en mort’ de via patro
Mi estas plej
senkulpa kaj per ĝi
Mi estas mem tuŝita
tre dolore,—
Vi tion baldaŭ juĝos
mem kaj vidos
La veron tute klare.
DANOJ (post la sceno).
Lasu ŝin!
LAERTO
He, kio? Kia bruo?
(Eniras Ofelio, fantazie ornamita per herboj kaj floroj.)
LAERTO
Elsekiĝu,
Vi, mia
cerbo! Larmoj la plej salaj,
Bruligu al mi
tute la okulojn!—
Je Dio! Frenezeco via
estos
Al ni pagita, ho, fratino mia,
Pagita kare, ĝis en la pesilo
Fortege malleviĝos la kaliko!
Ho,
Maja rozo, ho, infano ĉarma,
Ho, Ofelio,
ho, fratino kara!
Ĉielo! ĉu la saĝo
de knabino
Formortas ankaŭ tiel
facilege,
Kiel la vivo de maljuna homo?
En am’ naturo estas delikata:
Ŝi sendas for post la amat’ perdita
Plej karan havon, kiun ŝi posedas.
OFELIO (kantas plende).
Oni lin portis al tombo senvorte,
(Ridante) Ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha!
(Plende) Kaj oni ploris tre forte, tre forte...
Adiaŭ, mia kolombo!
LAERTO
Se en prudento plena vi instigus
Al venĝo min, ne tiel ĝi efikus!
OFELIO
Vi devas kanti: «En la teron, en la teron!» Ho, kiel la rado
al tio ĉi sonoras! Ĝi estas la malfidela administratoro, kiu
ŝtelis la filinon de sia sinjoro.
LAERTO
Sensenca io, tamen pli ol io.
OFELIO (al Laerto).
Jen estas rosmareno, ĝi estas por memoro: mi petas vin, kara mia
koro, memoru min! Kaj jen estas miozoto, pro la fideleco.
LAERTO
Sentenco en la frenezo: fideleco kaj memoro kunigitaj.
OFELIO (al la reĝo).
Jen estas fenkolo por vi kaj akvilegio. (Al la reĝino). Jen estas
ruto por vi kaj ankaŭ iom por mi.—Vi povas porti vian ruton
kun ia speciala signo. (Al Laerto.) Jen estas krizantemo,—mi volis
doni al vi kelke da violoj, sed ili ĉiuj velkis de la tempo, kiam
mia patro mortis.—Oni diras, ke li bone finis.
(Kantas.)
Ĉar karulo mia estas
Mia
tuta ĝojo.
LAERTO
Malĝojo kaj suferoj, eĉ frenezo
Al ŝi nur donas ĉiam novan ĉarmon.
OFELIO (kantas).
Kaj li jam neniam revenos?
Kaj
li jam neniam revenos?
Ho ve, li jam
mortis,
Lin oni forportis,
Ni lin jam revidos neniam!
La
barbo la bela,
Buklaro la hela...
Li mortis, li mortis por ĉiam!
Mi ploras sen celo...
Ho, bona
ĉielo,
Pro lia animo mi petas.
Kaj pro la animoj de ĉiuj homoj. Mi preĝas. Dio vin savu!
(Foriras.)
LAERTO
Vi vidas? Dio!
REĜO
Lasu min, Laerto,
Paroli iom
pri doloro via;
Al mi la rajton mian ne
rifuzu.
Sed iru kaj inter amikoj viaj
Elektu la plej saĝajn,—ili juĝu
Nun inter vi kaj mi. Se ili trovos,
Ke mi en la afero estas kulpa,
Mi
tiam estas preta al vi doni
La regnon,
kronon, mian propran vivon;
Sed se ne tiel,—tiam
vi konsentu
Al ni oferi pli da pacienco,
Ni tiam penos, kune laborante,
Per venĝo trankviligi vian koron.
LAERTO
Ĝi estu tiel!—Ho, la maniero
De lia mort’, kaŝita enterigo,—
Sen glavo, sen insigno aŭ ornamo
Super la tombo, sen ceremonioj
Kaj
sen funebraj formoj kaj parado,—
De l’
ter’ al la ĉiel, ĝi laŭte krias,
Ke mi ne lasu ĉion sen kalkulo.
REĜO
Postulu la klarigon. Sur la kapon
De la kulpul’ la puna glavo falos.
Mi petas, sekvu min. (Ĉiuj foriras.)
SCENO VI
Alia ĉambro en la palaco. Horacio kaj servanto.
HORACIO
Kun mi paroli iu volas? Kiu?
SERVANTO
Maristoj. Ili diras, ke por vi
Leterojn ili havas.
HORACIO
Ili venu! (La servanto foriras.)
Neniu en la tuta mondo, ŝajnas,
Saluton ian povus al mi sendi,
Se
ne Hamleto. (Eniras du maristoj.)
UNUA MARISTO
Dio benu vin, sinjoro!
UNUA MARISTO
Li tion faros, sinjoro se ĝi plaĉos al Li. Jen estas letero
por vi, sinjoro. Ĝi estas de la sendito, kiu devis veturi Anglujon,
se via nomo estas Horacio, kiel oni diris al mi.
HORACIO (legas).
«Horacio, kiam vi tralegos tiun ĉi leteron, penu, ke tiuj
ĉi maristoj venu al la reĝo; ili havas leterojn por li.
Apenaŭ ni estis du tagojn sur la maro, forte armita korsaro
komencis ĉasi nin: ĉar nia ŝipo iris tro malrapide, ni
vole-ne-vole devis montri kuraĝon, kaj en la daŭro de la
batalo mi transiris sur la ŝipon de la korsaro; en tiu sama momento
ili forlasis nian ŝipon, kaj tiel mi sola fariĝis ilia
kaptito. Ili agis kun mi kiel bonkoraj friponoj, sed ili sciis, kion ili
faras; mi devas pagi al ili per bona servo. Zorgu, ke la reĝo
ricevu la leterojn, kiujn mi sendas, kaj venu al mi kun tia rapideco,
kvazaŭ vi kurus de la morto. Mi diros al vi en la orelon tiajn
vortojn, kiuj tute surdigos vin, kaj tamen ili estas ankoraŭ tro
malmultepezaj en komparo kun sia enhavo. Tiuj ĉi homoj alkondukos
vin al la loko, kie mi estas. Rosenkranz kaj Güldenstern daŭrigas
sian vojaĝon Anglujon: pri ili mi povas multe diri al vi. Adiaŭ.
Eterne, kiel vi scias, la via—Hamleto.»
(Al la maristoj.) Nun
venu, ni transdonos la leterojn, Kaj tiom pli
rapide, ke ni iru Al tiu, kiu ilin al vi
donis. (Ĉiuj foriras.)
SCENO VII
Alia ĉambro en la palaco. La reĝo kaj Laerto.
REĜO
Nun via konscienco mem ja devas
Min senkulpigi, kaj en vian koron
Vi
devas min kiel amikon meti,
Ĉar vi ja aŭdis
per oreloj propraj,
Ke tiu sama, kiu vian
patron
Mortigis, volis min mem pereigi.
LAERTO
Plu mi ne dubas. Tamen al mi diru,
Pro kia kaŭzo tian grandan krimon,
Intencon tre danĝeran kaj punindan
Vi lasis sen konvena puno, kiun
Postulis
via saĝo, via indo?
REĜO
Pro du apartaj kaŭzoj, kiuj eble
Al vi aperos forte sensignifaj,
Por
mi do ili estas forte gravaj.
Patrino lia
amas lin varmege
Kaj certe ne transvivus lian
punon;
Kaj, mi—ĉu el pasio aŭ
el virto—
Al ŝi mi estas tiel
alligita,
Ke, kiel stelo nur en sia rondo
Sin povas movi, tiel mi sen ŝi
Ne povas vivi. Kaj la dua kaŭzo,
Pro kiu mi silentis, estas tio,
Ke
lin tre amas la popolamaso:
La mankojn liajn
la popolo trempas
En sian amon, kiu, kvazaŭ
fonto,
Turnanta lignon en malmolan ŝtonon,
El la mallaŭdo faras laŭdon, tiel,
Ke miaj sagoj, tro malmultepezaj
Por tia vento, ne la celon trafus,
Sed
al pafarko mia returniĝus.
LAERTO
Kaj tiel mi la noblan patron perdis,
Kaj tiel senespere nun pereis
Fratino
mia, kiu la plej alte
En nia tempo staris,
kvazaŭ luma
Modelo, por elvoki imitadon.
Sed venĝo venos!
REĜO
Dormu nur trankvile.
Ne
pensu vi, ke mi kreita estas
El tia velka
ŝtofo, ke mi lasos
Al la danĝero
pinĉi mian barbon
Kaj prenos ĝin
por ŝerco. Baldaŭ aŭdos
Vi iom
pli. Mi amis vian patron,
Kaj ankaŭ
ĉiu amas ja sin mem;
El tio, mi esperas,
vi komprenos...
(Eniras Sendito.)
REĜO
Nu, kio nova?
SENDITO
Via reĝa moŝto,
Leteroj
de Hamleto; jen por vi,
Kaj jen por la reĝino.
REĜO
De Hamleto?
Sed kiu do
alportis la leterojn?
SENDITO
Mi aŭdis, ke maristoj; mi ne vidis.
Al mi Klaŭdio ilin donis, kiu
Ricevis ilin de la alportintoj.
REĜO
Laerto, aŭdu! (Al la Sendito.) Vi jam povas iri. (La sendito foriras.
La reĝo legas.) «Potenca reĝo! Sciu, ke mi nuda estas
realportita en vian landon. Morgaŭ mi petos la permeson veni antaŭ
viajn reĝajn okulojn, kaj tiam mi havos la honoron raporti al vi la
kaŭzon de mia subita kaj stranga reveno.—Hamleto.» Nekompreneble! Ĉu ili revenis?
Kio
fariĝis? Kiel? Povas esti,
Ke ĉio
estas trompo?
LAERTO
Ĉu vi konas
La skriban
karakteron de l’ letero?
REĜO
Ĝi estas mano de Hamleto. «Nuda!»
Videble sola, sen siaj gardantoj!
Ĉu vi al mi konsili ion povas?
LAERTO
Ne, mi nenion scias. Sed li venas!
Pli freŝa nun fariĝas mia koro,
Mi ĝojas, ke mi rekte al li iros
Kaj diros al li: «tion ĉi vi faris!»
REĜO
Se tion vi decidis—kaj alie
Vi ja ne povas agi—ĉu vi volas,
Ke mi al la renkonto vin preparu?
LAERTO
Jes, mia reĝo, se nur ne al paco
Vi volas min prepari.
REĜO
Nur al paco
Kun via propra
saĝo kaj animo.
Se li revenis laca de
vojaĝo
Kaj plu ne volos ree forveturi,
Mi inklinigos lin al unu provo,
De mi jam tre mature pripensita,
Ĉe
kiu li pereon ne evitos;
Kaj lia morto estos
tiel glata,
Ke eĉ ne estos ombro de
suspekto.
Eĉ la patrino ruzon ne divenos
Kaj nomos ĝin nur bato de la sorto.
LAERTO
Mi vin obeos, reĝo, tiom pli,
Se vi aranĝos la aferon tiel,
Ke
li per mi ricevu sian morton.
REĜO
Jes, ĝuste tiel. Kiam vi forestis,
La famo multe gloris vin pro io,
Per kio vi laŭ famo multe brilas.
Hamleto aŭdis vian gloron; ĉiuj
Talentoj viaj kune kolektitaj
Ĉe
li envion tian ne elvokis,
Kian elvokis tiu
unu sola
Talento, kiun mi ne multe ŝatis.
LAERTO
Pri kia do talento vi parolas?
REĜO
Ludilo bagatela de l’ juneco,
Kaj tamen ankaŭ grava, ĉar la plumoj
Kaj la rubandoj al la junularo
Konvenas en ne malpli alta grado,
Ol
la manteloj kaj la varmaj peltoj
Konvenas al
maturaj maljunuloj.—
Jen antaŭ du
monatoj nin vizitis
el Normandujo unu
kavaliro.
Mi bone konas francojn el milito,
Mi scias, kiel bone ili rajdas;
Sed tiu ĉi bravulo certe povus
Konkuri
eĉ kun la diablo mem:
Li kvazaŭ mem
alkreskis al la selo
Kaj kun ĉevalo sia
elfaradis
Li tiel miregindajn artifikojn,
Ke oni povus pensi, ke li mem
Prezentas
vivan parton de l’ ĉevalo.
Kaj la
imago mia mem ne povis
Elpensi eĉ en
pura fantazio
Pli lertajn kaj mirindajn
artifikojn,
Ol tiuj, kiujn li al ni
prezentis.
LAERTO
Kaj li normando estis?
REĜO
Jes, normando.
LAERTO
Mi estas preta ĵuri, ke ĝi estis
Lamordo.
REĜO
Jes, li mem.
LAERTO
Mi konas lin.
Li estas
efektive la juvelo
De la nacio sia.
REĜO
Li rakontis
Al ni pri vi,
kaj li vin forte laŭdis
Pro via majstra
arto en skermado,
Precipe per rapiroj. Li
certigis,
Ke estus tre belege, se troviĝus
Ankoraŭ unu homo, kiu povus
Kun vi kuraĝi stari al batalo.
Li
ĵuris, ke en lia tuta lando
Skermantoj
la plej bonaj ne posedas
Eĉ la duonon de
lerteco via.
Raportoj liaj vekis en Hamleto
Envion tiel grandan, ke de tiam
En tago kaj en nokto li senĉese
Nur sopiradis, ke vi la plej baldaŭ
Revenu, por ke li kun vi ekprovu
Batalon.
Nun konkludo plej natura...
LAERTO
Konkludo? Kia?
REĜO
Diru nun, Laerto,
Ĉu
via patro estis al vi kara?
Aŭ kiel la
malĝojo sur pentraĵo
Vi estas nur
vizaĝo, sed sen koro?
LAERTO
Por kio la demando?
REĜO
Mi ne tial
Demandas vin, ke
mi eĉ iom dubus
Pri via amo al la patro;
tamen
Mi scias, ke la amo ofte estas
Nur sklavo de la tempo: ĝi naskiĝas
Per tempo, kaj la sperto ankaŭ montras,
Ke tempo ĝin tre ofte moderigas
Kaj eĉ estingas ĝian tutan flamon.
Jes, en la mezo de la ama flamo
Troviĝas
preskaŭ ĉiam ia speco
De meĉa
debrulaĵo, kiu baldaŭ
La helan
flamon forte mallumigas.
Nenio restas en
bonec’, eterna:
Boneco tro matura baldaŭ
mortas
De l’ prem’ de sia propra
troforteco.
Se oni volas agi, oni agu
En la minutoj de la volo, ĉar
La volo povas baldaŭ malfortiĝi,
Trovante tiom da malhelpoj, kiom
Troviĝas
langoj, manoj kaj okazoj.
Kaj tiam la deziro
kaj la devo
Fariĝas nur sopiro
fanfarona,
Sopiro sen plenumo faciliga.
Sed nun al la afero! Jen Hamleto
Revenos baldaŭ. Kion vi intencas
Nun fari, por vin montri inda filo
De
via kara patro, sed per faroj
Pli ol per
nudaj vortoj?
LAERTO
Lin mortigi,
Se eĉ en
la preĝejo.
REĜO
Mi konsentas,
Ke la krimulo
en nenia loko
Rifuĝon devas trovi kaj la
venĝo
Ne devas scii limojn. Sed, Laerto,
Se tion ĉi vi faros, tiam vi
Ja devos mem vin kaŝi en la domo.
Hamleto, reveninte, devas scii,
Ke
vi jam estas tie ĉi. Ni faros,
Ke oni
antaŭ li vin forte laŭdos
Kaj la
lertecon vian en skermado
Al li oni prezentos
en koloroj
Ankoraŭ pli brilantaj kaj pli
helaj,
Ol tion faris eĉ la franco mem.
Per unu vorto—ni aranĝos tiel,
Ke vi batalos ambaŭ, kaj ni faros
Konkursan veton pri la kapoj viaj.
Kun
sia karaktero la sincera,
Libera, nobla kaj
nesupozema,
Li ne esploros certe la rapirojn;
Vi dume povos ŝanĝi la rapirojn,
Anstataŭ la malakra preni akran
Kaj per ekbato lerta inde pagi
Al
li por morto de la patro via.
LAERTO
Mi faros ĝin, kaj eĉ por tiu celo
Mi ŝmiros per veneno mian glavon.
Ĉar unu ĉarlatano al mi vendis
Rimedon tian, ke se oni trempas
En
ĝin nur la pinteton de tranĉilo
Kaj
gratas nur sangeron el la haŭto,—
Nenia
sanigilo en la mondo
Plu povos savi de
senduba morto.
Per tiu ĉi veneno mi nun
ŝmiros
La pinton de la glavo mia tiel,
Ke se mi eĉ facile lin ekgratos,
Li tuj pereos per senduba morto.
REĜO
Mature ni pripensi ankaŭ devas
Diversajn cirkonstancojn, kiuj povas
Al la ating’ de nia
celo helpi.
Se nia entrepreno ne prosperus
Aŭ se per nelerteco en plenumo
Montriĝus nia penso kaj intenco,—
Pli bone tiam estus ne komenci.
Kaj
tial nia plano devas havi
Eliron en rezervo
por l’ okazo,
Se la unua provo ne
prosperos.
Ni ĝin pripensu! Jen, kion ni
faros:
Ni en solena formo faros veton
Pri tiu, kiu el vi ambaŭ venkos.
Kaj kiam vi de la batalo estos
Tre
varmigitaj kaj soifaj (penu,
Ke tio estu) kaj
li volos trinki,
Mi tiam lasos doni al li
glason
Da vino jam tiele preparita,
Ke se li nur eĉ guton de ĝi trinkos,
Li ne evitos plu la morton, kiun
La bato via eble ne alportis.
Sed
aŭdu! Kia bruo? (Eniras la reĝino.)
REĜO
Nu, reĝino?
REĜINO
Unu malĝojo sekvas tuj la duan!
Laerto, la fratino via mortis!
LAERTO
Fratino mia mortis? Kiel? Kie?
REĜINO
Saliko staras super la rivero
Kaj
speguliĝas en la pura akvo;
Ŝi tie
plektis fantaziajn kronojn
El plej diversaj
floroj de la kampo.
Ŝi
rampis sur la arbon, por dispendi
Sur la branĉaro
siajn kronojn; tiam
Sub ŝi rompiĝis
la malforta branĉo,
Kaj kune kun la
kronoj ŝi rapide
En la riveron falis.
Ŝiaj vestoj
Sin disetendis kaj
malgrandan tempon
Kvazaŭ sirenon ŝin
ankoraŭ portis,
Dum ŝi kantadis
melodiajn kantojn,
Danĝeron sian tute ne
sentante,
Kvazaŭ la akvo estus ŝia
hejmo.
Sed baldaŭ ŝiaj vestoj,
penetritaj
Per peza akvo, ŝin malsupren
tiris,
La malfeliĉan, al terura morto.
LAERTO
Kaj ŝi droniĝis?
REĜINO
Jes, ho ve, droniĝis!
LAERTO
Vi havas nun tro multe jam da akvo,
Fratino malfeliĉa.—tial larmojn
Mi nun retenas! Tamen la naturo
Konservas
sian moron, kion ajn
La honto dirus. Ili nur
foriru—
En ni montriĝos tuj la
virineco.—
Adiaŭ, reĝo!
Flamaj vortoj volas
El mi eksplodi, se malsaĝaj
larmoj
Nur ilin ne estingos. (Foriras.)
REĜO
Ni lin sekvu!
Kun granda
malfacilo kvietigis
Mi lian furiozon! Nun mi
timas,
Ke ĝi denove blinde ne eksplodu,—
Ni tial sekvu lin rapide! (Ambaŭ foriras.)
AKTO V
SCENO I
Tombejo. Eniras du tombistoj kun fosiloj.
UNUA TOMBISTO
Ĉu ŝi ricevos kristanan enterigon, kiam ŝi ja intence
foriris en la mondon de la feliĉuloj?
DUA TOMBISTO
Mi diras al vi, ŝi ricevos, faru do rapide ŝian tombon. La juĝisto
pripensis la okazon kaj decidis, ke oni devas enterigi ŝin
kristane.
UNUA TOMBISTO
Kiel do ĝi povas esti, kiam ŝi dronigis sin ne pro defendo?
DUA TOMBISTO
Nu, oni trovis, ke tiel.
UNUA TOMBISTO
Sed ili simple ne konas la leĝon. Ĉar konsideru: se mi konscie
min dronigas, tio ĉi estas ago, kaj ago havas tri partojn: ĝi
konsistas el agado, farado kaj plenumado. Sekve ŝi intence sin
dronigis.
DUA TOMBISTO
He, aŭskultu do, kolego-fosisto...
UNUA TOMBISTO
Sed permesu! Jen estas la akvo—bone; jen estas la homo—bone.
Se la homo iras al tiu ĉi akvo kaj sin mem dronigas, tiam estas
certa—ĉu li volas aŭ ne—ke li iras. Rimarku bone!
Sed se la akvo iras al li kaj dronigas lin, tiam li ne dronigas sin mem.
Sekve kiu ne estas kulpa en sia propra morto, tiu ne ĉesigas sian
propran vivon.
DUA TOMBISTO
Ĉu tiel diras la leĝo?
UNUA TOMBISTO
Kompreneble, ke tiel diras la leĝo pri la mortintoj.
DUA TOMBISTO
Ĉu vi volas scii la veron? Se ŝi ne estus nobelulino, oni
ŝin ankaŭ ne enterigus en orda maniero.
UNUA TOMBISTO
Ĉu vere? Estas ja granda maljustaĵo, ke la grandaj homoj en
tiu ĉi mondo havas pli da rajto por sin dronigi kaj pendigi, ol la
aliaj kristanoj. Venu, prenu la fosilon! Neniu en la mondo estas pli
antikva nobelo, ol la ĝardenistoj, fosistoj kaj tombistoj: ili daŭrigas
la profesion de Adamo.
DUA TOMBISTO
Ĉu Adamo estis nobelo?
UNUA TOMBISTO
Kompreneble! Ĉu vi estas idolano? Ĉu vi havas nenian ideon pri
la Biblio? En la Biblio estas ja dirite: ĉiuj nobeloj devenis de
Adamo. Kiel do li povis esti ne nobelo? Mi faros al vi alian demandon:
se vi ĝin ne bone respondos al mi, tiam konfesu...
DUA TOMBISTO
Nu, demandu!
UNUA TOMBISTO
Kiu konstruas pli fortike, ol la masonisto, ŝipofaristo aŭ
ĉarpentisto?
DUA TOMBISTO
La faristo de pendigiloj, ĉar lia konstruaĵo supervivas milojn
da ĝiaj loĝantoj.
UNUA TOMBISTO
Bona spritaĵo, je Dio, ĝi plaĉas al mi. La pendigilo
estas bona; sed kiel ĝi estas bona? Ĝi estas bona por tiuj,
kiuj estas malbonaj. Sed nun vi estas malbona, se vi diras, ke la
pendigilo estas pli fortika, ol la preĝejo, sekve la pendigilo
estus bona por vi. Ankoraŭ unu fojon al la demando! Respondu!
DUA TOMBISTO
Kiu konstruas la plej fortike?
UNUA TOMBISTO
Jes, diru ĝin al mi, kaj mi vin regalos.
DUA TOMBISTO
Ha, atendu, mi jam scias!
DUA TOMBISTO
Al la diablo! Mi efektive ne scias.
(Eniras Hamleto kaj Horacio.)
UNUA TOMBISTO
Ne rompu al vi vane la kapon, la azeno ja ne iros pli rapide, kiom ajn
vi lin batos; kaj se iu vin poste demandos, kiu konstruas la plej
fortike, tiam respondu: la tombisto. La domoj, kiujn li konstruas,
restas al la posedantoj por eterne. Iru nun en la drinkejon kaj alportu
al mi mezureton da brando. (Dua tombisto foriras.)
UNUA TOMBISTO (fosas kaj kantas.)
En la junaj miaj tagoj
Mi
amadis kaj kantadis
Kaj en ĉiuj miaj
agoj
Mi mezuron ne sciadis.
HAMLETO
Ĉu tiu ĉi sentaŭgulo ne konscias, per kio li sin okupas!
Li fosas tombon kaj kantas!
HORACIO
La kutimo faris lin indiferenta por tio ĉi.
HAMLETO
Tiel ĉiam estas: ju malpli ia mano laboras, des pli delikata estas
ĝia sento.
UNUA TOMBISTO (kantas).
Maljuneco-lamulino
Kaptis
min per osta mano,
Kaj al ĉio venis
fino,—
Restis ĝemoj kaj malsano.
(Li elĵetas kranion.)
HAMLETO
Tiu ĉi kranio havis iam langon kaj ankaŭ povis kanti! Kiel la
malnoblulo ĵetas ĝin sur la teron, kvazaŭ ĝi estus
kranio de Kajeno, la unua mortiginto! Tio ĉi eble estis la kapo de
ia politikulo, kaj nun tiu ĉi azeno lin superruzas; ĝi eble
estis la kapo de tia homo, kiu volis esti pli granda ol
Dio mem,—ne vere?
HAMLETO
Aŭ de ia kortegano, kiu sciis diradi: «Bonan matenon, via
princa moŝto! Kiel vi fartas, plej estiminda princo?» Aŭ
eble ĝi estis eminenta sinjoro, kiu forte laŭdadis la ĉevalon
de alia eminenta sinjoro, dezirante ricevi ĝin donace? Ne vere?
HAMLETO
Jes, jes, kaj nun li estas apartenaĵo de sinjoro vermo; sendenta
kaj batata sur la vangojn per la fosilo de tombisto. Efektive glora
ŝanĝiĝo; se ni nur povus ĝin vidi en plena tuteco.
Ĉu tiuj ĉi ostoj meritis nenion alian, ol ke oni
ludu per ili keglojn? Mia propra kranio min doloras, kiam mi pri tio
ĉi pensas.
UNUA TOMBISTO (kantas).
Pala korpo senkolora
Kaj
ĉemizo sen ornamoj
Kaj foset’
malbonodora
Estas fin’ de ĉiuj
amoj. (Elĵetas ankoraŭ unu kranion.)
HAMLETO
Jen denove unu kranio! Kial ĝi ne povus esti kranio de leĝoscienculo?
Kie nun estas liaj leĝoj, liaj rimedoj, liaj artifikoj, liaj
okazoj? Kial li nun permesas al tiu ĉi maldelikata sentaŭgulo
bati lin per malpura fosilo sur la cerbujon kaj ne minacas meti plendon
kontraŭ li pro ofendo per faroj? Hm! Tiu ĉi sinjoro eble estis
siatempe granda aĉetisto de bienoj, kun ĉiaj hipotekoj,
depagoj, aĉetaj dokumentoj kaj juĝaj posedigoj. Ĉu tio
ĉi nun estas lia lasta aĉeto kaj la akira rezultato de ĉiuj
liaj dokumentoj, ke oni nun lian riĉan kranion plenigas per
bonspeca koto? Ĉu ĉiuj liaj administratoroj kaj farmantoj ne
donas al li el ĉiuj liaj bienoj pli ol pecon da tero, havantan la
longon kaj larĝon de paro da kontraktaj paperoj? Eĉ la
dokumentoj de transdono de ĉiuj liaj bienoj apenaŭ povus
ĉiuj trovi sufiĉe da loko en tiu ĉi kesto; kaj la
posedanto mem ne ricevas por si pli da loko? Bele!
HORACIO
Eĉ ne peceton pli, mia princo.
HAMLETO
Ĉu pergameno ne estas farata el ŝafa felo?
HORACIO
Jes, princo, kaj ankaŭ el felo de bovidoj.
HAMLETO
Ŝafoj kaj bovidoj estas tiuj, kiuj en ĝi serĉas certecon.
Mi iom parolos kun tiu ĉi tombisto.—He, homo! kies tombo tio
ĉi estas?
UNUA TOMBISTO
Mia, sinjoro,
(Kantas.) Kaj foset’ malbonodora Estas fin’ de ĉiuj amoj.
HAMLETO
Certe ĝi estas via, ĉar vi troviĝas en ĝi. Sed kiu
en ĝi kuŝos?
UNUA TOMBISTO
Espereble ne vi kaj ankaŭ ne mi, kvankam mi troviĝas en ĝi.
Kaj tamen ĝi estas mia.
HAMLETO
Ne ĵetu tro da malsaĝaĵoj el via tombo.
UNUA TOMBISTO
Mi devas ja purigi la tombon de ĉio, kio enfalas en ĝin.
HAMLETO
Por kia homo vi fosas la tombon?
UNUA TOMBISTO
Ne por homo.
HAMLETO
Nu, do, por kia homino?
UNUA TOMBISTO
Ankaŭ ne por homino.
HAMLETO
Kiun do oni tie ĉi enterigos?
UNUA TOMBISTO
Iun, kiu estis virino, sed nun jam estas malviva viando.
HAMLETO
Kiel plaĉas al vi la bravulo? Ni devas kontroli ĉiun vorton,
ĉar alie li nin batos per silaboj. Efektive, Horacio, mi en la
lastaj jaroj rimarkis, la mondo fariĝis tiel sprita, ke la piedo de
vilaĝano sentime premas la kalojn de kortegano.—Kiel longe vi
estas jam tombisto?
UNUA TOMBISTO
Ĝuste de tiu tago, en kiu nia estinta reĝo venkis
Fortinbrason.
HAMLETO
Kiel longe estas jam de tio ĉi?
UNUA TOMBISTO
Ĉu vi tion ĉi ne scias? Ĉiu malsaĝulo ja tion ĉi
scias. Tio ĉi estis en tiu sama tago, en kiu naskiĝis la
princo Hamleto, tiu sama, kiu nun freneziĝis kaj estas sendita
Anglujon.
HAMLETO
Ha, tiel! Kial do oni sendis lin Anglujon?
UNUA TOMBISTO
Nu, tial, ĉar li estas freneza. Oni volas, ke li tie denove saĝiĝu;
kaj se li ne resaĝiĝos, tiam ankaŭ ne estos granda
malfeliĉo.
UNUA TOMBISTO
Tie tio ĉi estos ne rimarkebla, ĉar tie ĉiuj estas
frenezaj.
HAMLETO
Kiel li freneziĝis?
UNUA TOMBISTO
Tre strange, oni diras.
HAMLETO
En kio do konsistis la strangeco?
UNUA TOMBISTO
En tio, ke li perdis la saĝon.
HAMLETO
Sur kia punkto li freneziĝis?
UNUA TOMBISTO
Certe sur ia punkto de la tero de Danujo, en kiu mi jam tridek jarojn
estas tombisto.
HAMLETO
Kiel longe homo kuŝas en la tero, antaŭ ol li tute forputriĝas?
UNUA TOMBISTO
Se li ne forputriĝis antaŭ la morto—ni ja en la nuna
tempo ofte vidas tiajn korpojn, kiuj apenaŭ eltenas ĝis la
enmeto—li povas kuŝi ok ĝis naŭ jarojn; ledisto
certe kuŝos naŭ jarojn.
HAMLETO
Kial li pli longe, ol aliaj?
UNUA TOMBISTO
He, sinjoro, lia profesio tiel tanas al li la felon, ke ĝi longan
tempon kontraŭstaras al akvo, kaj la akvo la plej rapide detruas la
korpojn de sinjoroj la mortintoj. Jen estas kranio, kiu kuŝis en la
tero dudek tri jarojn.
HAMLETO
Al kiu ĝi apartenis?
UNUA TOMBISTO
Al unu malsaĝa spritulo. Kiel vi pensas, al kiu ĝi apartenis?
UNUA TOMBISTO
La diablo lin prenu, la sentaŭgulon! Li unu fojon verŝis al mi
botelon da vino sur la kapon. Tio ĉi estis la kranio de Jorik, la
amuzisto de la reĝo.
UNUA TOMBISTO
Jes, ĝuste tiu ĉi.
HAMLETO (prenas la kranion).
Lasu nin vidi ĝin! Ha, malfeliĉa Jorik! Mi konis lin, Horacio:
persono de senfine gaja humoro, plena de plej belaj spritaĵoj. Mil
fojojn li portadis min sur la dorso, kaj nun kia terura vido! La koro al
mi premiĝas. Tie ĉi pendis la lipoj, kiujn mi kisadis tiom
ofte. Kie nun estas viaj spritaĵoj, viaj artifikoj, viaj kantoj,
viaj fulmoj de gajeco, ĉe kiuj la tuta tablo eksplodadis per rido?
Ĉu restis neniu el ili, por nun ŝerci pri via propra malsaĝa
vido? Ĉio forputris? Nun iru en la ĉambron de eminenta
sinjorino kaj diru al ŝi, ke kiom ajn ŝi sin ŝmiros,
ŝi
tamen en la fino ricevos tian vizaĝon; ridigu ŝin per tio
ĉi!—Estu tiel bona, Horacio, diru al mi jenon...
HORACIO
Kion, mia princo?
HAMLETO
Ĉu vi pensas, ke ankaŭ Aleksandro la Macedona havis tian
elrigardon en la tero?
HORACIO
Ĝuste tian saman.
HAMLETO
Kaj tian odoron? Fi! (Forĵetas la kranion.)
HORACIO
Ĝuste tian, mia princo.
HAMLETO
Al kia abomeninda difino ni venas, Horacio! Kial la imago ne povas sekvi
la noblan polvon de Aleksandro ĝis la momento, kiam ĝi ŝtopas
truon en ia mizera dometo?
HORACIO
Tio ĉi estus tro fantazia.
HAMLETO
Ne, certe, tute ne. Oni povus modeste sekvi lin ĝis tiu loko kaj
ĉiam gvidi sin per la estebleco. Ekzemple tiel: Aleksandro mortis,
Aleksandro estis enterigita, Aleksandro turniĝis en polvon; la
polvo estas tero; el tero ni faras argilon: kial do per la argilo, en
kiun li turniĝis, oni ne povus ŝtopi barelon?
La granda Cezaro, mortinte, nun estas argilo,
Por truo de muro li servas nun kiel ŝtopilo.
La peco da ŝtof’, antaŭ kiu tremadis la
tero, Mizeran dometon nun gardas de pluva
aero. Tamen silentu! silentu! Flanken! Jen
venas la reĝo!
(Venas en procesio pastroj k. t. p. Oni portas la korpon de Ofelio.)
(Laerto, la reĝo, la reĝino, korteganoj.)
HAMLETO
Jen la reĝino, la kortego! Kiun
Funebre ili akompanas? Tamen
Sen
ordinaraj la funebraj moroj?
Ĝi montras,
ke mortinto la portata
Per propra mano sian
vivon finis.
De alta tamen rango! Ni atendu
Kaj ni rigardu! (Iras kun Horacio flanken).
LAERTO
Kiaj nun ankoraŭ
Ceremonioj?
HAMLETO
Jen estas Laerto,
Tre nobla
juna homo. Vidu!
LAERTO
Kiaj
Ceremonioj decas nun
ankoraŭ?
UNUA PASTRO
Ni el funebraj la ceremonioj
Plenumis
ĉion, kio al ni estas
Nur permesita:
ŝia morto estis
De karaktero duba; se ne
ŝanĝus
Ordono alta la kutiman
ordon,
Ŝi devus kuŝi ĝis la
lasta juĝo
En ter’ ne sanktigita,
kaj nur ŝtonojn
Sur ŝian tombon oni
devus ĵeti
Anstataŭ sanktaj preĝoj
de kristanoj;
Al ŝi do oni donis pli, ol
dece;
Knabinan ŝian kronon, kaj la
tombon
Per ĉastaj floroj oni nun
ornamis,
En sanktan teron oni ŝin
enmetis
Ĉe sonorado religia.
LAERTO
Sekve
Nenio pli jam estas
permesita?
PASTRO
Nenio pli. Ĉar ni ja malsanktigus
Per tio la servadon de mortintoj,
Se ni al ŝi ekkantus rekviemon
Simile
al mortintaj en pieco.
LAERTO
Vi metu ŝin en teron, kaj violoj
Elkreskos el plej ĉasta ŝia cindro!
Mi al vi diras, ho, senkora pastro,
Anĝelo
ŝi, fratino mia, estos,
Dum vi en la
infero brulos.
HAMLETO.
Kio?
La bela Ofelio?
REĜINO (ĵetante florojn).
Ho, plej dolĉa,
Adiaŭ!
Mi esperis, ke vi estos
Edzino kara de
Hamleto mia;
Esperis mi ornami vian kronon
De fianĉino, dum, ho ve, mi nun
Ornamas vian tombon!
LAERTO
Ho, centoble
Malben’
centobla falu sur la kapon
De tiu, kiu per la
krim’ terura
De vi la saĝon rabis!
For la teron!
Ne ŝutu,—mi ankoraŭ
unu fojon
Al mia koro volas ŝin alpremi.
(Ensaltas en la tombon.)
Nun ŝutu teron,
kiom ajn vi volas,
Sur ŝin kaj min,
ĝis el la ebenaĵo
Vi faros monton
ĝis la alta pinto
De la Olimpo.
HAMLETO
Kiu estas tiu,
Kies doloro
tiel laŭte sonas
Kaj kies krio flugas
ĝis la steloj
Kaj volas en terur’
ilin haltigi?
Jen estas mi, Hamleto.
(Ensaltas en la tombon.)
LAERTO
Ha, tre bone!
Pereu,
malbenita! (Ĵetas sin sur Hamleton.)
HAMLETO
Tia preĝo
Ne estas
ĝusta. Mi vin petas, prenu
La manon vian
for de mia kolo,
Ĉar kvankam mi ne estas
flamiĝema,
Danĝere tamen estas min
ataki,
Kaj mi al vi konsilas: for la manon!
REĜO
Disigu ilin!
REĜINO
Ho, Hamlet’, Hamleto!
ĈIUJ
Sinjoroj...
HORACIO
Kara princo, trankviliĝu!
(Kelkaj korteganoj disigas la batalantojn, kaj ili eliras el la tombo.)
HAMLETO
Ne, mi pro tio ĉio kun li batalos,
Ĝis la minuto lasta de la vivo!
REĜINO
Pro kio do, ho mia kara filo?
HAMLETO
Mi amis Ofelion; kvardek miloj
Da fratoj kun ilia tuta amo
La
amon mian kune ne atingus.
(Al Laerto.)
Vi kion volas?
REĜO
Ha, li freneziĝis!
REĜINO
Ho, lasu lin, mi petas vin, Laerto!
HAMLETO (al Laerto.)
Ĉe la diabloj ĉiuj! Diru, kion
Vi volas fari? Plori? aŭ batali?
Aŭ fasti? aŭ disŝiri sin? Eltrinki
La tutan Nilon? Manĝi krokodilojn?
Mi tion ankaŭ faros. Ĉu vi venis,
Por verŝi larmojn? Saltas en la tombon,
Por min inciti? Lasu vin enfosi
En
ŝian tombon,—mi ĝin ankaŭ faros;
Se vi pri montoj babiladas, lasu
Nin
superŝuti per tiom da tero,
Ke sin la
loko levu ĝis la suno
Kaj la plej altaj
montoj en komparo
Kun ĝi aperu kiel
veruketoj.
Vi fanfaronas,—mi ĝin
ankaŭ povas.
REĜO
Ĝi estas nur frenezo.
REĜINO
La atako
En li momenton tiel
furiozas,
Sed baldaŭ li denove trankviliĝas,
Simile al kvieta kolombino
Post
la elkovo de la kolombidoj.
HAMLETO (al Laerto).
Aŭskultu do, sinjoro! Kia estas
La kaŭzo, ke vi tiel min renkontas?
Mi ĉiam amis vin,—sed ni ĝin lasu.
Se Herkuleso mem kontraŭbatalus,
La kat’ miaŭas, hundo devas boji. (Foriras.)
REĜO
Mi petas vin, lin sekvu, Horacio! (Horacio foriras.)
Laert’, nia parolo de hieraŭ
Fortigi devas vian paciencon;
Ni
agos nun rapide.—Vi, Gertrudo,
Vi
metu gardon ĉirkaŭ via filo.
(Al
Laerto.)
La tombo havos vivan monumenton.
La horo de trankvilo baldaŭ venos;
Ĝis tiam ni bezonas paciencon. (Ĉiuj foriras.)
SCENO II
Ĉambro en la palaco. Hamleto kaj Horacio.
HAMLETO
Sufiĉe nun pri tio. Ni transiru
Nun al la pluaj faktoj. Vi memoras,
Pri
kio mi rakontis?
HORACIO
Mi memoras.
HAMLETO
En mia brusto estis ia speco
De
batalado. Mi ne povis dormi;
Kaj al mi ĉiam
ŝajnis, ke mi kuŝas
En stato pli
malbona, ol krimuloj
En la katenoj. Tiam en
la kapon
Kuraĝa pens’ al mi subite
venis...
Kaj dank’ al la kuraĝa
mia penso:
Ĝi savis min! Jes, penso
malprudenta
Al ni tiele servas iafoje,
Kiam profundaj planoj detruiĝas;
Kaj ni el tio vidas, ke Diaĵo
Direktas
nian sorton, se ni mem
Eĉ de la celo nin
malproksimigas.
HORACIO
Tre ĝuste.
HAMLETO
La mantelon de ŝipano
Sur
min ĵetinte, el kajuto mia
Palpante mi
elrampis, trovis ilin,
Forkaptis la paketon,
kiun ili
Kun si tre garde portis, kaj returne
En ĉambron mian iris. Mia timo
Forgesis ĝentilecon, kaj kuraĝe
Mi dissigelis la paketon. Tie
Mi
trovis, ho, amiko mia kara,
Brilantan,
grandan reĝan malnoblaĵon!
Ĝi
estis... jes... ordono plej severa,
Per multo
da motivoj ornamita
Pri la feliĉo de la
Dana regno
Kaj de Anglujo ankaŭ, kaj
cetera
Kaj tiel plu... nu jes,—per unu
vorto:
Ke oni tuj, sen perdo de la tempo,
Eĉ ne lasante al l’ ekzekutisto
Minuton, por akrigi la hakilon,
Tuj post eliro mia sur la bordon,
Dehaku
tuj al mi la kapon.
HORACIO
Dio!
Ĉu povas esti?
HAMLETO
Jen, rigardu mem,
Jen estas
la papero, legu poste.
Vi volas scii, kion mi
nun faris?
HORACIO
Jes, mi vin petas.
HAMLETO
Kiam mi min vidis
Subite en
kaptilo, mia kapo
Komencis vive ludi sen
prologo
Kaj trovis baldaŭ ĝustan la
rimedon.
Mi min sidigis kaj elpensis
baldaŭ
Alian tekston por letero tiu
Kaj skribis ĝin tre bele kaj tre pene,
Kiel skribisto profesia. Iam
Mi
pensis, kiel niaj grandsinjoroj,
Ke bele
skribi estas ne konvena
Por eminentaj homoj;
tamen nun
La belskribado multe al mi servis.
Vi volas certe scii la enhavon
De la letero mia?
HORACIO
Certe, princo.
HAMLETO
Plej prema peto al la angla reĝo,
Ke, se Anglujo volas plue resti
Fidela
tributulo de Danujo,
Se inter la Anglujo kaj
Danujo
La amikeco floru kiel palmo,
Se paco ĉiam ambaŭ la popolojn
Per bela krono ligu plej trankvile,
Kaj kun aliaj multaj tiaj «se»,—
Li devas tuj post lego de la skribo,
Ne pripensante kaj ne prokrastante,
La
alportintojn de l’ dirita skribo
Mortigi
plej rapide, ne donante
Al ili eĉ
minuton, por plenumi
Konfeson antaŭmortan.
HORACIO
Tamen kiel
Sigelis vi la
skribon?
HAMLETO
La ĉielo
En tio ankaŭ
jam antaŭe zorgis:
En mia sako trovis
sin okaze
Malnova sigelil’ de mia
patro
Kun la insigno de la danaj reĝoj.
Mi faldis la leteron ĝuste tute
Simile al antaŭa la letero,
Subskribis
ĝin simile kaj sigelis
Kaj metis sur la
lokon de antaŭe.
Kaj la subĵeton
oni ne rimarkis.
En la sekvanta tago havis
lokon
Batalo nia mara kun korsaroj,—
Kaj kio estis plu—vi ĝin jam scias.
HORACIO
Kaj Güldenstern kaj Rosenkranz pereis?
HAMLETO
Amiko mia, ili mem sin tiris
Al
tiu ĉi afero, tial min
La konscienco mia
ne riproĉas:
Ilia morto estis ja kaŭzita
De propra tro fervora enmiksiĝo.
Por sklavemuloj estas tre danĝere
Sin meti inter la flamantaj pintoj
De
glavoj de potencaj kontraŭuloj.
HORACIO
Kiela reĝo!
HAMLETO
Nun la reĝo mem
Alproksimigis
min al mia celo.
Se li mortigis krime mian
patron,
Se li patrinon mian malĉastigis,
Sin metis malhelpante inter miaj
Esperoj kaj elekto de l’ popolo
Se li kun ruz’ al mia propra vivo
Tiel perfide volis fari finon:
Ĉu
mi ne havas rajton al li doni
Per mia mano
merititan pagon?
Kaj ĉu ne estos peko,
se ni lasos
Al tiu kankro mordi plu ankoraŭ
Viandon nian?
HORACIO
Baldaŭ li ricevos
Raporton
pri la manier’, en kiu
Ordono lia estis
plenumita.
HAMLETO
Jes, baldaŭ; sed la intertempo tamen
Al mi ja apartenas. Homa vivo
Ne
estas ja fortika; vi kalkulu
Nur unu—jam
la vivo ne ekzistas.
Nur unu cirkonstanco min
doloras,
Ke mi ofendon faris al Laerto!
En lia malfeliĉo mi ja vidas
La preskaŭ spegulitan historion
De tio, kion mem mi devis sperti.
Mi
lin estimas; sed la nekonvena
Fanfaronado lia
kun doloro
Min indignigis ĝis
sinforgesado.
HORACIO
Ha, iu venas! Haltu, princo!
(Eniras Osrik.)
OSRIK
Mi gratulas vian princan moŝton je la reveno Danujon.
HAMLETO
Mi dankas vin profunde, sinjoro. (Al Horacio.) Ĉu vi konas tiun
ĉi kulon?
HAMLETO
Tiom pli bone por vi, ĉar estas malvirto koni lin. Li posedas multe
da tero kaj tre fruktoporta: se besto estas reĝo de bestoj, ĝia
manĝujo staros apud la manĝilaro de la reĝo. Li estas
pigo, sed, kiel mi diras al vi, benita per vastaj posedaĵoj de
koto.
OSRIK
Plej amata princo! Se via princa moŝto havus liberan tempon, mi
dezirus komuniki al vi ion de lia reĝa moŝto.
HAMLETO
Mi akceptos ĝin kun plena atento, sinjoro. Metu vian ĉapelon
sur ĝian lokon: ĝi estas difinita por la kapo.
OSRIK
Mi dankas al via princa moŝto,—estas tre varme.
HAMLETO
Ne, mi certigas vin, ke estas tre malvarme; la vento estas norda.
OSRIK
Estas efektive sufiĉe malvarme, mia princo.
HAMLETO
Kaj tamen ŝajnas al mi, ke estas tre sufoke kaj varmege, aŭ
mia temperamento....
OSRIK
Eksterordinare, via princa moŝto, estas tre varmege—en certa
maniero—mi ne povas diri kiel. Kara princo, lia reĝa moŝto
ordonis al mi sciigi vin, ke li faris grandan veton pro via kapo. La
afero estas sekvanta...
HAMLETO
Mi petas vin, ne forgesu! (Devigas lin meti la ĉapelon sur la
kapon.)
OSRIK
Permesu al mi, via princa moŝto, mi certigas vin, ke tiel estas por
mi pli oportune. Antaŭ mallonga tempo en la kortegon alvenis
Laerto: mi ĵuras, perfekta kavaliro, kun la plej bonegaj distingiĝoj,
kun brilanta teniĝo kaj eksteraĵo. En efektivo, por esprimi
sin inteligente, li estas la modelo de boneduka maniero de vivado,
ĉar vi trovos en li la kuniĝon de ĉiuj talentoj, kiujn
juna kavaliro nur povas deziri posedi.
HAMLETO
Li nenion perdas per via buŝo, sinjoro, kvankam mi
scias, ke ĝi estas tro granda kalkula problemo, se oni volus
kunmeti plenan registron de liaj bonaj ecoj. Kaj ankaŭ tiam la
rakonto ne prezentus ankoraŭ la plenan grandecon de lia efektiva
indo. Parolante en la plena seriozeco de laŭdado, mi vidas en li
spiriton tre grandan, kaj liaj internaj talentoj estas laŭ mia
opinio tiel grandaprezaj kaj maloftaj, ke, por esprimi sin pri li vere,
nur lia spegulo prezentas ion similan al li, ĉio alia prezentus nur
ombron de li.
OSRIK
Via princa moŝto parolas pri li la puran veron.
HAMLETO
Kaj la celo, sinjoro? Kial ni nun superĵetas tiun ĉi kavaliron
per la kruda spirado de nia parolo?
HORACIO
Ĉu ne estas eble, ke ni kompreniĝadu per ia alia lingvo? Vi
certe tion ĉi povos, sinjoro.
HAMLETO
Por kia celo vi nomis tiun ĉi kavaliron?
HORACIO
Lia monujo estas jam malplena: ĉiuj liaj oraj vortoj estas jam
elspezitaj.
HAMLETO
Jes, tiun ĉi saman.
OSRIK
Mi scias, ke vi ne scias...
HAMLETO
Estas eble, ke vi scias, ke mi ne scias, kaj tiel plu. Sed kion do vi
deziras, sinjoro?
OSRIK
Vi ne scias, kian perfektecon Laerto posedas...
HAMLETO
Mi ne pretendas je tia sciado, por ne egaligi min kun li en perfekteco;
koni alian homon fundamente signifus koni sin mem.
OSRIK
Jes, sinjoro, rilate la uzadon de bataliloj; laŭ la komuna famo li
havas en tiu ĉi punkto neniun egalan al si.
HAMLETO
Kia estas lia batalilo?
HAMLETO
Sekve, laŭ viaj vortoj, du specoj de bataliloj. Nu, plu?
OSRIK
La reĝo vetis kun li je ses berberaj ĉevaloj; li do, kiom mi aŭdis,
donis kiel garantion ses francajn glavojn kune kun la apartenaĵo,
kiel ekzemple zonoj, portiloj kaj tiel plu. Tri el tiuj ĉi
subteniloj estas efektive tre agrablaj por la okulo, tre respondaj al la
objektoj, senfine belaj subteniloj kaj tre bonguste aranĝitaj.
HAMLETO
Kion vi nomas subteniloj?
HORACIO (al Hamleto).
Mi sciis, ke vi devos ankoraŭ plezuriĝi kun liaj komentarioj,
antaŭ ol la parolo finiĝos.
OSRIK
La subteniloj estas la portiloj.
HAMLETO
Tiu ĉi esprimo estus pli konvena por la objekto, se ni povus porti
ĉe nia flanko pafilegon; ĝis tiu tempo ni nomu ĝin pli
bone portiloj. Sed plue: ses berberaj ĉevaloj kontraŭ ses
francaj glavoj kun iliaj apartenaĵoj kaj ses bonguste aranĝitaj
subteniloj; tio ĉi estas franca veto kontraŭ dana. Por kio do
ili tion ĉi donis kiel garantion, kiel vi vin esprimas?
OSRIK
La reĝo, sinjoro, vetis, ke Laerto en dekdu renkontiĝoj inter
vi kaj li ne venkos pli ol tri fojojn; li do vetis, ke el dekdu li
venkos naŭ fojojn; kaj oni povus tuj fari la provon, se via princa
moŝto estus inklina.
HAMLETO
Kaj se mi respondos, ke ne?
OSRIK
Mi pensas, via princa moŝto, ke estus bone konsenti je tiu ĉi
provo.
HAMLETO
Mi nun promenados en tiu ĉi salono; kun la permeso de lia reĝa
moŝto nun estas la horo, en kiu mi ĝuas freŝan aeron. Oni
alportu la rapirojn; se Laerto deziras kaj se la reĝo restas ĉe
sia intenco, mi penos gajni por li, se mi povos; se ne,—tiam mi
forportos kun mi nur la malhonoron kaj multe da batoj.
OSRIK
Tiel mi devas klarigi vian decidon?
HAMLETO
En tiu ĉi senco, sinjoro, kun ornamoj laŭ via gusto.
OSRIK
Mi rekomendas al via princa moŝto mian aldonitecon. (Foriras.)
HAMLETO
Al viaj servoj. (Al Horacio.) Li bone faras, ke li mem sin rekomendas;
ĉar nenia alia buŝo servus al li por tio ĉi.
HORACIO
Tiu ĉi birdido elrampis el la nesto kun duono de sia ova ŝelo
sur la kapo.
HAMLETO
Li faris ceremoniojn kun la mamo de sia patrino antaŭ ol suĉi
ĝin. En tia maniero li kaj multaj aliaj de tiu sama speco, en kiujn
nia pala tempo estas enamita, kaptis nur la tonon de la modo kaj la
eksteran brilon de la interparolado: speco de ŝaŭma
miksaĵo, kiu rampas en ĉion; sed oni pro provo nur ekspiru sur
ĝin, kaj la ŝaŭmaj vezikoj krevos. (Eniras nobelo.)
NOBELO
Estimata princo, lia reĝa moŝto ricevis saluton de vi per la
juna Osrik, kiu raportis al li, ke vi deziras atendi lin en la salono.
Li sendas min, por demandi vin, ĉu via deziro skermi kun Laerto daŭras
ankoraŭ, aŭ ĉu vi deziras por tio ĉi pli longan
prokraston.
HAMLETO
Mi restas fidela al miaj decidoj, ili konformigas sin al la volo de la
reĝo. Se por li estas oportune, mi estas preta, nun aŭ en
ĉia alia tempo, supozante, kompreneble, ke mi ĝin tiel bone
povos, kiel nun.
NOBELO
La reĝo, la reĝino kaj ĉiuj volas tuj veni tien ĉi.
NOBELO
La reĝino deziras, ke vi afable ekparolu al Laerto, antaŭ ol
vi komencos batali.
HAMLETO
Ŝia konsilo estas bona. (La nobelo foriras.)
HORACIO
Vi perdos tiun ĉi veton, princo.
HAMLETO
Mi ne pensas: de la tempo, kiam li iris Francujon, mi
ĉiam ekzercadis min; ĉe tiu neegala veto mi
venkos. Sed vi ne povas prezenti al vi, kiel malbone estas al mi en la
koro. Tamen tio ĉi neniom malhelpas.
HORACIO
Ne, kara princo...
HAMLETO
Ĝi estas nur bagatelo sensignifa; sed ĝi estas ia speco de
malbona antaŭsento, kiu virinon eble maltrankviligus.
HORACIO
Se via interna sento ion diras kontraŭ tio ĉi, tiam obeu al
ĝi; mi zorgos, ke ili ne venu tien ĉi, mi diros, ke vi ne
estas nun disponita.
HAMLETO
Tute ne! Mi aŭskultas neniajn antaŭsignojn: neŝanĝebla
sorto direktas eĉ la falon de pasero. Se ĝi fariĝos nun,
ĝi ne fariĝos poste; se ĝi ne fariĝos poste, ĝi
fariĝos nun; se ĝi ne fariĝos nun, ĝi devas ja iam
fariĝi en estonteco. Oni devas ĉiam esti preta. Ĉar nenia
homo scias, kion li forlasas, kia do diferenco, se li pli frue forlasas.
Ĝi estu!
(Eniras la reĝo, la reĝino, Laerto, korteganoj, Osrik kaj aliaj
kun rapiroj k. t. p.)
REĜO
Hamleto, venu kaj amike prenu
Tiun
ĉi manon!
(Metas la manon de Laerto
en la manon de Hamleto.)
HAMLETO (al Laerto).
Vi al mi pardonu,
Sinjoro!
mi al vi maljusta estis,
Sed vi pardonu pro
honoro via.
La ĉirkaŭantoj scias—kaj
sendube
Vi ankaŭ aŭdis—mia
kapo estas
Malsana. Mia ago, kiu forte
En vi ekscitis tutan la animon
Kaj la honoron,—mi pri ĝi konfesas:
Ĝi estis nur frenezo. Ĉu Hamleto
Laerton ekofendis? Ne! Ĉar certe
Se de si mem Hamleto nun disiĝis
Kaj li nur tial faris la ofendon,
Ke
li nun estas ne li mem,—ja tiam
Ĝin
ne Hamleto faris kaj Hamleto
Rifuzas la
ofendon. Kiu do
Ĝin faris? La frenezo de
Hamleto.
Se tiel estas, tiam li ja mem
La suferanto estas. La frenezo
Hamleton malfeliĉan suferigas.
Kaj
jen, sinjoro, antaŭ atestantoj
Konfeso
mia senkulpigu min
Nun antaŭ la
grandanimeco via,
Ĉar mi la sagon pafis
trans la domon
Kaj trafis kontraŭvole
mian fraton.
LAERTO
Naturo mia, kiu la plej multe
Min
devus instigadi al la venĝo,
Nun estas
jam kontentigita plene.
Sed laŭ severaj
leĝoj de l’ honoro
Ne povas mi
paroli pri paciĝo,
Ĝis pli maljunaj
homoj de honoro
Decidos ke, savante mian
nomon,
La pacon noble povas mi akcepti.
Ĝis tiu tempo mi la amon vian
Akceptos per la koro, sed batalos.
HAMLETO
Volonte mi konsentas; kun konfido
Mi nun batalos pro l’ honoro via.
Nun donu la rapirojn, venu!
LAERTO
Venu!
HAMLETO
Mi volas esti kamp’ por via gloro;
Sur mia nelerteco via arto
Ekbrilu,
kiel stel’ en nigra nokto.
LAERTO
Vi mokas, princo.
HAMLETO
Ne, je mia vorto!
REĜO
Nun donu la rapirojn, juna Osrik!
Vi scias ja la veton, fil’ Hamleto?
HAMLETO
Ho, jes! Sed vi la gajnon de la veto
Konfidis ne al tute ĝusta mano.
REĜO
Pro tio mi ne timas; mi ja vidis
Skermadon de vi ambaŭ. Li allernis,
Sed tial oni donis al ni cedon.
LAERTO (pesante rapiron en la mano).
Tro multepeza, mi alian volas.
HAMLETO
Mi prenas. Ĉiuj de egala longo?
(Ili preparas sin al la skermado.)
OSRIK
Jes, via princa moŝto.
REĜO
La botelojn
Da vino metu
prete sur la tablon!
Se en l’ unua fojo
aŭ la dua!
Hamleto trafos aŭ en
tria fojo
Rebatos la ekbaton, tiam tuj
Ektondru laŭte ĉiuj pafilegoj;
La reĝo tiam trinkos pro la sano
De sia fil’ Hamleto kaj li ĵetos
En la kalikon perlon, kies kosto
Superos
ĉion, kion ĝis nun havis
La reĝoj
de Danujo en la krono.
Pretigu la kalikojn!
La trumpeto
Anoncu al tamburo, la tamburo
Al la pafilegisto, pafilego
Al
la ĉielo, fine la ĉielo
Anoncu
al la tero: nun la reĝo
Pokalon
malplenigas pro Hamleto!—
Komencu do
batalon; vi, juĝistoj,
Atentu bone!
HAMLETO (al Laerto).
Venu do, sinjoro!
LAERTO
Mi estas preta, princo. (Ili skermas.)
HAMLETO
Unu!
LAERTO
Ne!
HAMLETO
Juĝistoj diru.
OSRIK
Vere, jes, trafite.
LAERTO
Nu, bone! Nun ankoraŭ unu fojon!
REĜO
Halt’! Donu vinon!—Nun, Hamleto mia,
La perlo estas via. Vian sanon!
Vi prenu la pokalon!
(Post la sceno estas aŭdataj trumpetado kaj pafoj de pafilegoj.)
HAMLETO
Ne, mi devas
Antaŭe
fini! (Al Laerto.)
Venu! (Ili skermas.) Nun
denove
Trafite! Kion diras vi?
LAERTO
Tuŝite!
Tuŝite, mi
konfesas.
REĜO
Nia filo,
Vi venkas.
REĜINO
Li varmiĝis, li laciĝis.
Hamleto, prenu mian tukon, viŝu
La ŝviton de la frunto! La reĝino
Feliĉon vian trinkas nun!
HAMLETO
Patrino...
REĜO
Gertrudo, vi ne trinku!
REĜINO
Mi deziras,
Permesu, mia
edzo, mi vin petas.
REĜO (flanken.)
La vino venenita! Ŝi pereis!
HAMLETO
Patrino mia, mi ankoraŭ trinki
Ne povas. Mi tuj finos.
REĜINO
Venu, filo,
Mi viŝos
vian ŝviton de l’ vizaĝo.
LAERTO
Nun mi lin trafas, reĝo.
REĜO
Mi ne kredas.
LAERTO (flanken).
Kaj tamen kontraŭ mia konscienco!
HAMLETO
Laerto, venu, nun la trian fojon!
Vi ludas; mi vin petas, batu forte;
Mi
timas, ke vi faras kun mi ŝercojn.
LAERTO
Vi pensas? Bone! (Ili skermas.)
OSRIK
Sur la ambaŭ flankoj
Nenia
rezultato.
LAERTO
Nun vin gardu!
(Laerto vundas Hamleton; en la flameco de la batalado ili ŝanĝas
la rapirojn kaj Hamleto vundas Laerton.)
REĜO
Disigu ilin, ili tro varmiĝis.
HAMLETO
Ne, ne, ankoraŭ unu fojon! (La reĝino svenas.)
OSRIK
Haltu!
Rigardu la reĝinon!
HORACIO
Ambaŭ sangas.—
Kiel
vi fartas, princ’?
OSRIK
Kiel vi fartas,
Laerto?
LAERTO
Ve! Mi estas nun kaptita
Per
la kaptilo mia propra! Juste
Min mem perfido
mia pereigis!
HAMLETO
Ha, la reĝino! Kio al ŝi estas?
REĜO
Ŝi svenas, ĉar ŝi vidas sangon.
REĜINO
Ne!
La vino, ha, la vino!
Ho, Hamleto!
Ĝi estis venenita! Mi
pereas! (Ŝi mortas.)
HAMLETO
Perfido! Krimo! Fermu tuj la pordojn!
Elserĉi la krimulon! (Laerto falas.)
LAERTO
Jen, Hamleto:
Li estas antaŭ
vi. Vi jam pereis,
Nenio en la mondo vin nun
savos;
Eĉ duonhor’ da viv’
al vi ne restas.
La ilo de la krim’ en
via mano
Troviĝas! sciu, ho, Hamleto
nobla,
Ke la rapiro estis venenita.
Kontraŭ min mem sin turnis mia ruzo:
Rigardu, nun mi kuŝas, por neniam
Leviĝi plu. Patrino via ankaŭ
Nun venenita... Fino... Mi ne povas.
La reĝo ĉion... Lia kulpo... Reĝo...
HAMLETO
La pinto ankaŭ estas venenita?
Nu, faru do, venen’, laboron vian! (Trapikas la reĝon).
REĜO
Ho, helpu, helpu! Estas temp’ ankoraŭ!
HAMLETO (devigante la reĝon trinki el la pokalo).
Vi trinku, mortigisto, adultulo,
Abomeninda, malbenita dano!
Eltrinku
la pokalon kun la perlo!
Patrinon mian sekvu!
(La reĝo mortas.)
LAERTO
Li meritis.
Li la venenon
miksis por ni ĉiuj.
Hamleto nobla, antaŭ
nia morto
Ni kore nin pardonu reciproke!
Mi liberigas vian konsciencon
De
l’ mort’ de mia patro, ankaŭ vi
Pardonu min pro via morto! (Li mortas.)
HAMLETO
Dio
Al vi pardonu plene! Mi
vin sekvas.—
Mi mortas, Horacio!—Nun
adiaŭ,
Reĝino malfeliĉa!—Kaj
vi ĉiuj,
Vi tremas pro okazo la terura,
Vi estas palaj mutaj atestantoj...
Se mi nur havus tempon... Ha, la morto
Arestas tre rapide... mi tre multe
Al
vi rakonti povus! Tiel estu!
Mi mortas,
Horacio, tamen vi,
Vi vivas,—senkulpigu
kaj klarigu
Min kaj aferon mian al la homoj.
HORACIO
Ho ne! Mi nun ne volas resti dano,
Mi ankaŭ apartenas al romanoj:
Ankoraŭ
restis vin’ en la pokalo...
HAMLETO
Ho ne, amiko! Se vi estas viro,
Mi petas vin, ne tuŝu la pokalon!
Ho, Dio! Kia nomo post mi restus,
Se
vi, la sola, kiu ĉion scias,
Forlasus
nun la mondon! Ho, amiko,
Se vi min iam
portis en la koro,
Retenu vin ankoraŭ de
l’ ĉielo
Kaj vivu en la mondo
abomena,
Por savi mian nomon per rakonto
De mia historio.
(Oni aŭdas
marŝon en malproksimeco kaj pafojn post la sceno.)
Kia bruo?
OSRIK
La juna Fortinbras nun el Polujo
Revenas post la venko kaj milite
Salutas
la senditojn de Anglujo.
HAMLETO
Mi mortas, Horacio! La veneno
Jam
la spiriton mian neniigas;
Kaj la sciigon el
Anglujo mi
Ne povas plu atendi; sed, amiko,
Mi antaŭdiras, ke l’ elekto falos
Sur Fortinbrason; kaj la voĉon mian
Antaŭ la morto mi al li fordonas.
Raportu al li tion ĉi kaj ankaŭ
La tutan historion de la faktoj.—
La resto do—silento! (Li mortas.)
HORACIO
Nobla koro
Nun ĉesis
bati! Kara mia princo,
Adiaŭ! Bonan
nokton! La anĝeloj
Plej puraj al vi
kantu dorman kanton!—
Pro kio batas la
tamburo? (Marŝo post la sceno.)
(Eniras Fortinbras, la senditoj de Anglujo kaj aliaj.)
FORTINBRAS
Kie
Fariĝis la terura
dramo?
HORACIO
Kion
Vi volas vidi? Se ian
malĝojon
Aŭ mirindaĵon, tiam
ĉesu serĉi.
FORTINBRAS
Ho, sangaj faroj! Ho, fiera morto,
Kiela festo estas nun en via
Palac’
eterna, se per unu fojo
Vi tiom da oferoj reĝaj
buĉis?
UNUA SENDITO
Terura vido! Ni kun la sciigoj
El Anglolando venas tro malfrue.
Nun
estas surdaj la oreloj, kiuj
Aŭskulti
devus la raporton nian,
Ke la ordono estas
plenumita,
Ke Rosenkranz kaj Güldenstern
ne vivas.
Nu kiu al ni diros: mi vin dankas?
HORACIO
Li certe ne, se li eĉ estus viva;
Ĉar li mortigi ilin ne ordonis.
Sed ĉar rapide post la sanga faro
Revenis vi, (al Fortinbras) vi venke el Polujo,
(al la senditoj) Vi el Anglujo,—tial nun ordonu
Ke oni metu la mortintojn alte
Sur katafalkon antaŭ la popolo
Kaj
mi rakontos al la nesciantoj,
Kiele ĉio
tio ĉi fariĝis.
Vi aŭdos
faktojn sangajn, nenaturajn,
Vi aŭdos
pri okazaj juĝofaroj
Kaj pri mortigoj
blindaj kaj pri mortoj,
Kaŭzitaj de
perfido kaj de ruzo,
Kaj pri insidoj, kiuj
returniĝis
Kaj falis sur la kapon de l’
krimuloj.
La tutan veron mi al vi raportos.
FORTINBRAS
Rapidas ni aŭskulti. Kaj kunvoku
La regnajn prezentantojn al kunveno!
Mi nun akceptas kun malgaja koro
Feliĉon
mian. Sur la danan tronon
Mi havas rajtojn,
mi ilin prezentos,
Ĉar nun l’
okazo tion ĉi postulas.
HORACIO
Pri tio ankaŭ ion mi parolos;
Pri tio ĉi raportos mi la voĉon
De tiu, kies voĉon multaj sekvos.
Sed ni rapidu kun la elektado,
Ĉar
la spiritoj estas nun ankoraŭ
Tre forte
incititaj, kaj intrigoj
De malbonuloj povus
nun facile
Elvoki malfeliĉojn kaj
konfuzojn.
FORTINBRAS
Kvar kapitanoj portu sur la trono
La korpon de Hamleto: se li vivus,
Sur
ĝi li certe sidus la plej noble
Kaj la
plej reĝe. Ĉe l’ funebra iro
Aperu
plene la parad’ milita!
Forprenu nun la
korpojn! Tia vido
Konvenus nur al kampo de
milito.
Ordonu nun komenci la pafadon!
(Funebra marŝo. Ĉiuj foriras, forportante la mortintojn. Oni aŭdas
pafadon.)
KOLEKTO ESPERANTA APROBITA DE Do ZAMENHOF
FRANCUJO.—HACHETTE kaj Ko, 79, Boul. St-Germain, Paris
|
LIVRES D’ÉTUDE
|
|
Grammaire et Exercices de la langue Esperanto, par L. de
Beaufront.
|
1
|
50
|
|
Corrigé de Grammaire et Exercices de la langue Esperanto,
par L. de Beaufront
|
»
|
75
|
|
Commentaire sur la grammaire Esperanto, par L. de Beaufront
|
2
|
»
|
|
Texte synthétique des règles, préfixes,
suffixes, expressions de l’Esperanto, traduction française
en regard, par L. de Beaufront
|
»
|
50
|
|
Thèmes d’application, Lexicologie, Syntaxe,
Formation des mots de l’Esperanto, vocabulaire des mots
employés, par L. de Beaufront
|
2
|
»
|
|
Cours commercial d’Esperanto, par Marissiaux
|
1
|
50
|
|
Corrigé des exercices du Cours commercial d’Esperanto,
par M. Marissiaux
|
1
|
»
|
|
L’Esperanto en dix leçons, par Th. Cart et Pagnier
|
»
|
75
|
|
Corrigés des Exercices de l’Esperanto en dix leçons,
par Th. Cart et M. Procureur
|
»
|
50
|
|
Premières leçons d’Esperanto, par Th. Cart.
|
»
|
30
|
|
Dictionnaire Esperanto-Français, par L. de Beaufront
|
1
|
50
|
|
Structure du dictionnaire Esperanto. Réponse à
beaucoup d’objections. (Teksto esperanta kaj franca), par
L. de Beaufront
|
»
|
30
|
|
Vocabulaire Français-Esperanto et Vocabulaire abrégé
Esperanto-Français, par Th. Cart, M. Merckens et P.
Berthelot
|
2
|
50
|
|
Vocabulaire des mots spéciaux à la philatélie,
par R. Lemaître
|
»
|
40
|
|
TEKSTOJ EN ESPERANTO
|
|
Brueys et Palaprat. Advokato Patelin, tradukita de J.
Evrot
|
»
|
75
|
|
Devjatnin. Verkaro.
|
2
|
»
|
|
Diversaĵoj, rakontetoj tradukitaj de Soj
Lallemant kaj Beau.
|
1
|
25
|
|
Ekzercoj de Aplikado, Leksikologio, Sintakso,
Vortfarado Esperantaj, de L. de Beaufront.
|
1
|
»
|
|
Esperantaj prozaĵoj, de diversaj aŭtoroj.
|
2
|
50
|
|
Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, de Dro
Zamenhof.
|
3
|
50
|
|
Fundamento de Esperanto, de Dro Zamenhof
|
3
|
»
|
|
Godineau. La Kolorigisto-aerveturanto.
|
»
|
30
|
|
Hamleto, dramo de Shakespeare tradukita de Dro
Zamenhof.
|
2
|
»
|
|
Komercaj leteroj, de P. Berthelot kaj Ch. Lambert
|
»
|
50
|
|
Kondukanto de l’ interparolado kaj korespondado kun
aldonita Antologio Internacia, de Grabowski
|
2
|
»
|
|
Kurso tutmonda, de E. Gasse.
|
»
|
75
|
|
Labiche et Legouvé. Cikado ĉe Formikoj,
unuakta komedio
|
»
|
60
|
|
La Fontaine. Elektitaj Fabloj, esperantigitaj de G.
Vaillant
|
»
|
75
|
|
La Komerca sekretario, de Ros Sudria.
|
»
|
50
|
|
Leibniz. Monadologio, tradukita de E. Boirac.
|
»
|
60
|
|
Maistre (X. de). Vojaĝo interne de mia Ĉambro,
tradukita de S. Meyer
|
»
|
75
|
|
Matematika terminaro kaj krestomatio, de R. Bricard
|
»
|
75
|
|
Molière. L’ Avarulo, tradukita de S. Meyer
|
»
|
75
|
|
—— Don Juan, tradukis Emile Boirac.
|
1
|
50
|
|
Norman. Poŝlibro Internacia, por Aferistoj,
Turistoj, K. C.
|
2
|
»
|
|
Orzesko. La interrompita kanto, tradukita de Kabe.
|
»
|
75
|
|
Perrault (Ch.). Rakontoj pri Feinoj, tradukitaj de
Sinjorino Sarpy.
|
1
|
»
|
|
Pola Antologio, elektis et tradukis Kabe.
|
2
|
»
|
|
Rakontoj kaj Fabeloj (el Esperantaj Prozaĵoj)
|
»
|
25
|
|
Sieroŝevski (Vaclav). La Fundo de l’ mizero,
tradukita de Kabe
|
»
|
75
|
|
Virgilio. Eneido, kantoj I et II, tradukita de Dro
Vallienne.
|
»
|
60
|
A LA MÊME LIBRAIRIE
Tutmonda Jarlibro Esperantista
ENHAVANTA LA
Adresarojn de Dro ZAMENHOF
1906
Cet annuaire paraît tous les ans dans le courant de mai. Il
contient: plus de 30000 adresses d’Espérantistes dans le
monde entier, les renseignements les plus complets sur les Sociétés
de propagation, les livres, les journaux, les publications de toute
nature en Esperanto.
Un volume grand in-16, broché ....... 3 fr. 50
Internacia Scienca Revuo
Revue mensuelle scientifique rédigée
EN ESPERANTO
Paraissant depuis le 1er Janvier 1904
COMITÉ DE PATRONAGE:
Société française de physique, Société
internationale des Électriciens, MM. Adelsköld, Appell, d’Arsonval,
Baudoin de Courtenay, Becquerel, Berthelot, Bouchard, Brouardel,
Deslandres, Gal Sébert, membres de diverses académies.
RÉDACTION:
P. FRUICTIER
27, boulevard Arago,
PARIS
ADMINISTRATION:
HACHETTE & Ko
79, boulevard Saint-Germain,
PARIS
|
ABONNEMENT ANNUEL
|
|
France
|
6 fr. 50
|
|
Etranger
|
7 fr.
|
|
UN NUMÉRO:
|
60 centimes.
|
Mendelejev.—Provo de Kemia Kompreno de l’ Monda Etero
» 30
Ch. Richet.—La Spontanea Generado » 30
742-06—Coulommiers. Imp. Paul BRODARD.—P7-06.
Notoj de la tekstpreparinto:
Mi translokigis la antaŭreklamojn ĉe la fino de la teksto.
Provizon de mankaj punktoj kaj aliajn interpunkciajn ŝanĝetojn
mi faris sen rimarkoj. Mi registris aliajn ŝanĝojn per html-aj
komentoj.