The Project Gutenberg eBook of La Asocio de la Junuloj: Dramo en kvin aktoj This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: La Asocio de la Junuloj: Dramo en kvin aktoj Author: Henrik Ibsen Translator: Odd Tangerud Release date: December 8, 2007 [eBook #23774] Language: Esperanto Credits: Produced by Andrew Sly *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK LA ASOCIO DE LA JUNULOJ: DRAMO EN KVIN AKTOJ *** Produced by Andrew Sly Noto de tekstpreparanto: En cxi tiu askia teksto, mi uzas la x-metodon por la cxapelitaj literoj. Ankaux, mi uzas la cxi-subajn kodojn anstataux aliaj signoj kiu mankas en la askia signaro. [*a] Minuskla a kun ringo [*A] Majuslka A kun ringo [:o] Minuskla o kun tremao [/o] Minuskla streko-o HENRIK IBSEN LA ASOCIO DE LA JUNULOJ Dramo en kvin aktoj (De unges Forbund) (1869) Tradukis: Odd Tangerud (1999) Eldonejo: JEC Scandinavia a/s Postboks 54 N - 3401 Lier Tlf. 32 85 50 03 Fax. 32 85 5082 LA ASOCIO DE LA JUNULOJ ROLOJ: CXAMBELANO BRATSBERG, posedanto de ferfarejo. ERIK BRATSBERG, lia filo, jura kandidato kaj grandkomercisto. TORA, lia filino. SELMA, edzino de la grandkomercisto. DOKTORO FJELDBO, kuracisto cxe la ferfarejo. ADVOKATO STENSG[*A]RD. PROPRIETULO MONSEN, sur "Storli" (lia bieno). BASTIAN MONSEN, lia filo. RAGNA, lia filino. TEOLOGIA KANDIDATO HELLE, hejminstruisto en "Storli". FERFAREJA ADMINISTRANTO RINGDAL. BIENPOSEDANTO ANDERS LUNDESTAD. DANIEL HEJRE. SINJORINO RUNDHOLMEN, kampara komercistino. LIBROPRESISTO ASLAKSEN. SERVISTINO cxe la cxambelano. SERVISTO. KNABINO, dungitino cxe sinjorino RUNDHOLMEN. VILAGXANOJ, GASTOJ de la CXAMBELANO, k.t.p. [*A] / [*a] prononcigxas kiel longa o. (La intrigo okazas cxe la ferfarejo proksime al urbeto en suda Norvegio.) UNUA AKTO (17-an de Majo.[1] Popola festeno. Bosko apud la cxefa domo. Muziko kaj danco en la fono; multkoloraj lampoj en la arboj. Meze, iom malantauxe, pupitro; dekstre enirejo al granda tendo por regalado; antaux la sama estas tablo kun benkoj. Transe cxe la alia flanko antauxe estas alia tablo, ornamita per floroj kaj kun apogsegxoj cxirkauxe.) [1] La nacia tago de Norvegio. (Granda popolamaso. _Bienposedanto Lundestad_, kun komitata banto en la butontruo, staras sur la pupitro. La _ferfareja administranto Ringdal_, ankaux kun komitata banto, staras apud la tablo maldekstre.) BIENPOSEDANTO LUNDESTAD -- -- kaj tial, estimataj komunumanoj, toston por nia libereco! Tiel kiel ni prenis gxin herede de niaj patroj, tiel ni volas konservi gxin por niaj filoj! Hura por la tago! Hura por la 17-a de Majo! AUXSKULTANTOJ Hura, hura, hura! FERFAREJA ADMINISTRANTO RINGDAL (kiam _Lundestad_ malsupren iras) Kaj nun hurao por maljuna Lundestad! OPAJ VOCXOJ Tsx! Tsx! MULTAJ VOCXOJ (superbruante) Hura por Lundestad! Maljuna Lundestad vivu! Hura! (La auxskultantoj disvastigas sin. _Proprietulo Monsen_, lia filo _Bastian, advokato Stensg[*a]rd_ kaj _libropresisto Aslaksen_ premas sin antauxen tra la amaso.) MONSEN Je mia savo li nun farigxas antikva! ASLAKSEN Estis por niaj lokaj rilatoj, ke li parolis! Ho-ho! MONSEN Tiun paroladon li nun estas farinta cxiujn tiujn jarojn, kiujn _mi_ memoras. Venu do jen --! STENSG[*A]RD Ne-ne-ne! Ne tiun vojon, sinjoro Monsen! Nun ni ja tute malaperos por via filino. MONSEN Ho, Ragna certe retrovos nin. BASTIAN Al sxi mankas nenio; kandidato Helle estas kun sxi. STENSG[*A]RD Helle? MONSEN Jes, Helle. (pusxas lin amikece) Sed _mi_ estas kun vi, vidu. Kaj ni ja cxiuj estas. Venu do! Jen ni sidas sxirmitaj kontraux cxiu ajn; kaj ni povas paroli pli intime pri tio, kio -- (dume li estas eksidinta cxe la tablo maldekstre) RINGDAL (alvenas) Pardonu, sinjoro Monsen, -- tiu tablo estas rezervita -- STENSG[*A]RD Rezervita? Por kiu? RINGDAL Por la cxambelano kaj la liaj. STENSG[*A]RD Ho cxu, la cxambelano kaj la liaj! Neniu el ili ja cxeestas. RINGDAL Ne, sed ni povas atendi ilin cxiun momenton. STENSG[*A]RD Ke ili eksidu aliloke. (prenas segxon) LUNDESTAD (metas manon sur la segxon) Ne, la segxo staru, kiel dirite. MONSEN (ekstaras) Venu, sinjoro Stensg[*a]rd! Jen estas same bona loko. (iras transen dekstren) Servisto! Hm, ecx ne servisto. Tion la festenkomitato estus entempe prizorginta. Ho, Aslaksen, eniru kaj sercxu kvar botelojn da cxampano. Postulu la plej multekostan. Diru ke Monsen pagos! (_Aslaksen_ iras en la tendon; la tri aliuloj eksidas.) LUNDESTAD (iras silenteme transen al ili, kaj turnas sin al _Stensg[*a]rd_) Vi do ne prenu tion cxi cxagrenigxe -- MONSEN Ne, cxagrenigxe --! Je Dio! Fore de tio! LUNDESTAD (dauxre al _Stensg[*a]rd_) Cxar ja tute ne estas mi persone; estas la festenkomitato, kiu decidis -- MONSEN Kompreneble. Al la festenkomitato decidi, kaj al ni obei -- LUNDESTAD (kiel antauxe) Ni estas ja cxi tie sur la tereno de la cxambelano. Li bonvole lasis al ni kaj la boskon kaj la gxardenon por cxi tiu vespero; kaj tial ni opiniis -- STENSG[*A]RD Ni sidas bonege cxi tie, sinjoro Lundestad, -- se ni nur povos sidi negxenate, -- mi aludas la popolamason. LUNDESTAD (amike) Nu ja; do cxio estas ja bona. (iras al la fono) ASLAKSEN (el la tendo) Nun baldaux venos la servisto kun la vino. (eksidas) MONSEN Propra tablo; -- sub precipa superrigardo de la festen-komitato. Kaj tio ecx en la libertago! Jen provo pri la tuta arangxo. STENSG[*A]RD Sed je Dio, vi bonaj decaj homoj, -- kial vi akceptas tiajxon? MONSEN Malnova heredita kutimacxo, sciu. ASLAKSEN Vi estas novulo cxi tie en la distrikto, sinjoro advokato Stensg[*a]rd. Sed se vi iomete konus niajn lokajn rilatojn, tiam -- SERVISTO (alportas cxampanon) Cxi tie mendigxis, -- cxu? ASLAKSEN Jes certe. Jen; enversxu! SERVISTO (versxas) Nu, estas ja je via konto, sinjoro Monsen? MONSEN Cxio; estu tute trankvila. (La _servisto_ foriras.) MONSEN (tostas kun _Stensg[*a]rd_) Nu, bonvenon inter ni, sinjoro advokato! Gxojigas min precipe konatigxi kun vi, kaj mi devas diri, ke estas honoro por la distrikto, ke tia viro kiel vi, eklogxas cxi tie. Ni multe legis pri vi en la gazetoj, kaj de kant-kunvenoj kaj aliaj kunvenoj. Sinjoro advokato Stensg[*a]rd, vi havas grandan paroltalenton, kaj vi havas koron por la komuna bono. Ke vi nun vive kaj vigle okupigxu en, -- hm, -- okupigxu en -- ASLAKSEN La lokaj rilatoj. MONSEN Ho jes, la lokaj rilatoj. Toston por ili! (ili trinkas.) STENSG[*A]RD Pri vivo kaj vigleco ne mankos! MONSEN Brave! Auxdu! Kroman glason por tiu promeso! STENSG[*A]RD Ne; haltu; mi jam antauxe -- MONSEN Ho, babilajxo! Kroman glason, mi diras; -- Estas promespokalo! (Ili tostas kaj denove trinkas; dum la sekvo _Bastian_ fidele plenigas la glasojn.) MONSEN Krome, -- cxar ni nun hazarde enpensigxis pri tiaj aferoj --, mi devas diri, ke ne estas precipe la cxambelano, kiu premas cxion sub la jugo. Ne, tiu kiu staras malantauxe kaj stiras la sledon, tiu estas maljuna Lundestad, vi sciu! STENSG[*A]RD Jes, tion mi auxdis el diversaj flankoj. Mi ne komprenas, ke tia liberulo -- MONSEN Lundestad? Cxu vi nomas Anders Lundestad liberulo? Jes, li efektive nomis sin tiel, en siaj junaj tagoj, kiam estis necese suprensvingi sin. Tial li ankaux akceptis la parlamentan segxon herede post sia patro. Je Dio, cxio ja iras herede cxi tie. STENSG[*A]RD Sed devus ja esti eblo kvitigi sin je tiu ruzajxo. ASLAKSEN Jes, morto kaj sufero, sinjoro advokato, -- faru finon! STENSG[*A]RD Mi ja ne diras ke mi -- ASLAKSEN Jes, gxuste vi! Vi estas la viro. Vi havas viglan langon, kiel homoj diras; kaj vi havas tion, kio pli valoras: vi kapablas gazete polemiki. Mia gazeto estas libera por vi, tion vi scias. MONSEN Sed se io okazu, gxi efektive okazu baldaux. La elekto de elektistoj okazos iun el cxi tiuj tagoj. STENSG[*A]RD Kaj viaj multaj privataj aferoj ne estus malhelpo, se la elekto falus sur vin? MONSEN Miaj privataj aferoj certe suferus sub tio; sed se oni opinias, ke la komunuma bezono postulas ion tian, mi devus ja akcepti flankenmeti personajn konsiderojn. STENSG[*A]RD Nu ja, do estas bone. Kaj partion vi jam _havas_, tion mi bone rimarkis. MONSEN Mi flatas min, ke la plimulto de la juna agema kreskantaro -- ASLAKSEN Hm, hm; estas kasxesploruloj vagantaj. DANIEL HEJRE (el la tendo; miopa; cxirkauxrigardas kaj venas pliproksimen) Ho, cxu mi kuragxus prunte peti liberan segxon; mi volus eksidi jen, tie. MONSEN Estas destinitaj benkoj, kiel vi vidas; sed cxu vi ne povas sidi cxe cxi tiu tablo? DANIEL HEJRE Jen? Cxe tiu tablo? Ho jes, certe! (eksidas) Jen, jen! cxampana vino, mi kredas. MONSEN Jes. Vi eble kuntrinkos glason? DANIEL HEJRE Ne, dankon! Tiu cxampano kiun sinjorino Rundholmen liveras, gxi --; nu ja, etan glason mi ja povus pro la bona rondo -- sed se mi nur _havus_ glason. MONSEN Bastian, eniru sercxi unu. BASTIAN Ho, Aslaksen, eniru, kaj sercxu glason. (_Aslaksen_ iras en la tendon. Silento) DANIEL HEJRE La sinjoroj do ne gxenas sin pro mi? Ne lasu min do ne --! Dankon, Aslaksen (salutas al _Stensg[*a]rd_) Fremda vizagxo. Nove veninta. Versxajne advokato Stensg[*a]rd, se mi ne eraras. MONSEN Tute gxuste. (prezentante) Advokato Stensg[*a]rd, sinjoro Daniel Hejre -- BASTIAN Kapitalisto. DANIEL HEJRE Antauxa, pli gxuste dirite. Nun mi senigxis je la tuto; kvitigxis, oni povas ja diri. Ne bankrotis! Tion vi je morto kaj plago ne kredu. MONSEN Trinku, trinku nun, dum sxauxmas. DANIEL HEJRE Sed friponajxoj, komprenu; artifikoj kaj tiajxoj, -- nu suficxe dirite. Nu do, mi esperas, ke tio estos preterpasanta. Kiam mi estos kvitigxinta je miaj plej malnovaj procesoj kaj iuj aliaj aferoj, tiam la altedevena Mikelo estu tirata en tagon. Toston! Cxu vi ne trinku por tio? Cxu? STENSG[*A]RD Ja, cxu mi ne unue demandu, kiu tiu altedevena sinjoro Mikelo estas? DANIEL HEJRE He-he; ne aspektu do tiel embarasita. Vi certe ne pensas, ke mi aludas al sinjoro Monsen? Sinjoro Monsen ja ne povas esti nomata altedevena. Ne; tiu estas cxambelano Bratsberg, -- kara juna amiko! STENSG[*A]RD Ho cxu? En komercaj aferoj la cxambelano certe estas honesta homo. DANIEL HEJRE Cxu tion vi diras, vi juna homo? Hm; suficxe dirite! (proksimigas sin) Antaux dudeko da jaroj mi valoris barelon da oro. Ricevis grandan kapitalon post mia patro. Vi certe auxdis rakonti pri mia patro? Cxu ne? Maljuna Mads Hejre? Oni nomis lin Or-Mads. Li estis sxipposedanto; enspezis multege da mono dum la licenc-tempo; orumigis siajn fenestrokadrojn kaj pordajn fostojn; estis suficxe ricxa por tio; nu suficxe dirite; -- tial oni nomis lin Or-Mads. ASLAKSEN Cxu li ne ankaux orumis la kamentubojn? DANIEL HEJRE Ne, tio estas nur gazetmensogo; -- cetere gxi aperis longe antaux via tempo. Sed monon li elspezis; kaj tion ankaux mi faris. Multekosta vojagxo al Londono --; cxu vi ne auxdis paroli pri mia vojagxo al Londono? Mi kvazaux kondukis kun mi kortegon; -- cxu vi vere ne auxdis paroli pri tio? Cxu? -- Kaj kiom mi ja estas forjxetinta sur artojn kaj sciencojn? Kaj kiel mi ja estas antauxenpusxinta junajn talentulojn? ASLAKSEN (ekstaras) Dankon pri mi, miaj sinjoroj! MONSEN Nu? Cxu vi volas forlasi nin? ASLAKSEN Jes, mi volas iom movi min. (foriras) DANIEL HEJRE (mallauxte) Ankaux li estas unu el ili. Repagas sammaniere kiel cxiuj la aliuloj; he-he! Cxu vi scias, ke mi tenis lin tutan jaron al studado? STENSG[*A]RD Vere? Cxu Aslaksen studis? DANIEL HEJRE Kiel la juna Monsen; -- neniam farigxis al io; ankaux kiel -- suficxe dirite: -- kion mi volis diri: devis rezigni la esperon pri li; jam frue rimarkis tiun fatalan inklinon al alkoholajxoj -- MONSEN Sed vi tute erarvojigxis de tio, kion vi volis rakonti al Stensg[*a]rd pri la cxambelano. DANIEL HEJRE Aj, tio estas multflanka historio. Kiam mia patro staris plej alte, malsuprenigxis por la maljuna cxambelano, -- patro de la nuna, vi komprenas; cxar ankaux _li_ estis cxambelano -- BASTIAN Kompreneble; cxio heredigxas cxi tie. DANIEL HEJRE Inkluzive cxiuj gxentilaj ecoj. Suficxe dirite. La malaltigo de la mona valoro, -- malprudentajxoj, ekstravagancaj aferoj en kiujn li tirigxis en la jaro 1816 kaj poste, tio devigis lin vendi parton el la bieno -- STENSG[*A]RD Kaj via patro acxetis? DANIEL HEJRE Kaj acxetis kaj pagis. Nu! Kio okazas? Mi transprenas la heredajxon; mi faras milojn da plibonigajxoj -- BASTIAN Kompreneble. DANIEL HEJRE Toston! -- Plibonigajxojn en miloj, kiel dirite; mi aerumas en la arbaroj; vico da jaroj pasas, -- kaj jen venas mia sinjoro Urian,[2] -- mi aludas la nunan, -- kaj igas la negocon refarigxi! [2] Nomo uzata por ne devi uzi la gxustan. Malestime. STENSG[*A]RD Jes, sed estimata Hejre, tion vi certe estus povinta malhelpi. DANIEL HEJRE Ne tiel facile! Kelkaj formalajxoj estis forgesitaj, li pretendis. Cetere mi tiam estis en mona embaraso, kiu lauxe farigxis dauxra. Kaj kiom longe atingas ni nuntempe sen kapitalo? MONSEN Ne, jen estas je Dio vera vorto! Jes, iel oni ne atingas longe ecx _kun_ kapitaloj. Tion mi spertis. Jes, ecx miaj senkulpaj infanoj -- BASTIAN (frapas la tablon) Usx, patro, -- se mi havus certajn personojn cxi tie! STENSG[*A]RD Viaj infanoj, vi diras? MONSEN Nu jes; vidu nun ekzemple Bastian. Cxu li ne estas bone edukita --? DANIEL HEJRE Trioble! Unue en direkto de studento; poste en direkto de pentristo; kaj fine en direkto de -- ne, jeno estas vero, -- civilingxeniero, _tio_ li do estas. BASTIAN Jes, tio mi estas, morto kaj plago! MONSEN Jes, tio li estas; tion mi povas pruvi kaj per kvitancoj kaj ekzamenaj atestiloj. Sed kiu dungigxis por la komunuma laboro? Kiu dungigxis por la vojlaboroj cxi tie -- precipe la du lastajn jarojn? Por ili dungigxis eksterlandanoj -- aux almenaux fremduloj, -- personoj, mallonge dirite, pri kiuj oni nenion scias! DANIEL HEJRE Jes, estas tute hontinde. Kiam oni je novjaro dungus estron de la sxparbanko, oni preterpasis sinjoron Monsen, kaj elektis subjekton kun komprenemo (tusas) kun komprenemo teni la monujon fermita, -- kion nia grandioza gastiganto lauxsxajne ne havas. Se temas pri posto de konfido en la komunumo -- same! Neniam Monsen; cxiam iu kiu gxuas la fidon -- de la potenculoj. Nu; _commune suffragium_, kiel vortumas la roma legxaro; tio signifas, ke oni suferas sxiprompon en la komunuma profesio, vi sciu! Fi, pro diablo! Tosto! MONSEN Dankon! Sed por pasi al io alia, -- kiel progresas nun viaj multaj procesoj? DANIEL HEJRE Ili dauxre estas en preparado; mi ne povas diri pli al vi je cxi tiu momento. Ho, kiom da cxikanoj al kiuj mi estis elmetita en tiu rilato! Venontan semajnon farigxos necese por mi voki la tutan urban konsilantaron al la jugxa konsilantaro. BASTIAN Cxu estas vero, tio kion diras homoj, ke vi iam vokis vin mem al la jugxa konsilantaro? DANIEL HEJRE Mi mem? Jes; sed mi ne min prezentis. MONSEN Ha-ha! Cxu ne, nu? DANIEL HEJRE Mi havis legxan ekskuzon pri foresto: Mi transpasus la Gr[:o]nsundon, kaj malfelicxe estis, ke estis tiun jaron ke Bastian konstruis la ponton; -- pum; vi scias ke iris _ad undas_ -- BASTIAN Nu, do ke la diablo --! DANIEL HEJRE Prudento, juna sinjoro! Estas tiom multaj, kiuj strecxas la arkon gxis gxi rompigxas; la pontan arkon mi aludas; cxio estas ja hereda --; suficxe dirite![3] [3] En la norvega lingvo cxi tiu esprimo signifas ankaux "stultulo". MONSEN Ho-ho-ho! "Suficxedirite", jes! Trinku nun vi, "Suficxedirite"! (al _Stensg[*a]rd_) Vi auxdas, ke sinjoro Hejre havas licencon por esprimi sin kiel li sxatas. DANIEL HEJRE Jes, la parollibereco estas ja la sola sxtataneca rajto, kiun mi alte taksas. STENSG[*A]RD Nur domagxo, ke tiu rajto estas limigita per la legxoj. DANIEL HEJRE He-he! La dentoj de la sinjoro advokato eble salivas por insultproceso? Cxu? Nepre ne akceptu tolerajxon, estimatulo! Mi estas maljuna praktikanto, mi! STENSG[*A]RD Koncerne insultoj? DANIEL HEJRE Vian pardonon, juna sinjoro! La kolero, kiun vi sentas, vere honorigas vian koron. Mi petas vin forgesi, ke maljunulo estas cxi tie sidinta parolante nekasxeme pri viaj forestantaj amikoj. STENSG[*A]RD Forestantaj amikoj? DANIEL HEJRE La filo certe valoras la honoron; suficxe dirite! Tiel ankaux la filino. Kaj kiam mi preterpase hazardis jxeti makuleton sur la karakteron de la cxambelano -- STENSG[*A]RD Tiuj de la cxambelano? Cxu estas tiuj de la cxambelano, kiujn vi nomas miajn amikojn? DANIEL HEJRE Jes, oni ja ne faras vizitojn al siaj malamikoj, mi scias. BASTIAN Vizitojn? MONSEN Cxu kio? DANIEL HEJRE Aux, aux, aux! Jen mi eble malkasxis ion, kio -- MONSEN Cxu vi faris vizitojn al la cxambelano! STENSG[*A]RD Babilajxo! Falsajxoj! DANIEL HEJRE Vere, ege fatale! Sed kiel mi do povus scieti, ke estas sekreto? (al _Monsen_) Cetere ne prenu miajn vortojn tro lauxlitere. Kiam mi diras "vizito", mi nur aludas tian formalan viziteton; -- tamen en frako kaj flavaj gantoj; sed kio --! STENSG[*A]RD Kaj mi diras al vi, ke mi ecx ne estas parolinta vivan vorton kun tiu familio! DANIEL HEJRE Cxu eblas? Cxu vi ecx ne la duan fojon estis akceptata? Jes, cxar la unuan fojon oni neigis sin hejme; tion mi ja scias. STENSG[*A]RD (al _Monsen_) Mi havis skribajxon por transdoni de iu tria persono en Kristiania; tio estas la tuto. DANIEL HEJRE (ekstaras) Estas, Dio mortigu min, io indigniga en tiajxo! Jen venas juna, fidema nespertulo sur la areno de la vivo; vizitante la provitan grandulon en lia domo; rifugxas al li kiu havas la sian en sekureco, por peti, -- nu suficxas! La grandulo sxlosfrapas la pordon; oni ne estas hejme; -- ne, oni neniam estas hejme, kiam pri io estas, -- suficxas! (ekdire) Sed aldone estas ja la plej indigniga krudeco! STENSG[*A]RD Ho, lasu nun tiun malagrablan aferon kusxi. DANIEL HEJRE Ne hejme! Li, kiu cxiam diradas: "Mi estas cxiam hejme por honestaj homoj!" STENSG[*A]RD Cxu li tion diras? DANIEL HEJRE Ia dirajxo. Ecx sinjoro Monsen neniam akceptigxas. Sed mi ne komprenas kial li portas malamon al vi. Jes, mi diras malamon; cxar cxu vi scias kion mi auxdis hieraux? STENSG[*A]RD Mi ne volas scii, kion vi auxdis hieraux. DANIEL HEJRE Fina punkto do. Cetere la dirajxo por mi ne estis eksterordinara; -- nome en la busxo de cxambelano Bratsberg! Mi ne komprenas, kial li aldonus la vorton "radik-hakisto". STENSG[*A]RD Radik-hakisto? DANIEL HEJRE Cxar vi nepre devigas min, mi devas konfesi, ke la cxambelano nomis vin radik-hakisto kaj aventuristo. STENSG[*A]RD (eksaltas) Kion do? DANIEL HEJRE Radik-hakisto kaj aventuristo, -- aux aventuristo kaj radik-hakisto, mi ne povas garantii por la vico de la vortoj. STENSG[*A]RD Kaj tion vi auxdis? DANIEL HEJRE Mi? Se mi cxeestus, sinjoro advokato Stensg[*a]rd, ne mankus al vi la defendon, kiun vi meritas. MONSEN Jen vi vidas kio elvenas el -- STENSG[*A]RD Kiel povas tiu impertinenta persono arogi al si --? DANIEL HEJRE Nu, nu, nu! Ne tiel impete! Estis metafore pensite; pri tio mi vetas mian kolon. Eble nur sxercema parolturnigxo. Morgaux vi povos postuli klarigon. Jes, cxar vi ja certe invitigxis al la festena tagmangxo? Cxu? STENSG[*A]RD Mi ne iros al iu tagmangxo. DANIEL HEJRE Du vizitojn kaj tamen neniun inviton --! STENSG[*A]RD Radik-hakisto kaj aventuristo! Al kio tio do aludus? MONSEN Jen vidu tien! Kiam oni parolas pri la malbonulo, li estas plej proksima. Venu, Bastian! (_Monsen_ kaj _Bastian_ foriras.) STENSG[*A]RD Kion tio signifus, sinjoro Hejre? DANIEL HEJRE Mi vere ne povas servi vin per iu respondo, -- Vi suferas? Vian manon, juna sinjoro! Pardonu se mi per sincerdireco vundis vin. Kredu min, ankoraux atendas vin multaj amaraj travivajxoj sur la areno de la vivo. Vi estas juna; vi estas konfidema kaj kredema. Tio estas bela; ecx kortusxa; sed, sed, -- fidemo estas argxento; monda sperto estas oro; -- jen proverbo el mia propra elpensajxo, vidu! Dio estu kun vi! (_Daniel Hejre_ foriras.) (_Cxambelano Bratsberg_, _lia filino_ kaj _doktoro Fjeldbo_ venas de maldekstre.) ANDERS LUNDESTAD (cxe la tribuno, signas por auxskultado) Sinjoro administranto de la ferfarejo Ringdal havas la vorton. STENSG[*A]RD (vokas) Sinjoro Lundestad, mi postulas la vorton! LUNDESTAD Poste! STENSG[*A]RD Ne! -- Nun! Tuj! LUNDESTAD Vi ne povas paroli nun. Sinjoro Ringdal havas la parolrajton. RINGDAL (sur la tribuno) Estimataj kunvenantoj! En cxi tiu momento ni havas la honoron vidi en nia mezo la viron kun la varma koro kaj la malfermita mano, -- li, kiu dum longa vico da jaroj kutimigis nin suprenrigardi al li kvazaux al patro; li, kiu cxiam estas preta same al konsilo kiel al faro; li, kies pordo neniam estas fermita por iu ajn honesta membro de nia komunumo; li, li --; nia estimata honora gasto ne sxatas longajn paroladojn, kaj tial, toston kaj huraon por cxambelano Bratsberg kaj lia familio! Ili vivu! Hura! LA AMASO Hura! Hura! Hura! (Entuziasma aplauxdo; oni cxirkauxas la cxambelanon, kiu dankas kaj premas la manojn de la plej proksimaj.) STENSG[*A]RD Cxu mi _nun_ rajtas paroli? LUNDESTAD Bonvolu. La tribuno staras je via servo. STENSG[*A]RD (eksaltas sur la tablon) Mi konstruas mian propran tribunon! LA JUNULOJ (amasigxas cxirkaux lin) Hura! LA CXAMBELANO (al la _doktoro_) Kiu estas tiu neregula homo? FJELDBO Advokato Stensg[*a]rd. LA CXAMBELANO Nu, li! STENSG[*A]RD Auxskultu min, vi festenantaj fratoj kaj fratinoj! Auxskultu min, vi, kiuj havas la gxojon kaj la kanton de la tago de libereco en viaj koroj, ecx se gxi kusxas ligita. Mi estas fremdulo inter vi -- ASLAKSEN Ne! STENSG[*A]RD Dankon por tiu "ne"! Mi prenas gxin kiel atesto de la sopiro kaj la bezono. Tamen fremda mi estas; sed estas jxurite, ke cxi tie mi staras kun granda kaj fresxa koro por via lamento kaj gxojo, por via sopiro kaj venko; se havus mi pri tio iun potencon, tiam -- tiam --! ASLAKSEN Vi _havas_, sinjoro advokato! LUNDESTAD Neniu interrompo! Vi ne havas la parolrajton. STENSG[*A]RD Vi ecx malpli! Mi maldungas la festenkomitaton! Libereco en la liberecotago, knaboj! LA JUNULOJ Hura por la libereco! STENSG[*A]RD Oni volas malpermesi al vi paroli! Vi auxdis. Oni volas fari vin senvocxaj! For tia perforta regximo! Mi ne volas stari cxi tie parolante al amaso de mutuloj. Paroli mi volas. Kaj vi parolu kune. Ni parolu sen cxirkauxfrazoj! LA AMASO (en kreskanta gxojego) Hura! STENSG[*A]RD Ne plu tiuj sterilaj cxerke vestitaj festenkunvenoj! Orumita, agpeza rikoltajxo gxermos de nun el niaj Deksepan-de-Majo-festenoj. Majo! Gxi estas ja la tempo de gxermado; gxi estas ja la juna sxvelanta virginmonato de la jaro. Gxis la unua de Junio estos gxuste du monatoj de post kiam mi logxigxis cxi tie inter vi. Kaj kiom do mi estas vidinta de grandeco kaj malgrandeco, de malbelajxoj kaj de belajxoj cxi tie! LA CXAMBELANO Pri kio estas li vere parolanta, doktoro? FJELDBO Presisto Aslaksen diras, ke estas pri la lokaj rilatoj. STENSG[*A]RD Mi vidis talentojn glimi kaj brili funde en la popolo. Sed mi ankaux vidis la degenerigantan animon, kiu kusxas premegante super la talentoj kaj tenas ilin en la malsupereco. Jes, mi vidis junajn, varmajn, fidoplenajn korojn alkuri renkonte, -- sed ankaux tiujn, kiuj fermis la pordon al ili. TORA Ho, Dio! LA CXAMBELANO Kion li aludas per tio? STENSG[*A]RD Jes, fratoj kaj fratinoj en brava fido! Trovigxas en la vetero, en la aero, potenco, reaperanto el putraj tagoj, kiu diskusxigas premegon kaj sombron, kie devus esti lumo kaj suprenflugo. Reentombigu tiun reaperanton! LA AMASO Hura! Hura por la 17-a de Majo! TORA Venu, patro --! LA CXAMBELANO Je la diablo, pri kiu reaperanto estas li parolanta, doktoro? FJELDBO (rapide) Ho, estas pri -- (flustras kelkajn vortojn) LA CXAMBELANO Aha! Cxu vere tiel? TORA (mallauxte) Dankon! STENSG[*A]RD Se ne aliulo volas frakasi la drakon, do mi faros! Sed ni devas kunteni, knaboj! MULTAJ VOCXOJ Jes! Jes! STENSG[*A]RD Ni estas la junuloj. Ni posedas la tempon; sed la tempo ankaux posedas nin. Nia rajto estas nia devo! Kubutlokon por cxia energio, por cxia volo, kiu estas el inter la fortuloj! Auxskultu min! Ni starigos asocion. La monsako cxesis regi en la komunumo! LA CXAMBELANO Brave! (al la doktoro) La monsakon, li diris; do tamen vere --! STENSG[*A]RD Jes, knaboj, ni, ni estas la valuto, se vere estas erco en ni. Niaj voloj, jen la kontanta mono, kiu validu inter homo kaj homo. Milito kaj malvenko al cxiuj tiuj, kiuj volas malhelpi ke ni antauxen iros laux nia volo. LA AMASO Hura! STENSG[*A]RD Oni jxetis al mi vizagxen mokeman "brave" cxi-vespere -- LA CXAMBELANO Ne! STENSG[*A]RD Indiferente! Nek danko nek minaco ion signifas por tiu kiu volas tion, kion li volas. Kaj sekve al Dio rekomendita! Jes al li; cxar estas ja lia misio, kiun ni plenumas en nia juna, fidoplena agado. Do internen en la restoracion; -- en tiu cxi horo ni volas starigi nian asocion! LA AMASO Hura! Portu lin! Portu lin! (Li suprenlevigxas sur kunplektitaj brakoj.) VOCXOJ Parolu! Pli! Pli! STENSG[*A]RD Solidareco, mi diras! Alianco estas inter la asocio de la junuloj kaj la providenco. Dependas de ni, se ni volas estri la mondon -- cxi tie en la distrikto! (Li portigxas en la tendon dum entuziasma aplauxdo.) SINJORINO RUNDHOLMEN (sekigas la okulojn) Ho, kia busxo sidas sur tiu homo! Cxu oni ne sxatus kisi lin, sinjoro Hejre? DANIEL HEJRE Ne, kisi lin, tion mi do ne volonte farus. SINJORINO RUNDHOLMEN Ne, vi! Tion mi ja kredas. DANIEL HEJRE Cxu eble vi volus kisi lin, sinjorino Rundholmen? SINJORINO RUNDHOLMEN Uf, kiel acxa vi estas! (Sxi iras en la tendon; ankaux _Daniel Hejre_.) LA CXAMBELANO Reaperanto, -- kaj drako, -- kaj monsako! Estis terure krude. Sed certe konvene! LUNDESTAD (proksimigxas) Mi tre bedauxras, sinjoro cxambelano -- LA CXAMBELANO Jes, kie vi havis vian scion pri la homoj? Nu, nu; povas okazi al kiu ajn. Bonan nokton, sinjoro Lundestad, kaj multajn dankojn por hodiaux. (turnas sin al _Tora_ kaj al _la doktoro_) Sed je diablo; kontraux tiu brava, juna homo mi estas estinta kruda. FJELDBO Cxu? TORA Al la vizito vi aludas --? LA CXAMBELANO Du vizitoj. Efektive estas la kulpo de Lundestad; li estis lin priskribinta kiel ambiciulo kaj kiel -- io alia, kion mi ne memoras. Nu, felicxe ke mi povos tion ripari. TORA Kiel --? LA CXAMBELANO Venu, Tora; ni volas jam cxi-vespere -- FJELDBO Ho ne, sinjoro cxambelano, cxu tio do estas prudenta --? TORA (mallauxte) Tsx! LA CXAMBELANO Se oni estis senatenta, oni devas ripari la aferon; tio estas simpla devo. Bonan nokton, doktoro! Mi tamen ekhavis gxojigan tempeton. Tio estas pli ol vi pretigis por mi hodiaux. FJELDBO Mi, sinjoro cxambelano? LA CXAMBELANO Ho jes, jes jes; -- kaj vi kaj aliuloj -- FJELDBO Cxu mi povus demandi, kion mi --? LA CXAMBELANO Sinjoro farejkuracisto, -- neniun altrudigxemon. Mi neniam estas altrudigxema. Nu, tamen, en la nomo de Dio, -- bonan nokton. (_La cxambelano_ kaj _Tora_ eliras maldekstre; _Fjeldbo_ postrigardas ilin penseme.) PRESISTO ASLAKSEN (el la tendo) Hola, servisto! Inkon kaj plumon! Ho, nun okazigxas, sinjoro doktoro! FJELDBO Kio okazigxas? ASLAKSEN Li starigas la asocion. Gxi estas preskaux starigita. LUNDESTAD (malrapide proksimigxas) Cxu multaj enskribigxas? ASLAKSEN Ni havas nun cxirkaux 37 krom vidvinoj kaj tiajxoj. Inkon kaj plumon, mi diras! Neniu servisto cxeestas; kulpas la lokaj rilatoj. (eliras malantaux la tendon) LUNDESTAD Puh; tio cxi estis varma tago. FJELDBO Mi timas ke ni havos pli varmajn tagojn post cxi tiu. LUNDESTAD Cxu vi opinias ke la cxambelano farigxis tre kolera? FJELDBO Ho, tute ne; tion vi ja vidis. Sed kion vi diras pri la nova asocio? LUNDESTAD Hm; mi diras nenion. Kion do diri? FJELDBO Sed estas ja la komenco de batalo por la potenco cxi tie en la distrikto. LUNDESTAD Nu ja! Batalo estas bona. Li estas viro kun grandaj talentoj, tiu Stensg[*a]rd. FJELDBO Kaj viro kiu volas antauxen. LUNDESTAD La junuloj cxiam volas antauxen. Ankaux mi volis antauxen, kiam mi estis juna; nenio estas direnda kontraux tio. Sed ni povus eble iri internen -- DANIEL HEJRE (el la tendo) Nu, sinjoro Lundestad, cxu vi eniros por interpelacii? Cxu? Fari oponon? He-he! Cxar tiaokaze vi devas rapidigxi. LUNDESTAD Ho, mi tamen certe venos suficxe frue. DANIEL HEJRE Tro malfrue, amiko! Se vi ne volas stari baptopatro. (huraoj el la tendo) Jen la diakonoj kantas Amenon; nun la bapta ceremonio estas plenumita. LUNDESTAD Certe permesigxas ke oni auxskultu; mi tenas min silenta. (eniras) DANIEL HEJRE Jen ankaux unu el la falontaj arboj! Multo kaj multuloj estas nun falontaj! Cxi tie aspektos kiel arbaro post ventego. Ho, estas delikate, jeno! FJELDBO Sed diru al mi, sinjoro Hejre; kial gxi vere interesas vin? DANIEL HEJRE Interesas min? Mi ne estas iu interesprenanta viro, sinjoro doktoro! Kiam mi gxojas, tio estas en la nomo de miaj kuncivitanoj. Cxi tie kreigxos vivo, enhavo, materio! Por mi persone -- je Dio, por mi tio povas esti sensignifa; mi diras, kiel la Granda Turko pri la imperiestro de Auxstrujo kaj la regxo de Francio: Por mi estas sensignife cxu la porko mangxas la hundon aux cxu la hundo mangxas la porkon. (eliras en la fono dekstre) LA AMASO (en la tendo) Advokato Stensg[*a]rd vivu! Li vivu! Hura! Hura por la Asocio de la junuloj! Vinon! Puncxon! Hoj; hoj! Bieron! Hura! BASTIAN MONSEN (el la tendo) Dio benu vin kaj cxiujn homojn! (kun plorsufokata vocxo) Ho, doktoro, mi sentas min fortega cxi-vespere. Mi devas ion fari! FJELDBO Ne faru ceremoniojn. Sed _kion_ volas vi fari? BASTIAN MONSEN Mi pensas, ke mi iru en la danc-salonon por drasxi kelkajn el miaj amikoj. (elen malantaux la tendon) (Stensg[*a]rd venas el la tendo, sen cxapelo kaj en forta ekscito.) STENSG[*A]RD Kara Fjeldbo, cxu estas vi? FJELDBO Je via servo, sinjoro popolestro! Nu, vi certe estas elektita --? STENSG[*A]RD Kompreneble; sed -- FJELDBO Kaj kio sekvu poste el tio cxi? Kiuj postenoj de konfido en la komunumo? Estro en la banko? Aux eble --? STENSG[*A]RD Ho, ne parolu al mi pri tiajxoj! Vi ankaux ne pensas tiel. Vi ne estas tiel plata kaj malplena en la brusto, kiel vi deziras aspekti. FJELDBO Jen io por auxdi! STENSG[*A]RD Fjeldbo! Estu mia amiko kiel antauxe! Farigxis dezerte inter ni. Estis tiom da malgxojigajxoj cxe vi, sxercemo, moko, kiuj forpusxis min. Ho, estis do maljuste de mi! (cxirkauxbrakas lin) Ho, vi eterna Dio, kiom felicxa mi estas! FJELDBO Ankaux vi! Ecx mi; ecx mi! STENSG[*A]RD Jes, cxu mi ne estus la plej fia fripono sur la tero, se tiu apogo de beno ne faris min bona kaj brava? Per kio mi estas tion meritinta, amiko? Kion mi, sentauxgulo, estas farinta, ke mi farigxis tiel ricxigata? FJELDBO Jen mia mano! Cxi-vespere mi, je mia savo, sxatas vin! STENSG[*A]RD Dankon! Estu fidela kaj sincera. Mi estu. -- Cxu ne estas nedirebla felicxo tiel povante entuziasmigi cxiujn, cxiujn el la amaso? Cxu oni ne farigxu bona el dankemo? Kaj cxu oni ne devas ami cxiujn homojn? Sxajnas al mi, ke mi povus premegi cxiujn al mi, plori kaj pardonpeti por pardono, cxar Dio estis tiel partia por doni al mi pli ol al ili. FJELDBO (silente) Jes; tiom nedireble multe povas la opulo ricevi. Ecx ne rampulo, ecx ne verda folio laux la vojo povus mi subtreti cxi-vespere. STENSG[*A]RD Vi? FJELDBO Fina punkto! Pri tio ne estas la parolo. Mi nur volis diri, ke mi komprenas vin. STENSG[*A]RD Ho, kia delikata nokto! La muziko kaj la gxojo sonas foren super la herbejoj. Tie malsupre estas silente. -- Jes, tiu homo, kies vivo ne akceptas bapton el tia horo, li ne meritas vivi sur la tero de Dio. FJELDBO Jes, sed diru nun, -- kio konstruigxos poste -- morgaux kaj cxiujn labortagojn? STENSG[*A]RD Konstruigxos? Unue temas pri malkonstruo. -- Vi, Fjeldbo, mi iam songxis, -- aux eble mi tion vidis; tamen ne, mi songxis; sed tiel vive; sxajnis al mi, ke estis veninta la tago de la lasta jugxo super la tero. Mi povis vidi gxian tutan rondon. Neniu suno estis; nur flava ventega lumo. Ventegis; blovigxis de okcidente kaj gxi kunbalais cxion; unue gxi forventis velkigxintan foliaron, poste homojn; -- sed ili tamen tenis sin surpiede. La manteloj batigxis dense cxirkaux ili, tiel ke aspekte ili sxvebis kvazaux sidantaj dum la flugo. Unue ili aspektis kiel urbanoj, kiuj postkuras siajn cxapelojn en vento; sed kiam ili proksimigxis, ili estis imperiestroj kaj regxoj; kaj tio, kion ili postkuris kaj provis atingi, kaj kion ili cxiam estis proksimaj por kapti, sed neniam atingis, estis kronoj kaj regnaj globoj. Ho, preterblovigxis centoj kaj centoj el cxiaj specoj, kaj neniu sciis pri kio temis; sed multaj gxemis kaj demandis: De kie tamen venis tiu terura ventego? Jen respondigxis: Vocxo parolis, kaj tiu sola vocxo tiel resonis, ke la ventego vekigxis! FJELDBO Kiam vi songxis tion cxi? STENSG[*A]RD Ho, iam, -- mi ne memoras; antaux pluraj jaroj. FJELDBO Okazis ribelo ie en Euxropo, kaj vi mangxis ion pezan por vespermangxo kaj legis gazetojn poste. STENSG[*A]RD La sama glacia fluo, la sama kurento laux la dorso mi sentis cxi-vespere. Jes, mi _laboru_ kontentige. Mi estu la vocxo -- FJELDBO Auxskultu, kara Stensg[*a]rd, vi haltu kaj iomete pripensu. Vi volas esti la vocxo, vi diras. Bone! Sed kie volas vi esti tiu vocxo? Cxi tie en la voktejo? Aux, se okazos pli alte, en la gubernio! Kaj kiuj estu la resono, kiu frapos, tiel ke la ventego _vekigxas_? Nu ja, homoj kiel proprietulo Monsen kaj libropresisto Aslaksen kaj la grasdorsa geniulo, sinjoro Bastian. Kaj anstataux la fugxantaj imperiestroj kaj regxoj ni ekvidos bienulon Lundestad, kiu postkuras sian parlamentan mandaton. Kio farigxos do cxio? Farigxos kiel unue montrigxis en la songxo, -- filistroj en vento. STENSG[*A]RD En la plej proksima najbareco, jes! Sed neniu scias kiom foren ventego frapas. FJELDBO Babilajxo pri vi kaj via ventego! Kaj kiam venos al tio, ke vi, blinda kaj konvinkigita kaj forlogita, kiel vi estas, direktas viajn armilojn gxuste kontraux la honesteco kaj tauxgeco inter ni -- STENSG[*A]RD Ne estas vero! FJELDBO Estas vero! Monsen en Storli kaptis vin tuj kiam vi venis cxi tien en la komunumon; kaj se vi ne liberigos vin de li, tio farigxos via malsukceso. Cxambelano Bratsberg estas honestulo; pri tio vi devas fidi. Cxu vi scias kial tiu bienposedanto portas malamon al li? Jes, cxar -- STENSG[*A]RD Mi toleras ecx ne vorton pli! Ecx ne solan vorton, kiu insultas miajn amikojn! FJELDBO Rigardu gxisfunde en vi mem, Stensg[*a]rd! Cxu sinjoro Mons Monsen vere estas via amiko? STENSG[*A]RD Proprietulo Monsen plej bonvole malfermis sian domon por mi -- FJELDBO Li vane malfermas sian domon por la honestuloj cxi tie. STENSG[*A]RD Ho, kiujn nomas vi la honestuloj? Kelkaj arogantaj publikaj oficistoj! Mi ja scias. Sed rilate al mi, oni akceptis min en Storli per komplezemo kaj rekono, kiu -- FJELDBO Rekono; jes bedauxrinde, -- jen la kerna punkto. STENSG[*A]RD Tute ne! Mi estas homo por vidi senpartie. Proprietulo Monsen havas talentojn; li estas erudita; li havas komprenon por la publikaj aferoj. FJELDBO Talentojn? Nu jes, siamaniere. Li ankaux legas; li abonas la gazetojn kaj el ili notis kiujn paroladojn vi faris, kaj kiujn artikolojn vi skribis. Kaj ke li komprenas la publikajn aferojn, li kompreneble montris samopiniante pri viaj paroladoj kaj viaj artikoloj en la gazetoj. STENSG[*A]RD Auxskultu, Fjeldbo, nun denove elmergigxas la fecxo en vi. Cxu vi neniam povas liberigi vin de tiu koto en la pensoj? Kial cxiam supozi fiajn aux ridindajn motivojn? Ho, vi vere ne opinias tion! Nun vi denove havas fidindan aspekton. Mi nun diru al vi la plej bonan, la kernan punkton. Cxu vi konas Ragna? FJELDBO Ragna Monsen? Jes; tiel de mencio. STENSG[*A]RD Jes, sxi foje venas al la familio de la cxambelano. FJELDBO En tuta silento. Sxi kaj frauxlino Bratsberg estas amikinoj ekde la tempo de konfirmacio. STENSG[*A]RD Kaj kion vi diras pri sxi? FJELDBO Jes, post cxio kion mi auxdis, sxi certe estas ege sxatinda knabino. STENSG[*A]RD Ho, vi devus esti vidanta sxin en la hejmo. Sxi ne havas penson krom pri la du etaj gefratoj. Kaj kiel estas sxi ja fleginta sian patrinon! Vi scias ke la patrino estis mense malsana la lastajn jarojn de sia vivo. FJELDBO Jes, efektive; mi mem estis kuracisto tie dum tempo. Sed diru al mi, kara amiko, cxu mi kredus, ke --? STENSG[*A]RD Jes, Fjeldbo, mi vere amas sxin; al vi mi povas tion diri. Jes, mi bone komprenas, kio mirigas vin. Vi trovas strange, ke mi tiel rapide post --. Jes, vi ja scias, ke mi estis fiancxigxinta en Kristianio? FJELDBO Jes, oni rakontis tion. STENSG[*A]RD La tuta rilato estis seniluzio. Mi _devis_ rompi; estis la plej bona por ambaux partoj. Kredu, mi suficxe suferis sub tiu afero; mi sentis min turmentata kaj premegata --. Nu, bona Dio, nun mi estas ekster tio; tio estis ja mia kialo por forlogxigxi. FJELDBO Kaj rilate al Ragna Monsen vi estas certa pri vi mem? STENSG[*A]RD Jes, mi estas, vi kredu! En tio ne eblas erari. FJELDBO Sed do je Dio, fine decidu vin! Estas granda felicxo! Ho, mi povus tiom diri -- STENSG[*A]RD Cxu vi povus? Cxu sxi ion diris? Eble al frauxlino Bratsberg? FJELDBO Vi ne komprenas min. Sed kiel eblas, ke vi meze dum tio cxi, povas iradi cxi tie dibocxante en politikaj orgioj? Imagu ke la vilagxara babilado povas penetri en animon, kiu -- STENSG[*A]RD Kaj kial ne? La homo tamen ne estas tute simpla masxino. Almenaux mi ne. Krome, gxuste tra tiuj luktoj kaj konfliktoj la vojo kondukas al sxi. FJELDBO Damnite banala vojo. STENSG[*A]RD Fjeldbo, mi estas ambicia; tion vi bone scias. Mi volas antauxen en la mondo. Pripensante ke mi havas tridek jarojn, kaj ankoraux staras cxe la komenco, mi sentas la dentojn de la konscienco mordi. FJELDBO Jes, sed ne estas gxiaj sagxodentoj. STENSG[*A]RD Ne utilas paroli kun vi. Vi neniam sentis tiun pelantan, instigantan deziron. Vi vagadis pigre cxiujn viajn tagojn, -- jen kiel studento, jen antaux la ekzameno, jen eksterlande kaj nun cxi tie -- FJELDBO Nu jes, eble; sed tamen estis gxuinde. Kaj ne sekvas iu lacigxo poste, kiel tiu, kiun oni sentas, kiam oni estas malsuprentretinta de la tablo post kiam -- STENSG[*A]RD Kiun ajn aludon; sed tiun cxi mi damninde ne toleras! Vi malbonfaras per tiajxo. Vi forprenas de mi la spiritan levigxon -- FJELDBO Jes, sed sciu do; kiam la levigxo estas tiel malfiksa -- STENSG[*A]RD Ne faru, mi diras! Cxu vi rajtas enrompi en mian felicxon? Cxu vi eble kredas, ke mi ne estas honesta? FJELDBO Ho jes, je la cxielo, mi kredas! STENSG[*A]RD Nu, kial do fari min senenhava kaj abomena kaj malfidema al mi mem? (bruo kaj kriado en la tendo) Auxskultu, auxskultu! Ili trinkas je mia sano! Tio, kio povas kapti tiom multajn, -- je la eterna Dio, en gxi _estas_ vero! (_Frauxlino Bratsberg, frauxlino Monsen_ kaj _kandidato Helle_ de maldekstre transpasxas la ejon mezfone.) KANDIDATO HELLE (al _frauxlino Bratsberg_) Jen vidu, frauxlino; jen staras ja gxuste advokato Stensg[*a]rd. TORA Jes, do mi ne pluen akompanos vin. Bonan nokton, Ragna! Bonan nokton; bonan nokton! HELLE kaj FRAUXLINO MONSEN Bonan nokton; bonan nokton! (Ili eliras dekstren.) TORA (pli proksima) Mi estas la filino de la posedanto de la ferfarejo, sinjoro Bratsberg. Mi havas leteron por vi de patro. STENSG[*A]RD Por mi --? TORA Bonvolu; jen gxi estas. (volas foriri) FJELDBO Cxu vi permesas ke mi akompanu? TORA Ne, dankon; ne akompanu. Bonan nokton. (eliras maldekstre) STENSG[*A]RD (legas pere de paperlanterno) Jen kio? FJELDBO Sed kara, -- kion skribas la cxambelano? STENSG[*A]RD (ekridas) Tion mi do ne atendis! FJELDBO Sed diru do --? STENSG[*A]RD Cxambelano Bratsberg estas kompatinda ulo. FJELDBO Kaj tion vi kuragxas -- STENSG[*A]RD Kompatinda; kompatinda! Diru al kiu ajn. Nu, tamen ne faru. (kasxas la leteron) Lasu tion inter ni! (La kunvenantoj elvenas de la tendo.) PROPRIETULO MONSEN Sinjoro kunvenestro! Kie estas sinjoro Stensg[*a]rd? LA AMASO Jen li staras! Hura! LUNDESTAD La sinjoro advokato forgesis sian cxapelon. (donas gxin al li) PRESISTO ASLAKSEN Bonvolu; jen puncxo! Tuta bovlo! STENSG[*A]RD Dankon; ne pli. MONSEN Kaj la membroj eble memoras, ke morgaux ni kunvenos en Storli cxe mi por -- STENSG[*A]RD Morgaux? Ne, ja ne estus morgaux --? MONSEN Ja certe; por decidi pri la cirkulero, kiu -- STENSG[*A]RD Ne, morgaux mi vere ne povas -- Mi vidos postmorgaux aux la tagon sekvantan. Nun, bonan nokton, sinjoroj; koran dankon pro hodiaux, kaj hura por la estonteco! LA AMASO Hura! Ni akompanu lin hejmen! STENSG[*A]RD Dankon; dankon! Vi do ne devas -- ASLAKSEN Ni cxiuj akompanos vin. STENSG[*A]RD Do faru. Bonan nokton Fjeldbo; cxar vi ja ne akompanos? FJELDBO Ne. Sed tion mi volas diri al vi, ke tio kion vi diris pri cxambelano Bratsberg -- STENSG[*A]RD Tsx, tsx; estis troigita en la esprimo. Forstreku tion! -- Nu ja, miaj estimataj amikoj, se vi volas akompani, do venu; mi antauxas. MONSEN Vian brakon, Stensg[*a]rd. BASTIAN Kantistoj! Ekkantu! Ion vere nacian! LA AMASO Kanton! Kanton! Muzikon! (Popoleca kanto estas ludata kaj kantata. La procesio elmarsxas dekstren en la fono.) FJELDBO (al _Lundestad_ kiu postrestas) Grandioza sekvantaro. LUNDESTAD Nu jes. Tamen ankaux elstara estro. FJELDBO Kaj kien vi nun do iros, sinjoro Lundestad? LUNDESTAD Mi? Mi iros hejmen por kusxigi min. (Li salutas kaj foriras. _Doktoro Fjeldbo_ postrestas sola.) Kurteno DUA AKTO (Gxardeno-cxambro cxe la cxambelano. Elegantaj mebloj, piano, floroj kaj raraj plantoj. Enirpordo en la fono. Maldekstre estas pordo al la mangxocxambro; dekstre pluraj vitraj pordoj al la gxardeno.) (_Presisto Aslaksen_ staras cxe la enirpordo. _Servistino_ estas enportanta kelkajn fruktobovlojn maldekstre.) SERVISTINO Jes, sed vi ja auxdas, ke la gastoj ankoraux sidas cxetable. Vi devas reveni poste. ASLAKSEN Ne. Cxu mi do ne povas atendi? SERVISTINO Jes, se vi tion preferas; vi povas sidi _jen_ dume. (_Sxi_ iras en la mangxocxambron. _Aslaksen_ eksidas cxe la pordo. Pauxzo. _Doktoro Fjeldbo_ envenas de la fono.) FJELDBO Nu, bonan tagon, Aslaksen; cxu vi _tie cxi_? SERVISTINO (revenas) Ho, kiel malfrue la doktoro venas! FJELDBO Mi vokigxis al malsanulo. SERVISTINO Kaj la cxambelano kaj la frauxlino postdemandis vin. FJELDBO Cxu ili faris? SERVISTINO Jes, la doktoro absolute envenu. Aux cxu mi eble sciigu ke -- FJELDBO Ne, ne; ne faru. Mi certe ekhavos pecon da mangxajxo poste; nun mi dume atendas cxi tie. SERVISTINO Jes, ili certe baldaux estos finintaj. (Sxi eliras en la fono.) ASLAKSEN (iom poste) Kaj vi povas preterlasi tian gastig-regalon, -- kun kukoj kaj bona vino kaj cxiaj bonajxoj? FJELDBO Jes, je diablo, oni pleje ricevas tro ol malmulte el bonajxoj cxi tie en la regiono. ASLAKSEN Pri tio mi ne povas samopinii. FJELDBO Hm. Sed diru, -- cxu vi iun atendas? ASLAKSEN Mi iun atendas, jes! FJELDBO Kaj hejme estas tolereble bone? Via edzino --? ASLAKSEN Kusxas lite kiel ordinare; tusas kaj marasmigxas. FJELDBO Kaj la dua plej agxa? ASLAKSEN Ho, li estas kaj restas invalida; tion vi ja scias. Tiel ja estu por ni; -- kion diable utilas paroli pri tiajxo! FJELDBO Ke mi rigardu vin, Aslaksen! ASLAKSEN Nu; kion vi volas vidi? FJELDBO Hodiaux vi trinkis. ASLAKSEN Mi ankaux faris hieraux. FJELDBO Hieraux; jes, nu lasu tion; sed hodiaux kaj -- ASLAKSEN Sed tiuj tie interne? Sxajnas al mi, ke ankaux ili trinkas. FJELDBO Jes, kara Aslaksen, vi iamaniere pravas; sed la kondicxoj tamen estas malsamaj en nia mondo. ASLAKSEN Mi ne elektis miajn kondicxojn. FJELDBO Ne, Dio elektis por vi. ASLAKSEN Ne, li ne faris. Estas homoj kiuj elektis. Daniel Hejre elektis, kiam li prenis min el la presejo kaj igis min studi. Kaj cxambelano Bratsberg elektis, kiam li ruinigis Daniel Hejre, tiel ke mi devis reiri al la presejo. FJELDBO Nun vi parolas kontraux propra scio. Cxambelano Bratsberg neniam ruinigis Daniel Hejre; Daniel Hejre ruinigis sin mem. ASLAKSEN Nu do! Sed kiel kuragxis Daniel Hejre ruinigi sin mem, kiam li tiel respondecis por mi? Dio ankaux kulpas, kompreneble. Kial li donus al mi talentojn kaj kapablon? Nu, tiujn mi ja estus povinta uzi kiel honesta metiisto; sed jen venis la maljuna babilacxulo -- FJELDBO Jeno estas fia, kion vi diras. Daniel Hejre efektive atentis pri vi en la plej bona intenco. ASLAKSEN Nu, lia bona intenco, je Dio, malmulte helpas al mi. -- Tie ene, kie ili nun sidas tostante kaj je-la-via-sanigxante, tie ankaux mi sidis; estis kiel unu el ili; estis bele vestita --! Tio do estus io por mi; por mi, kiu tiom legis, kaj kiu tiom longe soifis por partopreni en cxio tio, kio estas glora en la mondo. Ho jes! Kiom longe estis Jeppe en paradizo? Knalo kaj falo, elen denove; -- la tuta gloro litermiksigxis, kiel ni diras en la presejo. FJELDBO Nu ja; pri vi tamen ne tiel malbone statis; vi ja havis por vivteno vian metion. ASLAKSEN Jeno estas bona babilado. Post tiajxo la rango ne plu estas ies rango. Ili forprenis de mi mian starejon kaj metis min sur glaci-glitajxon, -- kaj aldone mi devas auxdi mokvortojn cxar mi stumblas. FJELDBO Nu; mi efektive ne volas severe riprocxi vin -- ASLAKSEN Ja, tiel vi ja faras gxuste. -- Estas stranga konfuzo! Daniel Hejre kaj la providenco kaj la cxambelano kaj la sorto kaj la cirkonstancoj -- kaj ankaux mi mem! Mi foje intencis klarigi cxion tion, kaj verki libron pri gxi; sed cxio estas tiel damnite kompleksa ke -- (ekrigardas al la pordo maldekstre) Jen jen; nun ili ekstaras de la tablo. (La festenantoj, _sinjorinoj kaj sinjoroj_, dum gaja interparolo iras el la mangxosalono elen en la gxardenon. Inter la gastoj estas _advokato Stensg[*a]rd_ kun _Tora_ cxe la maldekstra kaj _Selma_ cxe la dekstra brako. _Doktoro Fjeldbo_ kaj _presisto Aslaksen_ staras supre apud la pordo en la fono.) STENSG[*A]RD Jes, mi ja estas fremdulo cxi tie; la sinjorinoj do diru, kien mi ilin konduku. SELMA Elen en la libero; vi devas vidi la gxardenon. STENSG[*A]RD Ho jes, estus gxuinde! (eliras tra la antauxa vitra pordo dekstre) FJELDBO Sed je Dio, tie estas ja Stensg[*a]rd! ASLAKSEN Jes, estas li, kiun mi sercxas. Mi suficxe longe postkuris lin; felicxe mi do renkontis Daniel Hejre -- (_Daniel Hejre_ kaj _Erik Bratsberg_ venas de la mangxosalono.) DANIEL HEJRE He-he; je mia savo la sxereo estis bonega! Mi ne gustumis similajxon post kiam mi estis en Londono. ERIK BRATSBERG Jes, cxu ne? Gxi povas tute vivigi homon! DANIEL HEJRE Ahx, ahx; estas vera gxojego vidi sian monon tiel bone elspezita. ERIK BRATSBERG Kiel? (ridetante) Nu; jes, jes do! (Ili eliras en la gxardenon.) FJELDBO Vi parolos kun Stensg[*a]rd, vi diras? ASLAKSEN Mi faros. FJELDBO Pri komercajxoj? ASLAKSEN Kompreneble; la festoraporto en la gazeto -- FJELDBO Jes, sciu, -- tial vi devas dume atendi tie ekstere -- ASLAKSEN En la koridoro? FJELDBO En la antauxcxambro, jes! Cxi tie estas nek tempo nek loko --; mi atentos kiam Stensg[*a]rd momenton estas sola; auxdu --! ASLAKSEN Ho jes; mi atendas gxis mia tempo venos. (eliras en la fono) (_Cxambelano Bratsberg, bienposedanto Lundestad, ferfareja administranto Ringdal_ kaj kelkaj aliaj sinjoroj elvenas de la mangxosalono.) CXAMBELANO (en konversacio; al _Lundestad_) Senrespekte, vi diras? Nu, pri la formo mi ne multe atentas; sed estis oraj eroj en tiu parolado; pri tio mi povas certigi al vi. LUNDESTAD Nu jes; cxar la cxambelano estas kontenta; tial ankaux mi povas tia esti. CXAMBELANO Tion ankaux mi opinias. Nu, jen la doktoro! Kaj versxajne kun malplena stomako? FJELDBO Ne gravas, sinjoro cxambelano; cxi tie ne estas longa distanco al la mangxajxejo; -- mi rigardas min duone kvazaux hejmano en la domo. CXAMBELANO Jen, jen; cxu tiel? Tion vi do ne devus fari antauxtempe. FJELDBO Kiel? Vi do ne ofendigxas? Vi ja mem permesis al mi -- CXAMBELANO Kion mi permesis al vi, estas permesita. -- Nu, nu; konsideru vin hejmano, kaj vidu cxu vi trovos la vojon al la mangxajxejo. (frapetas lin sur la sxultron kaj turnas sin al _Lundestad_) Jen _jen_ estas iu; lin vi povas nomi aventuristo kaj -- kaj tio alia, kion mi ne memoras. FJELDBO Sed sinjoro cxambelano! LUNDESTAD Ne, mi asertas -- CXAMBELANO Neniuj disputoj post la mangxo; ne estas komforte. Nun baldaux ni ricevos kafon tie ekstere. (eliras kun la gastoj en la gxardenon.) LUNDESTAD (al _Fjeldbo_) Cxu auxdigxus kiel strange ke la cxambelano kondutas hodiaux? FJELDBO Tion mi rimarkis jam hieraux vespere. LUNDESTAD Imagu; li absolute insistas pri tio ke mi estus nominta sinjoron Stensg[*a]rd aventuristo aux io tia! FJELDBO Ho, pa, sinjoro Lundestad; se nun tiel estus? Sed pardonu; mi devas malsupreniri por saluti la sinjorinojn de la domo. (eliras dekstre) LUNDESTAD (al _Ringdal_, kiu pretigas ludtablon) Kiel klarigxas tio, ke advokato Stensg[*a]rd venas cxi tien? RINGDAL Nu, diru al mi, vi. Unue li ne estis en la listo. LUNDESTAD Do poste? Post la supersxutado, kiun la cxambelano ricevis hieraux --? RINGDAL Jes, cxu vi komprenas tiajxon? LUNDESTAD Kompreni tion? Ho jes, ho jes. RINGDAL (pli mallauxte) Cxu vi opinias, ke la cxambelano timas lin? LUNDESTAD Mi opinias, ke li estas singardema, -- mi opinias. (Interparolante ili iras al la fono kaj poste elen en la gxardenon; samtempe _Selma_ kaj _Stensg[*a]rd_ aperas en la antauxa gxardena pordo.) SELMA Jes, nun rigardu; tie super la arbopintoj vidigxas kaj la pregxeja turo kaj tuta la supra parto de la urbo. STENSG[*A]RD Jes, vere; tion mi ne estus kredanta. SELMA Cxu ne sxajnas al vi ke la vidajxo de cxi tie estas rava? STENSG[*A]RD Cxio estas rava cxi tie; la gxardeno, elvidajxo kaj la sunlumo kaj la homoj! Ho bona Dio, kiel cxio estas rava! Kaj cxi tie vi logxas la tutan someron? SELMA Ne, ne mi kaj mia edzo; ni venas kaj foriras. Ni havas belegan domon ene en la urbo, multe pli bela ol cxi tie; jes, vi certe vidos gxin. STENSG[*A]RD Kaj via familio eble ankaux logxas en la urbo? SELMA Familio? Kiu tiu familio estus? STENSG[*A]RD Nu, mi ne sciis -- SELMA Ni fabelprincinoj ne havas familiojn. STENSG[*A]RD Fabelprincinoj? SELMA El tio ni maksimume havas tian malican bopatrinon -- STENSG[*A]RD Sorcxistinon, nu! Kaj vi do estas princino? SELMA De cxiuj la sinkintaj kasteloj, kie oni ludas jxauxd-nokte. Doktoro Fjeldbo opinias, ke tio devus esti agrabla vivofico; sed -- do nun vi auxskultu -- ERIK BRATSBERG (de la gxardeno) Do, fine oni trovas la sinjorineton! SELMA Jes, la sinjorino rakontas al sinjoro Stensg[*a]rd pri la paso de sia vivo. ERIK BRATSBERG Jen, jen; kaj kiun rolon aktoras la edzo en la vivdauxro de la sinjorino? SELMA Princo, kompreneble. (al _Stensg[*a]rd_) Vi scias, ke cxiam venas princo, kiu liberigas la princinon de la sorcxajxo, kaj jen cxio estas ege bona, kaj estas gxojo kaj gratulado en la mondo, kaj -- finite pri la fabelo. STENSG[*A]RD Ho; jeno estis tro mallonga. SELMA Jes, eble, -- iamaniere. ERIK BRATSBERG (cxirkauxbrakas sxin) Sed el tiu fabelo sxpinigxis iu nova, kaj en gxi la princino farigxis regxino! SELMA Samkondicxe kiel la veraj princinoj, cxu? ERIK BRATSBERG Kiaj kondicxoj? SELMA Ili iru eksterlanden; foren al fremda regno. ERIK BRATSBERG Cigaron, sinjoro Stensg[*a]rd? STENSG[*A]RD Dankon; ne nun. (_Doktoro Fjeldbo_ kaj _Tora_ venas el la gxardeno.) SELMA (al ili) Kara Tora, jen vi estas! Vi do ne estas malsana? TORA Mi? Ne. SELMA Ho jes; vi certe estas; sxajnas al mi, ke vi tiel fervore konsultas la doktoron la lastajn tagojn. TORA Ne, mi certigas vin -- SELMA Babilajxo; ke mi palpu! Vi brulas. Kara doktoro, cxu vi ne opinias, ke tiu varmo mildigxos? FJELDBO Cxio havu sian tempon. TORA Frosto ja ne estas pli bona -- SELMA Ne, sed la nesxangxigxanta meza varmo, -- tiel diras ankaux mia edzo. LA CXAMBELANO (venas de la gxardeno) La tuta familio kunveninta en intima aro? Tio ne estas tre bonkonduta al la gastoj. TORA Kara patro, nun mi tuj -- LA CXAMBELANO Aha, cxu estas vi al kiu la sinjorinoj amindumas, sinjoro Stensg[*a]rd. Pri tio mi zorgu. TORA (mallauxte al Fjeldbo) Restu! (Sxi iras en la gxardenon.) ERIK BRATSBERG (proponas al _Selma_ la brakon) Cxu la sinjorino akceptas --? SELMA Venu! (ambaux elen dekstre) LA CXAMBELANO (postrigardas ilin) Kapabli disigi tiujn du, ne estas pripensinde. FJELDBO Estus ankaux pekinda penso. LA CXAMBELANO Jes, kiel tamen Dio estas la kuratoro de la malsagxuloj! (ekkrias) Tora, Tora, do zorgu iom pri Selma! Sercxu sxalon por sxi; kaj ne lasu sxin tiel cxirkauxkuri; sxi malvarmumigxas! Ja, ni homoj estas malsagxaj, doktoro! Cxu vi havas kuracilon kontraux tiajxo? FJELDBO Jes; la spertopagoj. Tiujn oni prefere metu malantaux la orelo, kaj tiam oni kondutos pli sagxe alian fojon. LA CXAMBELANO Ej-ej! Dankon pro tiu konsilo. Sed vi, kiu konsideras vin kiel hejme cxi tie, vi efektive zorgu iom pri viaj fremduloj. FJELDBO Nu bone; Stensg[*a]rd, eble ni du --? LA CXAMBELANO Ho ne, kara, -- jen iras mia malnova amiko, Hejre -- FJELDBO Jes, ankaux li konsideras sin kiel hejme cxi tie. LA CXAMBELANO Ha, ha, ha! Li tiel faras, jes! FJELDBO Nu, ni du kunigxu kaj provu nian plej bonan. (iras en la gxardenon) STENSG[*A]RD Sinjoro cxambelano menciis Daniel Hejre. Mi devas diri, ke mi surprizigxis vidi lin cxi tie. LA CXAMBELANO Cxu vere? Sinjoro Hejre kaj mi estas lernejaj kamaradoj kaj amikoj de la juneco. Ni krome kuntusxigxis en multaj niaj vivrilatoj -- STENSG[*A]RD Jes, pri tiuj kuntusxigxoj sinjoro Hejre nin distris hieraux vespere. LA CXAMBELANO Hm! STENSG[*A]RD Se ne estus pro li, mi do certe ne en mia animstato superboligxus, kiel mi faris. Sed li havas manieron priparoli homojn kaj okazajxojn, kiuj --; entute, sidas malica busxo sur li. LA CXAMBELANO Mia kara juna amiko, -- sinjoro Hejre estas mia gasto; tion vi ne rajtas forgesi. Plena libereco en mia domo; sed sub tiu kondicxo ke nenio nekavalireca dirigxas pri personoj en mia socio. STENSG[*A]RD Mi petas pardonon --! LA CXAMBELANO Nu, nu, nu; vi apartenas al la juna generacio, kiu ne estas tiom skrupula. Rilate al sinjoro Hejre, mi dubas cxu vi lin gxisfunde konas. Sinjoro Hejre tamen estas viro al kiu mi multe sxuldas. STENSG[*A]RD Jes, tion li efektive pretendis; sed mi ne kredis, ke -- LA CXAMBELANO Mi sxuldas al li la plej bonan en nia familia felicxo, sinjoro Stensg[*a]rd! Mi sxuldas al li mian bofilinon. Jes, tiel vere estas. Daniel Hejre zorgis pri sxi en sxia infaneco: sxi estis eta mirindajxo; donis koncertojn jam je la agxo de dek; jes, vi certe auxdis sxin menciata? Selma Sj[/o]blom --? STENSG[*A]RD Sj[/o]blom? Jes, gxuste; sxia patro estis svedo. LA CXAMBELANO Muzikinstruisto, jes. Li venis cxi tien antaux multaj jaroj. La ekonomia stato de muzikisto estas, kiel vi scias, ordinare ne el la plej bonaj; kaj liaj vivmanieroj do ankaux ne favoras --; nu, sinjoro Hejre cxiam estis talent-cxasisto; li zorgis pri la infano, sendis sxin al Berlino; kaj post la morto de sxia patro, kaj la sxangxo en la ekonomia stato de Hejre, sxi revenis al Kristiania, kie sxi kompreneble akceptigxis en la plej bonajn rondojn. Tiel, vidu, farigxis ebleco ke sxi kaj mia filo renkontigxus. STENSG[*A]RD Jes, tiel maljuna Hejre efektive estis ilo -- LA CXAMBELANO Tiel unu afero miksigxas enen en aliajxoj en la vivo. Iloj, tiaj ni cxiuj estas; ankaux vi; tio signifas, malkonstruenda -- STENSG[*A]RD Ho, sinjoro cxambelano, mi petas vin; mi estas tute hontema -- LA CXAMBELANO Hontema? STENSG[*A]RD Jes, estis ja ekstreme nekonvene -- LA CXAMBELANO Kontraux la formo estus eble io aux alia direnda, sed la intenco estis bona. Kaj pri tio mi vin petas: Parolu malkasxe kun mi, honeste kaj senceremonie. Vidu, ni cxiuj deziras ja la plej bonan; estas ja mia devo -- STENSG[*A]RD Kaj vi permesas, ke mi parolu malkasxe kun vi? LA CXAMBELANO Jes, Dio scias, ke mi faras. Cxu vi ne kredas, ke mi longe vidis, ke la vivo cxi tie iel prenis direkton, kiu estas iu alia ol dezirinde? Sed kion mi farus? En la tempo de karmemora regxo Karlo Johano mi plejparte vivis en Stockholmo. Nun mi estas maljuna; cetere estas kontraux mia naturo antauxentrudi reformojn, aux persone miksigxi en tiun cxi publikan tumulton. Vi kontrauxe, sinjoro Stensg[*a]rd, vi havas cxiujn eblecojn; tial ni kuntenu. STENSG[*A]RD Dankon, sinjoro cxambelano! Dankon, dankon! (_Ferfareja administranto Ringdal_ kaj _Daniel Hejre_ venas de la gxardeno.) RINGDAL Kaj mi diras al vi, ke devas esti miskompreno. DANIEL HEJRE Cxu do? Estus strange! Cxu mi miskomprenus miajn proprajn orelojn? LA CXAMBELANO Io nova, Hejre? DANIEL HEJRE Nenio alia ol ke Anders Lundestad estas survoje transiri al la Storli-partio. LA CXAMBELANO Ho, vi sxercas! DANIEL HEJRE Mi petas pardonon, altestimata; sed mi havas tion el lia propra busxo. Bienposedanto Lundestad intencas kauxze de malbonigita sanstato retiri sin al la privata vivo; kaj jen oni povas konkludi pri la sekvo. STENSG[*A]RD Kaj tion vi havas el lia propra busxo? DANIEL HEJRE Jes, efektive; li publikigis la gravan okazajxon meze en auxskultanta aro tie malsupre; he-he! LA CXAMBELANO Sed, mia bona Ringdal, kiel tio cxi klarigxas? DANIEL HEJRE Ho, tio ne estas malfacile diveninda. LA CXAMBELANO Jes, efektive. Sed tio estas ja granda afero por la distrikto. Kunvenu, Ringdal; ni devas vere paroli kun la viro. (Li kaj _Ringdal_ iras en la gxardenon.) DOKTORO FJELDBO (de la malantauxa gxardenpordo) Cxu la cxambelano eliris? DANIEL HEJRE Tsx; la sagxuloj havos konsilion! Granda novajxo, doktoro! Lundestad rezignos pri la segxo en la parlamento. FJELDBO Ho, ne estas probable? STENSG[*A]RD Jes, cxu vi komprenas? DANIEL HEJRE Ja, nun farigxos tumulto kaj bruo. Estas la asocio de la junuloj, kiu komencis aktivigxi, sinjoro Stensg[*a]rd! Cxu vi scias, kion vi devus nomi tiun asocion? Nu, mi diros al vi poste. STENSG[*A]RD Cxu vi vere kredas, ke estas nia asocio --? DANIEL HEJRE Pri tio estas, je mia savo, neniu dubo. Nu, do ni havos la gxojon sendi la proprietulon kiel parlamentanon. Ho, ke li jam estis for! -- mi volonte veturigus lin --; suficxe; he-he! (eliras en la gxardenon) STENSG[*A]RD Sed diru al mi, Fjeldbo, -- kiel vi komprenas tion cxi? FJELDBO Estas aliaj aferoj, kiuj estas pli malfacile kompreneblaj. Kiel vi venas cxi tien? STENSG[*A]RD Mi? Kiel la ceteraj, kompreneble; mi estas invitita. FJELDBO Jes, vi farigxis hieraux vespere, mi auxdas; -- post via parolado -- STENSG[*A]RD Nu jes? FJELDBO Sed ke vi akceptis tiun inviton --! STENSG[*A]RD Jes, kion mi diable farus? Mi ne povis do ofendi tiujn bonajn homojn. FJELDBO Cxu! Vi ne povis? En via parolado vi tamen povis. STENSG[*A]RD Babilajxo! En mia parolado mi atakis principojn, ne personojn. FJELDBO Kaj kiel vi nun klarigas la inviton de la cxambelano? STENSG[*A]RD Nu, kara amiko, estas ja nur unu klarigo pri tio. FJELDBO Nome, ke la cxambelano timas vin? STENSG[*A]RD Je Dio, li ne havu kauxzon por tio! Li estas honestulo. FJELDBO Li estas. STENSG[*A]RD Kaj cxu ne estas io kortusxa en tio, ke la maljunulo rilatigxas al la afero tiamaniere? Kaj kiel rava estis frauxlino Bratsberg, kiam sxi alportis la leteron! FJELDBO Sed diru, -- la sceno de hieraux do ne farigxis priparolata cxi tie? STENSG[*A]RD Ho fore de tio; ili estas tro bonkondutaj homoj por tusxi tiajxon. Sed mordigxas mia konscienco; poste mi petos pardonon -- FJELDBO Ho ne, tion mi devas firme malkonsili! Vi ne konas la cxambelanon -- STENSG[*A]RD Nu ja; do miaj agoj parolu por mi. FJELDBO Vi do ne volas rompi kun la Storli-grupo? STENSG[*A]RD Mi okazigos repacigxon; mi havas ja mian asocion; gxi jam estas potenca, kiel vi vidas. FJELDBO Jes, sed unu afero dum mi memoras; -- via amo al frauxlino Monsen --; hieraux mi konsilis al vi fari gxin serioza -- STENSG[*A]RD Nu ja, ni cxiam povas -- FJELDBO Nun, auxskultu; mi pli bone pripensis tion. Vi forjxetu tiun planon el la pensoj. STENSG[*A]RD Jes, pri tio mi pensas ke vi pravas. Se oni edzigas sin en nekulturita familio, oni kvazaux edzigas sin al la tuta familio. FJELDBO Nu jes; kaj el tiu kaj el aliaj kialoj -- STENSG[*A]RD Monsen _estas_ nekulturita persono, tion mi nun vidas. FJELDBO Jes, li ja ne gxuste estas bontona viro. STENSG[*A]RD Ne, tio efektive estas certa! Li paroladas malice pri homoj kiujn li akceptas en sian domon; tio ne estas kavalireca. En Storli odoras de malbona tabako en cxiuj cxambroj -- FJELDBO Sed, kara, -- ke vi ne sentis tiun tabakodoron antaux nun --? STENSG[*A]RD Estas la komparo, kiu tion kauxzas. Mi venis en falsajn rilatojn cxi tie en la distrikto ek de la unua renkonto. Mi falis inter la ungegoj de parti-trotadantoj, kiuj plenhurligis miajn orelojn. Finite pri tio! Mi ne volas penegadi kiel ilo por egoismo aux por krudeco kaj stulteco. FJELDBO Sed por kio vi do uzu vian asocion? STENSG[*A]RD La asocio restos nesxangxita; gxi estas fondita sur suficxe vasta bazo; -- nu, tio signifas, ke gxi estas fondita por kontrauxbatali malbonan influon; -- nur nun mi vidas de kiu flanko tiu influo venos. FJELDBO Sed cxu vi opinias, ke la "junuloj" vidos la samon? STENSG[*A]RD Ili _vidu_. Mi do kuragxas postuli, ke tiaj uloj akomodu sin al mia pli bona sperto. FJELDBO Sed se ili tamen ne volas? STENSG[*A]RD Ili do iru sian propran vojon. Mi ne plu bezonas ilin. Kaj cetere, cxu vi opinias, ke mi en obstina blindeco, kaj pro mizera konsekvencado, lasus mian estontecon gliti en eraran spuron kaj neniam atingi la celon? FJELDBO Kion vi pensas per celo? STENSG[*A]RD Vivo kiu korespondas al miaj talentoj, kaj kiu plenumigas cxiujn miajn interesojn. FJELDBO For la sxvebantaj parolturnigxoj! Kion vi pensas per celo? STENSG[*A]RD Nu, al vi mi eble povas tion diri. Per la celo mi pensas: Iam en la tempo farigxi parlamentano aux ministro, kaj felicxe edzigxita en ricxan kaj respektatan familion. FJELDBO Jen, jen; kaj do vi eble pensas pere de la rilatoj de la cxambelano --? STENSG[*A]RD Pere de mi mem mi intencas tion atingi! Tio venos kaj tio venu; sed tute de si mem. Nu, tio tamen estas fora perspektivo; -- ke tio restu! Gxis tiam mi volas vivi kaj gxui cxi tie la belecon kaj la sunlumon -- FJELDBO Cxi tie? STENSG[*A]RD Jes, cxi tie! Estas cxi tie belaj moroj; cxi tie estas gracio en la ekzisto; cxi tie la planko estas metita kvazaux nur por esti tretata de laksxuoj; cxi tie la apogsegxoj estas profunde molaj, kaj la sinjorinoj sidas bele en ili; cxi tie la konversacio fluas facile kaj elegante, kiel jxetludo; cxi tie neniu krudeco enrompigxas farante la kunvenon silenta. Ho, Fjeldbo, -- nur cxi tie mi sentas kio estas nobleco. Jes, ni tamen havas nian nobelecon; etan rondon; nobelecon en kulturo; kaj al tiu mi volas aparteni. Cxu vi ne mem sentas, ke oni purigxas cxi tie? Ke la ricxeco cxi tie estas el alia speco? Kiam mi pensas pri la ricxeco de Monsen, mi imagas gxin kiel grandajn stakojn de grasigitaj monbiletoj, de bierbanitaj obligacioj; -- sed cxi tie, jen gxi estas metalo, brilanta argxento! Kaj pri la homoj estas sammaniere. La cxambelano, -- kia bonega, estiminda maljuna multjarulo! FJELDBO Li estas. STENSG[*A]RD Kaj la filo, -- kuragxa, senceremonia, kapabla! FJELDBO Jes, certe. STENSG[*A]RD Kaj la bofilino, vi sciu! Sxi estas perlo! -- bona Dio, kia ricxa kaj karakterfrapanta naturo -- FJELDBO Tion havas Tora -- tion havas ankaux frauxlino Bratsberg. STENSG[*A]RD Nu ja; sed vidu, sxi tamen estas malpli eminenta. FJELDBO Ho, vi ne konas sxin. Vi ne scias kiom profunda kaj silenta kaj fidela sxi estas. STENSG[*A]RD Sed la bofilino do! Tiel senceremonia, preskaux senkonsidera; kaj tiel aprobanta, tiel konkeranta --! FJELDBO Mi vere kredas, ke vi enamigxis en sxi. STENSG[*A]RD En edzinigxinta virino? Cxu vi estas freneza, homo! Al kio tio kondukus! Ne, sed mi farigxos enamigxinta; tion mi bone sentas. Jes, sxi efektive estas profunda, silenta kaj fidela! FJELDBO Kiu? STENSG[*A]RD Frauxlino Bratsberg kompreneble. FJELDBO Cxu kio? Vi do neniam pensas --? STENSG[*A]RD Jes, je Dio, mi pensas! FJELDBO Ne, sed mi tion asertas al vi, ke tio tute ne eblas! STENSG[*A]RD Ho-ho! La volo estas universa potenco, gxi! Ni vidos, tio eblos! FJELDBO Sed tio cxi estas ja la pura, purega facilanimeco! Hieraux estis pri frauxlino Monsen -- STENSG[*A]RD Jes, sed _tio_ estis tro rapida; sed tion vi ja mem malkonsilis al mi -- FJELDBO Mi precize malkonsilas al vi pensi pri kiu ajn el la du. STENSG[*A]RD Nu? Vi eble mem intencas deklari vin por unu el ili? FJELDBO Mi? Ne, mi asertas al vi -- STENSG[*A]RD Nu, tio tamen ne retenus min, se tiel estus. Se oni volas kontrauxstari al mi sur mia vojo, bari al mi la estontecon, tiam mi konas neniun indulgon. FJELDBO Gardu vin, ke mi ne diru la samon! STENSG[*A]RD Vi! Kiun rajton havas vi por fari vin kuratoro de la familio de cxambelano Bratsberg? FJELDBO Mi almenaux havas la rajton de amiko. STENSG[*A]RD Pa; per tia babilajxo vi ne kaptas min. La rajton de egoismo, gxin vi havas! Tio kontentigas vian etaniman vantecon esti cxi tie la cxioordiganto en la domo; tial mi tenigxus for. FJELDBO Jes, estus la plej bona, kio okazus al vi. Vi staras cxi tie sur subkava grundo. STENSG[*A]RD Cxu vere ke mi faras? Mil dankojn! Sub tiu grundo mi scios konstrui kolonojn. FJELDBO Provu; sed mi auxguras, ke ili falos dum starigxo. STENSG[*A]RD Ho-ho! Vi pripensas intrigadon? Bone ke tio eklumigxis. Mi nun konas vin; vi estas mia malamiko; la sola, kiun mi havas cxi tie. FJELDBO Mi ne estas! STENSG[*A]RD Vi estas! Vi cxiam estis; jam ekde la lernejaj jaroj. Cxirkauxrigardu cxi tie, kaj vidu kiel cxiuj rekonas min, kvankam mi estas fremdulo por ili. Vi, kontrauxe, vi kiu konas min, vi neniam rekonis min. Tio estas cxefe la malindajxo cxe vi, ke vi neniam povas rekoni iun; vi vagadis tie en Kristiania kaj vizitadis teakvajn kunvenojn kaj plenigis la ekziston dirante etajn spritajxojn. Tiajxo vengxas sin! La sento por tio, kio estas pli valora en la vivo, -- tio en kio estas levigxo kaj flugo, -- farigxas apatia, kaj jen oni staras tauxganta al nenio. FJELDBO Cxu mi tauxgas al nenio! STENSG[*A]RD Cxu vi iam tauxgis por rekoni min? FJELDBO _Kion_ mi do rekonu? STENSG[*A]RD Mian volon, se nenion alian. Gxi rekonigxas de cxiuj la aliaj; -- de la ordinaraj homoj cxe la festo hieraux, de cxambelano Bratsberg kaj lia familio -- FJELDBO De proprietulo Monsen kaj lia aro, de --; jen, morto kaj plago, atentu, -- ekstere staras iu vin atendante -- STENSG[*A]RD Kiu tiu estas? FJELDBO (iras al la fono) Iu kiu rekonas vin. (malfermas la pordon kaj vokas) Aslaksen, envenu! STENSG[*A]RD Aslaksen? ASLAKSEN (venas) Nun do fine! FJELDBO Gxis revido; mi ne gxenu la amikojn. (eliras en la gxardenon) STENSG[*A]RD Sed pro diablo, kion vi volas cxi tie? ASLAKSEN Mi absolute devas paroli kun vi. Vi promesis al mi hieraux doni raporton pri la fondigo de la asocio kaj -- STENSG[*A]RD Ne eblas --; pri gxi ni devas atendi gxis alia fojo. ASLAKSEN Neeble, sinjoro Stensg[*a]rd; la gazeto estos eldonata morgaux frue -- STENSG[*A]RD Babilajxo! Cxio estu sxangxota. La afero estas nun en nova stadio; aliaj motivoj aperis. Kion mi diris pri cxambelano Bratsberg, estu tute refarata, antaux ol gxi estos uzebla. ASLAKSEN Ne, tio pri la cxambelano estas jam presita. STENSG[*A]RD Nu, do eligu tion ree! ASLAKSEN Eligu tion? STENSG[*A]RD Jes, mi ne volas havi tion tiamaniere. Vi rigardas min? Cxu vi eble kredas, ke mi ne kapablas estri la aferojn de la asocio? ASLAKSEN Jes, kompreneble; sed mi nur devas diri al vi -- STENSG[*A]RD Neniuj kontrauxdirajxoj, Aslaksen; tiajxojn mi efektive ne toleras! ASLAKSEN Sinjoro advokato Stensg[*a]rd, cxu vi scias, ke la eron de seka pano kiun mi havas, vi metas en la ludon? Cxu vi tion scias? STENSG[*A]RD Ne, tion mi tute ne scias. ASLAKSEN Nu, tiel estas. Cxi tiun vintron, antaux ol vi venis cxi tien, mia gazeto estis en progreso. Mi mem redaktis gxin, mi diru; kaj mi redaktis gxin laux principo. STENSG[*A]RD Vi? ASLAKSEN Jes, mi! Mi diris al mi mem: estas la granda publiko, kiu portu gazeton; sed la granda publiko estas la fia publiko, -- tio sekvas de la lokaj kondicxoj; kaj la fia publiko volas havi fian gazeton. Jen, tiel mi redaktis la gazeton -- STENSG[*A]RD Fia! Jes, ne kontrauxdireble. ASLAKSEN Jes, kaj per tio mi sukcesis. Sed jen vi venis kun ideoj en la distrikton; kaj jen la gazeto ricevis koloron, kaj tial cxiuj amikoj de Anders Lundestad retiris sin; tiuj, kiuj restas, ili ne bone pagas -- STENSG[*A]RD Sed la gazeto farigxis bona. ASLAKSEN Mi ne povas vivi de bona gazeto. Nun vekigxus tumulto; farigxus fino, kiel vi promesis hieraux; la granduloj metigxus al la pilorio; enprenigxus tiajxoj, kiujn cxiuj devus legi, -- kaj jen vi perfidas -- STENSG[*A]RD Ho-ho! Vi opinias, ke mi servus vin kaj la skandalon? Ne, multan dankon, mia brava ulo! ASLAKSEN Sinjoro advokato Stensg[*a]rd, vi ne pelu min al la ekstremo, cxar tiam plifiigxos la gazeto. STENSG[*A]RD Pri kio vi pensas? ASLAKSEN Mi pensas, ke mi devas fari la gazeton profitodona en alia maniero. Dio sciu, ke tion mi ne faros lauxdezire. Antaux ol vi venis, mi vivtenis min honeste per malfelicxaj okazajxoj kaj memmortigoj kaj tiaj senkulpecaj aferoj, kiuj ofte ecx ne estis okazintaj. Sed nun vi turnis cxion supren malsupren; nun estos bezonata alia regalo -- STENSG[*A]RD Nu, tion mi nur diru al vi: se vi mem sendepende iros pasxon ekster mia ordono, kaj faras la movadon al ilo por via fia egoismo, jen mi iros al presisto Alm kaj fondos novan gazeton. Ni havas monon, ni, vidu! Kaj jen via gazetflikajxo estos detruita post du semajnoj. ASLAKSEN (pala) Tion vi ne faros! STENSG[*A]RD Jes, mi faros; kaj mi estos viro por redakti la gazeton, tiel ke gxi ekhavos la grandan publikon por si. ASLAKSEN Do mi tujmomente iros al la cxambelano Bratsberg -- STENSG[*A]RD Vi? Kion vi volas tie? ASLAKSEN Kion vi volas cxi tie? Cxu vi kredas, ke mi ne komprenas, kial la cxambelano estas vin invitinta? Estas pro tio, ke li timas vin kaj tion kion vi volas fari; kaj el tio vi tiras avantagxon. Sed se li timas, kion vi volas fari, li certe ankaux timas, kion mi volas presi; kaj el tio _mi_ volas tiri avantagxon! STENSG[*A]RD Tion vi kuragxus? Vi! tia fusxulo --! ASLAKSEN Jes, tion mi montru al vi. Se via tostparolado estu forprenata el la gazeto, do la cxambelano pagu min por elpreni gxin. STENSG[*A]RD Kuragxu; kuragxu nur! Vi estas ebria, homo --! ASLAKSEN Ne pli ol modere. Sed mi farigxos leono, se oni volas forpreni de mi la povran pankruston. Vi ne povas imagi kiel estas por mi hejme; kusxanta edzino, kaj kripla infano -- STENSG[*A]RD Foriru! Cxu vi volas kotsxmiri min per via vulgaro? Kiel viaj reuxmatismaj edzinoj kaj kriplaj infanoj rilatas al mi? Se vi kuragxas bari al mi la vojon, se vi nur permesas al vi mem bari unu solan sxancon por mi, vi kusxu en la malricxulejo antaux ol estos finigxinta tiu cxi jaro! ASLAKSEN Mi atendos tagon -- STENSG[*A]RD Nu; vi komencas regajni vian prudenton. ASLAKSEN Mi informos al la abonantoj en kromnumero, ke la redaktoro, pro iu nekonvena konduto okazinta dum la festo -- STENSG[*A]RD Jes, jes; faru; poste eblos, ke ni akordigxos. ASLAKSEN Je Dio ke tiel estus. -- Sinjoro advokato Stensg[*a]rd, -- memoru: tiu gazeto estas mia sola sxafido. (elen en la fono) BIENPOSEDANTO LUNDESTAD (cxe la antauxa gxardena pordo) Nu, sinjoro advokato Stensg[*a]rd? STENSG[*A]RD Nu, sinjoro bienposedanto Lundestad? LUNDESTAD Vi cxirkauxiras tiel solece? Se estus konvene por vi, mi sxatus iomete interparoli kun vi. STENSG[*A]RD Plezure. LUNDESTAD Unue mi devas diri al vi, ke se vi estus auxdinta, ke mi estus dirinta ion nefavoran pri vi, tion vi ne devas fidi. STENSG[*A]RD Pri mi? Kion vi estus dirinta? LUNDESTAD Nenion; pri tio mi certigas vin. Sed trovigxas multaj sencelaj uloj, kiuj nur cxirkauxiras kunkudrante homojn. STENSG[*A]RD Jes, entute, -- ni du estas bedauxrinde venintaj en iom malekvilibran pozicion unu al la alia. LUNDESTAD Tio estas tute natura pozicio, sinjoro Stensg[*a]rd. Estas la rilato de la malnova al la nova; cxiam okazas tiel. STENSG[*A]RD Oho, sinjoro Lundestad. Vi do ne estas tiel maljuna. LUNDESTAD Ho jes, ho jes, nun mi farigxis maljuna. Mi sidis en la Parlamento de post 1839. Nun sxajnas al mi ke estas tempo por anstatauxigxo. STENSG[*A]RD Anstatauxigxo? LUNDESTAD La tempoj sxangxigxas, vidu. Novaj taskoj elkreskas; kaj por porti ilin antauxen novaj fortoj estas bezonataj. STENSG[*A]RD Honeste kaj sincere, sinjoro Lundestad, -- cxu vi do volas cedi por Monsen? LUNDESTAD Por Monsen? Ne, por Monsen mi ne volas cedi. STENSG[*A]RD Sed tiuokaze mi ne komprenas --? LUNDESTAD Imagu se mi cedus por Monsen; cxu vi pensas ke li havus sxancon por esti elektata? STENSG[*A]RD Nu, estas malfacile tion diri. La elekto de la elektuloj ja okazos jam postmorgaux, kaj la publika opinio lauxscie ankoraux ne estas suficxe prilaborata; sed -- LUNDESTAD Mi ne kredas ke oni sukcesus. La partio mia kaj de la cxambelano ne volas vocxdoni por li. Jes, "mia partio", tio ja estas ia parolmaniero; mi pensas pri la bienuloj, la malnovaj parencaroj, kiuj sidas firme sur siaj kampoj kaj havas hejmon cxi tie. Ili ne volas rekoni Monsen. Monsen estas novlogxanto; estas neniu, kiu ion vere scias pri Monsen kaj liaj aferoj. Kaj li ja devis forhaki multe cxirkaux si por gajni lokon; forhaki kaj arbarojn kaj familiojn, oni povas diri. STENSG[*A]RD Jes, sed se vi do opinias, ke ne estas sxanco -- LUNDESTAD Hm! Estas aprecindaj talentoj, kiujn vi entute havas, sinjoro Stensg[*a]rd. La Sinjoro ekipis vin abunde. Sed estas eta afero, kiun li estus doninta al vi samtempe. STENSG[*A]RD Kio tio estus? LUNDESTAD Diru al mi, -- kial vi neniam pensas pri vi mem? Kial vi tute ne estas ambicia? STENSG[*A]RD Ambicia? Mi? LUNDESTAD Kial vi cxi tie foruzas viajn fortojn sur aliuloj? Do mallonge, -- kial vi ne mem volas elektigxi al la parlamento? STENSG[*A]RD Mi? Vi ne estas serioza! LUNDESTAD Vi ja akiris al vi vocxdonrajton, mi auxdas. Sed se vi ne utiligas la sxancon nun, aliulo envenos, kaj li eble sidigxos firme en la selo, kaj tiam ne estos facile forpeli lin. STENSG[*A]RD Sed pro Dio, cxu vi opinias, kion vi diras, sinjoro Lundestad? LUNDESTAD Tio ja kondukas al nenio; cxar vi ja ne volas, do -- STENSG[*A]RD Volas? Volas? Mi devas sincere konfesi al vi, ke mi ne estas tute sen ambicio, kiel vi kredas. Sed cxu vi vere opinias, ke tiel povas okazi? LUNDESTAD Okazi ja eblus. Mi estus faronta mian plej bonan. La cxambelano lauxscie volus ankaux fari la sian; li konas ja viajn parolkapablojn. Vi havas la junulojn por vi, kaj -- STENSG[*A]RD Sinjoro Lundestad, vi estas, je Dio, mia vera amiko! LUNDESTAD Ho, tion vi ne vere pensas. Se mi estus via amiko, vi prenus la sxargxon de mi; vi havas junajn sxultrojn; vi povus facile porti gxin. STENSG[*A]RD Mastru super mi en tiu rilato; mi ne perfidos. LUNDESTAD Do vi ne estas senvola --? STENSG[*A]RD Jen mia mano! LUNDESTAD Dankon! Fidu min, sinjoro Stensg[*a]rd, vi tion ne pentos. Sed nun ni devas progresi singardeme. Elektuloj ni devas ambaux farigxi, -- mi por proponi vin kiel mian sekvanton, kaj ekzameni vin iomete en la kunveno, kaj vi por klarigi viajn opiniojn -- STENSG[*A]RD Ho, se ni unue tien estus atingintaj, ni superus. En la kunveno de elektuloj vi ja estas cxiopova. LUNDESTAD Estas limo por tiu cxiopoveco; vi devos ja kompreneble uzi viajn parolkapablojn; vi devas forklarigi tion, kio estas tro malglata kaj ofende -- STENSG[*A]RD Vi do ne opinias, ke mi rompu kun mia partio? LUNDESTAD Rigardu nun la aferon pripensanime. Kion tio signifas, ke estas du partioj cxi tie? Tio signifas, ke unuflanke trovigxas homoj aux parencaroj, kiuj posedas la gxeneralajn civitanajn avantagxojn, -- mi pensas pri bienoj, sendependeco kaj partopreno en la estrado. Al tiu partio mi apartenas. Kaj aliflanke trovigxas multaj pli junaj kuncivitanoj, kiuj volonte akirus tiujn komunumajn avantagxojn. Jen via partio. Sed el tiu partio vi ja tute nature kaj senceremonie eltretos, kiam vi nun _akiros_ parton en la potenco, kaj aldone akiros pozicion cxi tie kiel vera establita proprietulo; -- jes, cxar _tio_ estas necesa, sinjoro Stensg[*a]rd! STENSG[*A]RD Jes, tion kredas ankaux mi. Sed la tempo estas mallonga; tian pozicion oni ne akiras nur per mansvingo. LUNDESTAD Ho ne, gxi ja ne faras; sed vi povus eble kontentigi vin per la nura espero -- STENSG[*A]RD La espero? LUNDESTAD Cxu estus multe kontraux via emo pensi pri bona edzigxo, sinjoro Stensg[*a]rd? Estas ricxaj heredulinoj en la vilagxaro. Viro kiel vi, kun la estonteco por si, -- viro kiu povas kalkuli je eniro en la plej altajn poziciojn, -- kredu min, vin neniu volas rifuzi, se vi ludas viajn kartojn bone. STENSG[*A]RD Do helpu min pri la ludo! Pro Dio --! Vi malfermas al mi vastejojn; grandajn viziojn! Cxio kion mi esperis kaj aspiris; iri kiel liberiganto plej antauxe en la popolo; cxio fora, kion mi prirevis, proksimigxas nun al mi tiel vive proksima! LUNDESTAD Jes, ni estu vekitaj, sinjoro Stensg[*a]rd! Via ambicio jam estas surpieda, mi vidas. Bone. La resto iros de si mem. -- Nu, dankon por tio gxis nun! Mi neniam forgesos vin, cxar vi volis preni de miaj maljunaj sxultroj la sxargxon de la potenco! (Gastoj kaj la apartenantoj al la domo venas lauxe enen de la gxardeno. Du servistinoj alportas lumon kaj ofertas fresxigajxojn dum la sekvanta sceno.) SELMA (iras al la piano maldekstre en la fono) Sinjoro Stensg[*a]rd, vi devas partopreni; ni ludos "_Doni garantiajxe_". STENSG[*A]RD Kun plezuro; mi estas en humoro por tio! (Ankaux li iras al la fono, interkonsentas kun sxi, lokigas segxojn k.t.p.) ERIK BRATSBERG (mallauxte) Kio diable estas tio, kion patro rakontas, sinjoro Hejre? Kia parolado estus, kian advokato Stensg[*a]rd prezentis cxi-supre hieraux? DANIEL HEJRE He-he; oni ne scias, cxu? ERIK BRATSBERG Ne, ni urbanoj cxeestis ja tagmangxon kaj balon ene en la klubo. Sed patro diras, ke sinjoro Stensg[*a]rd tute rompis kun la homoj de Storli, kaj ke li estis terure kruda kontraux Monsen -- DANIEL HEJRE Kontraux Monsen? Ne, en tio vi certe misauxdis, estimata -- ERIK BRATSBERG Jes, vere staris tiom da homoj cxirkauxe, tiel ke mi ne gxuste komprenis; sed efektive mi auxdis ke -- DANIEL HEJRE Suficxas; atendu gxis morgaux, tiam vi ricevos la historion por matenmangxo en la gazeto de Aslaksen. (foriras de li) LA CXAMBELANO Nun, mia kara Lundestad, cxu vi dauxre tenas vin al tiuj strangajxoj --? LUNDESTAD Ne estas strangajxoj, sinjoro cxambelano; kiam viro riskas esti forpusxata, li devas cedi libervole. LA CXAMBELANO Parolturnigxoj! Kiu do intencas forpusxi vin? LUNDESTAD Hm; mi estas maljuna veterprofeto. Estas sxangxo en la aero. Nu, mi jam havas la anstatauxanton. Advokato Stensg[*a]rd estas volema -- LA CXAMBELANO Advokato Stensg[*a]rd? LUNDESTAD Jes, cxu tio ne estis la intenco? Mi prenis tion por indiko, kiam la cxambelano diris, ke tiun viron oni devus subteni, kaj ke oni aligxu al li. LA CXAMBELANO Jes, mi pensis laux lia eliro kontraux tiu fatala cxarlatanajxo praktikata en Storli. LUNDESTAD Sed kiel povis la cxambelano esti tiel certa, ke Stensg[*a]rd volus rompi kun tiuj homoj? LA CXAMBELANO Kara, tio ja montrigxis hieraux vespere. LUNDESTAD Hieraux vespere? LA CXAMBELANO Jes, kiam li parolis pri la ruiniga influo de Monsen en la parohxo. LUNDESTAD (kun busxo fauxka) Pri Monsen --? LA CXAMBELANO Jes, certe; sur la tablo -- LUNDESTAD Sur la tablo; Jes? LA CXAMBELANO Li estis terure kruda; nomis lin monosakon, kaj baziliskon, aux drakon, aux ion similan. Ha, ha, estis vere amuze auxskulti. LUNDESTAD Cxu tio estis amuze auxskulti? LA CXAMBELANO Jes, mi ne neas, Lundestad, ke mi deziras al tiuj homoj, kion ili ricevas el tiajxo. Sed nun ni devas subteni lin; cxar post tia sangavida atako -- LUNDESTAD Kiel tiu hieraux, jes? LA CXAMBELANO Nu ja. LUNDESTAD Tiu sur la tablo? LA CXAMBELANO Jes, tiu sur la tablo. LUNDESTAD Pri Monsen? LA CXAMBELANO Jes, pri Monsen kaj lia kanajlaro. Nun ili certe provos vengxi sin; kaj pri tio oni do ne povas dubi -- LUNDESTAD (decide) Advokato Stensg[*a]rd estu subtenenda, -- jeno estas klara! TORA Kara patro, vi partoprenu en la ludo. LA CXAMBELANO Babilajxo, infano -- TORA Jes, jes; venu; Selma instige volas. LA CXAMBELANO Jes, jes, do mi devas cedi. (mallauxte; elirante) Estas domagxo pri Lundestad; li vere komencas farigxi senila; imagu, li tute ne komprenis kion Stensg[*a]rd -- TORA Ho, venu, venu; nun ni ludu! (Sxi tiras lin kun si en la rondon, kie la ludo estas jam vigla inter la junuloj.) ERIK BRATSBERG (vokas de sia loko) Sinjoro Hejre, vi estas nomita garantiajx-jugxanto! DANIEL HEJRE He-he; jen efektive mia unua nomigxo en la mondo. STENSG[*A]RD (ankaux en la rondo) Kauxze de via konateco kun la justico, sinjoro Hejre! DANIEL HEJRE Ho miaj sxatindaj junaj amikoj, estus por mi gxojego kondamni vin cxiujn --; nu suficxe! STENSG[*A]RD (glitiras al Lundestad, kiu staras antauxe maldekstre) Vi parolis kun la cxambelano. Pri kio temis? Cxu estis io pri mi? LUNDESTAD Bedauxrinde; estis pri tio de hieraux vespere -- STENSG[*A]RD (tordas sin) Morto kaj plago! LUNDESTAD Li opiniis ke vi estis estinta terure kruda, li diris. STENSG[*A]RD Jes, cxu vi ne komprenas, ke tio turmentas min --. LUNDESTAD Vi povus tamen bonigi tion. ERIK BRATSBERG (vokas malsupren) Sinjoro Stensg[*a]rd, la vico estas al vi! STENSG[*A]RD Mi venos! (rapide al _Lundestad_) Kiel tion bonigi? LUNDESTAD Se vi trovos okazon, petu ekskuzon. STENSG[*A]RD Je Dio, jenon mi faros! SELMA Rapidu; rapidu! STENSG[*A]RD Mi venas, sinjorino! Jen mi estas! (La ludo dauxras kun rido kaj gajeco. Kelkaj maljunaj sinjoroj ludas kartojn dekstre. _Lundestad_ eksidas maldekstre; _Daniel Hejre_ proksime.) DANIEL HEJRE Tiu idulo diras ke mi havis konatecon kun la justico! LUNDESTAD Li estas iom senrespekta busxe; tion ni ne povas nei. DANIEL HEJRE Tial la tuta familio svingadas la voston por li. He-he; estas hontinde vidi kiel ili timas. LUNDESTAD Ne, en tio vi eraras, sinjoro Hejre. La cxambelano ne timas. DANIEL HEJRE Cxu ne? Cxu vi opinias, ke mi estas blinda, estimato? LUNDESTAD Ne, sed --; jes, vi certe povas silenti? Bone; mi diru al vi la konekson. La cxambelano kredas, ke estas Monsen pri kiu temis hieraux. DANIEL HEJRE Monsen? Ho, babilacxo! LUNDESTAD Efektive, sinjoro Hejre! Ringdal aux la frauxlino tion eble kredigis al li -- DANIEL HEJRE Kaj jen li elpensas inviti lin al granda tagmangxfesteno! Ho, tio estas je Dio sublima! Ho sciu, pri _tio_ mi ne povas silenti. LUNDESTAD Tsxsx, tsxsx! Memoru kion vi promesis al mi. La cxambelano estas ja via malnova lerneja amiko; kaj ecx se li iom krude traktis vin -- DANIEL HEJRE He-he; mi pagos al li kun rentoj -- LUNDESTAD Atentu bone; la cxambelano estas potenca. Ne ludu kun leonoj. DANIEL HEJRE Bratsberg leono? Pa; li estas stulta, sciu; tia mi ne estas. Ho, kiajn brilajn cxikanajxojn, kiajn sarkasmajxojn, kian pikparolon mi bakos el tio cxi, kiam mi iun fojon lancxos nian grandan proceson! SELMA (vokas el la rondo) Sinjoro jugxanto, kion tiu faru, kiu posedas cxi tiun garantiajxon? ERIK BRATSBERG (nerimarkate, al _Daniel Hejre_) Estas tiu de Stensg[*a]rd! Elpensu ion amuzan. DANIEL HEJRE Estas garantiajxo, cxu? He-he, mi pripensu; li povus ja ekzemple, -- suficxas. Li faru paroladon! SELMA Estas la garantiajxo de sinjoro Stensg[*a]rd. ERIK BRATSBERG Sinjoro Stensg[*a]rd faru paroladon! STENSG[*A]RD Ho ne; ke mi rezignu; mi suficxe malbone sukcesis hieraux. LA CXAMBELANO Bonege, sinjoro Stensg[*a]rd; ankaux mi komprenas ion pri oratoreco. LUNDESTAD (al _Daniel Hejre_) Je Dio; ke li nun ne konfuzigxas. DANIEL HEJRE Konfuzigxas? He-he. Vi estas trafa! Benita elpensajxo! (duonlauxte al _Stensg[*a]rd_) Se vi hieraux konfuzigxis, vi povas ja hodiaux frapi vin mem busxe. STENSG[*A]RD (ekhavas ideon) Lundestad, jen la sxanco! LUNDESTAD (eviteme) Ludu viajn kartojn sagxe. (sercxas sian cxapelon kaj sxteliras lauxe al la pordo) STENSG[*A]RD Jes, mi faros paroladon! LA JUNAJ SINJORINOJ Bravo! Bravo! STENSG[*A]RD Prenu viajn glasojn, miaj gesinjoroj! Mi nun faros paroladon, kiu komencas per fabelo; cxar mi sentas la fabela fluo de vervo vigligxi tra mi en cxi tiu rondo. ERIK BRATSBERG (al la sinjorinoj) Auxdu! Auxdu! (_La cxambelano_ prenas sian glason de la ludotablo dekstre, kaj restas tie staranta. _Ringdal, doktoro Fjeldbo_ kaj kelkaj aliaj sinjoroj envenas de la gxardeno.) STENSG[*A]RD Okazis dum la printempaj tagoj. Juna kukolo flugis en la deklivon. La kukolo estas felicxobirdo; kaj estis granda birdofesteno malsupre de li sur la plata tereno, kaj sovagxaj kaj malsovagxaj kreajxoj arigxis tie. El la kokinejoj ili pasxetis; el la anserlagetoj ili venis balancire; malsupren de Storlien peza urogalo sxvebis malalte frapegante la flugilojn, kaj sin farante kvazaux pli largxa ol gxi estis; kaj foje kaj foje gxi krakadis: Krak, krak, krak, kio signifas tiom ke: mi estas la bienegulo de "Storli", mi! LA CXAMBELANO Bonege! Auxskultu! STENSG[*A]RD Kaj jen estis maljuna pego. Laux la trunkoj gxi vagadis supren kaj malsupren, boris per sia pinta beko, glutis vermojn, kaj cxion kio eligas galon, kaj dekstre kaj maldekstre oni auxdis: prik, prik, prik; -- estis la pego -- ERIK BRATSBERG Ne, pardonon, cxu ne estis cikonio aux iu --? DANIEL HEJRE Suficxas! STENSG[*A]RD Estis la maljuna pego. Sed tiam vigligxis en la rondo; cxar ili trovis iun pri kiu kluki malicon; kaj jen ili arigxis kaj klukis hxore, tiom longe, gxis la juna kukolo komencis kluki ankaux gxi -- FJELDBO (nerimarkite) Pro Dio, homo, silentu! STENSG[*A]RD Sed tiu al kiu rilatis, estis aglo, kiu sidis en soleca trankvilo sur abrupta monto. Pri li ili cxiuj samopiniis. "Li estas timigilo por la vilagxaro," diris rauxka korvo. Sed la aglo jxetflugis transverse, kaptis la kukolon kaj portis gxin supren. -- Estis kororabo! Kaj de tie supre la felicxobirdo vidis vaste kaj gxuige super la malalteco; supre estis silento kaj sunlumo; de tie gxi lernis prijugxi la aron de la kokinejo kaj de la nekulturitaj deklivoj -- FJELDBO (lauxte) Haltu; haltu! Muziko! LA CXAMBELANO Tsxsx; ne interrompu lin. STENSG[*A]RD Sinjoro cxambelano Bratsberg, -- jen la fino de mia fabelo, kaj mi pasxas antaux vi en la cxeesto de multaj homoj, kaj petas vian pardonon pro hieraux. LA CXAMBELANO (duonan pasxon malantauxen) Mi --? STENSG[*A]RD Dankon pro la maniero per kiu vi vengxis vin pro miaj senpripensaj dirajxoj. En mi vi havas de nun armitan batalanton. Kaj laux tio, gesinjoroj, toston por la aglo sur la montopinto; toston por sinjoro cxambelano Bratsberg! LA CXAMBELANO (palpe apogas sin al la tablo) Dankon, sinjoro advokato! LA GASTOJ (la plimultaj en gxenita embaraso) Sinjoro cxambelano! Sinjoro cxambelano Bratsberg! LA CXAMBELANO Miaj sinjorinoj! Miaj sinjoroj! (mallauxte) Tora! TORA Patro! LA CXAMBELANO Ahx, doktoro, doktoro, kion vi estas farinta! STENSG[*A]RD (kun la glaso en la mano, brile kontenta) Kaj nun retrovu viajn lokojn! Hoj, Fjeldbo, kunvenu, -- en la asocion de la junuloj! Jen la ludo en evoluo! DANIEL HEJRE (antauxe maldekstre) Jes efektive la ludo estas en evoluo! (_Lundestad_ malaperas en la fono.) Kurteno TRIA AKTO (Eleganta antauxcxambro kun enirejo en la fono. Maldekstre estas pordo al la oficejo de la cxambelano; pli malantauxe estas pordo al la sidcxambro. Dekstre estas pordo al la oficejoj de la ferfareja administranto; antauxe de tiu estas fenestro.) (_Tora_ sidas ploranta sur la sofo maldekstre. _La cxambelano_ iras impete tien kaj reen.) LA CXAMBELANO Kaj nun ni havas la postludon. Ploron kaj gxemon -- TORA Ho, Dio donu ke ni neniam estus vidintaj tiun homon! LA CXAMBELANO Kiun homon? TORA Tiun abomenindan advokaton Stensg[*a]rd, kompreneble. LA CXAMBELANO Vi devus prefere diri: ke ni neniam estus vidintaj tiun abomenan doktoron! TORA Fjeldbo? LA CXAMBELANO Jes, Fjeldbo; Fjeldbo, jes! Cxu ne estis li, kiu tutplene mensogis al mi --? TORA Ne, kara benata patro, estis mi. LA CXAMBELANO Vi? Do ambaux! Kunaj en komploto; malantaux mia dorso! Jen delikate! TORA Ho, patro, se vi scius -- LA CXAMBELANO Ho, mi certe scias; pli ol suficxas; multe pli! (_Doktoro Fjeldbo_ venas de la fono.) FJELDBO Bonan tagon, sinjoro cxambelano! Bonan tagon, frauxlino. LA CXAMBELANO (dauxre pasxadas tien kaj reen) Nu, cxu tie vi estas, -- vi fatalulo -- FJELDBO Jes, estis ege malagrabla okazajxo. LA CXAMBELANO (rigardas tra la fenestro) Cxu vi tamen tiel pensas? FJELDBO Mi kredas, ke vi estas rimarkinta, kiel mi la tutan tempon tenis la okulon sur Stensg[*a]rd. Malfelicxe, kiam mi auxdis ke oni ludus garantiajxojn, mi pensis ke ne estis iu dangxero -- LA CXAMBELANO (stampfas la plankon) Ridindigxi de tia afektulo! Kaj kion do miaj gastoj estas imagintaj pri mi? Ke mi estus suficxe fia por voli acxeti tiun personon, tiun -- tiun --, kiel Lundestad nomas lin! FJELDBO Jes, sed -- TORA (nerimarkite de la patro) Ne parolu! LA CXAMBELANO (post mallonga pauxzo li turnas sin al _Fjeldbo_) Diru al mi sincere, doktoro, -- cxu mi estas pli stulta ol la plimulto de aliaj homoj? FJELDBO Kiel vi povas demandi tiel, sinjoro cxambelano? LA CXAMBELANO Sed kiel povis do okazi, ke mi versxajne estis la sola, kiu ne komprenis, ke la damnita parolado estis adresata al mi? FJELDBO Cxu mi diru al vi? LA CXAMBELANO Jes, kompreneble vi faru. FJELDBO Estas pro tio, ke vi mem vidas vian pozicion cxi tie en la vilagxaro per aliaj okuloj, ol la cetera popolo faras. LA CXAMBELANO Mi konsideras mian pozicion, kiel mia beata patro konsideris sian pozicion cxi tie. Al mia beata patro oni neniam estus kuragxinta regali tiajxon. FJELDBO Via beata patro ja mortis proksimume je la jaro 1830. LA CXAMBELANO Nu ja; Multo dissolvigxis post tiu tempo. Tamen mi mem kulpas. Mi miksis min tro multe kun tiuj ordinaruloj. Tial mi devas rezigne akcepti esti metata flanke de bienulo Lundestad! FJELDBO Nu, honeste dirite, mi ne vidas iun malaltigxon en tio. LA CXAMBELANO Ho, vi bone komprenas min. Kompreneble mi ne insistas pri ia nobleco, aux pri titoloj aux tiajxoj. Sed tio kion mi honoras, kaj tio kion mi postulas ke aliuloj honoru, tio estas tiu en nia familio heredita honesteco tra la tuta parencaro. Estas _tio_ pri kio mi pensas, ke kiam oni, kiel Lundestad, intervenas en la publikan vivon, tiam oni ne povas konservi sian karakteron kaj sian konduton tute senmakula. Tial Lundestad ja devas akcepti, ke oni makuligas lin. Sed oni lasu min en paco; mi staras ekstere de la partioj. FJELDBO Ne tute, sinjoro cxambelano. Vi tamen gxojigxis tiom longe, kiam vi kredis, ke la atako direktigxis al Monsen. LA CXAMBELANO Ne menciu tiun homon! Estas li, kiu frivoligis la moralan senton cxi tie en la vilagxaro. Bedauxrinde li ankaux kapturnigis mian sinjoron filon. TORA Erik? FJELDBO Vian filon? LA CXAMBELANO Jes; kial li enirus en tiujn marcxandajxojn? Tio ja kondukas al nenio. FJELDBO Sed kara sinjoro cxambelano, li tamen devas vivi, kaj -- LA CXAMBELANO Ho, per sxparemo li efektive povus vivi bone per la patrina heredajxo. FJELDBO Jes, eble li povus vivi pere de gxi; sed _por_ kio li vivus? LA CXAMBELANO Por kio? Nu, se li absolute bezonus ion _por_ kio vivi, li ja estas jura kandidato; li povus vivi por sia scienco. FJELDBO Ne, tion li ne povus; cxar tio estas kontraux lia naturo. Li ankaux ne povis esperi baldaux ekhavi oficon; la estradon de viaj bienoj vi ja rezervis por vi mem; via filo ne havas infanojn por eduki. Kaj kiam li sub tiaj cirkonstancoj vidas tentajn ekzemplojn antaux si, -- vidas homojn, kiuj el nenio estas kreadantaj duonan milionon -- LA CXAMBELANO Duonan milionon? Ho, haltu jen, ke ni restu je cent mil. Sed nek la duona miliono nek la cent mil kunrastigxas per tute puraj manoj; -- mi aludas ne rilate al la mondo; je Dio; laux la legxoj oni ja povas teni sin observema; sed laux sia propra konscienco. Al tiajxo mia filo kompreneble ne povas persvadigxi. Vi do povas esti tute trankvila: la komerco de grandkomercisto Bratsberg certe ne alportos profiton de duona miliono. (_Selma_, en promena vesto, venas de la fono.) SELMA Bonan matenon! Cxu mia edzo ne cxeestas? LA CXAMBELANO Bonan matenon, infano. Cxu vi sercxas vian edzon? SELMA Jes, li diris, ke li intencus cxi tien. La proprietulo Monsen vizitis lin frumatene, kaj jen -- LA CXAMBELANO Monsen? Cxu Monsen vizitas vin? SELMA Foje li faras; pleje en komercaj aferoj. Sed kara Tora, kio estas? Cxu vi ploris? TORA Ho, estas nenio. SELMA Jes, estas! Hejme Erik estis malbonhumora, kaj cxi tie --; aspektigxas el vi cxiuj; io okazis. Kio estas? LA CXAMBELANO Nu, nu; almenaux ne estas io por vi. Vi estas tro delikata por porti sxargxojn, mia eta Selma. Eniru la sidcxambron, vi du, dume. Se Erik diris, ke li venos, li certe venos. SELMA Ni eniru; -- kaj precipe gardu min kontraux la trablovo! (cxirkauxbrakas sxin) Ho, mi povus premegi vin, dolcxa Tora! (Ambaux virinoj eliras maldekstre.) LA CXAMBELANO Ili do kune engagxigxis, la du spekulantoj. Ili devus kunligigxi en kompanion. Monsen kaj Bratsberg, -- sonus bele! (frapigxas al la pordo) Envenu! (_Advokato Stensg[*a]rd_ entretas tra la pordo.) LA CXAMBELANO (retiras sin pasxon) Cxu kio! STENSG[*A]RD Jes, jen mi estas denove, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO Jenon mi vidas. FJELDBO Sed cxu vi frenezigxis, homo? STENSG[*A]RD Vi retirigxis frue hieraux vespere. Kiam Fjeldbo estis klariginta al mi la koheron, vi jam estis -- LA CXAMBELANO Mi petas vin, -- cxiu klarigo estos superflua -- STENSG[*A]RD Jes, certe; tamen ne kredu, ke estas pro tio, ke mi estas veninta. LA CXAMBELANO Cxu ne, do? STENSG[*A]RD Mi scias, ke mi malhonorigis vin. LA CXAMBELANO Tion ankaux mi scias; kaj antaux ol mi forpelos vin el la pordo, vi eble bonvolu diri, kial vi venas cxi tien. STENSG[*A]RD Cxar mi amas vian filinon, sinjoro cxambelano! FJELDBO Kio --? LA CXAMBELANO Kion li diras, doktoro? STENSG[*A]RD Jes, vi ne povas kapti la sencon de tio, sinjoro cxambelano. Vi estas maljuna homo; vi havas nenion por kio lukti -- LA CXAMBELANO Kaj vi arogas al vi --! STENSG[*A]RD Mi venas por peti la manon de via filino, sinjoro cxambelano. LA CXAMBELANO Vi --, Vi --! Cxu vi ne eksidu? STENSG[*A]RD Dankon; mi staras. LA CXAMBELANO Kion vi diras al tio cxi, doktoro? STENSG[*A]RD Ho, Fjeldbo diras cxion bonan; li estas mia amiko; la sola, vera amiko, kiun mi havas. FJELDBO Ne, ne, homo; eterne neniam se vi -- LA CXAMBELANO Cxu estas tial, ke la ferfareja doktoro enkondukigis lin en nian domon? STENSG[*A]RD Vi nur konas min de la konduto antauxhieraux kaj hieraux. Kaj tio ne suficxas. Mi ankaux ne estas la sama hodiaux ol kiel antauxe. La kunestado kun vi kaj kun la viaj falis kiel printempa pluvo sur min. Dum unu sola nokto gxermoj kreskis! Vi ne devas forpusxi min reen en la abomenindajxon. Mi neniam posedis la belajxojn en la vivo antaux nun; estis kvazaux birdoj sur la tegmento por mi -- LA CXAMBELANO Sed mia filino --? STENSG[*A]RD Ho, sxin mi gajnos. LA CXAMBELANO Nu? Hm! STENSG[*A]RD Jes, cxar mi tion volas. Memoru kion vi rakontis al mi hieraux. Vi ankaux estis malkontenta pri la edzigxo de via filo; -- jen vidu, tio sxangxigxis al bono. Vi skribu la spertopagon malantaux la orelon, kiel Fjeldbo diris -- LA CXAMBELANO Nu, do tia estis la penso? FJELDBO Tute ne! Kara sinjoro cxambelano, ke mi parolu sola kun li -- STENSG[*A]RD Babilajxo; mi ne havas ion priparolindan kun vi. Auxskultu nun, sinjoro cxambelano! Estu nun gxentila kaj sagxa. Familio, kia la via, bezonas novajn kunligojn; se ne, la parencaro stultigxas -- LA CXAMBELANO Ne, nun troigxe! STENSG[*A]RD Tsx, tsx; ne ekkolerigxu! Forigu cxiujn tiujn tedajn noblecajn ideacxojn; -- je diablo, estas ja funde nenio alia ol stultajxoj. Vi vidos kiel vi sxatos min, kiam vi nur konatigxos kun mi. Jes, jes; vi _devas_ sxati min, -- kaj vi kaj via filino! Sxin mi devigos -- LA CXAMBELANO Kion vi opinias, doktoro? FJELDBO Mi opinias, ke estas frenezajxo! STENSG[*A]RD Jes, por vi estus frenezajxo; sed mi, vidu, mi havas taskon farendan cxi tie sur la gxuinda tero de Dio; -- mi ne lasos min timigxi de babilajxo kaj antauxjugxoj! LA CXAMBELANO Sinjoro advokato; jen la pordo. STENSG[*A]RD Vi montras al mi --? LA CXAMBELANO La pordon. STENSG[*A]RD Ne faru! LA CXAMBELANO Eliru! Vi estas ambiciulo, iu -- iu; cxu ne estas damnite! Vi estas -- STENSG[*A]RD Kio mi estas? LA CXAMBELANO Tio alia; tio, kion mi havas sur la lango, vi estas! STENSG[*A]RD Se vi baros al mi mian vivovojon, vi gardu vin! LA CXAMBELANO Kial? STENSG[*A]RD Jes, cxar tiam mi persekutos vin, skribos kontraux vi en la gazetoj, kalumnios vin, subfosos vian honoron, se mi atingos al tio. Vi kriu sub la skurgxobatoj, vi kredu, ke vi videtas fantomojn en la nubo, kiuj jxetas sin sur vin. Vi kurbu vin en timo, tenu viajn brakojn kurbe super la kapo por vin sxirmi, -- rampu, sercxu sxirmejon kontraux mi -- LA CXAMBELANO Vi mem rampu en sxirmejon -- en la frenezulejon; tie vi apartenas! STENSG[*A]RD Haha; jen vendista oferto; sed vi ne pli bone komprenas, sinjoro Bratsberg! Mi diru al vi: La kolero de Dio estas en mi. Estas lia volo, kontraux kiu vi staras. Li celis la plej helan pri mi. Ne ombrigu! -- Nu, mi ja vidas, ke mi nenien atingos kun vi hodiaux; sed tio ne gravas. Mi postulas nenion alian ol ke vi parolu al via filino. Pretigu sxin; tamen donu al sxi la sxancon elekti! Pripensu, kaj cxirkauxrigardu. Kie povas vi atendi trovi bofilon inter tiuj cxi malsagxuloj kaj stratvaguloj? Fjeldbo diras, ke sxi estas profunda, silenta kaj fidela. Jes, nun vi scias cxion. Adiaux, sinjoro cxambelano; -- vi povas havi min kiel vi deziras, kiel amiko aux kiel malamiko. Adiaux! (Li eliras en la fono.) LA CXAMBELANO Tien do estas veninta! Tiajxon oni kuragxas servi al mi en mia propra domo! FJELDBO Stensg[*a]rd tion kuragxas; neniu alia. LA CXAMBELANO Li hodiaux; aliuloj morgaux. FJELDBO Ke ili venu; mi sxirmos kontraux la frapo; mi iros tra fajro kaj akvo por vi -- LA CXAMBELANO Jes, vi, kiu kulpas pri la tuto! -- Hm; tiu Stensg[*a]rd, li estas efektive la plej impertinenta fripono, kiun mi konis! Kaj tamen, -- kio damninde estas? Li havas ion en si, kion mi sxatas. FJELDBO Estas eblecoj en li -- LA CXAMBELANO Estas sincereco en li, sinjoro ferfareja doktoro! Li ne cxirkauxiras ludante malantaux ies dorso, kiel tiom da aliuloj; li -- li! FJELDBO Pri tio ne estas luktenda. Nur firme, sinjoro cxambelano; ne kaj denove ne al Stensg[*a]rd -- LA CXAMBELANO Ho, tenu viajn konsilojn por vi mem! Vi povas fidi ke nek li, nek iu alia -- FERFAREJA ADMINISTRANTO RINGDAL (de la pordo dekstre) Kun via permeso, sinjoro cxambelano; unu vorto -- (flustras) LA CXAMBELANO Kio? Ene cxe _vi_? RINGDAL Li envenis per la malantauxa pordo, kaj petegas paroli kun vi. LA CXAMBELANO Hm. -- Ho, doktoro, eniru momenton al la sinjorinoj; estas iu, kiu -- sed diru nenion al Selma pri sinjoro Stensg[*a]rd kaj lia vizito. Sxin ni tenu ekstere de cxi tiu afero. Rilate al mia filino, estus ankaux laux mia deziro, se vi povus teni puran busxon; sed -- --. Ho, mi ne emas --! Nu, bonvolu eniri. (_Fjeldbo_ iras en la sidcxambron. Dume _Ringdal_ estas reirinta en sian oficejon. Post mallonga pauxzo envenas de tie proprietulo _Monsen._) MONSEN (cxe la pordo) Mi petas sinjoron cxambelano pri pardono -- LA CXAMBELANO Nu, envenu; envenu! MONSEN Mi do esperas, ke bone statas pri la familio? LA CXAMBELANO Dankon. Cxu vi ion deziras? MONSEN Ne povas _tion_ diri. Mi estas, dank' al Dio, homo kiu _havas_ preskaux cxion, kion li deziras. LA CXAMBELANO Jen, jen; tio estas multe dirite. MONSEN Sed mi ja ankaux laboris, sinjoro cxambelano. Jes, mi scias, ke vi ne rigardas mian aktivecon per afabla okulo. LA CXAMBELANO Aspekte ne havas iun influon sur via aktiveco per kia okulo mi rigardas gxin. MONSEN Nu, kiu scias? Mi almenaux nun pensas tiri min el la aferoj. LA CXAMBELANO Cxu vere? MONSEN La sukceso sekvis min, mi diru al vi. Mi nun estas tiel longe antauxen atinginta, kiel mi sxatas atingi, kaj tial mi pensas, ke estus tempo iom post iom likvidi, kaj -- LA CXAMBELANO Nu, pri tio mi gratulas kaj vin kaj multajn aliajn. MONSEN Kaj se mi samtempe povus fari al la cxambelano servon -- LA CXAMBELANO Al mi? MONSEN Kiam la arbaroj de Langerud antaux kvin jaroj metigxis al auxkcio, vi ofertis -- LA CXAMBELANO Jes, sed post la auxkcio vi superproponis kaj falis al vi la aljugxo. MONSEN Vi povus nun ricevi ilin kun segejo kaj cxiuj apartenajxoj -- LA CXAMBELANO Post tiu senkonsidera forhakado tie farita --? MONSEN Ho, ili ankoraux multe valoras; kaj per via ekspluatmaniero post kelkaj jaroj ili -- LA CXAMBELANO Dankon; bedauxrinde mi ne povas partopreni en tiu afero. MONSEN Sed estas multe enspezebla, sinjoro cxambelano. Kaj rilate al mi --; mi diru al vi, ke mi havas intence grandan spekulon; multo estas metita en la ludon; mi pensas ke estas multo gajnebla; eble cent mil aux tiom. LA CXAMBELANO Cent mil? Tio efektive ne estas nekonsiderinda sumo. MONSEN Ha-ha-ha! Gxuste bela por kunpreni kaj meti cxeflanke de la ceteraj. Sed se oni faru tiajn grandajn batalojn, oni bezonas helpan tacxmenton, kiel dirite. Enkasa mono ne multas; la tauxgaj nomoj estas jam uzitaj -- LA CXAMBELANO Jes, por tio certaj homoj jam estas arangxintaj. MONSEN Unu mano lavas la alian. Nu, sinjoro cxambelano, cxu ni do faru negocon? Vi ricevos la arbarojn por absurde malalta prezo -- LA CXAMBELANO Mi ne volas havi ilin por iu ajn prezo, sinjoro Monsen. MONSEN Sed bona oferto tamen valoras alian. Sinjoro cxambelano, cxu vi volas helpi min? LA CXAMBELANO Al kio vi celas? MONSEN Kompreneble ke mi deponas garantiajxon. Mi havas ja suficxe da bienposedajxoj. Jen vidu. Cxi tiuj paperoj --; cxu vi permesas ke mi orientigu vin pri mia stato? LA CXAMBELANO (forpusxas la dokumentojn) Cxu estas mona subteno, ke vi bezonas --? MONSEN Ne kontanta mono; tute ne. Sed la subteno de la cxambelano --. Kontraux kompenso kompreneble; -- kaj kontraux garantiajxo, kaj -- LA CXAMBELANO Kaj kun tia demando vi venas al mi? MONSEN Jes, gxuste al vi. Mi scias, ke vi multfoje forgesis vian antipation, kiam iu vere venis en malfacilajxon. LA CXAMBELANO Nu, iamaniere mi devas danki vin pro via bona opinio, -- precipe en tempo kia cxi tia; sed tamen -- MONSEN Sinjoro cxambelano, cxu vi ne volas diri al mi, kion vi malestimas pri mi? LA CXAMBELANO Ho, por kio tio utilus? MONSEN Povus utili por gxustigi la rilaton. Mi ne scias, ke mi iam ion baris por vi. LA CXAMBELANO Cxu ne? Do mi tamen menciu al vi okazajxon, kiam vi kontrauxstaris min. Mi starigis la ferfarejan pruntejon por la avantagxo de miaj subuloj kaj por aliuloj. Sed jen vi komencis fari bankkomercon; la homoj iras al vi kun sia sxparmono -- MONSEN Kompreneble, sinjoro cxambelano; cxar mi donas pli altan interezon je deponajxo. LA CXAMBELANO Jes, sed vi ankaux prenas pli altan pruntedonan interezon. MONSEN Sed mi ne faras tiom da malfacilajxoj pri kauxcio kaj tiajxoj. LA CXAMBELANO Bedauxrinde; tial oni ankaux vidas, ke farigxas komercoj je dek-dekdu mil spesoj, sen ke nek acxetanto nek vendanto posedas du danajn sxilingojn. Jen, tion, sinjoro Monsen, mi malestimas en vi. Kaj krome io, kio estas pli proksima ankoraux. Cxu vi kredas, ke estis laux mia bona volo, ke mia filo kapjxetis sin en tiujn senbridajn entreprenojn? MONSEN Sed por tio mi do ne kulpas! LA CXAMBELANO Estis via ekzemplo, kiu infektis lin, kiel la aliajn. Kial vi ne restis en via komenca okupo? MONSEN Trunkflosisto, kiel mia patro? LA CXAMBELANO Estis eble honto stari en mia servo? Via patro nutris sin honeste kaj estis estimata en sia profesio. MONSEN Jes, gxis li estis sin laborinta sensana kaj fine tirigxis en la akvofalon kun la trunkfloso. Cxu vi konas ion pri la vivo en tiu profesio, sinjoro cxambelano? Cxu vi unu solan fojon provis, kion tiuj homoj devas elteni, kiuj penegas por vi ene en la arbaroj kaj malsupren laux la riverejoj, dum vi sidas en via agrabla cxambro kaj rikoltas la fruktojn? Cxu vi povas mallauxdi tian homon, ke li volas laborigi sin supren? Mi ja estis ricevinta iom pli bonan instruon, ol mia patro; eble ankaux havis pli bonajn talentojn -- LA CXAMBELANO Jen bone. Sed per kiaj metodoj estas vi suprenveninta? Vi komencis per vendado de brando. Poste vi acxetis nesekurajn sxuldatestojn; enkasigis ilin senindulge; tiel vi iris pluen kaj pluen. Kiom multajn estas vi ruinigintaj por antauxenigxi! MONSEN Tia estas la komerca vivo; supren por iu kaj malsupren por aliulo. LA CXAMBELANO Sed la maniero kaj la iloj? Estas estimindaj familioj, kiuj elcxerpas la almozulkeston kulpe de vi. MONSEN Ankaux Daniel Hejre ne estas tre fora de la almozulkesto. LA CXAMBELANO Mi komprenas vin. Sed mian konduton mi povas defendi antaux Dio kaj homoj! Kiam la lando, post la disigxo de Danlando, estis en mizero, mia benata patro helpis trans eblecoj. Tial kelkaj el niaj bienoj transvenis al la familio Hejre. Al kio tio kondukis? Sidis vivaj estajxoj sur tiuj bienoj; kaj ili suferis sub la malsagxa traktado de Daniel Hejre. Li forhakis la arbarojn je damagxo, jes mi povas ecx diri, je malfelicxo al la distrikto. Cxu ne estis mia simpla devo malhelpi tiajxon, kiam mi povis? Kaj mi povis; mi havis la legxon por mi; mi estis en mia bona rajto, kiam mi reprenis miajn bienojn alode. MONSEN Ankaux mi ne miskondutis kontraux la legxo. LA CXAMBELANO Sed kontraux via propra konscio, kontraux via konscienco, el kiu vi espereble havas ion. Kaj kiel vi estas detruinta la bonan ordon cxi tie? Kiel vi malfortigis la respekton, kiun devus doni la ricxeco? Oni ne plu demandas kiel kapitalo estas akirita, aux kiom longe gxi estas estinta en la posedo de iu familio; oni nur demandas: kiom valoras tiu aux tiu alia? Kaj laux tio li prijugxigxas. Sub cxio tio ankaux mi suferas; ni du farigxis kvazaux iuj kamaradoj; oni mencias nin kune, cxar ni estas la plej grandaj bienposedantoj cxi tie. Tion mi ne toleras! Mi diras al vi unu fojon por cxiuj: pro tio mi malestimas vin. MONSEN Tio havu finon, sinjoro cxambelano; mi cxesos mian agadon, cedas por vi en cxiuj flankoj; sed mi petas vin, mi petegas vin, nur helpu min! LA CXAMBELANO Mi ne faros. MONSEN Mi volonte pagos kion ajn -- LA CXAMBELANO Pagi! Kaj tion vi kuragxas -- MONSEN Se ne pro mi, do pro via filo! LA CXAMBELANO Mia filo? MONSEN Jes, li partoprenas; mi pensas, ke povos veni 20 000 taleroj kiel lia porcio. LA CXAMBELANO Kiujn li gajnos? MONSEN Jes! LA CXAMBELANO Sed, bona Dio, kiu do perdos tiun monon? MONSEN Kiel --? LA CXAMBELANO Kiam mia filo gajnos gxin, do devas esti iu kiu perdos gxin? MONSEN Avantagxa komerco; mi ne rajtas ion pli diri. Sed mi bezonas respektoplenan nomon; nur subskribo per via nomo -- LA CXAMBELANO Subskribo! Sur dokumentoj -- MONSEN Nur por 10 -- 15 000 taleroj. LA CXAMBELANO Kaj vi unu solan momenton povis kredi, ke --? _Mia_ nomo! En tia afero! Mia nomo? Kiel kauxcianto do? MONSEN Nur pro la formo -- LA CXAMBELANO Trompo! Mia nomo! Ne por kiu ajn prezo. Mi neniam subskribis per mia nomo sur fremdaj paperoj. MONSEN Neniam? Tio do estas troigo, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO Efektive; kiel mi diras al vi. MONSEN Ne; efektive. Tion mi mem vidis. LA CXAMBELANO Kion vi vidis? MONSEN La nomon de la cxambelano, almenaux sur kambio. LA CXAMBELANO Malvero, mi diras al vi! Tion vi neniam vidis. MONSEN Mi vidis! Sub kambio de 2000 taleroj. Pripensu! LA CXAMBELANO Nek de du mil nek de dek mil! Je mia honoro kaj mia plej alta vorto, neniam! MONSEN Do gxi estas falsa. LA CXAMBELANO Falsa? MONSEN Jes, falsa; kopiita; -- cxar mi _estas_ gxin vidinta. LA CXAMBELANO Falsa? Falsa! Kie vi tion vidis? Cxe kiu? MONSEN Tion mi ne diras. LA CXAMBELANO Ha-ha; tion ni tamen malkasxigos! MONSEN Auxskultu min --! LA CXAMBELANO Silentu! Tien oni do kondukis la aferojn! Falsa! Miksigis min en la fiajxojn! Jes, do ne estas strange, ke mi metigxas range inter la aliuloj. Sed nun mi ludu kun ili! MONSEN Sinjoro cxambelano, -- pro vi mem kaj pro multaj aliaj -- LA CXAMBELANO Tenu vin for de mi! Foriru! Estas vi, kiu estas la instiganto --! Jes, estas! Veo al tiu de kiu venas la falilo.[4] Estas peka vivado, kondutita en via domo. Kaj kia estas la frekventajxo kiun vi sercxas? Personoj de Kristiania kaj de aliaj lokoj, kiuj nur aspiras mangxadon kaj trinkegadon, kaj kiuj ne bone valorigas la socion en kiu tio okazas. Silentu! Mi mem vidis viajn noblajn julgastojn cxasi laux la vojo, kiel aro de hurlantaj lupoj! Kaj estas io, kio pli malbona estas. Vi havis skandalojn kun viaj propraj servistinoj. Via edzino frenezigxis pro viaj dibocxoj kaj via kruda traktado. [4] ve al tiu homo, per kiu la falilo venas (mateo 18:7). MONSEN Ne; nun estas tro! Vi estos pentanta tiujn vortojn! LA CXAMBELANO Ho, je diablo pri viaj minacoj. Kion vi povos fari kontraux mi? Mi? Vi demandis kial mi malestimas vin. Nun vi ricevis informon. Nun vi scias, kial mi tenis vin ekstere de la bona socio. MONSEN Jes, sed nun mi tiros la bonan socion malsupren -- LA CXAMBELANO Tiun vojon! MONSEN Mi konas la vojon, sinjoro cxambelano! (elen en la fono) LA CXAMBELANO (aliras, malfermas la pordon dekstre kaj vokas) Ringdal; -- envenu! RINGDAL Sinjoro cxambelano? LA CXAMBELANO (vokas enen en la sidcxambron) Sinjoro doktoro; bonvenu --! Nun, Ringdal, miaj antauxdiroj plenumigxas. FJELDBO Pri kio mi servu, sinjoro cxambelano? RINGDAL Cxu la cxambelano faris antauxdirojn? LA CXAMBELANO Kion vi nun diros, doktoro? Vi cxiam pensis, ke mi troigis, kiam mi diris, ke Monsen koruptis la homojn cxi tie. FJELDBO Nu jes; kaj sekve kio? LA CXAMBELANO Oni faras belan progreson, mi povas rakonti al vi. Kiel sxajnas al vi? Jen estas falsaj paperoj en cirkulo. RINGDAL Falsaj paperoj? LA CXAMBELANO Falsaj paperoj, jes! Kaj kun kies nomo vi opinias? Kun la mia! FJELDBO Sed pro dio, kiu faris tion? LA CXAMBELANO Kiel povas mi scii? Cxu mi konas cxiujn friponojn? Sed tio estu malkasxigata. -- Doktoro, faru al mi servon. La paperoj devas esti lokigitaj aux en la sxparbanko aux en la ferfareja pruntejo. Veturu supren al Lundestad; li estas tiu el la bankestroj, kiu plej bone scias pri cxio. Eksciigxu cxu ekzistas tia papero -- FJELDBO Tuj; tuj! RINGDAL Lundestad estas hodiaux cxi tie en la ferfarejo; li partoprenas renkontigxon de la lerneja komisiono. LA CXAMBELANO Tiom pli bone. Trovu lin; sendu lin cxi tien. FJELDBO Senprokraste; estos baldaux prizorgata. (elen en la fono) LA CXAMBELANO Kaj vi, Ringdal, devas informigxi en la pruntejo. Tuj post kiam ni estos sciigxintaj pri la afero, ni sendos denuncon al la vokto. Neniu bonkoreco pri tiuj frauxduloj! RINGDAL Bone, sinjoro cxambelano. Je Dio; tiajxon mi neniam kredus. (eliras dekstre) (_La cxambelano_ kelkajn fojojn iras supren kaj malsupren sur la planko, poste li volas eniri sian oficejon. Samtempe venas _Erik Bratsberg_ de la fono.) ERIK BRATSBERG Kara patro --! LA CXAMBELANO Nu, cxu estas vi? ERIK BRATSBERG Mi devas absolute paroli kun vi. LA CXAMBELANO Hm; mi vere ne estas en humoro por paroli al iu. Kion vi volas? ERIK BRATSBERG Vi scias, patro, ke mi neniam antauxe miksis vin en miajn komercaferojn. LA CXAMBELANO Ne, tion mi ankaux severe rifuzus. ERIK BRATSBERG Sed hodiaux mi devas -- LA CXAMBELANO Kion vi devas? ERIK BRATSBERG Patro, vi devas helpi min! LA CXAMBELANO Mono! Jes vi povos fidi, ke --! ERIK BRATSBERG Nur unu solan fojon! Mi jxuras, ke mi neniam plu --; mi diru al vi, ke mi havas ioman kontakton kun Monsen en Storli -- LA CXAMBELANO Mi scias. Vi ja planas belan spekuladon. ERIK BRATSBERG Spekuladon? Ni? Ne. Kiu diris tion? LA CXAMBELANO Monsen mem. ERIK BRATSBERG Cxu Monsen cxeestis? LA CXAMBELANO Jes, gxuste nun; kaj mi montris al li la pordon. ERIK BRATSBERG Patro, se vi ne helpas min, mi estos ruinigita. LA CXAMBELANO Vi? ERIK BRATSBERG Jes; Monsen apogis min per mono. Ili montrigxis ege multekostaj; kaj nun cetere estas la pagdato -- LA CXAMBELANO Jen ni vidas! Kion mi estas dirinta --? ERIK BRATSBERG Jes, jes; estas tro malfrue paroli pri -- LA CXAMBELANO Ruinigita? Post paso de du jaroj! Jes, kiel povus vi ion alian atendi? Kion vi volis inter tiuj friponoj, kiuj blindigas la vidon de homoj per kapitaloj, kiuj neniam ekzistis? Tio ja ne estis socio por vi; -- inter tiuj uloj oni devas esti ruza, alie oni malsukcesas; tion vi nun vidas. ERIK BRATSBERG Cxu vi volas savi min aux ne? LA CXAMBELANO Ne; lastan fojon: ne; mi ne volas. ERIK BRATSBERG Mia honoro estas en risko -- LA CXAMBELANO Ho, neniujn altflugajn parolmanierojn! Tute ne estas afero pri honoro esti sukcesa komercisto cxi tie; kontrauxe, mi dirus. Iru hejmen kaj ordigu por vi; donu al cxiu la sian, kaj finu pri tio plej eble plej frue. ERIK BRATSBERG Ho, vi ne scias --! (_Selma_ kaj _Tora_ venas de la sidcxambro.) SELMA Cxu estas Erik, kiu parolas? -- Dio, kio okazis? LA CXAMBELANO Nenio. Eniru reen. SELMA Ne, mi ne iros. Mi volas scii. Erik, kio estas? ERIK BRATSBERG Estas tio, ke mi estas ruinigita. TORA Ruinigita! LA CXAMBELANO Jen, jen! SELMA Kio estas ruinigita? ERIK BRATSBERG Cxio. SELMA Cxu vi pensas pri via mono? ERIK BRATSBERG Mono, domo, heredo, -- cxio! SELMA Jes, tio estas cxio por vi. ERIK BRATSBERG Selma, venu, ni ekiros. Nun vi estas la sola, kion mi havas. Ni portu la malfelicxon kune. SELMA La malfelicxon? Porti gxin kune? (kun krio) Cxu nun mi estas suficxe bona! LA CXAMBELANO Je nomo de Dio --! ERIK BRATSBERG Pri kio vi pensas? TORA Ho, sed regu vin! SELMA Ne! Mi ne volas! Mi ne povas plu silenti kaj hipokriti kaj mensogi! Nun vi sciu. Nenion volas mi porti! ERIK BRATSBERG Selma! LA CXAMBELANO Infano, kion vi diras? SELMA Kaj, kiel vi mistraktis min! Senhonte de cxiuj! Cxiam mi akceptus; neniam mi rajtus doni. Mi estis la malricxulino inter vi. Neniam vi venis postulante iun oferon de mi; por nenio mi estis suficxe bona porti. Mi malamas vin! Mi abomenas vin! ERIK BRATSBERG Kio do estas tio cxi? LA CXAMBELANO Sxi estas malsana; sxi estas freneza! SELMA Kiel mi ne soifis por guto de viaj cxagrenoj! Sed se mi petis, vi havis nenion alian ol belan sxercon por forpusxi min. Vi vestis min kiel pupon; vi ludis kun mi, kiel oni ludas kun infano. Ho mi havis en mi gxojegon por porti pezajxon; mi havis seriozecon kaj sopiron al cxio, kio sturmas kaj suprenlevas kaj altigas. Nun mi estas suficxe bona; nun kiam Erik nenion alian havas. Sed mi ne volas esti tiu, al kiu oni fine sin turnu. Nun mi nenion volas havi el viaj cxagrenoj. Mi volas for de vi! Prefere mi ludu kaj kantu sur la strato --! Lasu min; lasu min! (Sxi rapidas elen en la fono.) LA CXAMBELANO Tora; cxu estas senco en cxio tio, aux --? TORA Ho, jes; nun unue mi vidas; estas senco en tio. (elen en la fono) ERIK BRATSBERG Ne! Cxion alian; sed ne sxin! Selma! (elen tra la fona pordo) RINGDAL (venas de dekstre) Sinjoro cxambelano -- LA CXAMBELANO Kion vi volas? RINGDAL Mi venas de la pruntejo -- LA CXAMBELANO De la pruntejo? Nu jes, la kambio -- RINGDAL Cxio estas en ordo; neniam estis kambio kun via nomo. (_Doktoro Fjeldbo_ kaj _bienulo Lundestad_ venas de la fono.) FJELDBO Blinda alarmo, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO Nu do? ecx ne en la sxparbanko? LUNDESTAD Tute ne. En cxiuj jaroj, kiam mi estris la bankon, mi ne vidis vian nomon; -- nu, tio do kompreneble: krom la kambio de via filo. LA CXAMBELANO Kambio de mia filo? LUNDESTAD Jes, sur tiu kambio frue en la printempo, kiun vi akceptis por li. LA CXAMBELANO Mia filo? Mia filo! Kion vi permesas al vi -- LUNDESTAD Sed, je Dio, pripensu do; la kambio de via filo por 2000 taleroj -- LA CXAMBELANO (palpas por segxo) Ho vi kompatanta --! FJELDBO Je nomo de Jesuo! RINGDAL Do ne estas eble --! LA CXAMBELANO (falglitis sur la segxon) Trankvile; trankvile! Kambio de mia filo? Akceptita de mi? De 2000 taleroj? FJELDBO (al Lundestad) Kaj tiu kambio, gxi estas en la sxparbanko? LUNDESTAD Ne plu nun; pasintan semajnon gxi estis pagata de Monsen -- LA CXAMBELANO De Monsen! RINGDAL Eble Monsen ankoraux estas en la farejo; mi volas tuj -- LA CXAMBELANO Restu cxi tie! DANIEL HEJRE (venas de la fono) Bonan matenon, miaj sinjoroj! Bonan matenon, altestimataj; estiman dankon pro la agrabla vespero hieraux. Nun vi auxdu historiojn -- RINGDAL Pardonu; ni estas okupataj -- DANIEL HEJRE Estas aliuloj, kiuj ankaux estas okupataj; la proprietulo en Storli, ekzemple -- LA CXAMBELANO Monsen? DANIEL HEJRE He-he; estas sublima historio! La balotkabaloj estas en plena evoluo. Cxu vi scias kion oni intencas? Oni volas subacxeti vin, altestimata! LUNDESTAD Subacxeti, vi diras? LA CXAMBELANO Oni jugxas de la pomo al la trunko. DANIEL HEJRE Jes estas, je Dio, la plej kruda, kion mi auxdis. Mi venas enen cxe sinjorino Rundholmen por ekhavi gluton. Tie sidas proprietulo Monsen kaj advokato Stensg[*a]rd trinkante portvinon; iu acxajxo; tvi[5] je diablo, mi ne volus preni tiajxon en mian busxon; nu ja, efektive ili ja nenion ofertis al mi, ne, ne. Sed jen diras Monsen: Kiom vi vetas, li diras, ke cxambelano Bratsberg aligxos al nia partio je la elekto morgaux por elektuloj? Jen mi diras, kiel tio okazus? Ho, li diras, helpe de tiu kambio -- [5] Norvega interjekcio, kiu signifas "spitmoko". FJELDBO kaj RINGDAL Kambio? LUNDESTAD Je la elekto por elektuloj? LA CXAMBELANO Nu! Kaj sekve? DANIEL HEJRE Nu, mi ne scias ion pli. Estis kambio, mi auxdis, -- de 2000 taleroj. Tiel alte oni taksas altrangulojn. Ho, estas hontinda jeno! LA CXAMBELANO Kambio de 2000 taleroj? RINGDAL Kaj gxin havas Monsen? DANIEL HEJRE Ne, li transdonis gxin al advokato Stensg[*a]rd. LUNDESTAD Nu tiel. LA CXAMBELANO Cxu vi estas certa pri tio? DANIEL HEJRE Je Dio ke mi estas certa pri tio. Vi povas uzi gxin, kiel vi plej bone scias kaj volas, li diris. Sed mi ne komprenas -- LUNDESTAD Auxskultu nun, sinjoro Hejre; -- kaj ankaux vi, Ringdal -- (Cxiuj tri parolas mallauxte kune en la fono.) FJELDBO Sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO Jes. FJELDBO La kambio de via filo kompreneble estas auxtentika -- LA CXAMBELANO Oni kredus tion. FJELDBO Kompreneble. Sed se la falsa kambio aperos --? LA CXAMBELANO Mi ne faros iun denuncon al la vokto. FJELDBO Kompreneble; -- sed vi devas fari ion pli. LA CXAMBELANO (ekstaras) Mi ne povas fari ion pli. FJELDBO Jes, jes, pro Dio; vi povas kaj vi devas. Vi devas savi la malfelicxulon -- LA CXAMBELANO Kiamaniere? FJELDBO Simple; rekonu vian subskribon. LA CXAMBELANO Vi opinias, sinjoro ferfareja doktoro, ke en nia familio oni povas fari kion ajn? FJELDBO Mi opinias la plej bonan, sinjoro cxambelano. LA CXAMBELANO Kaj vi solan momenton povis kredi min kapabla por mensogo? Por ludi sub mantelo kun frauxduloj? FJELDBO Kaj cxu vi scias kion tio cxi tiras post si? LA CXAMBELANO Tio farigxos afero inter la krimulo kaj la punlegxo. (Li eliras maldekstre.) Kurteno KVARA AKTO (Gastigcxambro cxe _sinjorino Rundholmen_. Enirpordo en la fono; pli malgrandaj pordoj ambauxflanke. Dekstre estas fenestro; antaux tiu estas tablo kun skribiloj; alia tablo, iom retirita, meze en la cxambro.) SINJORINO RUNDHOLMEN (lauxtvocxe interne maldekstre) Jes, tion mi tute ne atentas! Vi povas diri, ke ili estas venintaj cxi tien por vocxdoni, ne por trinki. Se ili ne volas atendi, ili faru laux propra volo. STENSG[*A]RD (venas de la fono) Bonan matenon! Hm; hm! Sinjorino Rundholmen! (iras al la pordo maldekstre kaj frapas) Bonan matenon, sinjorino Rundholmen! SINJORINO RUNDHOLMEN (de interne) Usx, kiu estas? STENSG[*A]RD Estas mi, -- Stensg[*a]rd! Cxu mi povas enveni? SINJORINO RUNDHOLMEN Ne, je Dio; Vi ne devas! Mi ne estas metinta la vestajxojn. STENSG[*A]RD Ho kio? Cxu vi ellitigxis tiel malfrue hodiaux? SINJORINO RUNDHOLMEN Ho, mi efektive estis piede antaux ol la diablo sursxuigis sin; sed tamen oni devas aspekti kiel homo, mi scias. (Kun tuko jxetita sur la kapon; sxi elrigardas.) Nu, kio do estas? Ne, vere vi ne devas rigardi min, sinjoro Stensg[*a]rd. -- Usx, -- jen iu denove! (jxetfermas la pordon) PRESISTO ASLAKSEN (kun pako da gazetoj; de la fono) Bonan matenon, sinjoro Stensg[*a]rd! STENSG[*A]RD Nu, tie enprenita? ASLAKSEN Jes, tie gxi estas. Jen vidu: "La Solenado de la Eidsvolltago", -- "de nia speciala korespondanto". Jen, sur la dua pagxo, staras pri la fondigo de la asocio; jen supre via parolado; mi kompostis cxion krudan interspacigite. STENSG[*A]RD Sxajnas al mi, ke cxio estas interspacigita. ASLAKSEN Nu jes, farigxis preskaux cxio. STENSG[*A]RD Kaj la kroma numero kompreneble distribuigxis hieraux. ASLAKSEN Kompreneble; al la tuta parohxo, kaj al abonantoj kaj al la aliuloj. Cxu vi volas vidi? (donas al li ekzempleron) STENSG[*A]RD (trakuras la gazeton) -- -- "La honestulo Anders Lundestad intencas rezigni pri la parlamenta elekto" -- "longa kaj fidela servo" -- "kiel la verkisto diras: nun ripozu, civitano; estas merite!" Hm; -- "tiu dum la nacia tago starigita asocio: La asocio de la junuloj" -- "advokato Stensg[*a]rd, la gvidanta ideo de la asocio" -- "lauxtempaj reformoj, pli facila akiro de prunto" -- Nu ja, estas efektive bone verkita. Cxu la elektado komencigxis? ASLAKSEN Gxi estas diligente funkcianta. Nia tuta asocio kunvenis; kaj tiuj kun rajto vocxdoni kaj la aliuloj. STENSG[*A]RD Ho, je diablo pri la aliuloj, -- jes, inter ni dirite do. Nu, eliru nun kaj parolu kun tiuj, kiujn vi tenas por dubindaj -- ASLAKSEN Nu jes; jes bone! STENSG[*A]RD Vi povas diri al ili, ke mi kaj Lundestad estas preskaux samopiniaj -- ASLAKSEN Fidu min; mi konas la lokajn rilatojn. STENSG[*A]RD Kaj jen io kroma. Bonvolu, Aslaksen; ne trinku hodiaux -- ASLAKSEN Ho, kiel tio --! STENSG[*A]RD Poste ni havu gajan vesperon; sed memoru kiom estas ankaux por vi mem; via gazeto --; jes, kara, ke mi nun vidu, ke vi tenos vin -- ASLAKSEN Ho, je dicxjo mi ne volas pli auxdi; mi opinias, ke cxiu ajn gardu sin mem. (eliras dekstre) SINJORINO RUNDHOLMEN (bele vestita; venas de maldekstre) Nun vidu, sinjoro Stensg[*a]rd; jen vi havas min. Cxu estus io grava --? STENSG[*A]RD Ne, nenio alia ol tio ke vi atentigu min, kiam proprietulo Monsen venas. SINJORINO RUNDHOLMEN Efektive li ne venos cxi tien hodiaux. STENSG[*A]RD Cxu li ne venos? SINJORINO RUNDHOLMEN Ne, li forveturis hodiaux matene je la kvara; li ja cxiam estas survoje. Kaj li envenis kaj prenis min sur la lito, kiel oni diras. Li volis pruntepreni monon, vi sciu. STENSG[*A]RD Cxu Monsen? SINJORINO RUNDHOLMEN Jes. li estas vera ulo por elspezi monon. Ke li nur sukcesu. Kaj tion mi ankaux esperas por vi; jes, cxar estas iuj, kiuj diras, ke vi estos elektata por la parlamento. STENSG[*A]RD Mi? Babilajxo. Kiu diras tion? SINJORINO RUNDHOLMEN Ho, estis iuj el la aro de Anders Lundestad. DANIEL HEJRE (de la fono) Jen, jen! Bonan matenon! Mi do ne interrompas? SINJORINO RUNDHOLMEN Ho, tamen ne. DANIEL HEJRE Je Dio, kiel glora! Do cxu ne estas por mi, ke vi beligis vin? SINJORINO RUNDHOLMEN Jes, certe. Estas ja por la frauxloj, ke oni beligas sin, mi scias. DANIEL HEJRE Por la svatantoj, sinjorino Rundholmen; por la svatantoj! Bedauxrinde ke miaj multaj procesoj okupas mian tempon -- SINJORINO RUNDHOLMEN Ho, diable; por sin geedzigi oni havas suficxe da tempo. DANIEL HEJRE Ne; je Dio ne! Sin edzigi estas gxuste io, kio postulas sian viron. Nu, kion oni diru? Se vi ne povas havi min, vi do povas havi aliulon. Jes, cxar edzinigxi vi devus. SINJORINO RUNDHOLMEN Nu, sciu; mi foje pensas pri tio. DANIEL HEJRE Kompreneble; kiam oni unu fojon provis la felicxon de geedzeco -- karmemora Rundholmen estis ja bonega ekzemplero -- SINJORINO RUNDHOLMEN Ho, tion mi ne dirus; kruda li estis, kaj trinki li ankaux faris; sed viro tamen estas viro. DANIEL HEJRE Jen vera vorto, sinjorino Rundholmen; viro estas viro, kaj vidvino estas vidvino -- SINJORINO RUNDHOLMEN Kaj komerco estas komerco. Ho, preskaux konfuzigxas en mi pro cxio, kion mi devas pripensi. Acxeti volas ili cxiuj; sed kiam venas la tago por pago, mi devas apliki kaj alvokon kaj ekzekucion kaj havi malfacilajxojn. Mi pensas ke mi baldaux devas dungi firman advokaton. DANIEL HEJRE Jes, sed auxdu, sinjorino Rundholmen, -- tiaokaze vi devus efektive celi advokaton Stensg[*a]rd; li estas libera kaj ne ligita -- SINJORINO RUNDHOLMEN Usx, via busxacxo; mi ne volas auxskulti vin plu. (elen dekstre) DANIEL HEJRE Solida virino, tiu! Tauxga kaj vigla; gxis nun neniujn infanojn; monon rentodonan. Klera sxi ankaux estas; vastan legadon, sciu! STENSG[*A]RD Vastan legadon; cxu? DANIEL HEJRE He-he; jenon mi pensus; sxi servis dum du jaroj en la pruntobiblioteko de presisto Alm. Nu, tamen hodiaux vi havas aliajn aferojn por pripensi, mi opinias. STENSG[*A]RD Tute ne; mi eble ecx ne donos mian vocxon. Sed por kiu vi vocxdonos, sinjoro Hejre? DANIEL HEJRE Mi ne havas vocxdonrajton, altestimata! Restis ja nur unu matrikulita hundujo por vendo, kaj tiun vi ricevis. STENSG[*A]RD Se vi farigxus sendoma, mi translasu gxin. DANIEL HEJRE He-he; vi estas sxercema; -- ahx jes, tiu kara juneco, gxi havas benitan humoron. Sed nun mi almenaux eliru por vidi la menagxerion. Via tuta asocio alvenis, mi auxdas. (vidas doktoron Fjeldbo, kiu venas de la fono.) Jen ankaux la doktoro! Jes, certe estas nome de la scienco ke vi prezentas vin? FJELDBO Nome de la scienco? DANIEL HEJRE Jes, pro la epidemio; erupciis ja cxi tie _maligna rabies agitatoria_. Nia Sinjoro estu kun vi, miaj karaj junaj amikoj! (elen dekstre) STENSG[*A]RD Auxskultu; diru rapide, cxu vi vidis la cxambelanon hodiaux? FJELDBO Jes. STENSG[*A]RD Kaj kion li diris? FJELDBO Kion li diris? STENSG[*A]RD Nu jes; mi jxus skribis al li. FJELDBO Cxu vi tion faris? Kion vi skribis? STENSG[*A]RD Ke mi tenas min al la espero pri lia filino; ke mi volas paroli kun li pri tiu afero, kaj ke mi tial venos al li morgaux. FJELDBO Vi devus almenaux prokrasti la viziton. Estas la datreveno de la sinjoro cxambelano morgaux; venos tien multaj homoj -- STENSG[*A]RD Gxuste tial; ju pli, des pli bone. Mi havas bonajn kartojn en la mano, vi sciu. FJELDBO Kaj al tiuj kartoj vi eble aludis? STENSG[*A]RD Kiel? FJELDBO Mi pensas, ke vi eble beligis vian amdeklaron per tiaj etaj minacoj aux tiajxoj? STENSG[*A]RD Fjeldbo, vi vidis la leteron! FJELDBO Ne, mi certigas al vi -- STENSG[*A]RD Nu ja, efektive, -- mi minacis lin. FJELDBO Jes, kaj tial mi kvazaux havas respondon al vi. STENSG[*A]RD Respondon? Eldiru, homo! FJELDBO (montras al li sigelitan paperon) Jen vidu. La vocxdonslipo de la sinjoro cxambelano. STENSG[*A]RD Kaj por kiu li vocxdonos? FJELDBO Li almenaux ne vocxdonos por vi. STENSG[*A]RD Por kiu do? Por kiu, mi demandas? FJELDBO Por la guberniestro kaj la pastoro. STENSG[*A]RD Kio do? Ecx ne por Lundestad? FJELDBO Ne. Kaj cxu vi scias kial? Cxar Lundestad volas nomi vin kiel sian posteulon. STENSG[*A]RD Gxis tiom li kuragxas dauxrigi! FJELDBO Jes, li kuragxas. Kaj li aldonis: Se vi renkontas Stensg[*a]rd, diru al li, kiel mi vocxdonos; li sciu sur kiu piedo li havas min. STENSG[*A]RD Bone; li ricevu, kion li deziras. FJELDBO Pripensu; estas dangxere malkonstrui malnovan turon, -- oni riskas mem kuntirigxi. STENSG[*A]RD Ho, mi farigxis lerta post kelkaj tagoj. FJELDBO Cxu? Vi almenaux ne farigxis pli sagxa, ol dauxre lasi maljuna Lundestad kuntiri vin. STENSG[*A]RD Vi ne kredas, ke mi travidis Lundestad? Vi ne kredas, ke mi komprenas, ke li turnis sin al mi, cxar li opiniis ke mi persvadis la cxambelanon, kaj cxar li volis spliti nian asocion kaj teni Monsen ekstere. FJELDBO Sed nun, kiam li scias, ke vi ne persvadis la cxambelanon, -- STENSG[*A]RD Li tro foren iris por retiri sin; mi utiligis la tempon, distribuis pamfletojn; la plimulto de liaj sekvantoj ne alvenos; cxiuj la miaj cxeestas -- FJELDBO Estas granda salto de elektulo al parlamentano. STENSG[*A]RD Lundestad bone scias, ke se li perfidas min en la elektulkunveno, mi estos kapablulo por agiti lin el la komunuma reprezentantaro. FJELDBO Ne malbone kalkulite. Sed por ke cxio tio farigxu sukceso, cxu vi mem sentas ke vi estu pli forte enradikigxinta cxi tie ol nun? STENSG[*A]RD Jes, tiuj cxi homoj postulas ja cxiam materialan sekurecon, egalecon en interesoj -- FJELDBO Gxuste; kaj tial frauxlino Bratsberg estu oferata. STENSG[*A]RD Oferata? Tiel mi estus fripono, tute simple. Sed mi sentas profunde, ke farigxos sxia felicxo. Kio nun? Fjeldbo, kio do estas? Ankaux vi kovas ruzajxon -- FJELDBO Mi? STENSG[*A]RD Jes, vi faras! Silente vi kontrauxlaboras min. Kial vi faras tion? Estu sincera --! Cxu vi volas? FJELDBO Sincere dirite, ne. Vi estas tro dangxera, tro senskrupula, -- nu-nu-nu, almenaux tro senkonsidera, por ke oni kuragxu esti sincera rilate al vi. Tion kion vi ekscias, vi uzas senkonsidere. Je mia amikeco mi konsilas al vi: forigu frauxlinon Bratsberg el viaj pensoj. STENSG[*A]RD Mi ne povas. Mi devas savi min el tiu acxa malnobleco en kiu mi staras cxi tie. Mi ne povas plu vivi en tiu cxi konfuza miksajxo. Jen mi devas akcepti esti brake subtenata de Ole Persen kaj Per Olsen, devas flustri kun ili en la anguloj, trinki kune kun ili, ekridi pri iliaj bavarbieraj spritajxoj, cidiri al seminarianoj kaj tiaj duone studintaj rabistoj. Kiel povas mi konservi fresxa mian amon al la popolo meze en tio cxi? Estas kvazaux la fulma vorto perfidas min. Mi ne havas eblecon por kubutadi, ne puran aeron por spiri. Ho, foje kreskas en mi sopiro al noblaj virinoj. Mi volas ion en kio estas beleco! Mi kusxas cxi tie kiel en fecxa golfo, kaj tie fore ondas la klara, blua fluo preterpase; -- ho, kiel do vi povas kompreni tiajxon! LUNDESTAD (el la fono) Jen oni renkontas bonulojn. Bonan matenon! STENSG[*A]RD Nun vi auxdu novajxon, sinjoro Lundestad! Cxu vi scias por kiu vocxdonos la cxambelano? FJELDBO Silentu; ne estas honeste de vi! STENSG[*A]RD Pri tio mi ne atentas. Li vocxdonos por la guberniestro kaj la pastoro. LUNDESTAD Nu jes, tion ni devis atendi. Vi ja tute detruis la aferon rilate al li; -- mi ja petis vin sagxe ekludi viajn kartojn. STENSG[*A]RD Mi ludos sagxe -- de nun. FJELDBO Gardu vin, cxu aliuloj ne faru la samon. (eksteren dekstre) STENSG[*A]RD Estas io insida en tiu homo. Cxu vi komprenas kio tio estas? LUNDESTAD Ne, mi ne povas. Sed jen auxdu, -- mi vidas ke vi aperigis ion en la gazeto. STENSG[*A]RD Mi? LUNDESTAD Jes, kun tia belega nekrologo pri mi. STENSG[*A]RD Kompreneble estas Aslaksen, tiu besto -- LUNDESTAD Ankaux via atako kontraux la cxambelano staras tie. STENSG[*A]RD Tio estas nekonata por mi. Se mi volas ataki la cxambelanon, mi havas pli akrajn armilojn. LUNDESTAD Cxu? STENSG[*A]RD Cxu vi scias pri tiu kambio? Rigardu gxin. Cxu gxi estas valida? LUNDESTAD Cxu gxi validas? Jena kambio? STENSG[*A]RD Jes, certe; rigardu gxin proksime. DANIEL HEJRE (de dekstre) Sed pro diablo kio do estas --? Aha, jen vidu! Ho ne, mi petas vin, sinjoroj, restu starantaj! Cxu vi scias pri kio vi vive memorigis min? Vi memorigis min pri somernokto en alta Nordio. LUNDESTAD Stranga parabolo. DANIEL HEJRE Tre simpla parabolo. La kusxanta kaj kreskanta suno en kortusxa kunligo. Ho, vere bonege! Sed jen, pro diablo, kio okazas tie ekstere? La sxtatanoj cxirkauxkuras kiel konfuzitaj kokinoj klukantaj kaj kokerikantaj kaj ne scias sur kiun stangon eksidi. STENSG[*A]RD Jes, cxar estas ja ankaux grava tago. DANIEL HEJRE Ho, vi kun via graveco. Ne, estas io tute alia, miaj karaj amikoj! Oni flustras pri granda ruino; bankroto, -- ja, ne politika, sinjoro Lundestad; je Dio! STENSG[*A]RD Bankroto? DANIEL HEJRE He-he, nun vivigxis la advokato. Jes, bankroto; estas iuj kiuj staras antaux falo; la hakilo kusxas cxe la radiko de la arbo; -- suficxe; lauxdire du fremdaj sinjoroj preterveturis; sed kien? Kiujn tio koncernas? Cxu vi ion scias, sinjoro Lundestad? LUNDESTAD Mi scias pri la arto silenti, sinjoro Hejre. DANIEL HEJRE Kompreneble; vi estas ja politika estajxo, politikisto, he-he! Sed je mia sano, mi devigxas foren por trovi lumon en la afero. Estas ege amuze pri tiuj kruckambiuloj; ili estas kiel perloj sur sxnuro: se unue unu elrulas, cxiuj elrulas. (elen en la fono) STENSG[*A]RD Cxu estas iu vero en tiu babilado? LUNDESTAD Vi montris al mi kambion. Sxajnis al mi ke mi vidis la nomon de grandkomercisto Bratsberg sur gxi. STENSG[*A]RD Ankaux tiun de la cxambelano. LUNDESTAD Kaj vi tamen demandis al mi cxu gxi validas. STENSG[*A]RD Jes, certe; nur rigardu gxin. LUNDESTAD Je Dio, gxi ne estas suficxe bona. STENSG[*A]RD Vi do vidas? LUNDESTAD Kion? STENSG[*A]RD Ke gxi estas falsa. LUNDESTAD Falsa? Falsaj kambioj ordinare estas la plej sekuraj; ilin oni pagas unue. STENSG[*A]RD Sed kion vi pensas? Cxu gxi ne estas falsa? LUNDESTAD Tiel bone ne estas. STENSG[*A]RD Kiel do? LUNDESTAD Mi timas ke estas tro multaj el tiajxoj, sinjoro Stensg[*a]rd. STENSG[*A]RD Cxu? Tamen do ne eblas ke --? LUNDESTAD Se grandkomercisto Bratsberg elrulas de la sxnuro, do eble sekvos tiuj, kiuj estas plej proksimaj. STENSG[*A]RD (kaptas lian brakon) Kiujn vi aludas per plej proksimaj? LUNDESTAD Cxu estas iuj pli proksimaj ol patro kaj filo? STENSG[*A]RD Sed bona Dio --! LUNDESTAD Ne venas de mi! Memoru ke estas Daniel Hejre, kiu parolis pri bankroto kaj ruino kaj -- STENSG[*A]RD Tio cxi estas kvazaux fulmofrapo sur min. LUNDESTAD Ho, multaj bonstatuloj falos de la stango. Iu estas tro bonvolema, li garantias; enkasa mono ne estas havebla; kaj se bienoj metigxas al auxkcio, ili vendigxos por nen-- -- -- STENSG[*A]RD Kaj cxio jeno kompreneble trafos, -- trafos ankaux la infanojn! LUNDESTAD Jes; por la frauxlino mi vere bedauxras. El patrina heredajxo ne multe restas; kaj Dio scias cxu estas sekura la malmulton kiun sxi havas. STENSG[*A]RD Ho, nun mi komprenas la konsilon de Fjeldbo; li tamen estas la cxiam fidela! LUNDESTAD Kion doktoro Fjeldbo diris? STENSG[*A]RD Li estas tro fidela por ion diri; sed mi tamen komprenas lin. Kaj mi ecx komprenas vin nun, sinjoro Lundestad. LUNDESTAD Cxu vi gxis nun ne komprenis min? STENSG[*A]RD Ne funde; mi forgesis la rakonton pri la ratoj kaj la brulanta domo. LUNDESTAD Ne estis precipe bele dirite. Sed kio estas al vi? Vi aspektas konfuzite. Je Dio, mi do ne estas farinta iun malbonon? STENSG[*A]RD Kian malbonon? LUNDESTAD Jes ja; mi vidas. Ho mi maljuna bruto! Kara sinjoro Stensg[*a]rd, se vi vere amas la knabinon, kiom gravas cxu sxi estas ricxa aux senhava? STENSG[*A]RD Kiom tio gravas? Ne, vere certe -- LUNDESTAD Je Dio, felicxa geedzeco tamen ne bazigxas sur mono, mi scias. STENSG[*A]RD Kompreneble. LUNDESTAD Kaj per laboremo kaj diligenteco vi fine prosperos. Ne timigu vin mizera ekonomia stato. Mi scias kio estas amo; mi multe legis pri tiu cxapitro en mia juneco. Felicxo en la domo; fidela virino --; kara, kara, aliru tiel ke vi ne vivos en pento poste. STENSG[*A]RD Sed kiel vi sekve statos? LUNDESTAD Statos kiel eblos. Cxu vi opinias ke mi postulus tian koroferon de vi? STENSG[*A]RD Sed mi faros la oferon. Jes, mi montros al vi, ke mi havas forton por tio. Tie ekstere staras popolo en sopiro; ili postulas min kvazaux en senvorta plendo. Ho, kiel mi povus kuragxi rifuzi! LUNDESTAD Jes, sed la bienposedanto --? STENSG[*A]RD Mi scios plenumi la postulojn de miaj kuncivitanoj tiurilate, sinjoro Lundestad! Mi vidas la vojon, novan vojon; kaj gxin mi prenos. Mi malakceptas la felicxon labori en rezigno por sxi kiun mi amas. Mi diras al mia popolo: Jen mi, -- prenu min! LUNDESTAD (rigardas lin en silenta admiro kaj premas lian manon.) Vere, vi dotigxis per grandaj kapabloj, sinjoro Stensg[*a]rd! (elen dekstre) (_Stensg[*a]rd_ faras kelkajn pasxojn tien kaj reen sur la planko; foje li haltas apud la fenestro, foje li tiras siajn harojn. Iom poste envenas _Bastian Monsen_ de la fono.) BASTIAN Jen vi vidas _min_! STENSG[*A]RD De kie vi venas? BASTIAN De la nacio. STENSG[*A]RD Nacio? Kion tio signifas? BASTIAN Cxu vi ne scias kion signifas la nacio? Tio signifas la popolon; la simplan popolon; tiujn kiuj nenion havas kaj nenio estas; tiuj kiuj kusxas ligitaj -- STENSG[*A]RD Pro diablo, kiaj simio-petolajxoj estas tio? BASTIAN Kio? STENSG[*A]RD Mi lastatempe rimarkis, ke vi imitadas min; ecx mian vestajxon kaj mian manskribon vi kopias. Vi cxesu pri tio. BASTIAN Kio nun? Cxu ni du ne apartenas al la sama partio? STENSG[*A]RD Jes, sed mi ne toleras tiajxon; -- vi ridindigas vin mem -- BASTIAN Cxu mi ridindigas min mem similante vin? STENSG[*A]RD Jes, simiante min. Estu nun gxentila, Monsen, kaj cxesu pri tiajxo; estas malagrable rigardi tiajxon. Sed auxskultu, diru -- kiam revenos via patro? BASTIAN Pri tio mi nenion scias. Li vojagxis al Kristiania, mi opinias; eble li ne revenos antaux ok tagoj. STENSG[*A]RD Cxu ne? Estus maloportune. Sed li ja estas faranta grandan negocon, oni diras? BASTIAN Ankaux mi estas faronta negocon. Auxskultu nun, Stensg[*a]rd, vi devas fari al mi servon. STENSG[*A]RD Volonte; kio tio do estus? BASTIAN Mi sentas min tiel forta. Por tio mi povas danki vin; vi vekis min. Mi devas ion fari, -- mi volas edzigxi. STENSG[*A]RD Edzigxi? kun kiu? BASTIAN Tsxsx! En cxi tiu domo. STENSG[*A]RD Sinjorino Rundholmen? BASTIAN Tsxsx! Jes, estas sxi. Vi parolu favore por mi! Mi devas engagxi en ion tian. Sxi apartenas al granda movado; estas en bona rilato kun la familio de la cxambelano de post la tempo kiam sxia fratino tie servis kiel mastrumistino. Se mi ricevos sxin, mi eble ankaux ricevos kun mi la laboristoj de la komunumo. Nu jes, entute, -- mi amas sxin, morto kaj plago! STENSG[*A]RD Ho, ami, ami! Forigu tiun abomenindan hipokritecon. BASTIAN Hipokritecon! STENSG[*A]RD Jes; vi almenaux mensogas por vi mem. Jen vi parolas en la sama spiro pri vojlaboroj kaj amo. Nomu do cxiun aferon per sia gxusta nomo. Estas io malpura en tio cxi; mi ne volas engagxi en tio -- BASTIAN Sed auxskultu do --! STENSG[*A]RD Lasu min stari ekstere, mi diras! (al _doktoro Fjeldbo_, kiu envenas de dekstre) Nu, kiel progresas la baloto? FJELDBO Por vi certe bonege. Mi jxus parolis kun Lundestad; li diris, ke vi ricevos preskaux cxiujn vocxojn. STENSG[*A]RD Nu, cxu tiel! FJELDBO Sed diable, kiel tio utilas? Cxar vi ja ne estas bienulo, vi -- STENSG[*A]RD (stampfante) Cxu ne estas diable! FJELDBO Nu, oni ja ne povas prizorgi du aferojn samtempe. Se oni volas venki je unu flanko, oni devas akcepti perdon je la alia. Adiaux! (elen en la fono) BASTIAN Kion li pensis pri venki kaj perdi? STENSG[*A]RD Tion mi diros al vi poste. Sed auxskultu, kara Monsen, -- por reveni al tio kion ni priparolis; mi promesis paroli favore pri vi -- BASTIAN Cxu vi promesis? Sxajnis al mi ke vi diris tute kontrauxe --? STENSG[*A]RD Babilajxo; vi ja ne permesis al mi paroli. Mi volus diri, ke estas io malpura en tio cxi, miksi sian amon kune kun vojlaboroj kaj tiajxoj; estas peko kontraux la plej nobla kion oni havas en sia brusto; -- kaj tial, kara amiko, se vi do vere amas la knabinon -- BASTIAN Vidvinon. STENSG[*A]RD Ho, jes-jes; tio estas ja la samo. Mi pensas, ke kiam oni vere amas virinon, tio do estas io kio en si mem devas esti decida -- BASTIAN Jes, tiel pensas ankaux mi. Kaj tial vi do volas paroli por mi? STENSG[*A]RD Jes, tion mi faros kun granda gxojo. Sed estas unu kondicxo. BASTIAN Nu? STENSG[*A]RD Pago por pago, kara Bastian; -- vi parolu por mi rekompence. BASTIAN Mi? Al kiu? STENSG[*A]RD Cxu vi vere nenion rimarkis? Estas ja tamen tiel proksime. BASTIAN Cxu do ne estas --? STENSG[*A]RD Ragna, via fratino, ja! Jes, estas sxi. Ho, vi ne scias, kiel tio kaptis min vidi sxin iri tie en silenta, senpretenda mastrumado -- BASTIAN Ho, cxu tio eblus? STENSG[*A]RD Tamen ke vi, kun via akra observemo tion ne rimarkis? BASTIAN Jes, iom pli frue eble sxajnis al mi ke --; sed nun oni multe parolas pri via vizitado cxe la familio de la cxambelano -- STENSG[*A]RD Ho, cxu? Cxe la cxambelano? Jes, Monsen, mi sincere diru al vi, ke estis momento kiam mi kvazaux staris necerta; sed je Dio, tio preterpasis; nun mi klare vidas min mem kaj la vojon, kiun mi devas iri. BASTIAN Jen mia mano. Mi parolos, fidu tion. Kaj rilate al Ragna, sxi nur kuragxas fari kion mi kaj patro deziras. STENSG[*A]RD Sed via patro, -- gxuste tion mi dirus -- BASTIAN Tsxsx; morto kaj plago, jen mi auxdas sinjorinon Rundholmen; parolu nun por mi, -- se sxi ne estas tro implikita en aferoj; cxar en tiaj okazoj sxi estas tre severa. Jes, kara, faru nun la plej bonan; la reston mi prenos sur min. Cxu vi ne vidis presiston Aslaksen cxi tie? STENSG[*A]RD Li certe estas cxe la administrado de la elekto. (_Bastian_ eliras en la fono; samtempe _sinjorino Rundholmen_ envenas de dekstre.) SINJORINO RUNDHOLMEN Nun iras glate, sinjoro Stensg[*a]rd; cxiuj vocxdonas por vi. STENSG[*A]RD Tio estas do stranga. MADAM RUNDHOLMEN Jes; Dio scias kion Monsen sur Storli diros. STENSG[*A]RD Auxskultu vorton, sinjorino Rundholmen! SINJORINO RUNDHOLMEN Nu, kio estas? STENSG[*A]RD Cxu vi volas auxskulti min? SINJORINO RUNDHOLMEN Ho jes ja, volonte. STENSG[*A]RD Nu bone. Vi jxus parolis pri via soleca stato -- SINJORINO RUNDHOLMEN Ho, estis ja tiu terura, maljuna Hejre -- STENSG[*A]RD Vi plendis pri tio kiel probleme estas sidi kiel vidvino -- SINJORINO RUNDHOLMEN Jes, je Dio, vi provus tion, sinjoro Stensg[*a]rd! STENSG[*A]RD Sed se nun venus lerta, juna viro -- SINJORINO RUNDHOLMEN Lerta, juna viro? STENSG[*A]RD Iu kiu longe silente amis vin -- SINJORINO RUNDHOLMEN Ne, sciu do, nun mi ne volas plu auxskulti vin. STENSG[*A]RD Vi devas! Juna viro kiu ankaux trovas probleme stari sola -- SINJORINO RUNDHOLMEN Jes, kaj kio do? Mi tute ne komprenas vin. STENSG[*A]RD Cxar vi nun povus krei felicxon por du homoj, sinjorino Rundholmen, -- por vi mem kaj -- SINJORINO RUNDHOLMEN -- kaj por lerta, juna viro? STENSG[*A]RD Nu bone; respondu al mi pri tio -- SINJORINO RUNDHOLMEN Ho ne, Stensg[*a]rd, cxu vi parolas serioze? STENSG[*A]RD Kiel vi kredus ke mi volus trompi vin! Cxu vi do ne volus --? SINJORINO RUNDHOLMEN Jes, Dio scias ke mi volus! Kara dolcxa -- STENSG[*A]RD (pasxon malantauxen) Kion? SINJORINO RUNDHOLMEN Usx, jen iuj! (_Frauxlino Monsen_ rapide kaj maltrankvila venas de la fono.) RAGNA Permesu, -- cxu mia patro estas cxi tie? SINJORINO RUNDHOLMEN Via patro? Jes; ne; -- mi ne scias; -- pardonu -- RAGNA Kie li estas? SINJORINO RUNDHOLMEN Via patro? Nu; ne li preterveturis -- STENSG[*A]RD Orienten al Kristiania. RAGNA Ne, tio ne eblas -- SINJORINO RUNDHOLMEN Jes, pretere li veturis, tion mi scias. Ho, tamen, frauxlino Monsen, vi ne povas kredi kiel gxoja mi estas! Atendu iomete, dum mi kuras malsupren en la kelon por sercxi botelon de la pura. (elen maldekstre) STENSG[*A]RD Diru, frauxlino, -- cxu vere estas via patro kiun vi sercxas? RAGNA Jes, vi ja auxdas. STENSG[*A]RD Kaj vi ne sciis ke li estas forveturinta dehejme? RAGNA Ho, kion mi scias? Oni diras nenion al mi. Tamen al Kristiania? Ne eblas; ili estus lin renkontanta. Adiaux. STENSG[*A]RD (baras al sxi la vojon) Ragna! Auxskultu! Kial vi tiel sxangxigxis rilate al mi? RAGNA Mi? Permesu al mi preteriri! Lasu min iri! STENSG[*A]RD Ne, vi ne iru! Mi tenas tion cxi kiel providencon, ke vi venis en tiu cxi momento. Ho, ne tiun evitemon; antauxe vi kondutis alimaniere. RAGNA Jes, tio estas, je Dio, pasinta! STENSG[*A]RD Sed kial --! RAGNA Mi pli bone lernis koni vin; -- bone ke mi tion lernis gxustatempe. STENSG[*A]RD Nu tiel? Oni mensogis pri mi? Jes, mi eble mem kulpas, mi estis kvazaux teksita en erarigxo. Tio estas pasinta! Ho, kiam mi vidas vin, mi farigxas pli bona homo. Estas vi, kiun mi vere kaj intime sxatas; estas vi, kiun mi amas, Ragna, -- vin kaj neniun alian! RAGNA Lasu min preterpasi! Mi timas vin -- STENSG[*A]RD Ho, sed morgaux, Ragna, -- cxu mi tiam povas veni kaj paroli kun vi? RAGNA Jes, jes, je Dio; nur ne hodiaux. STENSG[*A]RD Nur ne hodiaux? Hura! Mi estas supre; mi estas felicxa! SINJORINO RUNDHOLMEN (kun vino kaj kukoj de maldekstre) Jen, nun ni je cxio trinku glason por sukceso kaj bonfarto. STENSG[*A]RD Por felicxo en amo! Je la amo kaj la felicxo! Hura por la tago morgaux! (li trinkas) KANDIDATO HELLE (de dekstre al _Ragna_) Cxu vi trovis lin? RAGNA Ne, li ne cxeestas. Venu. Venu! SINJORINO RUNDHOLMEN Sed, je Dio, kio estas? KANDIDATO HELLE Nenio; estas nur ke venis fremduloj al Storli, kaj -- RAGNA Dankon pro via bonvoleco, sinjorino Rundholmen -- SINJORINO RUNDHOLMEN Ho; cxu vi jam denove ricevis fremdulojn sur la nukon? RAGNA Jes, jes; pardonu; mi devas iri hejmen. Adiaux! STENSG[*A]RD Adiaux, -- gxis morgaux! (_Kandidato Helle_ kaj _frauxlino Monsen_ eliras en la fono.) DANIEL HEJRE (de dekstre) Ha, ha; nun ruligxas kiel bastonoj en rado! Stensg[*a]rd, Stensg[*a]rd, Stensg[*a]rd, ili kokerikas; cxiuj vocxdonas por li. Nun ankaux vi devus elekti lin sinjorino Rundholmen! SINJORINO RUNDHOLMEN Hi; vi ion diras. Sed cxu ili cxiuj vocxdonas por li? DANIEL HEJRE Jes, fakte ili faras; Stensg[*a]rd gxuas la fidon de la popolo, kiel estas la diro. Maljuna Lundestad cxirkauxiras kun vizagxo kiel konfitita kukumo. Ho, estas vera gxojo vidi tiajxon. SINJORINO RUNDHOLMEN Vi ne estu lin elektinta por nenio. Se mi ne povas vocxdoni, mi tamen povas regali. (eliras maldekstre) DANIEL HEJRE Aspekte vi estas vidvina favorito, vi sinjoro Stensg[*a]rd! Jes, sciu do, -- sxin vi devus kapti, kaj vi estus bonhava, sinjoro! STENSG[*A]RD Sinjorino Rundholmen? DANIEL HEJRE Jes gxuste; sxi estas virino solida en cxiuj direktoj; sxi farigxos la unua en la kokinejo kiam la splitajxoj en Storli estos renversigxintaj. STENSG[*A]RD Cxu do ne estas io en malordo en Storli? DANIEL HEJRE Cxu ne? Vi havas malfortan memorkapablon, altestimata. Cxu oni ne parolas pri ruino kaj bankroto kaj --? STENSG[*A]RD Jes, jes, kaj kio plu? DANIEL HEJRE Kio plu? Jes, tion vi diru al mi. Jen oni sercxis Monsen; du sinjoroj estas venintaj al Storli -- STENSG[*A]RD Paro da gastoj; jes, tion mi scias -- DANIEL HEJRE Neinvititaj gastoj, mia kara juna amiko; oni flustras pri polico kaj pri avidaj kreditoroj; -- estas malordo en la paperoj, vi sciu! Sed jen, -- kia papero estis tiu, kiun vi ricevis de Monsen hieraux? STENSG[*A]RD Ho, estis iu papero. Malordo en la paperoj, vi diras? Auxskultu; vi ja konas la subskribon de cxambelano Bratsberg? DANIEL HEJRE He-he; certe mi konas. STENSG[*A]RD (elprenas la kambion) Nu, do rigardu tiun cxi. DANIEL HEJRE Donu; mi vere estas iom miopa, sed -- (post esti rigardinta) Jeno, estimata? Tio neniam estis de la mano de la cxambelano. STENSG[*A]RD Neniam? Do efektive --! DANIEL HEJRE Kaj gxi estas skribita de proprietulo Monsen? STENSG[*A]RD Ne, de grandkomercisto Bratsberg. DANIEL HEJRE Babilajxo! Montru. (rigardas kaj redonas gxin) Tiun vi povas uzi por ekbruligi vian cigaron. STENSG[*A]RD Kio do? Ankaux la nomo de la skribinto --? DANIEL HEJRE Falsa, juna sinjoro; falsigita, tiel certe kiel mi nomigxas Daniel. Oni bezonas ja nur rigardi gxin per la akra rigardo de malfido -- STENSG[*A]RD Sed kiel do eblis --? Monsen devus ja ne esti sciinta -- DANIEL HEJRE Monsen? Ne, tiu ulo havas scion nek pri siaj propraj paperoj nek pri tiuj de aliuloj. Sed bone estas, ke tio cxi havu finon, sinjoro Stensg[*a]rd! Estas kontentigo al la morala sento. Ho, mi ofte sentis min ekfajrigita de honesta kolero, se mi mem kuragxas tion diri, irante cxi tie kiel atestanto al --; nu suficxas. Sed la ridindajxo pri cxio estas _tio_, ke kiam nun Monsen falas, li unue kuntiras grandkomerciston Bratsberg; la grandkomercisto kuntiras la cxambelanon -- STENSG[*A]RD Jes, tion diris ankaux Lundestad. DANIEL HEJRE Sed kompreneble estas metodo en la bankroto. Atentu; mi estas maljuna auxguristo: Monsen metigxos en la punejon, la grandkomercisto ricevos pagkompromison kaj la cxambelano metigxos sub administrado; tio signifas ke liaj kreditoroj donacas al li kelkajn mil talerojn jare kiel vivdauxran pension. Tiel tiajxo farigxas, sinjoro Stensg[*a]rd! Mi scikonas tion; mi scikonas tion. Kion do diras la klasikulo? _Fiat justitia, pereat mundus_; tio signifas: Fi, kia justico estas en cxi tiu putra mondo, sinjoro! STENSG[*A]RD (pasxante sur la planko) La unua kaj la alia! Ambaux vojoj baritaj! DANIEL HEJRE Kio diable --? STENSG[*A]RD Kaj tio gxuste nun! Nun, -- nun! LIBROPRESISTO ASLAKSEN (venas de dekstre) Gratulon; gratulon, sinjoro elektulo! STENSG[*A]RD Elektita? ASLAKSEN Per 117 vocxoj, -- kaj Lundestad 53. La aliuloj disventigxis. DANIEL HEJRE Do, via unua pasxo sur la kariero de la honoro, sinjoro Stensg[*a]rd! ASLAKSEN Tio aldone kostos bovlon da puncxo -- DANIEL HEJRE Jes, estas ja la unua pasxo kiu kostas, oni diras. ASLAKSEN (dekstren, vokante) Puncxo sur la tablon, sinjorino Rundholmen! La nova elektulo regalas! (_Bienulo Lundestad_ kaj _pluraj vocxdonintoj_ lauxe venas de dekstre.) DANIEL HEJRE (kompate al _Lundestad_) 53! Jen la rekompenco al la griza civitano! LUNDESTAD (flustre al _Stensg[*a]rd_) Cxu vi nun staras fikse en tio kion --? STENSG[*A]RD Kiel utilas stari fikse, kie cxio falas? LUNDESTAD Cxu vi pensas, ke la ludo estus perdita? ASLAKSEN (returnen de maldekstre) Sinjorino Rundholmen mem elspezos por la puncxo; -- sxi estas la plej proksima al tio, sxi diras. STENSG[*A]RD (frapita de penso) Sinjorino Rundholmen! La plej proksima al --! LUNDESTAD Kio? STENSG[*A]RD La ludo ne estas perdita, sinjoro Lundestad! (eksidas cxe la tablo dekstre kaj skribas) LUNDESTAD (mallauxte) Auxdu, Aslaksen; cxu vi akceptos ion en la gazeton por postmorgaux? ASLAKSEN Jes, je Dio, certe. Cxu gxi estas kruda? LUNDESTAD Certe ne kruda. ASLAKSEN Nu, sensignife; mi tamen akceptos gxin. LUNDESTAD Estas mia politika testamento; mi skribos gxin cxi-vespere (transiras la plankon) SERVISTINO (de maldekstre) Jen puncxo de la sinjorino. ASLAKSEN Hura; nun vivigxas la lokaj rilatoj! (Li metas la bovlon sur la mezan tablon, versxas por cxiuj, kaj dum la sekvo li ripetade trinkas. _Bastian Monsen_ intertempe envenis de dekstre.) BASTIAN (mallauxte) Nu, vi certe memoras mian leteron? ASLAKSEN Fidu; (frapas sian brustposxon) Jen mi havas gxin. BASTIAN Kaj do vi prizorgos gxin plej eble tuje; -- kiam vi vidas ke sxi estas libera, vi komprenas. ASLAKSEN Komprenas; komprenas! (krias) Venu! Jen la glasoj estas plenigitaj! BASTIAN Je la diablo, vi ne faros tion por nenio. ASLAKSEN Bone; bone. (al la servistino) Citronon, Karen; -- ventrapide! (Bastian malproksimigxas.) STENSG[*A]RD Auxdu vorton, Aslaksen; cxu vi preterpasos cxi tie morgaux vespere? ASLAKSEN Morgaux vespere? Jes, volonte. STENSG[*A]RD Bone; eniru kaj donu cxi tiun leteron al sinjorino Rundholmen. ASLAKSEN De vi? STENSG[*A]RD Jes. Metu gxin en la posxon. Jen, jen. Do morgaux vespere. ASLAKSEN Gxuste; estu trankvila. (_La servistino_ alportas la menditajxojn. _Stensg[*a]rd_ iras al la fenestro.) BASTIAN Nun, vi, -- cxu vi parolis al sinjorino Rundholmen? STENSG[*A]RD Parolis? Nu jes, mi iomete parolis -- BASTIAN Kaj kion vi opinias? STENSG[*A]RD Jes, -- ja, ni interrompigxis; mi ne povas diri al vi ion certan. BASTIAN Mi tamen provos; sxi multe bedauxras la vidvinan staton. Post horo mi deziras decidigi tion. STENSG[*A]RD Post horo? BASTIAN (vidas _sinjorinon Rundholmen_, kiu envenas de maldekstre) Tsxsx; nenion atentigu! (iras trans la planko) STENSG[*A]RD (al _Aslaksen_, mallauxte) Redonu al mi la leteron. ASLAKSEN Vi volas rehavi gxin? STENSG[*A]RD Jes, tuj; mi prizorgos gxin mem. ASLAKSEN Bonvolu; jen gxi estas. (_Stensg[*a]rd_ metas la leteron en la posxon kaj eniras inter la aliulojn.) SINJORINO RUNDHOLMEN (al _Bastian_) Kion do vi diras pri la baloto, Monsen? BASTIAN Cxion bonan; mi kaj Stensg[*a]rd estas bonaj amikoj, vi sciu. Mi ne mirus cxu li trovus lokon en la parlamento. SINJORINO RUNDHOLMEN Sed tion via patro certe ne sxatus. BASTIAN Ho patro, li havas tiom da feroj en la fajro. Cetere, se ili sendas Stensg[*a]rd, la honoro tamen restos en la familio, mi pensas. SINJORINO RUNDHOLMEN Kiel tio? BASTIAN Li iras svatante -- SINJORINO RUNDHOLMEN Dio do; cxu li ion diris? BASTIAN Jes; kaj mi promesis paroli por li; tio iros; mi certe opinias ke Ragna sxatas lin. SINJORINO RUNDHOLMEN Ragna? LUNDESTAD (proksimigxas) Nu; pri kio vi parolas tiel vigle, sinjorino Rundholmen? SINJORINO RUNDHOLMEN Imagu, li diras ke Stensg[*a]rd iras svatante -- LUNDESTAD Nu jes; sed la cxambelano ne estas facile fleksebla -- BASTIAN La cxambelano? LUNDESTAD Li eble konsideras sxin iom tro supera por ordinara advokato -- SINJORINO RUNDHOLMEN Kiu; kiu? LUNDESTAD La frauxlino; la filino, kompreneble. BASTIAN Li do ne svatas frauxlinon Bratsberg, mi scias? LUNDESTAD Je mia savo, li faras. SINJORINO RUNDHOLMEN Kaj pri tio vi sakras? BASTIAN Kaj al mi li diris --! Audu; mi parolu kun vi! (_Lundestad_ kaj _Bastian_ al la fono) SINJORINO RUNDHOLMEN (proksimigxas al Stensg[*a]rd) Vi devas stari garde, Stensg[*a]rd! STENSG[*A]RD Kontraux kiu? SINJORINO RUNDHOLMEN Kontraux malbonaj homoj; trovigxas personoj kiuj incidas kontraux vi. STENSG[*A]RD Ke ili faru, -- se ili nur ne incidas je iu certa. SINJORINO RUNDHOLMEN Kiu estas tiu? STENSG[*A]RD (sekrete donas la leteron al sxi) Jen; legu tion kiam vi estas sola. SINJORINO RUNDHOLMEN Ahx, tion mi ja sciis! (eniras dekstre) FERFAREJA ADMINISTRANTO RINGDAL (de dekstre) Nu, mi auxdas ke vi venkis, sinjoro advokato. STENSG[*A]RD Jes, mi faris, sinjoro administranto; kaj tion malgraux la klopodadoj de via altestimata cxefo. RINGDAL Pri kio li klopodadis? STENSG[*A]RD Por min forvocxdoni. RINGDAL Li uzas sian vocxdonrajton kiel cxiu ajn. STENSG[*A]RD Domagxe ke li versxajne ne pli ofte uzos gxin. RINGDAL Kion tio signifas? STENSG[*A]RD Mi pensas, cxar estas diverse pri la paperoj -- RINGDAL Pri la paperoj! Kiaj paperoj? Kion vi entreprenis? STENSG[*A]RD Ho, vi ne bezonas konduti kvazaux vi nenion komprenis. Cxu ne estas ventego atendinda? Bankroto en granda skalo? RINGDAL Nu, tion mi auxdas de cxiuj flankoj. STENSG[*A]RD Kaj cxu ne kaj la cxambelano kaj la grandkomercisto estas enmiksitaj? RINGDAL Permeso, cxu vi estas freneza? STENSG[*A]RD Nu, estas ja nature, ke vi provas kasxi tion. RINGDAL Kion tio utilus? Cxu tiajxo povas esti kasxata? STENSG[*A]RD Cxu tio do ne estas vero? RINGDAL Ecx ne silabo rilate al la cxambelano. Sed kial vi povus kredi tiajxon? Kiu kredigis tion al vi? STENSG[*A]RD Je la momento mi ne diras. RINGDAL Indiferente. Sed en kiu ajn kiu tion faris, sube kusxas iu intenco. STENSG[*A]RD Intenco --! RINGDAL Jes, pripensu; cxu ne estas iu, kiu konsiderus avantagxon teni vin for de la cxambelano --? STENSG[*A]RD Je mia savo; jes, jes; estas! RINGDAL La cxambelano funde alte taksas vin -- STENSG[*A]RD Cxu li faras? RINGDAL Jes, kaj tion oni volas interrompi; -- oni bazigas sin sur tio, ke vi ne konas la rilatojn cxi tie, kaj ke vi estas ekflamigxema kaj kredema; ke -- STENSG[*A]RD Ho, tiuj sauxroj! Kaj sinjorino Rundholmen kiu havas mian leteron! RINGDAL Kiun leteron? STENSG[*A]RD Ho, nenion. Sed ankoraux ne estas tro malfrue! Kara sinjoro Ringdal, cxu vi renkontos la cxambelanon cxi-vespere? RINGDAL Certe. STENSG[*A]RD Diru al li, ke estas nur frazajxo, tiuj minacoj pri kiuj li certe scias; diru al li, ke morgaux mi venos mem por cxion klarigi. RINGDAL Cxu vi venos? STENSG[*A]RD Jes, por pruvi al li; -- ahx, pruvi! Jen, sinjoro Ringdal; donu al la cxambelano cxi tiun kambion de mi. RINGDAL La kambion --! STENSG[*A]RD Jes, jes; estas io kion vi ne komprenas; sed nur donu gxin al li -- RINGDAL Vere, sinjoro Stensg[*a]rd -- STENSG[*A]RD Kaj vi nur aldonu cxi tiujn simplajn vortojn de mi: estas tiel ke mi agas kontraux tiuj homoj, kiuj volas forvocxdoni min el la elektul-baloto. RINGDAL Vi povas fidi tion. (eliras fone) STENSG[*A]RD Jen auxdu, sinjoro Hejre, -- kiel vi povis imagigi al mi tiun historion pri la cxambelano? DANIEL HEJRE Kiel mi povis imagigi al vi --? STENSG[*A]RD Jes, efektive; tio estas ja la plej nigra mensogo -- DANIEL HEJRE Ej; jen vidu; gxojigas min kore! Imagu, sinjoro Lundestad, ke estas mensogo, tio pri la cxambelano. LUNDESTAD Tsxsx; malgxusta spuro; efektive gxi estas pli proksima. STENSG[*A]RD Kiel pli proksima? LUNDESTAD Mi nenion scias! sed oni parolas pri sinjorino Rundholmen -- STENSG[*A]RD Cxu! DANIEL HEJRE Nu, cxu mi ne antauxdiris tion! Tiuj rilatoj kun la proprietulo en Storli -- LUNDESTAD Li forveturis cximatene, antaux ol tagigxis -- DANIEL HEJRE Kaj la familio eliris por sercxi lin -- LUNDESTAD kaj la filo aferadas por prizorgi sian fratinon -- STENSG[*A]RD Prizorgi! "Morgaux", sxi diris; kaj sxia maltrankvilo por la patro --! DANIEL HEJRE He-he; vidu ke li eble iris por pendigi sin! ASLAKSEN Cxu iu pendigis sin? LUNDESTAD Sinjoro Hejre diras ke Monsen en Storli -- PROPRIETULO MONSEN (de la fono) Cxampanon sur la tablon! ASLAKSEN kaj PLURAJ Monsen! MONSEN Jes, Monsen, jes! Cxampanomonsen! Monomonsen! Vino, pro diabla hauxto kaj osto! DANIEL HEJRE Sed, altestimata --! STENSG[*A]RD Vi! De kie vi venas? MONSEN De komercado! Enspezis cent mil! Hej; morgaux mi faros resonan tagmangxon en Storli. Cxiuj estas invitataj. Cxampanon, mi diras! Gratulon al vi, Stensg[*a]rd, Vi ja farigxis elektulo. STENSG[*A]RD Jes, mi klarigos al vi -- MONSEN Pa; cxu tio koncernas min? Vino? Kie estas sinjorino Rundholmen? (volas eniri maldekstre) LA SERVISTINO (kiu jxus elvenis) Neniu envenu; la sinjorino sidas legante leteron -- BASTIAN Ho, morto kaj plago! (al la fono) STENSG[*A]RD Cxu sxi legas leteron? LA SERVISTINO Jes, kaj krome sxi estas tute konfuzita. STENSG[*A]RD Adiaux, sinjoro Monsen; morgaux tagmangxon en Storli -- MONSEN Adiaux; morgaux! STENSG[*A]RD (mallauxte) Sinjoro Hejre, bonvolu fari al mi servon. DANIEL HEJRE Certe, certe. STENSG[*A]RD Kolorigu min iom nigra por sinjorino Rundholmen; parolu iom dubesence pri mi; -- vi faras tion tiel elegante. DANIEL HEJRE Kio diable estas tio? STENSG[*A]RD Mi havas miajn kialojn; estas sxerco, mi diru, -- veto kun -- kun iu al kiu vi havas neamikajn sentojn. DANIEL HEJRE Aha, mi komprenas --; suficxe dirite! STENSG[*A]RD Do, nenion koruptigu; nur igu sxin iom dubema en sia estimo pri mi; iomete necerta gxis plue, vi komprenas. DANIEL HEJRE Fidu min; estos por mi kora plezuro -- STENSG[*A]RD Dankon, dankon, gxis plue! (transen al la tablo) Sinjoro Lundestad, ni du interparolos morgaux antauxtagmeze cxe la cxambelano. LUNDESTAD Cxu vi havas esperon? STENSG[*A]RD Trioblan! LUNDESTAD Trioblan? Sed mi ne komprenas -- STENSG[*A]RD Ne bezonigxas; de nun mi helpos min mem. (elen en la fono) MONSEN (apud la puncxujo) Ankoraux glasplenon, Aslaksen! Kie estas Bastian? ASLAKSEN Li elkuris. Sed mi havas leteron prizorgendan por li. MONSEN Cxu vi havas? ASLAKSEN Al sinjorino Rundholmen. MONSEN Nu, fine! ASLAKSEN Sed ne antaux morgaux vespere, li diris; nek pli frue nek pli malfrue; gxustatempe! Je via sano! DANIEL HEJRE (al _Lundestad_) Kia diabla sekretado estas tio inter tiu sinjoro Stensg[*a]rd kaj sinjorino Rundholmen. LUNDESTAD (pli mallauxte) Li svatas sxin. DANIEL HEJRE Cxu mi ne imagis? Sed li petis min nigrigi sin, suspektigi sin --; suficxe dirite -- LUNDESTAD Kaj tion vi promesis? DANIEL HEJRE Jes, kompreneble. LUNDESTAD Lauxdire li estas dirinta pri vi, ke kion vi promesas oriente, vi plenumas okcidente. DANIEL HEJRE He-he; la kara animo, -- efektive cxi tiun fojon li estos miskalkulinta. SINJORINO RUNDHOLMEN (kun malfermita letero; cxe la pordo maldekstre) Kie estas advokato Stensg[*a]rd? DANIEL HEJRE Li kisis vian servistinon kaj foriris, sinjorino Rundholmen! Kurteno KVINA AKTO (Granda akceptejo cxe la cxambelano. Enirejo en la fono; pordoj dekstre kaj maldekstre.) (_Ferfareja administranto Ringdal_ staras apud tablo foliumante paperojn. Iu frapas.) RINGDAL Envenu! DOKTORO FJELDBO (de la fono) Bonan matenon! RINGDAL Bonan matenon, sinjoro doktoro! FJELDBO Nu, cxio bone statas? RINGDAL Jes, dankon; suficxe bone; sed -- FJELDBO Sed? RINGDAL Jes, vi ja certe auxdis la grandan novajxon? FJELDBO Ne! Kio estas tio? RINGDAL Cxu? Vi ne auxdis pri tio, kio okazis en Storli? FJELDBO Ne! RINGDAL Monsen forkuris cxinokte. FJELDBO Forkuris? Monsen? RINGDAL Forkuris. FJELDBO Sed bona Dio --? RINGDAL Strangaj onidiroj cirkulis jam hieraux; sed jen Monsen revenis; li estas sciinta simuli -- FJELDBO Sed la kialo? La kauxzo? RINGDAL Nemezurebla perdo en cxarpentajxa komerco, dirigxas; paro da firmaoj en Kristianio cxesis kaj jen -- FJELDBO Kaj li forkuris! RINGDAL Foren al Svedlando, versxajne. Cximatene venis la auxtoritatoj al Storli; oni registras kaj sigelas -- FJELDBO Kaj la malfelicxa familio --? RINGDAL La filo vere cxiam tenis sin ekstere; almenaux nun li sxajnigas kvazaux nenio okazis mi auxdas. FJELDBO Jes, sed la filino? RINGDAL Tsxsx; la filino estas cxi tie. FJELDBO Cxi tie? RINGDAL La familia instruisto kondukis sxin kaj la etulojn cxi tien cximatene; la frauxlino zorgis pri ili en silento. FJELDBO Kaj kiel sxi eltenas tion cxi? RINGDAL Ho, mi pensas, suficxe tolere. Vi povas kompreni, ke post la traktado kiun sxi spertis hejme --; kaj krome mi povas rakonti al vi, ke sxi -- Tsxsx; jen la cxambelano. LA CXAMBELANO (de maldekstre) Jen vi estas, kara doktoro! FJELDBO Jes, mi venis suficxe frue. Cxu mi rajtas felicxigi vin pri la datreveno de via naskigxo, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO Ho, Dio zorgu pri la felicxo kiun tiu portos; sed dankon al vi; mi scias ke vi deziras al mi cxion bonan. FJELDBO Kaj cxu mi kuragxas demandi al vi, sinjoro cxambelano -- LA CXAMBELANO Unue vorton; de nun vi delasu tiun titolon. FJELDBO Kion tio signifas? LA CXAMBELANO Mi estas ferfareja posedanto, gxuste kaj rekte. FJELDBO Ho, sed kia absurdajxo do estas tio cxi? LA CXAMBELANO Mi rezignis titolon kaj oficon. Mia humila letero sendigxos jam hodiaux. FJELDBO Pri tio vi tamen devus iomete dormi. LA CXAMBELANO Kiam mia regxo montris al mi la gracon akcepti min en sian plej proksiman medion, tio okazis pro la reputacio, kiun mia familio dum longa parencaro estis sciinta konservi. FJELDBO Jes, kaj kio krome? LA CXAMBELANO Mia familio estas malhonorigita, same multe kiel proprietulo Monsen. Jes, vi do auxdis pri Monsen? FJELDBO Jes, mi auxdis. LA CXAMBELANO (al _Ringdal_) Cxu oni nenion pli scias? RINGDAL Nenion alian ol ke li tiras kun si vicon da junaj bienuloj. LA CXAMBELANO Kaj mia filo? RINGDAL Via filo sendis al mi kvitigon. Li povas pagi al cxiu ajn la sxuldon; sed nenio restos. LA CXAMBELANO Hm. Do bonvolu pretskribi mian petskribon. RINGDAL Estos farata. (elen tra la antauxa pordo dekstre) FJELDBO Sed cxu vi pripensis? Cxio povas ja esti arangxata en silento. LA CXAMBELANO Cxu? Cxu mi povas fari min mem nescia pri kio okazis? FJELDBO Ho, kio estas do okazinta? Li ja skribis al vi, kaj konfesis sian malkonsiderecon, petegis pri pardono; tio cxi estas ja la sola fojo kiam li faris sin kulpa pri tiajxo; kio do estas, mi demandas? LA CXAMBELANO Cxu vi volis agi kiel mia filo agis? FJELDBO Li ne volas tion refari; tio estas la cxefa afero. LA CXAMBELANO Kaj el kio scias vi ke li ne volas refari tion? FJELDBO Se ne el io alia, mi scias tion el la sceno, kiun vi mem rakontis al mi; tiun pri via bofilino. Kio ajn kio rezultos el tio, li tamen skuigxas al sincereco. LA CXAMBELANO (pasxadante) Mia bedauxrinda Selma! Nia trankvila paco kaj felicxo forjxetita! FJELDBO Estas io kio rangas pli alte. Tiu felicxo estis sxajno. Jes, mi diru al vi: Sur tio, kiel sur multo alia vi konstruis sur kava fundo; vi estis blindigita kaj fiera, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO (haltas) Mi? FJELDBO Jes, vi! Vi insistis pri la honesteco de via familio; sed kiam estis tiu honesteco metita sur provo? Cxu vi scias, ke gxi tolerus la tenton? LA CXAMBELANO Vi povas sxpari al vi cxian predikon, sinjoro doktoro; la eventoj de la lastaj tagoj ne pasis sur mi senspure. FJELDBO Tion ankaux mi kredas; sed permesu ke tio montru sin en iom pli milda jugxo kaj en pli klara konscio. Vi riprocxas vian filon; sed kion vi faris por tiu filo? Vi zorgis por eduki liajn talentojn, sed ne por fondi en li karakteron. Vi faris prelegojn pri kio li sxuldas al sia honesta familio; sed vi ne kondukis, fleksigis kaj formis lin tiel, ke farigxis subkonscia neceso konduti honeste. LA CXAMBELANO Cxu tion vi opinias? FJELDBO Mi kaj kredas kaj tion scias. Sed estas ja tiel ordinare cxi tie; oni akceptas la taskon _lerni_ anstataux _esti_. Ni vidas al kio tio kondukas; ni vidas tion en la centoj da talentaj homoj, kiuj nur duone evoluis, kaj estas io en sentoj kaj animstatoj kaj io tute alia en ago kaj kondutmaniero. Jen vidu Stensg[*a]rd -- LA CXAMBELANO Stensg[*a]rd, jes! Kion vi diras pri Stensg[*a]rd? FJELDBO Flikajxo. Mi konas lin ekde la infaneco. Lia patro estis velka sentauxgulo, mizerulo, iu neniu; li komercis etan detalejon kaj flanke pruntedonadis; aux pli gxuste, estis la edzino kiu komercis. Sxi estis krudeca virino, la plej nevirina kiun mi iam konis. La edzon sxi sukcesis meti sub kuratorecon; neniu kora penso ekzistis en sxi. En tiu hejmo Stensg[*a]rd elkreskis. Krome li vizitis la gimnazion. "Li studu," diris la patrino; "li farigxu lerta enkasisto." Malbeleco en la hejmo; altigxo en la lernejo; la animo, la karaktero, la volo, la talentoj, -- cxio disen tirita. Al kio alia povis tio konduki, krom al disigxo en la personeco? LA CXAMBELANO Mi ne scias al kio tio povus konduki. Sed mi sxatus scii kio estas suficxe bona por vi. El Stensg[*a]rd oni povas nenion atendi; ecx ne el mia filo; sed el vi kompreneble; el vi --! FJELDBO Jes, el mi; gxuste el mi. Ho, vi ne devas rideti; mi ne fanfaronas; sed mi ricevis tion kio fondas la ekvilibron, kaj faras onin certa. Mi elkreskis en simpla mezklasa familio. Mia patrino estas virino tute kaj fide; hejme cxe ni neniam estis deziroj transen de la talentoj; neniu postulo pereis sur la sxero de la rilatoj, neniu morto perturbis postlasante malplenecon kaj senecon en la rondo. Tie estis amo al beleco; sed gxi kusxis intime en la vivkoncepto, ne flanke de gxi; tie estis nek la ekscesoj de la intelekto nek de la animstato -- LA CXAMBELANO Jen, jen; do tial vi farigxis tiel senmezure perfekta? FJELDBO Fore de tio mi min imagas. Mi nur diras, ke la vivkondicxoj prezentis sin tiel senfine favoraj por mi; kaj tion mi sentas kiel respondecon. LA CXAMBELANO Ke tiel estu; sed cxar Stensg[*a]rd neniun tian respondecon havas, tiam estas des pli bele, ke li tamen -- FJELDBO Kion? Kiajxon? LA CXAMBELANO Vi prijugxas lin false, mia bona doktoro! Jen vidu. Kion vi diras pri tio cxi? FJELDBO La kambio de via filo? LA CXAMBELANO Jes, gxin li sendis min reen. FJELDBO Libervole? LA CXAMBELANO Libervole kaj sen kondicxoj. Bele; noble; -- kaj tial de hodiaux mia domo staros malferma por li. FJELDBO Pripensu! Pro vi mem kaj pro via filino -- LA CXAMBELANO Ho preterlasu min! Laux ecoj li multe antauxas vin; almenaux li malferme aliras; sed vi, vi aliras kasxe. FJELDBO Mi? LA CXAMBELANO Jes, vi! Farigxis la estranto en cxi tiu domo; Vi eliras kaj envenas; mi petas vian konsilon en cxio ajn, -- kaj tamen -- FJELDBO Nu ja, tamen? LA CXAMBELANO Tamen estas io kasxe cxe vi; io damnita; io -- io distingita kiun mi tute ne sxatas! FJELDBO Sed pliklarigu do! LA CXAMBELANO Mi? Estas vi kiu priklarigus, nepre! Sed nun estu por vi kiel estas. FJELDBO Sinjoro cxambelano, ni du ne komprenas unu la alian. Mi ne havas kambion por resendi; sed povus okazi, ke mi alportus ecx pli grandan oferon. LA CXAMBELANO Cxu? Per kio? FJELDBO Per silento. LA CXAMBELANO Per silento. Cxu mi diru al vi kion mi dezirus? Farigxi kruda, sakri, eniri la asocion de la junuloj! Vi estas distingita rigidnukulo, sinjoro farejkuracisto; -- kaj tio ne konvenas en nia libereca asocio. Jen Stensg[*a]rd; li ne estas tia; kaj tial li povos veni en cxi tiun domon; li devos --; li devos --! Ho, mi ne emas, je mia benata felicxo --! Nun estu por vi kiel estas; kiel oni sternas, oni dormas. LUNDESTAD (de la fono) Felicxo pri la tago, sinjoro cxambelano! Permesu ke mi deziras al vi honoron kaj cxion bonan -- LA CXAMBELANO Ho, je diablo, -- mi preskaux diris. Cxio estas flikajxo, mia kara Lundestad. Nenio funde toleras provon en cxi tiu mondo. LUNDESTAD Jes, tiel ankaux diras la kreditoroj de proprietulo Monsen. LA CXAMBELANO Jes, tio cxi pri Monsen! Cxu tio ne frapis vin kiel fulmo? LUNDESTAD Ho, vi jam longe antauxdiris tion, vi, sinjoro cxambelano. LA CXAMBELANO Hm, hm; -- jes, certe mi faris; ne estas pli longe ol de antauxhieraux ke li venis pete -- FJELDBO Eble por savigxi. LUNDESTAD Neeblus; li sinkis tro profunden; -- kaj tio kio okazas, efektive estas la plej bona. LA CXAMBELANO Bone efiku! Cxu vi ankaux trovas tion la plej bona ke vi venkigxis en la elekto hieraux? LUNDESTAD Mi ja ne venkigxis; cxio iris ja laux mia propra volo. Kun Stensg[*a]rd oni ne kornobatu; li havas tion, por kio ni aliuloj devas mordi niajn fingrojn. LA CXAMBELANO Nu, tiun esprimon mi ne tute komprenas --? LUNDESTAD Li havas la kapablon kuntiri la homamason. Kaj cxar li estas tiel bonsxanca, ke li nek malhelpigxas de karaktero aux de konvinko aux de socia stato, estas tre facile por li esti liberala. LA CXAMBELANO Mi vere opinius, ke ankaux ni estas liberalaj. LUNDESTAD Je Dio, ni estas liberalaj, sinjoro cxambelano; neniu dubo pri tio. Sed pri tio estas direnda, ke ni estas nur liberalaj en la nomo de ni mem; sed nun Stensg[*a]rd venas kaj estas liberala en la nomo ankaux de aliuloj. Tio estas la nova en la afero. LA CXAMBELANO Kaj tiun renversadon vi volas subteni? LUNDESTAD Mi legis en malnovaj libroj pri historio, ke en pli fruaj tempoj estis homoj kiuj povis elsorcxi fantomojn; sed ili ne povis ilin reen forsorcxi. LA CXAMBELANO Sed kara Lundestad, kiel povas vi, kiel erudita viro --? LUNDESTAD Mi ja scias ke tio estas papista supersticxo, sinjoro cxambelano; sed estas pri novaj ideoj kiel pri fantomoj; oni ne povas reen forsorcxi ilin; kaj tial oni devas arangxi sin kun ili plej eble bone. LA CXAMBELANO Jes, tamen nun kiam Monsen estas falinta, kaj versxajne la tuta sekvantaro de perturbuloj kun li -- LUNDESTAD Se Monsen estus falinta du aux tri tagojn pli frue, multo estus alia. LA CXAMBELANO Bedauxrinde; vi estis tro rapida -- LUNDESTAD Mi havis ankaux konsiderojn rilate al vi, sinjoro cxambelano. LA CXAMBELANO Rilate al mi? LUNDESTAD Nia partio devas konservi sian honestecon en la okuloj de la homoj. Ni reprezentas la malnovan, fundamente fiksan norvegan honestecon. Se mi estus perfidinta Stensg[*a]rd, -- vi ja scias ke li havas certan paperon -- LA CXAMBELANO Nun ne plu. LUNDESTAD Kio? LA CXAMBELANO Jen gxi estas. LUNDESTAD Cxu li sendis gxin reen al vi? LA CXAMBELANO Jes. Persone li estas honestulo; tiun ateston mi devas doni al li. LUNDESTAD (pripensante) Advokato Stensg[*a]rd havas bonajn talentojn. STENSG[*A]RD (de la fono; haltas apud la pordo) Cxu vi permesas ke mi proksimigxu? LA CXAMBELANO (al li) Vi sekure povas. STENSG[*A]RD Kaj vi volas akcepti gratulon de mi? LA CXAMBELANO Mi volas. STENSG[*A]RD Do akceptu gxin varme kaj korege! Kaj kruce forstreku cxiujn skribajn stultajxojn -- LA CXAMBELANO Mi tenas min al agoj, sinjoro Stensg[*a]rd. STENSG[*A]RD Ho Dio benu vin! LA CXAMBELANO Kaj ekde hodiaux -- cxar vi tiel deziras -- ekde hodiaux vi estos kiel hejme cxi tie. STENSG[*A]RD Cxu permesigxas? Cxu permesigxas? (oni frapas) LA CXAMBELANO Envenu! (Pluraj viroj el la komunumo, membroj de la urba konsilantaro k.t.p. _La cxambelano_ iras al ili renkonte, akceptas gratulojn kaj parolas kun ili.) TORA (kiu dume estas enveninta per la plej malantauxa pordo maldekstre) Sinjoro Stensg[*a]rd, permesu ke mi dankas vin silente. STENSG[*A]RD Vi sinjorino! TORA Patro diris al mi kiel bele vi kondutis. STENSG[*A]RD Sed --? TORA Ahx, kiom ni misjugxis vin! STENSG[*A]RD Cxu vi --? TORA Vi ja mem kulpis; -- ne, ne; la kulpo estis nia. Ho, kiel kore mi dezirus rebonigi tion. STENSG[*A]RD Vi volis? Vi volis mem? Cxu vere ke vi volis --? TORA Cxiuj; se ni vere povus -- LA CXAMBELANO Refresxigajxoj al la sinjoroj, mia infano! TORA Jen ili baldaux. (Sxi reiras al la pordo, de kie baldaux poste envenas la servistino kun vino kaj bakajxoj, kiujn sxi ofertas cxirkauxe dum la sekvanta sceno.) STENSG[*A]RD Kara, lerta Lundestad; mi sentas min kiel venkinta dio! LUNDESTAD Tia vi certe sentis vin ankaux hieraux. STENSG[*A]RD Pa; hodiaux estas io alia; la plej bona, la kulmino! La gloro, la brilo super la vivo! LUNDESTAD Oho; pensoj pri amo? STENSG[*A]RD Ne pensoj! Felicxo, felicxo; amofelicxo! LUNDESTAD Do bofrato Bastian portis al vi la respondon? STENSG[*A]RD Bastian --? LUNDESTAD Jes, li sugestis pri io hieraux; li estis ja promesinta paroli por vi al knabineto. STENSG[*A]RD Ho, babilajxo -- LUNDESTAD Ne timu min. Se vi tion ankoraux ne scias, mi povas tion diri al vi; vi venkis, sinjoro Stensg[*a]rd; Mi tion scias de Ringdal. STENSG[*A]RD Kion vi havas de Ringdal? LUNDESTAD Frauxlino Monsen donis sian "Jes". STENSG[*A]RD Kion vi diras? LUNDESTAD Sian "Jes", mi diras. STENSG[*A]RD Jes? Jes? Kaj la patro forkurinta! LUNDESTAD Sed ne la filino. STENSG[*A]RD Sian "Jes"! Meze en tia familia skandalo! Kiel nevirinece! Tiajxo ja forpusxus cxiun ajn senteman viron. Sed estas miskompreno la tuta afero. Mi neniam petis al Bastian --; kiel do povis tiu bruto --? Nu sensignife, ne rilatas al mi; por kio li faris li devas mem respondeci. DANIEL HEJRE (de la fono) He-he; granda kunveno; jes, kompreneble; oni prezentas sin, oni flatas, kiel oni diras. Eble ankaux mi permesigxas -- LA CXAMBELANO Dankon, dankon, malnova amiko! DANIEL HEJRE Je Dio, vi altestimata; ne tro sobigxu. (novaj gastoj venas) Jen ni havas la asistantojn de la justeco; -- la ekzekucia potenco --; nu suficxe! (al _Stensg[*a]rd_) Aha, mia kara, felicxa juna sinjoro; cxu jen vi estas? Vian manon! Akceptu la aserton de nesxajnigita gxojo de maljunulo. STENSG[*A]RD Pri kio? DANIEL HEJRE Hieraux vi petis min paroli iom dubesence pri vi al sxi, kiun vi ja scias -- STENSG[*A]RD Nu jes, jes; kio sekve? DANIEL HEJRE Estis por mi korega gxojo plenumi vian deziron -- STENSG[*A]RD Kio sekve; kio sekve, mi demandas? Kiel sxi reagis? DANIEL HEJRE Kiel amanta virino, kompreneble! ekploris; frapsxlosis la pordon; volis nek respondi nek montri sin -- STENSG[*A]RD Ho, dankon al Dio! DANIEL HEJRE Vi estas barbara! Meti vidvinan koron al tia kruela provo; konduti tiel en gxuo de la suferoj de la jxaluzo --! Sed la amo havas okulojn kiel kato; suficxe dirite; cxar hodiaux kiam mi preteriris, staris sinjorino Rundholmen fresxa kaj floranta en la malferma fenestro kombante siajn harojn; lauxsxajne iu marvirino, se permesigxas tion diri; -- ho, jen tauxga virino! STENSG[*A]RD Nu? Kaj kio plue? DANIEL HEJRE Nu, sxi ridis kvazaux obsedita; kaj strecxe sxi suprenlevis leteron kaj kriis: Svatpropona letero, sinjoro Hejre; mi fiancxinigxis hieraux! STENSG[*A]RD Kio? Fiancxinigxis? DANIEL HEJRE Koran gratulon, juna sinjoro; gxojigas min nepriskribeble, ke mi estas la unua, kiu povus anonci al vi -- STENSG[*A]RD Stultajxo! Estas nur babilajxo! DANIEL HEJRE Kio estas nur babilajxo? STENSG[*A]RD Vi ne komprenis sxin; aux sxi ne komprenis --! Cxu vi estas freneza? Nun kiam Monsen falis, versxajne ankaux sxi -- DANIEL HEJRE Ne, je mia savo sxi ne, sinjoro! Sinjorino Rundholmen staras sur solidaj piedoj. STENSG[*A]RD Egale. Miaj pensoj iras en tute alia direkto. Tio pri la letero estis nur sxerco, veto, tion vi ja auxdis. Kara sinjoro Hejre, faru al mi la servon ne paroli al iu ajn pri tiu stulta historio. DANIEL HEJRE Komprenas; komprenas! Estu tenata sekrete; jen kion oni nomas romantiko. Ahx ja; la junuloj volas cxiam esti poeziemaj! STENSG[*A]RD Jes, jes; silentu nur; mi rekompencos vin por tio, -- procesi por vi --; Tsxsx; mi fidas vin. (foriras) LA CXAMBELANO (kiu dume parolis kun _Lundestad_) Ne, Lundestad, -- _tion_ mi vere ne povas kredi. LUNDESTAD Nun mi sakris, sinjoro cxambelano! Mi havas tion de la busxo de Daniel Hejre mem. DANIEL HEJRE Kion vi havas de mia busxo, se mi rajtas demandi? LA CXAMBELANO Diru al mi, -- cxu advokato Stensg[*a]rd montris al vi kambion hieraux? DANIEL HEJRE Jes, morto kaj plago, tio estas vero! Kiel tio rilatas al la afero? LA CXAMBELANO Mi diros al vi poste. Sed vi ja diris al li -- LUNDESTAD Vi kredigis lin ke gxi estas falsa? DANIEL HEJRE Pa; nekulpa sxerco, por igi lin iom konfuza en la ebrio de sia venko -- LUNDESTAD Sed vi ja diris, ke ambaux subskriboj estas falsaj? DANIEL HEJRE Jes, pro diablo, kial ne same bone ambaux kiel nur unu? LA CXAMBELANO Do tiel! LUNDESTAD (al _la cxambelano_) Kaj kiam li _tion_ auxdis -- LA CXAMBELANO -- kaj jen li donis la kambion al Ringdal! LUNDESTAD La kambion kiun li ne plu povis uzi por minaco. LA CXAMBELANO Aktoras grandanima; trompas min denove; -- malfermigas aliron en mian domon; devigas min esti dankema, -- tiu, tiu --! Kaj tiu persono --! DANIEL HEJRE Sed kion do signifas tiu ridindiga gestado, altestimata? LA CXAMBELANO Poste; poste, kara amiko! (tiras _Lundestad_ flanken) Kaj tiun personon vi protektas, pusxas antauxen, helpas supren! LUNDESTAD Kaj cxu vi mem do? LA CXAMBELANO Ho, mi sxatus --! LUNDESTAD (montras al _Stensg[*a]rd_, kiu parolas kun _Tora_) Vidu jen. Kiun penson kredas vi, ke homoj nun sekrete faras --? LA CXAMBELANO El tiuj pensoj mi ilin elpelos. LUNDESTAD Tro malfrue, sinjoro cxambelano; li helpas sin antauxen per perspektivoj kaj sxajnoj kaj versxajneco -- LA CXAMBELANO Ankaux mi povas manovri, sinjoro bienulo Lundestad! LUNDESTAD Kion vi volas fari? LA CXAMBELANO Atentu (iras al _Fjeldbo_) Sinjoro fareja kuracisto Fjeldbo, -- bonvolu fari al mi servon. FJELDBO Kun gxojo! LA CXAMBELANO Do forpelu la ulon tie. FJELDBO Stensg[*a]rd? LA CXAMBELANO Jes, la cxarlatanon; mi ne toleras auxdi lian nomon; forpelu lin! FJELDBO Sed kiel povas mi --? LA CXAMBELANO Tio estas via propra afero; mi permesas al vi liberajn manojn -- FJELDBO Liberajn manojn! Vi tion faras? En cxio ajn? LA CXAMBELANO Jes, pro diablo; jes! FJELDBO Vian manon por tio, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO Jen gxi. FJELDBO Je Dio do; nun aux neniam! (lauxte) Permesu ke mi cximomente okupas la atenton de la cxeestantoj? LA CXAMBELANO Doktoro Fjeldbo parolas! FJELDBO Mi havas la gxojon kun la kunsento de cxambelano Bratsberg informi al vi pri mia fiancxigxo kun lia filino. (Ekkrioj de surprizo. _Tora_ eligas etan krion; _la cxambelano_ estas ion ekdironta, sed ekhaltas. Bruo kaj gratuloj.) STENSG[*A]RD Fiancxigxo! _Via_ fiancxigxo --! DANIEL HEJRE Kun de la cxambelano perm-- --? Kun via --? Kun -- kun --? LUNDESTAD Cxu la doktoro perdis la prudenton? STENSG[*A]RD Sed, sinjoro cxambelano --? LA CXAMBELANO Kion povas mi fari? Mi estas liberalulo. Mi aligxas al la asocio de la junuloj! FJELDBO Dankon, dankon, -- kaj pardonon! LA CXAMBELANO Ni trovigxas nun en la tempo de asocioj, sinjoro advokato; la libera konkuro vivu! TORA Ho, mia benata patro! LUNDESTAD Jes, ni ankaux trovigxas en la tempo de gefiancxigxoj; mi povas anonci kroman gefiancxigxon -- STENSG[*A]RD Estas elpensajxo! LUNDESTAD Certe ne; la fiancxinigxo de frauxlino Monsen -- STENSG[*A]RD Mensogo; mensogo mi diras! TORA Ne, patro; estas vero; ambaux cxeestas. LA CXAMBELANO Kiuj? Kie? TORA Ragna kaj kandidato Helle. Jen interne -- (al la plej supera pordo dekstre) LUNDESTAD Kandidato Helle? Li do --! LA CXAMBELANO Kaj cxi tie; cxe mi! (al la pordo) Elvenu, karaj infanoj! RAGNA (timema retiras sin) Ho, ne, ne; cxeestas tiom da homoj! LA CXAMBELANO Neniun timemon; vi ne havas sxuldon por la okazintajxoj? KANDIDATO HELLE Sinjoro cxambelano, sxi estas nun senhejma. RAGNA Ho, zorgu pri ni! LA CXAMBELANO Mi faros. Koregan dankon, ke vi rifugxis al mi! DANIEL HEJRE Jes, je mia savo, ni vivas en la tempo de la gefiancxigxoj; mi povas ecx kompletigi la liston -- LA CXAMBELANO Kio? Vi? Je via agxo; -- kia nepripensemo! DANIEL HEJRE Ho --! Suficxe dirite. LUNDESTAD La ludo estas perdita, sinjoro Stensg[*a]rd. STENSG[*A]RD Cxu? (lauxte) Ne, nun _mi_ kompletigu la liston, sinjoro Daniel Hejre! Informon, sinjoroj; ankaux mi atingis al havenon. LA CXAMBELANO Kiel? STENSG[*A]RD Oni ludas duoblan ludon; oni kasxas siajn verajn intencojn, kiam tio bezonigxas. Mi konsideras tion permesebla, kiam tio farigxas en la servo de la komuna bono. Mia vivtasko kusxas destinita antaux mi, kaj por mi tiu antauxas kion ajn. Mia agado estas dedicxita al tiu cxi distrikto; klareco estu portata en la fermentadon de la ideoj. Sed tiun faron ne kapablas aventuristo. La civitanoj devas aligxi cxirkaux unu el siaj propraj. Tial mi ligis min fikse kaj neniam mallige al la interesoj cxi tie, -- ligis min per la ligiloj de la koro. Se mi kauxzis miskomprenon cxe kelkiuj, vi devas pardoni min. Ankaux mi estas fiancxigita. LA CXAMBELANO Vi? FJELDBO Fiancxigita! DANIEL HEJRE Atestigxas. LA CXAMBELANO Sed kiel --? FJELDBO Fiancxigita? Kun kiu? LUNDESTAD Cxu do ne estas? STENSG[*A]RD Frukto de konsideroj de koro kaj prudento. Jes, miaj elektuloj, mi estas fiancxigita al vidvino sinjorino Rundholmen. FJELDBO Kun sinjorino Rundholmen! LA CXAMBELANO La vidvino de la kampara komercisto? LUNDESTAD Hm. Nu tiel! LA CXAMBELANO Sed mi konfuzigxas en cxio tio. Kiel povis vi do --? STENSG[*A]RD Manovro, sinjoro ferfareja posedanto! LUNDESTAD Li havas bonajn talentojn. LIBROPRESISTO ASLAKSEN (enrigardas cxe la pordo en la fono) Mi petas multfojan pardonon -- LA CXAMBELANO Nu, envenu, Aslaksen! Cxu ankaux vi volas gratuli? ASLAKSEN Ne, je Dio, tiel kruda mi ne estas. Sed mi devas nepre paroli kun sinjoro Stensg[*a]rd. STENSG[*A]RD Poste; vi povas atendi ekstere. ASLAKSEN Ne, morto kaj plago, mi devas diri al vi -- STENSG[*A]RD Fermu vian busxon! Kia altrudemo estas tio cxi? -- Jes, sinjoroj, tiel strangaj estas la vojoj de la sorto. La distrikto kaj mi bezonis firman kaj dauxran ligon inter ni; mi renkontis maturan virinon, kiu povus krei hejmon por mi. Nun mi estas forjxetinta la veston de aventuristo, kaj jen vi havas min meze inter vi, kiel la simpla homo el la popolo. Prenu min. Mi estas preta stari aux fali sur kiu ajn posteno, kie via fido postenigus min. LUNDESTAD Li venkis. LA CXAMBELANO Vere, mi devas diri -- (al la servistino, kiu proksimigxis al li de la pordo en la fono) Nu, nu; kio estas? Kial vi subridas? LA SERVISTINO Sinjorino Rundholmen -- LA CXIRKAUXSTARANTOJ Sinjorino Rundholmen? LA CXAMBELANO Cxu sxi? LA SERVISTINO Sinjorino Rundholmen staras ekstere kun sia fiancxo -- LA PLIMULTO (parolante samtempe) Fiancxo? Sinjorino Rundholmen? Sed kiel --? STENSG[*A]RD Kia babilajxo! ASLAKSEN Jes, mi ja diris al vi -- LA CXAMBELANO (al la pordo) Envenu; envenu! (_Bastian Monsen_ kun _sinjorino Rundholmen_ cxe la brako venas de la fono; gxenerala konfuzo.) SINJORINO RUNDHOLMEN Jes, sinjoro cxambelano, vi do ne farigxu kolera -- LA CXAMBELANO Kompreneble ne! SINJORINO RUNDHOLMEN Sed mi vere devis suprenveni por prezenti al vi kaj al la frauxlino mian fiancxon. LA CXAMBELANO Jes, jes, -- vi ja estas fiancxinigita; sed -- TORA Sed ni ne sciis -- STENSG[*A]RD (al _Aslaksen_) Sed kiel tio cxi do estas --? ASLAKSEN Mi havis tiom en la kapo hieraux; tiom pri kio pensi, mi diras -- STENSG[*A]RD Sed sxi tamen ricevis mian leteron, kaj -- ASLAKSEN Ne, sxi ricevis tiun de Bastian Monsen; jen la via. STENSG[*A]RD Tiun de Bastian? Kaj jen --? (jxetas okulon sur la leteron, kuncxifas la leteron kaj metas gxin en la posxon) Ho, vi damnita fatalulo! SINJORINO RUNDHOLMEN Jes, vere mi akceptis! Oni gardu sin antaux la falsaj viroj; sed kiam oni havas nigre sur blanke ke certa viro estas sincera, tiam --. Ho vidu, jen ankaux advokato Stensg[*a]rd! Nu, vi, sinjoro Stensg[*a]rd, vi do certe volas gratuli min? DANIEL HEJRE (al _Lundestad_) Kiel mordeme sxi rigardas lin, cxu ne? LA CXAMBELANO Li certe volas, sinjorino Rundholmen; sed cxu vi ne volas gratuli vian ontan bofratinon! SINJORINO RUNDHOLMEN Kiu? TORA Ragna; ankaux sxi estas fiancxinigita. BASTIAN Vi, Ragna? SINJORINO RUNDHOLMEN Nu tiel? Jes, mia fiancxo ja diris, ke certa viro iris svate. Felicxo al vi ambaux; kaj bonvenon en la familio, sinjoro Stensg[*a]rd! FJELDBO Ne, ne; ne li! LA CXAMBELANO Ne, kandidato Helle; bonega elekto. Kaj mian filinon vi ja ankaux devas gratuli. SINJORINO RUNDHOLMEN La frauxlinon! Nu, do Lundestad tamen pravis! Gratulon, frauxlino; gratulon sinjoro advokato! FJELDBO Doktoro, vi devas diri. SINJORINO RUNDHOLMEN Kion? FJELDBO Doktoro; estas mi. SINJORINO RUNDHOLMEN Ne, nun mi ne scias nek elen kaj enen! LA CXAMBELANO Sed nun mi scias kaj elen kaj enen! STENSG[*A]RD Pardonu; necesa afero -- LA CXAMBELANO (mallauxte) Lundestad, kio estis la alia -- LUNDESTAD Kio alia? LA CXAMBELANO Ne ambiciulacxo; sed la alia -- LUNDESTAD Radikhakisto. STENSG[*A]RD Mi rekomendas min! LA CXAMBELANO Jen vorto same bona kiel dek, sinjoro advokato Stensg[*a]rd! Vorto, -- vorto kiu longe kusxis sur mia koro -- STENSG[*A]RD (al la elirejo) Pardonu; urgxas afero. LA CXAMBELANO (post li) Radikhakisto! STENSG[*A]RD Adiaux; adiaux! (elen en la fono) LA CXAMBELANO (revenas antauxen) Nun la aero estas pura, miaj amikoj! BASTIAN Kaj la cxambelano ne imputas al mi tion, kio okazis hejme? LA CXAMBELANO Cxiu ajn devas balai antaux sia propra pordo. BASTIAN Cetere mi ne prenis parton en tio. SELMA (kiu dum la pasinta estis auxskultinta cxe la plej supra pordo dekstre) Patro! Nun vi estas gxoja; -- cxu li povas veni nun? LA CXAMBELANO Selma! Vi! Vi petas por li? Vi, kiu antauxhieraux -- SELMA Pa, estas longa tempo de post antauxhieraux. Cxio estas bona. Nun mi scias ke li povas fari stultajxojn -- LA CXAMBELANO Kaj pri tio vi gxojas? SELMA Jes, pri tio ke li _povas_; sed li ne permesigxos al tio. LA CXAMBELANO Li envenu. (_Selma_ eliras dekstre) FERFAREJA ADMINISTRANTO RINGDAL (de la antauxa pordo dekstre) Jen la peto pri eksigxo. LA CXAMBELANO Dankon; sed sxiru gxin. RINGDAL Sxiri? LA CXAMBELANO Jes, Ringdal; ne okazu tiel. Mi tamen povas pentofari; seriozeco kaj ago -- ERIK BRATSBERG (kun _Selma_ de dekstre) Cxu vi havas pardonon por mi? LA CXAMBELANO (donas al li la kambion) Mi ne rajtas esti pli severa ol la sorto. ERIK BRATSBERG Patro! Jam hodiaux mi finos tiun mian komercon, kontraux kiu vi tiom reagas. LA CXAMBELANO Ne, dankon; nun vi restos staranta. Neniu malkuragxo! Neniu fugxo de la tentado! Sed _mi_ staras apude. (lauxte) Nu, cxu vi scias novajxon, sinjoroj? Mi eniris en la firmaon de mia filo. PLURAJ EL LA GASTOJ Kio? Vi, sinjoro cxambelano? DANIEL HEJRE Vi, altestimata? LA CXAMBELANO Jes; estas honesta kaj benoplena entrepreno. Aux gxi _povas_ tia esti. Kaj nun mi ne plu havas iun kauxzon por teni min ekstere. LUNDESTAD Jes, sciu do, sinjoro cxambelano Bratsberg, -- se vi volas entrepreni por la avantagxo de la distrikto, estus moko kaj honto se mi, maljuna laborsklavo, perfidus mian devigan "militservon". ERIK BRATSBERG Vi! Vere? LUNDESTAD Mi ja devas. Post la amcxagreno kiu frapis advokaton Stensg[*a]rd hodiaux --; Dio gardu min, ke mi ne devigu tiun homon en sxtataferojn nun. Li devas refresxigi sin; fari vojagxon li devas, kaj mi atentu por helpi. Kaj tial, miaj elektantoj, se vi bezonos min, prenu min. LA ELEKTANTOJ (kun manpremoj kaj emocio) Dankon, Lundestad! Vi estas cxiam la sama! Vi ne perfidas! LA CXAMBELANO Jen jen, estas kiel devas esti; nun cxio iras en kutima maniero. Sed kiu do estas la kialo de cxio cxi? FJELDBO Nu, vi, Aslaksen, vi estus povinta klarigi --! ASLAKSEN (timigita) Mi, sinjoro doktoro! Mi estas senkulpa kiel infano en la sino de patrino! FJELDBO Sed tiu letero, kiu --? ASLAKSEN Ne estis mi, mi diras! Estis la elekto de elektuloj kaj Bastian Monsen kaj la sorto kaj hazardo kaj la puncxo de sinjorino Rundholmen; -- ne estis citrono en gxi, kaj jen mi staras kun la "presitajxo" en la mano -- LA CXAMBELANO (pli proksimen) Kio? Cxu; cxu? ASLAKSEN La gazetaro, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO La gazetaro! Jen ni tion havas! Cxu ne estas tio, kion mi cxiam diris, ke la gazetaro havas eksterordinaran potencon en niaj tagoj? ASLAKSEN Tamen, sinjoro cxambelano -- LA CXAMBELANO Neniun nekonvenan modestecon, sinjoro libropresisto Aslaksen. Gxis nun mi neniam legis vian gazeton; de nun mi legos gxin. Bonvole, mi petas dek ekzemplerojn. ASLAKSEN Vi bonvole ricevu dudek, sinjoro cxambelano! LA CXAMBELANO Nu jes, dankon; ke mi ricevu dudek. Kaj se vi cetere bezonas monon, venu al mi; mi volas subteni la gazetaron; sed tion mi diras al vi antauxe, -- mi ne volas skribi ion en gxi. RINGDAL Ho, sed kion mi auxdas! Via filino fiancxinigxinta! LA CXAMBELANO Jes, kion vi diras pri tio? RINGDAL Benate, mi diras! Sed kiam tio okazis? FJELDBO (rapide) Ho, tion mi poste -- LA CXAMBELANO Vere okazis pasintan 17-an de Majo. FJELDBO Kiel --? LA CXAMBELANO La saman tagon kiam eta frauxlino Ragna -- TORA Patro, patro; cxu vi sciis --? LA CXAMBELANO Jes, miaj karaj; mi estas sciinta la tutan tempon. FJELDBO Ho, sinjoro cxambelano --! TORA Sed kiu dir --? LA CXAMBELANO Alian fojon vi knabinetoj parolu iom malpli lauxte, kiam mi sidas dormetante en la fenestra balkono. TORA Ho, Dio; cxu vi sidis malantaux la kurtenoj? FJELDBO Nun mi komprenas vian konduton -- LA CXAMBELANO Jes, vi kiu povis iri cxi tie kaj silenti. FJELDBO Cxu utilus se mi parolus antaux hodiaux? LA CXAMBELANO Vi pravas, Fjeldbo; la intertempaj okazajxoj necesigxis. TORA (mallauxte al _Fjeldbo_) Jes, silenti, tion vi povas. Cxio tio pri Stensg[*a]rd; -- kial mi ne ricevis informojn? FJELDBO Kiam akcipitro ronde flugas super la kolombejo, oni gardas kaj defendas sian kolombeton, -- sed oni ne timigas. (Ili interrompigxas de _sinjorino Rundholmen_.) DANIEL HEJRE (al _la cxambelano_) Auxdu; vi vere devas pardoni; sed ni prokrastu niajn procedaferojn gxis nedefinita tempo. LA CXAMBELANO Cxu ni faru? Nu, jes, jes! DANIEL HEJRE Mi diras al vi ke mi prenis sur min oficon kiel referanto de novajxoj en la gazeto de Aslaksen. LA CXAMBELANO Gxojige. DANIEL HEJRE Kaj vi mem komprenas, -- la multaj kurantaj aferoj -- LA CXAMBELANO Bone, bone, malnova amiko; mi povas atendi. SINJORINO RUNDHOLMEN (al _Tora_) Jes, mi fakte ploris miajn sincerajn larmojn por tiu malbona homo. Sed nun mi dankas Dion por Bastian. La aliulo, li estas falsa, kiel sxaumo sur akvo; kaj li ankaux estas malzorgema pri tabako, frauxlino; kaj li volas havi cxion tiel delikata cxiutage; li estas vera mangxajxcxevalo. LA SERVISTINO (de maldekstre) La tablo estas pretigita. LA CXAMBELANO Nu, do certe vi cxiuj danke akceptas. Sinjoro bienulo Lundestad, vi sidu apud mi; kaj ankaux vi, sinjoro tipografo Aslaksen. RINGDAL Jes, cxi tie estos suficxa okazo por tostoj! DANIEL HEJRE Jes; kaj eble ne estas senmodeste, se oldulo rezervas al si la toston por la karaj necxeestantoj. LUNDESTAD Unu necxeestanto revenos, sinjoro Hejre. DANIEL HEJRE La advokato? LUNDESTAD Jes; atentu, miaj sinjoroj! Post dek-dek kvin jaroj Stensg[*a]rd sidos en la konsilantaro de la popolo aux de la regxo, eble en ambaux samtempe. FJELDBO Post dek-dek kvin jaroj? Jes, sed tiam li ne povos iri fronte por la asocio de la junuloj. DANIEL HEJRE Kial ne? FJELDBO Ne, cxar tiam li havos suficxe dubindan agxon. DANIEL HEJRE Sed tiam li povos marsxi fronte de la asocio de la dubinduloj! Jeno estas ja gxuste kion Lundestad opinias. Li diras kiel Napoleono: la dubinduloj, li diras, estas la materialo el kiu oni faras politikistojn; he-he! FJELDBO Jes, sed kiel pri cxio estas, -- _nia_ asocio staru kaj tra novaj kaj dubindaj tagoj. Kaj dauxre gxi estu la asocio de la _junuloj_. Kiam Stensg[*a]rd fondis sian asocion kaj levigxis sur la sxultrojn de la popolo dum la gxojego kaj ebrio de la tago de libereco, tiam li diris: kun la asocio de la junuloj providenco estas en pakto! Rilate nin mi pensas ke ecx la teologo tie staranta kuragxas valorigi tiun vorton. LA CXAMBELANO Ankaux mi tiel pensas, miaj amikoj, cxar efektive, -- ni stumblis kaj palpis en malsagxeco; sed bonaj angxeloj staris malantauxe. LUNDESTAD Ho, je Dio; la angxeloj, ili tamen estis nur mezvaloraj. ASLAKSEN Jes, tio sxuldigxas de la lokaj rilatoj, sinjoro Lundestad! Kurteno *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK LA ASOCIO DE LA JUNULOJ: DRAMO EN KVIN AKTOJ *** Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed. Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. START: FULL LICENSE THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license. Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. 1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that: • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.” • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works. • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. • You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws. The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate. While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate. Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org. This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.