REIZE
VAN
MAARTEN GERRITSZ. VRIES
IN 1643
NAAR
JAPAN.

UITGEGEVEN
DOOR
P. A. LEUPE,
KAPITEIN DER MARINIERS.

MET KAART EN FAC-SIMILÉS,
EN GEOGRAPHISCHE EN ETHNOGRAPHISCHE AANTEEKENINGEN,
VAN
Jonkheer P. F. VON SIEBOLD.

UITGEGEVEN VAN WEGE HET KONINKLIJK INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND- EN
VOLKENKUNDE VAN NEDERLANDSCH INDIË.

AMSTERDAM,
FREDERIK MULLER.
1858.

REIZE
VAN
MAARTEN GERRITSZ. VRIES
IN 1643
NAAR HET NOORDEN EN OOSTEN VAN
JAPAN,

VOLGENS HET JOURNAAL GEHOUDEN DOOR C. J. COEN,

OP HET SCHIP CASTRICUM.

NAAR HET HANDSCHRIFT UITGEGEVEN EN MET BELANGRIJKE
BIJLAGEN VERMEERDERD

DOOR

P. A. LEUPE,

KAPITEIN DER MARINIERS.

MET DE DAARBIJ BEHOORENDE KAART EN EENIGE FAC-SIMILÉS.
EN GEOGRAPHISCHE EN ETHNOGRAPHISCHE AANTEEKENINGEN,
TEVENS DIENENDE TOT EEN ZEEMANSGIDS NAAR

JEZO, KRAFTO EN DE KURILEN,

EN STUKKEN OVER DE TAAL EN VOORTBRENGSELEN DER
AINO-LANDEN,

VAN

Jonkheer P. F. VON SIEBOLD.

UITGEGEVEN VAN WEGE HET KONINKLIJK INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND- EN
VOLKENKUNDE VAN NEDERLANDSCH INDIË.

AMSTERDAM,
FREDERIK MULLER.
1858.

Bij de vele nasporingen in de Archieven der Oost-Indische Compagnie door mij in het werk gesteld, ten einde daaruit belangrijke en in het stof begravene reisverhalen onzer Voorvaderen aan het licht te brengen, had ik menigmaal gehoopt de hoogst belangrijke reize door Vries in 1643 naar Japan gedaan, te vinden, doch steeds vergeefs. Wie schetst nu mijne verbazing, toen ik dit Reisverhaal ontdekken mogt in een Handschrift, mij ter nader onderzoek aangeboden door den Heer F. Muller, Uitgever dezes, aan wien de Eigenaar, de Hoog Wel-Geb. Heer J. Huydecoper van Maarseveen, het op zijn verzoek welwillend ter leen verstrekt had. ZEd.Geb. heeft, na mededeeling van den belangrijken inhoud, de uitgave ter liefde der wetenschap willen vergunnen, en daardoor allen, die belang stellen in de ontdekkingen der Hollandsche zeevarenden en in de geographische wetenschap, ten zeerste aan zich verpligt. Van heeler harte brengen wij ZEd.Geb. daarvoor onzen warmen dank. Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch Indië heeft het zich voorts eene aangename taak geacht dit Reisverhaal onder hare Werken op te nemen, terwijl de Bijlagen, ter nadere toelichting hieraan toegevoegd, het belang dezer uitgave verhoogen.

Tevens brenge ik mijn’ dank toe aan Z. Excell. den Minister van Koloniën, die ons in de gelegenheid stelde, om in het Oud-Koloniaal Archief te dezer stede over deze reis van de Vries eenige nasporingen te doen, en den Heer Mr. L. M. C. van Dijk, die ons daarin met bereidvaardigheid te hulp kwam.

Moge dit werk strekken ter meerdere bevestiging van den roem onzer Zeevarenden en ter uitbreiding der kennis van het Rijk van Japan, vooral in onze dagen van zoo bijzonder aanbelang.

VERBETERINGEN.

Verschil tusschen het Journaal en het Verkort Journaal.

INHOUD.

[3]

INLEIDING.

Eene der belangrijkste ontdekkingsreizen, die er onder het bestuur van den Gouverneur-Generaal Antonio van Diemen hebben plaats gehad, is die onder het beleid van den Schipper-Commandeur Maerten Gerritsz. Vries in het jaar 1643, met de schepen Castricum en Breskens naar het Noord-Ooster-deel van Azië.

De aanleiding tot het doen dezer reize was vooral deze. In 1635 was er door eenen Willem Verstegen, in dienst der Oost-Ind. Comp. in Japan werkzaam geweest zijnde, »Eene Remonstrantie ofte Corte Voorstellinge, omme een grooten schadt ofte wel nieuwen aenvang van negotie te crygen, op het ryck ende Goudt ende Silver Eylant, gelegen in de Zuit-zee, ter hoochte van 37¹⁄₂ graden benoorden de Linie Equinoctiael, gedirigeert aen d’Ed. Heer Henricq Brouwer, Gouverneur-Generael enz.” Deze Gouverneur vertrok spoedig na het ontvangen dezer Remonstrantie naar het Vaderland, en liet het aan zijnen opvolger over, om die zaak in overweging te nemen.

Hoe gaarne nu ook van Diemen, dadelijk na het aanvaarden van zijn bestuur, schepen ter opsporing van die Eilanden had willen afzenden, werd hij daarin door verschillende omstandigheden verhinderd, en niet voor het jaar 1639 kon hij daaraan gevolg geven. Zoo schreef hij, onder dagteekening van den 18 December 1639, aan de Bewindhebbers in het[4] Vaderland: »maer op enckel onvermogen ende dat doorgaens trachten de negotie voor eenige saecken, exploicten ende ontdeckingen van vreemde landen te prefereren, is d’opsoecking van goudt ende silverrycke Eilanden ten Oosten Japan gelegen, wel tegen ons gemoet t’sedert anno 1636 uytgestelt ende suspens gebleven; maer aengemerckt wesende, UEd. tot derselver ontdeckingh, mitsgaders Corea ende Tartarise cust inclineren, daertoe order geven, met hope van vruchtbaer succes; hebben in conformité van onse resolutie dato 24 May bevooren, Comp^s. presente als uyt Nederlant te comen navale macht, tegen de voorhantse ende ordinarie besendingh wel geexamineert ende overleyt, synde goetgevonden ende vastgestelt, tot gemelte ontdecking te gebruycken de fluytschepen Engel ende de Graff, als de bequaemste op soo crappen vaerwater. Ingevolge syn deselve yder met 45 coppen cloeck volck voor 12 maenden geprovideert, den 2 Juny passato onder ’t beleyt van den Commandeur Matthys Quast uyt dese reede verseylt, met order by Oosten Banca den cours nae Manilhae’s baye te doen, om ’t canael van Spirito Sancto te passeren ende alsoo om de Noort aen Japans Oostsyde in de Noort-Weste winden te comen, de Eylanden 100, 150 ende 200 mylen tusschen de 30 en 36, mitsgaders ’t doelwith op 37¹⁄₂ graden Noorderbreete, 400 mylen by Oosten Japan gelegen, op te soecken ende aentetreffen, als wanneer by nonopdoeningh gelast hebben, andere 200 mylen om de Oost te seylen ter selver hoochte, ende geen voordeel bejegenende, dat van daer sullen trachten nae Tartarien ende Corea, ingevalle de winden (daer aen twyffelen) sulcx gedoogen, te comen. Wyders soo wanneer keerende geen Noort connen winnen, andere 200 mylen om de Oost aff te loopen, al waer’t op de custe van West-Indien, omme t’onderstaen wat voordeel daer te bejagen sy, ende dan door den Suyt-Oosten passaet te keeren nae Tayouan off Batavia, nae sich den tyt, weder[5] ende wint voegen sal; mits dat in passant Islas de Ladrones verkenne en visiteere, gelyck dit ende sulcx meer ten dienste van de Comp. gesegden Quast gerecommandeert hebben, by desselfs instructie can worden beoogt, die UEd. gelieven te resumeren in ons brieffbouck, onder dato primo Juny laest. Den Almogende bestiere alles tot dienst van de Generale Comp., ende geve dat UEd. ter syner tyt gewenst succes van dese expeditie mogen aencondigen.”

De reis van Quast leverde echter dat resultaat niet op, dat men er zich van had voorgesteld. Bij brief van den 8 Januarij 1640 berigt van Diemen den afloop dezer reize aan de Bewindhebbers aldus: »Met Breda is herwaerts onverrichter saecke van d’ontdeckingh der landen by Oosten Japan gelegen gekeert, den Commandeur Mathys Quast, hebbende ruym 600 mylen by Oosten Japan op de geordonneerde hoochte affgeseylt, sonder lant op te doen, als wanneer den windt sich sulcx presenteerde, dat resolveerde nae de West te keeren, by Noorden Japan de cust van Tartarien, Corea ende China aen te doen, sulcx dat sy deselve lenghte weder teruggekomen, tusschen de 42 en 38 graden Noorderbreete, mede in ’t keeren geen landt vernomen, maer door sieckte overvallen wesende, moesten d’ontdeckinge om de Noord staecken, ende syn by Oosten Japan seer miserabel ende swack van volck in Tayouan den 24 November aengelandt, hebbende op beyde de fluyten 38 man verloren, dat is byna de helft van ’t ophebbende, van hier affgevaren volck.”[1]

Niettegenstaande dezen min gunstigen afloop der reize van Quast, werd er besloten om andermaal een’ togt derwaarts te laten doen, maar ook nu verloopt er door de belegering van Malakka, de zaken op Ceylon, de reis van Tasman naar het Zuytland enz. weder een geruime tijd, alvorens[6] men schepen kan missen, om deze onderneming te bewerkstelligen. In 1643 evenwel heeft de reis voortgang, en werden de schepen Castricum en Breskens onder de bevelen gesteld van den ervaren Schipper-Commandeur Maerten Gerritsz. Vries of de Vries, zoo als wij hem ook wel in officieele bescheiden genoemd vinden. In een gedeeltelijk in cijfer geschreven missive aan de Bewindh. in dato 23 Januarij 1643, wordt hen hiervan op deze wijze kennis gegeven: »Tot ontdeckingh van de Noordcuste M. r. k. M. r. k. c. b. d. ende van daer omme andermael optesoecken, de XXI ende IV rycke 24, 39, 17, 30, 16, 5, 50, 20, by tt. h. m. b. d. c. r. f. r. d. syn geprojecteert de fluyt Castricum ende ’t jacht Breskens, sullen ultimo deser de reyse aenvangen, onder ’t bestier van den ervaren Schipper Maerten Gerritsen Vries, de cours is van hier by Noorden Celebes nae Ternaten ende van daer by Oosten 11, 9, 16, 10, 2, om de 2, 25, 20, 72, 22, custe van M. r. k. M. r. k. c. b. d. aentesoecken, ’t welck gesustineert wordt in den somertyt sal connen geeffectueert worden, ende dan voorts om de Oost, daer men meent d’aengetogen Eylanden op te doen[2]. ’T succes van d’een ende d’ander wordt UEd. nae desen gecundicht.”

Aan den Vice-Gouverneur Wouter Seroyen te Ternaten werd van het doel hunner reize en om hun daarin op alle mogelijke wijze bevorderlijk te zijn, bij missive van den 31 Januarij kennis gegeven. »Dese gaet per ’t fluytschip Castricum ende ’t jacht Breskens, onder commando van den Schipper-Commandeur Maerten Gerritsen Vries, over Ternate, tot ontdeckingh van de Oostkuste van Tartarien ende om op te soecken d’onbekende Eylanden Oostwaerts gelegen. UEd. sal deselve costy omme geene redenen ophouden, veel min veranderingh in ’t ophebbende volck als officieren, soldaten[7] off varentvolck doen, ten waere eenige siecken tegen cloecke gesonde wisselden; de gemelte schepen ende volck geduyrende haer verblyff (dat cort sal wesen) soo veel mogelyck verversende, daeromme geen costen noch coebeesten sparende, sult hun van alles tot de reyse soo veel te becomen sy versorgen, vooral beestiael, dat costy niet ontbreekt. Hiertoe ons verlatende sullen met d’eerste gelegentheyt per brieven van de overhoofden deser schepen gaerne vernemen, hun desen aengaende contentement gedaen sy, dit ons desseyn soo veel mogelyck secreet houdende, voorgevende dat omtrent Manilha om buyt ende advantagie te becomen, gedestineert syn te cruysen.”

Ook aan de Vries gelukte het niet die rijke Goud- en Zilver-Eilanden te vinden, maar daarentegen is zijne reis hoogstbelangrijk geweest voor de uitbreiding der aardrijkskunde, want behalve dat men beter bekend werd met de kusten van Japan, werden door hem eilanden en straten ontdekt en benoemd, waarvan men tot dus verre slechts weinig of geen kennis had.

De mededeelingen, die men van de reis van de Castricum en de Breskens heeft, zijn zeer onvolkomen en bestaan voornamelijk in eenige opgaven, voorkomende bij Nicolaas Witsen in zijn werk over Noord- en Oost-Tartarije[3], en daaruit bij Buache[4] overgenomen, zoo ook in de »Koorte Beschryvinghe van het Eylandt Eso, soo als het eerst in den jare 1643 van ’t schip Castricum beseylt ende ondervonden is”[5]. Eerst 144 jaren daarna is het den verdienstelijken, doch ongelukkigen Franschen zeereiziger la Pérouse[6], die ons met de belangrijkheid van de reis van de Vries bekend maakt. Het is dan ook vooral na dezen reiziger, dat de Hoogleeraar Moll in zijne Verhandeling[7] ons het een en ander over de Vries en zijne verrigtingen bekend maakt.

[8]Het mogt den Hoogleeraar von Siebold in het jaar 1842 met behulp van den Heer P. L. de Munnick, gelukken, in het Oud-Koloniaal Archief alhier, de Instructie voor de reis van de Vries vastgesteld te vinden. Ze werd gedeeltelijk geplaatst en toegelicht door den Heer P. B^r. Melvill van Carnbée in de Moniteur des Indes[8]. Deze geachte hydrograaf beklaagt zich ten hoogste, dat de journalen van de Vries niet uitgegeven zijn. Hij zegt[9]: »Il est fort à regretter que les journaux de de Vries n’aient jamais été publiés; nous n’avons de son voyage que peu de détails, qui se trouvent dans l’ouvrage de Mr. Nicolaas Witsen, et qui ont servi au recit qu’en donna plus tard Mr. Philippe Buache. Il parait que nos ancêtres firent peu de cas de ces voyages, qui n’eurent, il est vrai, peu ou moins de resultats immédiats pour le commerce, mais qui furent pourtant très importants pour la géographie. C’est à cela apparement qu’on doit attribuer que dans les ouvrages de ce temps-là il n’est fait mention des voyages de Quast, Vries et de plusieurs autres encore, qu’en passant et que ce n’est qu’un et deux siècles après qu’on s’aperçut que ces mêmes voyages furent et sont encore aujourd’hui du plus haut intérêt pour les sciences géographiques.”

Ook in het nog niet lang geleden (1852) voor de kennis van Japan zoo hoogst belangrijk uitgekomen werk van den Hoogleeraar von Siebold lezen wij[10], nadat de geachte Hoogleeraar alvorens een overzigt der reis van de Castricum heeft gegeven: »Die volständigen Reiseberichte der beiden Schiffe Castricum und Breskens, wovon wir nur die obenerwähnten Auszüge kennen, scheinen verloren gegangen oder noch in irgend einem Archive in Holland oder zu Batavia verborgen zu liegen.”

Het oorspronkelijke volledige Journaal van de Castricum,[9] dat wij het genoegen hebben onzen lezers aan te bieden, is gehouden door zijnen verdienstelijken Opperstuurman Cornelis Jansz. Coen[11]. Het werd aan de Bewindhebbers in het Vaderland opgezonden en bevat eenen schat van opmerkingen en waarnemingen, zoodat het de behartiging overwaardig is.

Dat de waarnemingen op deze reis gehouden naauwkeurig waren, hiervoor staat ons een la Pérouse borg, die met zoo veel betere instrumenten uitgerust, gevoegd bij den hoogeren stand, waarop de kennis der zeevaart te zijnen tijde stond, gaarne de getuigenis aflegde: »que la navigation du Capitaine Uries (Vries) est la plus exacte, qui ait pu être faite dans un temps, où les methodes d’observation étaient très grossières”[12].

Wij hebben het Journaal doen voorafgaan door de Instructie aan de Vries voor dien togt medegegeven, en de Remonstrantie van Willem Verstegen aan den Gouverneur-Generaal Henrick Brouwer ingezonden; terwijl wij eindelijk eenige uittreksels uit de brieven van den Gouverneur-Generaal Antonio van Diemen en Raden van Indië, over den afloop van de reis van de Vries, zoo mede eenige aanteekeningen over dezen Commandeur, als Bijlagen laten volgen.

Het Journaal van den Opperstuurman Cornelis Jansz. Coen, dat ons aanleiding verschafte om op het Oud-Koloniaal Archief eenige nasporingen te bewerkstelligen omtrent de reis van de Vries in 1643, behoort in eigendom aan den Hoog-Welgeboren Heer, Jonkheer J. Huydecoper van Maarseveen, die, ter liefde der wetenschap, de uitgave wel heeft gelieven te vergunnen, waardoor Z.H.W.G. allen, die de gedane ontdekkingen der Hollanders in de 17^e eeuw op prijs stellen, ten hoogste aan zich verpligt heeft; want na alle[10] daartoe aangewende pogingen, was men tot dus verre niet geslaagd, om de Journalen van de Castricum en de Breskens terug te vinden; men mag zich derhalve verheugen, dat ten minste een derzelve voor de vergetelheid bewaard is gebleven, en wel dat, dat naar ons inzien door den Gouverneur-Generaal Antonio van Diemen en de Raden van Indië, bij hunne missive van den 4 Januarij 1644, naar het Vaderland werd gezonden.

[11]

INSTRUCTIE

Bij de geloofwaerdighste geographen ofte wereldbeschrijvers werd onder de groote landen van Asia, Tartariën ofte Tartaria (als ’t grootste land) gesteld, dat in ’t Noorden van de Yszee, in ’t Westen van Rusland en Polen, in ’t Zuyden van de Zwarte zee, ’t Caspische-meer, de landen van Bactriana en India, ende in ’t Oosten van China en den onbekenden Tartarischen Oceaan bepaeld is; hebbende in de lenghte van ’t Oosten nae ’t Westen niet min dan negenhondert en in de breedte van ’t Zuyden nae ’t Noorden wel 450 duytsche mijlen, in welck ruym begryp (sijnde grooter als geheel Europa) veel groote landen, provintien, meeren en woestijnen gelegen sijn. Onder anderen werd voor ’t aldertreffelyckste deel ’t vermaerde coninckryck van Cathaya, onder ’t getemperde climaet van omtrent de vyftigh graden by Noorden den Aequator, gestelt, wesende d’eerste provintie van ’t keyser-ryck des grooten Chams, welcken prince den stoel syner Monarchia in de groote Hooftstad Cambalú houd, dat een plaetse van wonderlycke commercien werd befaemd, daer seer grooten handel van allerley binnenlandse oft Tartarische en buytenlandse Chineese waren[12] en coopmanschappen gedreven werd. De Oostcust van dit land is bovenmate schip-ryck befaemd, mits de groote trafficquen, die van dit ryck op d’omtrent gelegen landen en custen gedreven werd, doch vermits in eenen hoeck van den aerdcloot gelegen, werd tot noch van geen Europeanen, noch eenig Orientaelse natien, selfs oock niet van de aenpalende Chynesen gefrequenteerd, maer als verborgen, te verre affgelegen, en schier als buyten de wereld geacht.

De seeckerheyt van dese gementioneerde gelegentheyd des vermaerden lantschaps Cathaya, heeft aen veel geleerde cosmographen en piloten oorsaeck gegeven, op d’ontdeckinge deses conincx-rycx ernstelyck te schryven en diverse wegen, soo door ’t Orientaelse India en de straete Magelanus, als door ’t Noorder America by de Enghte Davids, mede omtrent Nova Sembla en recht onder ofte over den Noorderpool eene passagie derwaerts aan te wysen, daer op oock door de drie laetste wegen diversche preuven van d’Engelse en Nederlandse natien ondernomen sijn, maer alle te vergeefs, gelyck mede de twee voyagies door den vermaerden Jan Huyghen van Linschoten, uyt bevel van de Ho. Mo. Heeren Staten Generael der Vereenighde Nederlanden, ten selven eynde in den jare 1594 met 2 schepen, en An^o 1595 met seven schepen, onvruchtelyck is gedaen. En alhoewel in d’eerste reyse een passagie by ’t eyland Waygats, door de strate ofte enghte van Nassauw tusschen Moscovia en Nova Sembla tot in de Tartarische Noordzee wierd ontdeckt, soo is nochtans de tweede reyse desen ontdeckten wegh door menighte van ys onbruyckelyck gevonden en de vlote sonder verhoopt effect in Nederland gekeert. Sedert dien tyd hebben alle natien van de Tartarische ontdeckinghe in ’t Noorden, als van een ondoenelycke saecke gedissisteert, en door ’t Orientaelse ofte Occidentaelse India is, ’t door onvermogentheyd ofte cleyne curieusheyt van de Gouverneurs des conincx van Hispania (onaengesien de beter gelegentheyd als in Europa), niet onderleyd; immers van dien mogende[13] Prince (als wesende noch ontydigh) niet gemandeert, gelyck mede by geen andere aldaer traffiqueerende Europeanen is onderstaen, tot dat in den jare 1639 (staende ons Gouverno) twee fluytscheepen onder den Comm. Mathys Quast, tot ontdeckinge van de Tartarische Oostcust, insonderheyd de befaemde Goud- en Silver-rycke eylanden by Oosten Japan, derrewaerts syn gesonden, die almede door ongeluckige toevallen, sonder yets nuttelycx te verrichten, wedergekeerd syn.

Maer dewyle uyt de gewenschte ontdeckinge van Cathaya en de daeromtrent gelegene landen groote nuttigheden, soo door commercien als conquesten, insonderheyd de voortplantinge van de ware christelycke religie, met goede redenen te hopen syn, en presentelycken geen christen prins, noch republique, daertoe beter gelegentheyd, als den vryen Nederlandschen staet ofte derselver Orientaelse Comp. heeft, welcx hooftstad Batavia daertoe bequaem gelegen is, en door de nadere gelegentheid van desselfs conquesten in Molucco en Formosa nae wensch geaccomodeert can worden, soo is dese dienstige ontdeckinge andermael by der hand te nemen, van de Heeren onse meesters de Novo gansch ernstigh gerecommandeert. En dewyle wy sulcx mede een nodige saecke achten, en de Comp. tegenwoordigh van schepen soo is versien, dat gevoughelyck sonder vercorting van de ordinarie commercien en oorloghs-besendingen wel twee bequaeme schepen connen affgesteecken werden, soo is in Raden van India gearresteert, dese pryselycke ontdeckinge niet langer te retarderen, maer ’t fluytschip Castricum met ’t jacht Breskens (van alle nootwendigheden wel versien) derrewaerts uyt te setten en UE. als bequaem en tot dese reyse wel genegen, ’t beleyd van dien te vertrouwen en bevelen, op seeckere hope dese importante voyagie met de nodige couragie, goed beleyd, en vereyschte pascientie, wel en met wackere voorsichtigheyd bestieren sult, soo als voor ons, t’uwer wedercomste, ten contentemente sult menen te verantwoorden. By den ervaren Piloot-Major Franchoys Jacobsen Visscher,[14] UE. en andere curieuse personen, syn ons verscheyden wegen tot d’ontdeckinge van Tartaria en d’eylanden by Oosten Japan in schriftelycke vertoogen voorgesteld, die UE., om in desen daervan geen ontleding te doen, alle in copyen ter hand gesteld worden, opdat t’syner tyd daervan gediend cond syn. Alleen raken met een woord, wy Visschers en Verstegens opinie, van den cours tusschen Japan en Corea te nemen, mits d’onseeckerheyd van bequaemen doorgangh, en d’aparentie van veel droogten en clippen, al te periculeus en ongeraden achten, maer ons met uwe meyninge van den wegh by Oosten buyten Japan, door ruyme zee te nemen, als den seeckersten, confirmeren; te meer geensints connen opinieren, de Westelycke passaetwind in dat geweste by den somertyd soo crachtigh en gedurigh doorblaest, dat niet bequamelyck van de Oost nae de West geseyld can worden, gelyck sulcx op de reyse van den Commandeur Quast, onaengesien den laten herfsttyd, selfs 2 à 300 mylen buyten alle landen contrarie bevonden is, en over sulcx buyten twyffel in de maenden van Juny en July de Tartarise custen, van by Oosten Japan, bequaemelyck te beseylen syn, met groote aparentie, dat door de naegelegentheyd der landen, van de 40 graden Noordelyck op, in de Tartarischen oceaen, geen contra passaet, maer variable winden (als omtrent Europa) gevonden sullen worden. UE. sullen dan de ontdeckinge van Tartaria, by Oosten buyten om Japan, als door den bequaemsten en min periculeusten wegh, voorsichtelycken doen, en ’t naervolgende u daerinne tot een regel van Instructie laten dienen, nochtans met dien verstande, sulcx nae eysch van tyd, plaetsen en voorcomende gelegentheden, met advys van rade, soo te mogen corrigeren als den dienst van de Comp. tot erlangen van ons desseyn soude mogen vereysschen, ’t welck uwe goede experientie en vertrouwd beleyd bevolen laten.

Aanvanckelycken sullen UE. op morgen vrough, nae gedaene monsteringh, gesaementlyck onder seyl gaen, en uwen cours soodanigh nae Molucca stellen, als by aparte instructie[15] is geordonneerd, waernaer u op de derrewaertse reyse in alles te reguleeren hebt.

Met lieff in Tarnata voor ’t casteel Maleya aengecomen wesende, sult onse neffensgaende brieven aen den vice-gouverneur Wouter Seroyen behandigen en desselfs ordre ten dienste van de Comp. obedieren, mitsgaders uwe schepen van water, brandhout en ’t gunt meer nodigh wesen mocht, ruymelycken versien, ’t scheepsvolcq, gedurende ’t aenwesen aldaer, met versche spyse wel ververschen en daervan op ’t vertreck behoorlyck provideren, waertoe aen den Heer Seroyen de nodige ordre gegeven werd, die u dienvolgens nae eysch en vermogen behulpigh wesen sal, waermede wy begeeren geenen tyd onnuttelyck sal doorgebracht worden, maar alles op ’t vlytighste soo cort beschicken, dat vóór ofte ten langhste in ’t begin van April, uwe importante reyse van daer beginnen moght. Doch sult alvorens met advys des Raeds een goeden seinbrieff formeren, waerin mede dient gedacht, soo de schepen door storm, ofte ander incident (dat God verhoede) van den anderen quaemen te versteecken, door wat middel weder bequaemelycxst byeen geraecken mochten, waaraen tot volvoeren van ons concept ten hooghsten gelegen is.

Nae becomen geryff van alle nootwendigheden sult (als geseght) op primo April ofte vroeger, de voyagie in den name Godes aenvangen, stellende den cours, als buyten Gilolo gecomen syt, Noord-Oostwaerts om, met de soele en variable winden, die er dit saysoen des jaers ordinairie in dat gewest waeyen, welcke hun op de Noorderbreedte van 10 à 15 graden omtrent ’t Zuid-Oosten vaststellen sullen, waermede dan allenxkens wat Noordelycker en recht door zee, nae de Oostcust van Japan seylen en ’t land op omtrent de 37 graden in ’t gesichte loopen sult. ’t Is seer aparent in dese passagie wel eenige onbekende ofte dependerende eylanden van de archipelago de St. Lasaro ofte Islas de las Veslas, anders genaemt de Ladrones, bejegenen sult, om welcken[16] aen te doen geen tyd sal dienen gespilt, maer nae onbekende drooghten en clippen wel naerstigh uytgesien.

Wy verhopen gylieden omtrent 20 à 25 May de Oostcust van Japan aen boord sult hebben, van waer uwen wegh, langhs en in ’t gesichte van ’t land, soo lange Noord- en Noord-Westwaerts nemen sult, tot dat de cust haer Westelycker ontvalt, opdat in passant ervaren werde, hoe verre ’t uytterste van Japan om de Noord gelegen is, en off het land, dat by de Japanezen Jeso werd genaemt, op sulcken cours bejegenen en vernemen cond, ’t selve ’t vaste land van China off Tartaria sy, ofte wel een bysonder en tusschenbeyde gelegen land ofte een eyland te wesen, waermede wy verstaen oock geenen sonderlingen tyd consumeren sult, maar uwen cours soo langh Noord-Westwaert vervolgen, tot dat de cust van Tartaria ofte Cathaya ontdeckt, pogende sulcx soo Zuydelyck te doen, als den wind gedogen en ’t aengetogen land van Jeso toelaeten sal, ’t welck verhopen tusschen de 40 à 45 graden sal connen geschieden, als wanneer langhs de cust Noordwaerts, ofte soo die strecken mach, sult dienen te seylen, tot dat de rivieren Polisangi, de Cathayse zee-steden Jangio, Brema off soodanigen baeye, haeven ofte rivieren ontdeckt, daer de schepen bequaemelyck geberght connen worden, en waer steden, vlecken, ofte bevolckingh is, ten eynde ’s lands gelegentheyd in corten tyd soodanigh ondersocht en vernomen mach worden, als hier onder op syn plaetse omstandigh aangewesen werd.

’t Is grootelycx te vermoeden, UE. aen en omtrent de Cathayse cust wel eenige schepen, joncquen ofte vaertuyghen bejegenen sult; dewyle die meest den aerdkloot beschryven, niet alleen de Tartarische custen, maer den aengelegen oceaen seer scheep-ryck achten, affirmerende daer grooten coophandel van de omgelegen landen en eylanden met den anderen gedreven werd. Sulcx soo bevindende, dient gedurigh voorsichtigh op hoede te wesen en by bejegeningh van vaertuygh, daer tegen geen trots noch force te oeffenen,[17] maer met beleefde bejegeninge en vriendelyck tractement, des volcx gunste trachten te winnen en scherpelyck de gelegentheyt hunner reysen te vernemen, oock waer de voornaemste havens en coopsteden, insonderheyt de riviere Polisangi en Jangio gelegen syn, door welcke en de bovengeschreven middelen wy niet willen twyfelen, off sult d’een off d’ander bequaeme rede en gepopuleerde plaetse in Tartaria ofte Cathaya omtrent 15 à 20 Juny connen aendoen, synde aldaer den soetsten somertyt en langhste dagen, dat d’ontdecking grootelycx accomoderen en de daeraen gelegene peryckelen seer verminderen sal.

Alle landen, eylanden, hoecken, bochten, inwycken, baeyen, rivieren, drooghten, bancken, sanden, reven, clippen en rutsen, die in dese ontdeckinge, soowel in den Oceaen, als op de custen van Japan, Jeso, Cathaya off Tartaria bejegenen en passeren sult, moeten UEd. perfect carteren en beschryven, alsmede de opdoeninge en gedaente wel affteyckenen, tot welcken eynde u een teykenaer mede gegeven werd, mede wel sorghvuldigh noterende op wat hooghte ofte breedte, hoedanige streckinge en distantie de custen, eylanden, capen, hooffden ofte hoecken, baeyen en rivieren van den anderen gelegen syn, wat kennelycke mercken, als bergen, heuvelen, boomen off gebouwen (waeraen men die mogt kennen) daer op te sien syn. Mede wat diepten en ondiepten van gronden, blinde clippen, affschietende reven aen de hoecken sullen gelegen wesen, hoe en op wat mercken die bequaemelyck te schuwen syn, item off de gronden hard, scherp, weeck, vlack opgaende ofte steyl syn, off men die op ’t lood magh aendoen ofte niet, op wat mercken men de beste anckerplaetsen in reden en baeyen vind, hoe de gaten en rivieren instrecken en te beseylen syn, wat winden in die gewesten waeyen, hoe de stroomen loopen, off ebbe en vloed hun nae de maen off winden reguleren, wat veranderingh van moessons, regen en drooghte bevind, voorders naerstelyck opserverende en noterende, daer ervaren stierlieden op te[18] letten staet, en in ’t toecomende tot ’t bevaren van de ontdeckte landen dienstigh wesen can. Den bequaemen tyd des jaers, als ’t somerweder, lange dagen en corte nachten, sullen, als boven aengewesen is, tot de voorgenomen ontdeckingh en waernemingh van alle d’aengetogen saecken seer dienstigh syn, weshalven nergens tyd versuymen noch onnoodigh consumeren sult, maer als meermael geseyd, het beste van den somer en goed weder gebruycken, wanneer soowel by nacht als dagh sult connen voortseylen, ’t welck in ’t corten der dagen en by donckeremanen, om alles in ’t sicht te crygen, soo niet geschieden can, oversulcx daeraen, om spoedigh en in corten tyd veel t’ ontdecken, ten hooghsten gelegen is.

Echter om de Tartarise en Cathayse custen naer eysch wel t’ ontdecken, sal ’t nodigh wesen, nu en dan, ter gelegener tyd en bequaemer plaetsen, ten ancker te comen, altyd soeckende en kiesende soodanige baeyen ofte reden, daer met de minste peryckelen inlopen, leggen, vertrecken, en by toevallende winden ofte andersints bequaemelyck ruymen condt. Vooral sal in ’t landen met u cleyn vaertuygh groote sorgvuldigheyd en circumspecte voorsichtigheyd dienen gebruyckt, alsoo onseecker is wat soort van menschen dit onbekende deel van Tartarie besitten, ’t welcke soowel met rouwe, wilde, woeste barbaren als van geciviliseerde en gepoliceerde lieden can bevolckt wesen, waeromme altyd wel gewapend en op hoede wesen moet; want by experientie in alle gewesten des aerdcloots bevonden is, geene barbare-natien te vertrouwen syn, vermits gemeenlyck opinieren, dat het volcq, ’t welck hun soo onverwacht en vreemd verschynt, alleen comen om hare landen in te nemen; dat in ’t ondecken van America en d’Orientaelse landen, aen ’t verassen en doodslaen van veel sorghloose en lichtvertrouwende ontdeckers, menighmael tot ruyne hunner voyagies gebleecken is. Om welcke respecten de barbaren, die rencontreren en ter spraecke comen mocht, stadigh wel en minnelyck bejegenen sult, en cleyne afronten van dieverye ofte andersints, die aen d’onse mochten plegen,[19] ongemerckt laten henengaen, om door ’t revengeren geen afkeer van ons te causeren, maer by alle doenelycke middelen pogen, hunlieden t’uwaerts te trecken, opdat te beter en spoediger de gelegentheden van haer en hare landen vernemen moght, insonderheyd off daer iets nuttelycx voor ons te verrighten is.

Van de gelegentheyd der landen, wat vruchten en bestiael daer sy, hoedanige timmeragie van huysen, ’t fatsoen en wesen der inwoonderen, haer cledingh, waepenen, seden, manieren, spyse, erneringh, religie, regering, oorloge, en andere merckwaerdige saecken meer, insonderheyd offse goed ofte boosaerdigh syn, sult nae toelatingh des tyds wel pogen te vernemen, hun vertonende diversche monsters van de goederen ten dien eynde medegegeven, om te onderstaen wat waren en materialen sy hebben, en hoedanige van de onse weder begeren, alle ’t welck scherpelyck aenmercken, wel affteyckenen en correct beschryven sult, houdende ten dien eynde een breed en wel geextendeert Journael, daer alle uwe resconteren perfectelyck in aengeteyckend worden, om daermede op u wederkeeren, behoorlyck raport aen ons te connen doen.

Dewyle ’t landschap Cathaya aparent met civiele menschen is gepopuleert, sullen UE., daer gecomen synde, den Assistent David Cassu, Tartaer, den bosschieter Jurriaen Scholte, ofte een van de 4 soldaten, die de Moscovise ofte Poolse tale can, aen land senden, om by de daer synde overigheyd te versoecken, vryelyck aen land te mogen comen, wanneer, met volcomen licentie, een van d’Onder cooplieden ofte Assistenten, neffens een taelman met eene cleyne vereeringh aan land schicken en de regeerders doen begroeten sult; hunlieden van wegen den Staet onser Republicque, specialycken den Gouverneur-Generael en Raden van India, alle vrundschap en onderlinge commercien aenbieden, openende de conditien van dien, als namentlyck, dat wy Nederlanders ter zee met alle Conincrycken en natien van de geheele wereld vrundelyck trafficqueren en negotieren, hebbende daertoe allerley coopmanschappen,[20] en beter commoditeyten als alle andere natien des werelds, ende dat gemelte uwe gebiedende overheyd seeckerlyck vernomen hebbende, hoe in dat selve land oprechte handelingh en trafficque gedreven werd, goedgevonden hebben, dese twee schepen onder goede regeringe derwaerts te schicken, met al sulcke waren, coopmanschappen, rariteyten, als by vrye toelatingh van negotie vertonen cond, en sulcx ten dien fyne als vrunden versoeckt.

Nae becomen antwoord sullen UE. hen tot voordere conferentie off de vergunde commercien, nae tyd en plaets gelegentheyd, doch doorgaens met wackere voorsichtigheyd, moeten schicken; vertonende ordentelyck de coopmanschappen en monsters van de waren ten dien eynde medegegeven en in yder schip de helft verdeelt, waervan ’t eene voor Cathaya, en ’t ander voor de eylanden by Oosten Japan gelegen, mede gegeven word. Welcken volgende versorgen moet, dat van yder soorte der goederen een gedeelte tot monsters voor die eylanden bewaert werde, gelyck sulcx mede perfectelyck by factura aangewesen word, monterende gesaementlyck ter somme van Gl. 13740,8,4, waervan door den Ondercoopman Willem Byleveld negotie boecxkens in behoorlycke forme, tot reeckeninge, bewys en reliqua doen houden sult.

In ’t vertonen van de gemelte goederen en monsters sullen UE. met de Ondercooplieden wel en scherpelyck letten, waervan dese natie attentie maecken en tot wat goederen meest genegen syn, insgelycx bespeuren wat coopmanschappen en waeren sylieden daer hebben, insonderheyd nae goud en silver ende of dat metael by hun in waerdige achtingh is; UE. gelatende daernae niet graegh te wesen, om hunlieden van desselfs precieuse waerdye oncundigh te houden, en soo ’t selve in mangelingh van uwe goederen mochten presenteren, moet u houden off die specy niet estimeerde, maer vertonen coper, spiaulter, thin en lood, even off die mineralen by ons van meerder waerdye waren. En soo gy hun tot handelen genegen vindt, sult onse coopmanschappen, insonderheyd daer[21] gretighst nae syn en ’t welcke wy meynen de laeckenen sullen wesen, in soodanige estime houden, dat niet als met groot proffyt vercocht off vermangeldt werden, noch niet anders aennemende, als ’t geene seeckerlyck weet voor de Comp. proffytabel te syn, ’t welcke hem selfs in ’t handelen wel wysen sal; sullende in ’t bysonder nodigh wesen, van de daer synde waren monsters, en van alle andere perfecte notitie herwaerts brenght, om te sien wat retouren van daer getrocken connen werden en in toecomende daervan gediend te syn.

Mits de onseeckere cundschap van de waere gelegentheyd des Cathaysen Conincrycx, sal ’t nodigh wesen nae de volgende particulariteyten wel scherpelycken te vernemen:

De grootheyd des lands en desselfs hoedaenigheyd, wat steden, vlecken, vermaerde rivieren, bergen en woestynen ’t selve heeft, hoe en waer gelegen, ende wat landen dese provintie tot gebueren heeft.

In wat plaetse de hooftstad Cambalu leyd; desselfs groote, gelegentheyt, hoedanigheyd etc., wat zee- off coopstad daer heeft ofte naest aengelegen is, en hoe daer bequaemelycxt gereyst can werden.

Wat zeeplaetsen, coopsteden, baeyen, haevenen en schipvaerd daer is, en wat commercien door dat ryck en in desselfs naburige landen gedreven werd, specialycken in hoedanige waren die bestaen.

Wat vruchten, bestiael en minerael daer syn, en wat der inwoonderen principale neringh en hanteringh is.

Wat Godsdienst sy hebben, en off van eene ofte differente religie syn, specialycken off het Christen en Mahometse gelove daer mede gevonden werd, en d’hoedanigheid van dien.

Insonderheyd off des lands regeringh en hooghste overheyd by een Coninck, den adel off ’t gemeyne volcq bestaet, en tot wat plaetse desselfs opperste residentie is. Ende soo ’t een Coninck wesen mocht, off dien Prince den groten Cham, Monargh off Keyser der Tartaren sy, waerinne desselfs crygsmaght en ryckdom bestaet, en wat authoriteyt en hulpe hy[22] in de regeringh en justitie heeft; met wat landen, natien en Princen hy in oorlogh en vrede is, hoe die gevoerd en onderhouden werd, en specialycken off desen Prince tot vremde natien en ongemene dingen genegen is.

Mitsgaders sulcx meer, als de Heeren onse meesters op ’t stellen der raporten by memorie ordonneren en UE. selfs nae tydsgelegenheyd nodigh en doenelyck vinden sult.

Indien gylieden de Cathayse natie affabel en t’ uwaerts vrundelyck, mitsgaders het land van soodanigen gelegentheyd vind, dat aldaer voor de generale Comp. seeckerlyck een importante en proffytabele negotie gefondeert can werden, sullen UE. aen ’s lands overheyd versoecken, een contract ofte verbond van een gestadige, oprechte handelinge, traffycque en navigatie tot gemene welvaert van dat ryck en onse republique, met d’ingesetene van dien, mach getroffen werden, en soo hierinne werd geconsenteert, een gesant (soo hun sulcx mocht gevallen) met den eersten derwaerts comen sal. Ten selven eynde sal UE., indien de overheyd sulcx ernstich begeren mochten, wel 2 à 3 personen om de tale en coustuyme te leren, alsmede ’s lands gelegentheyd etc. perfectelyck te vernemen, daer, met resolutie des Raeds, wel mogen laten, en hunlieden daertoe met nodige instructie en eenige coopmanschappen, tot preuve van negotie en onderhoud versien, versorgende geen andere daertoe als gauwe, wellevende en minnelycke jonge borsten worden gebruyckt; gelyck mede in dien gevalle t’ hunnen versoecke mogen consenteren, gelyck getal van de haere, om onse gelegentheyd te comen besichtigen, herwaerts te brengen, en hun vastelyck toeseggen, ’t naeste jaer met haer volcq en veel dienstige coopmanschappen, daer weder verschynen sult.

Mede, soo bevind, dat land van soo mogenden Coninck werd beheerscht, als in ’t begin van dese Instructie eenighsints aengeroerd en van diversche autheuren beschreven werd, sal UE. met goedvinden des Raeds en advys van de regenten van de plaets uwes aenwesens, de daer blyvende residenten[23] wel mogen gelasten, een reyse nae ’s rycx hooftstad te doen, om de Conincklycke Maij^t., met een presentje van de medenemende rariteyten, uyt onsen name te congratuleren en soodanige aenbiedinge van vrundschap en verbond te doen, als hierboven aengewesen is, daer noch byvoegende ’t gunt ten meesten dienste van de Comp. sult bevinden te vereysschen.

Alle insolentie en moetwil van ’t scheepsvolcq tegen d’ontdeckte natien, sult voorsichtelyck prevenieren en versorgen hun geen overlast in haere huysen, thuynen, vaertuygh, middelen ofte vrouwen etc. werd aengedaen, insgelycx geen inwoonders tegen hunnen wille uyt haer land vervoeren, maer soo eenige weynige vrywilligh daertoe genegen syn, mocht die alsdan wel herwaerts brengen.

’T gunt voorders in Cathaya sal dienen gedaen, sullen hun, als synde ongeboorne dingen, niet instrueren, maer sulcx UE. en des Raeds vertrouwt beleyd bevolen laten, alleen recommanderen serieuselyck in alles soodanige voorsichtigheyd te gebruycken, dat ’s Comp^s. costelycke schepen en volcq, buyten alle vermoedelycke peryckelen soo veel doenelyck gehouden werden; om ’t welcke te beter te versorgen wy geensints begeren den Commandeur hem lichtvaerdigh van boord begeven, maer altyd in de schepen blyven sal, tot dat Comp^s. dienst, nae ’t goedvinden des Raeds, ’t contrary mocht vereysschen, opdat door onbedenckelycke quaede toevallen de vordere desseynen van dese importante reyse niet schaedelyck verhindert werden.

Nae dat dan alle (immers de nodighste) bevolen saecken in Tartaria syn verricht, ’t volcq wel ververscht en de schepen van versch water en brandhout behoorlyck versien, sullen UE. in ’t laetste van July ofte ten langhste ’t begin van Augusty, met vrundelycken oorloff van ’s lands regenten en inwoonderen, wederom t’ seyl gaen, stellende uwen cours dwars over den Tartarisen Oceaen Z.O.waert aen, tot op de longitude van ’t Oost eynde van Japan, ofte dat de Westcuste van ’t onbekende America Oostwaert de Cabos de Fortuna, Corientes[24] ofte Mendocina falsi gemoet, welck land in sulcken gevalle, soo ’t weder en wind bequaemelyck gedooght, sult dienen te verkennen en van daer, ofte voorgestelde punt, uwen wegh recht Zuydwaerts nae den Oosthoeck van Japan vervolgen, lopende ’t land op de 37¹⁄₂ graden in ’t gesicht, alwaer wy vertrouwen omtrent 20 à 25 Augusty met de Goddelycken hulpe wesen sult.

Van hier sal UE. d’ontdeckinge van ’t goud- en silverrycke eyland hernemen, die by den Commandeur Mathys Quast in den jare 1639 te vergeefs is onderleyd, welcx medegegeven Instructie en gehouden Journalen u tot beter verstand van ons scopus, in ’t vermyden van de aldaer begaene misslagen ter hand stellen, alsmede de schriftelycke vertogen ons van den Coopman Verstegen, op de gelegentheyd ende ’t ontdecken van dat eyland voorgesteld. Meldende in substantie, dat in de Zuyd-zee op 37¹⁄₂ graden Noorderbreedte, ongeveer 400 Spaense ofte 343 Nederlandse mylen by Oosten Japan, een heel groot en hoogh eylandt soude gelegen syn, wesende van blancq, schoon, vrundelyck en geciviliseert volcq bewoont, en boven maten silver- en goudryck, gelyck by seecker Spaens schip, over veel jaren varende van Manilha nae Nova Hispania, ervaren soude wesen; sulcx op die raporten in den jare 1610 ofte 11, den Coninck van Spanje een schip om ’t selve nader t’ ontdecken en in besit te nemen uyt Aquapulco nae Japan gesonden heeft, om van daer (als bovenwinds) d’ontdeckingh te doen, dat door quaed beleyd en ongeluckige toevallen verhindert is, en sedert heeft gemelten Coningk door onvermogen en nalatigheyd geen nader vervolgh op die apparente nuttelycke discourse gedaen, gelyck mede des Commandeurs Quast’s besendinge derwaerts, als meermalen aengetogen, geheel onvruchtelyck uitgevallen is.

Ende dewyle wy door gemelte en andere informatien seecker achten, ’t voorschreven eyland omtrent de aengetogen distantie by Oosten Japan gelegen is, hebben goedgevonden by dese gelegentheyd der Tartarische reyse, UE. oock dese[25] ontdeckinge ter bequaemer tyd hernemen sult, doende uwen cours van d’Oosthoeck van Japan, op den paralel van 37¹⁄₂ graden, 350 mylen recht Oost aen, des daeghs met goeden voortgangh, maer des nachts met cleyne seylen, om niet voorby te lopen, en soo ’t gemelte eyland in die distantie niet ontmoet, noch honderd mylen Oostelycker, opdat (soo ’t niet bejegent) verseckert wesen mocht ’t selve niet op geseyde latitude, maer aparent bet Noord ofte Zuydwaerts gelegen is.

Van dit aengeseylde punt, daeromtrent 20 September wesen cond, sullen UE. nae tydsgelegentheyd, gestalte van uwe schepen en volcq, een van de twee naervolgende wegen tot de voordere ontdeckinge, met goeden overlegh des Raeds by der hand nemen, namentlyck:

Den eenen cours is, van ’t geseylde punt (den tyd en wind sulcx gedogende) weder om de West (al cruysende van de 37 tot de 35 graden) nae Japan te seylen, om alsoo seeckerlyck te vernemen off ’t gewenschte eyland in dien wegh gelegen is ofte wel de eylanden, die men seyd tusschen de 30 en 36 graden, 100 à 150 en 200 mylen by Oosten Japan te leggen; daer voor seecker gehouden werd, eenige Japanse vaertuygen aengeweest en silver van daer in Japan gebracht hebben. ’T een noch ’t ander gemoetende, moet den wegh bet Zuyd-Westwaerts nae Formosa genomen werden.

D’anderen wegh is, soo de Westelycke passaetwind ’t weder keeren nae Japan, op de voorgestelde breedte by cruysende wyse (als aparent) niet gedooght, van ’t aengeseylde punt met een Noorden cours de Zuyd-Westcust van America, boven Cabo de Percelis ofte Mendocina, omtrent Cabo del Aqua aen Costa Trista in ’t gesicht te lopen, en soo ’t bequaemelyck geschieden can, in d’een of d’ander baey rede te nemen; waeromtrent Thomas Candisch, Engels Ridder, anno 1517, op 38 graden, in een bequaeme baey geweest is, daer seer goed volcq gevonden en dat land Nova Albion genaemd heeft, noterende men hier quaelyck eenige aerde opnemen can, offse geeft eenige aparentie van silver ofte goud. Dit land conde[26] alsdan in passant werden aengedaen, om iets van desselfs gelegentheyt te ervaren, u volcq met ’t gunt daer vinden mocht wat te ververschen en de schepen van ’t nodige water en brandhout te versien, om van daer met de Noord-Westelycke passaet, die nae alle aparentien op dien laten tyd des jaers in dat geweste vehement door blaesen sal, ten naesten by Zuyd-Westwaerts over te lopen, en alsoo op een rechten cours ’t begeerde goudrycke eyland, off een van de silverrycke eylanden, tusschen de 30 à 36 graden, 100 à 200 mylen by Oosten Japan, te ontdecken. Ende soo niet bejegend, den cours (even als in ’t eerste voorstel) nae ’t eyland Formosa tot eynde deser reyse te doen.

Maer dewyle ernstigh meynen ’t goudryck eyland met den Ooster cours, immers een van de andere silverrycke eylanden, door een van de twee wederkerende wegen ontdecken sult, soo sullen mede instrueren hoe u in dien gevalle ten dienst van de Comp. te schicken hebt, ’t welcke ten principalen soo wesen moet, als op de gelegentheyd van Cathaya voorgeschreven is, waerby noch ’t volgende cortelyck sullen voegen.

Dat wy meynen dese eylanden met de minste peryckelen bequaemelycxt aen de Zuyd-Oostsyde (wesende benedenswinds) connen aengedaen werden, aen welcken cust het goudryck eyland, in de Japanse Beobys(?) caerten, met een revier ofte haven affgeteyckend werd, als by ’t nevensgaende caertjen sult connen sien.

Soo dit groote eyland ofte de mindere eylanden en d’inhabitanten van dien, in effecte soodanigh bevind, als ons daer van gecundight is, namentlyck de landen seer goud- en silver ryck, en desselfs inwoonders wel geproportioneerde, blancke, vrundelycke, beleeffde en geciviliseerde lieden, sal daervan meer staet als van wilde barbare menschen dienen gemaeckt, minnelyck bejegent en derselver overigheyd aengediend, hoe uyt verre landen, om proffytelycken handel te soecken, daer gecomen syt, en haer met onse coopmanschappen en waeren[27] voor de commoditeyten huns lands soeckt te gerieven, vertonende de goederen UE. ten dien eynde medegegeven, die nae de eyschende bevindinge in estime houden moet, u bepalende, soo ’t goud en silver daer in groote abondantie is, die specy by ons in geringe estime, en niet beter als coper, spiaulter, thin off lood gehouden werd; echter sonderlinge letten, wat estime sylieden van alle metaelen maecken, en off ’t goud en silver by hun in grote waerdye is, wat mynen daervan hebben, en door wat middelen sy ’t selve uyt d’aerde graven en suyveren, neffens sulcx meer als tot goede cuntschap van des lands gelegentheyd noodigh achten en doenelyck vinden sult.

Ende soo ’t ontdeckte land van sulcken merckelycken ryckdom bevind, dat de generale Comp. daervan considerable nuttigheden trecken can, sal UE. ’t verblyven daer cort maken, en nae becomen informatie van de merckelyckste dingen, haestigh vertrecken en over Formosa op ’t spoedighste herwaerts comen, opdat des te tydelycker de vereyschte besendingen derwaerts connen doen, doch sal UE. voor ’t vertreck dienen te delibereren off nodigh sy, daer 2 à 3 bequaeme personen te laten, sulcx niet resolverende, dan met believen van ’s lands overheyd, op welcx begeren mede gelyck getal van de haere wel herwaerts brengen mocht, sonder iemant dier vremde natien tegen danck uyt hun land te voeren, maer raeckende dit point in alles te doen als boven van Cathaya aengewesen is. Ende dewyle wy onse intentie wegen uwe te doene voyagie in desen ten principalen hebben gededuceert, en op alle voor te vallen saecken geen precise ordre can gegeven worden, soo sullen ’t geene resteren mach en voorcomen sal, aen uwen yver, vigilantie en goed beleyd, neffens des Raeds voorsichtighe dispositie bevolen laten, met een hopent vertrouwen, gylieden in dese expeditie soodanigh vigileren sult, dat deselve tot nut van de generale Comp. succederen sal, als wanneer wy in’t recompenceren uwer gedaene debvoiren niet ondanckbaer sullen wesen, want byaldien[28] op uwe reyse eenige rycke en voor de Comp. proffytelycke landen ofte eylanden werden ontdeckt, soo beloven mits desen, de beleyders en alle ’t weldragende scheepsvolcq, met soo danige promotien te vereeren, als bevinden sullen haere gedaene goede diensten te meriteren, sulcx ons deshalven bedancken sullen, waerop u al ’t samen te verlaeten hebt; gelyck UE. mede een redelycke premie sult stellen voor desulcke, die eerst eenige onbekende landen, eylanden, ondiepten, sanden, clippen ofte schaedelycke vuylen vernemen sullen, ten eynde alle ongelucken soo veel doenlyck voorgecomen werde.

Alle ’t vaste land en eylanden die ontdecken, aendoen en betreden sult, moeten UE. voor de doorluchtige Ho. Mo. Heeren Staten Generael, als Souverayne van de Republicque der Vrye geunieerde Nederlantse Provintien, in possessie nemen, ’t welcke in onbewoonde landen ofte die geen Heeren hebben, door ’t oprichten van een steen ter gedenckenisse, ’t planten van ’s lands wapen, ofte onse prince vlagge tot waren eigendom geschieden can, want sulcke landen den vinder en innemer met recht behoren, maer in gepopuleerde landen ofte die ontwyfelyck Heeren hebben, sal in ’t nemen van den eygendom, ’t consent des volcqs ofte Conincx nodigh wesen, dat door minnelycke bewegen met ’t presenteren van een boomken, geplant in weynigh aerde, ’t gemeyn oprechten van een steen, wapen, ofte stellen van de prince vlagge, ter memorie hunner vrywillige submissie ofte onderwerpinge, dient te geschieden. Doch dewyle vermoedelyck is, UE. soo wel in Tartaria, als de onbekende eylanden meest gepoliceerde natien en diensvolgens oock wettelycke overheden vinden sult, sulcx met recht geen possessie van derselver landen can genomen werden, en van hare souveranité geen vrywillige afstand sullen willen doen, soo sal ’t nodigh wesen, met soodaenige natien ofte hare princen, verbond van vrundschap maeckt, waertoe ’t oprechten van de voorgemelte dingen, als gedenckteyckenen, dienen cunnen; alle welcke handelinge UE. perfectelycken in u Journael aenteyckenen sult, met nominatie van[29] de personen, die present sullen wesen, om in toecomende tyden onse Republicque te connen dienen.

En opdat de voyagie volgens dese Instructie en onse goede intentie wel magh gereguleert en voltrocken werden, goede ordre onder ’t volcq onderhouden, recht en justitie conform den generalen artyckelbrieff geadministreert, en vorders ten meesten dienst van de Comp. gedaen en verricht magh werden, ’t gunt op soo peryculeuse en langhdurige reyse voorvallen en vereysschen mocht, soo hebben den E. Maerten Gerritsen Vries tot Commandeur van beyde de schepen gestelt, denselven by desen authoriserende, om de vlagge op Castricum van de groote stenge te voeren, den Raed te beroepen en continueel daerin te presideren. Oversulcx gelasten en gebieden aen alle officieren en matrosen, niemant uytgesondert, die op de schepen Castricum en Breskens bescheyden syn, den gemelten Maerten de Vries voor haer Commandeur en Opperhooft t’ erkennen, respecteren en gehoorsaemen, mitsgaders in alle voorvallende gelegentheden met goeden raed en vlytige dienst, tot vorderingh der voyagie en ontdeckinge der onbekende landen, te assisteren, als vigilante en getrouwe dienaren betaemt en gelyck yder voor ons in ’t wederkeren meend te verantwoorden.

Den Raed van dese twee schepen sal bestaen uyt de volgende personen, namentlyck:

[30]By desen Raed sullen alle voorvallende saecken, tot bevorderingh deser voyagie en uytvoeringh onser ordre, beleyd en afgehandelt werden, sullende den Commandeur by steeckingh twee stemmen hebben, doch in saecke van justitie sullen d’hooghbootslieden mede geroepen werden, als d’ordre onser principalen dicteert. Maer in saecken die de zeevaert, als coursen en ’t ontdecken van de landen etc., aengaen, sullen d’onderstierlieden mede compareren en adviserende stemmen hebben, die den Commandeur coligeren en met de meeste concluderende stemmen sluyten sal, versorgende alle resolutien terstont dobbel geregistreert, geteykend en ten dienste van de Comp. wel uytgevoert werden.

Soo den Commandeur Vries (dat God verhoede) quaeme te overlyden, sal de Schipper Hendrick Schaep in desselfs plaetse succederen en in alle deelen conform den inhoud deser Instructie, even als syn voorsaedt, gebieden en gehoorsaemt werden, soo dat betaemt.

De schepen gaen gemant met 110 cloecke coppen, daeronder 10 soldaten, synde op ieder schip even veel, mitsgaders van alle nodige amunitie, gereetschap en provisien wel versien en voor twaelf maenden ruymelyck gevictualieert. Laet alles wel en behoorlyck mesnageren, en ’t ordinarie rantsoen van twee vleesch- en een speckdagh, een mutsken asyn en ¹⁄₂ mutsken oly ter weecke, en 1¹⁄₂ mutsken arack des daeghs, onder ’t volcq uitdeelen. Stercken arack gaet in yder schip twee leggers, om in de coude tot des volcx gesondheyd soberlyck uyt te deelen, maer insonderheyd diend ’t versch water en brandhout seer gemesnageert, synde daer omme van watervaeten ryckelyck versien, opdat daervan in geen noodwendige behoeften vervalt, en om ’t selve te soecken in uwer reyse niet verachterd ofte onverrichter saecken te keren genoodsaeckt werd, dat tot groote schaede van de Comp., die in ’t equiperen van dese schepen groote costen heeft gedaen, en u aller schande gedyen soude, dat daeromme met naerstige voorsichtigheyd voorgecomen diend.

[31]Tot besluyt van dese Instructie willen UE. des Albestierders segen toewenschen, welcx Divine Maij^t. bidden uwe personen, tot volvoeringh van dese voorgenomen ontdeckinge, met mannelycke couragie te begenaedigen en verrichter saecken, behouden te laten keren, tot verbreydinge syner eeuwige glorie, reputatie onses Vaderlands, des Comp. sonderlingen dienst, ons contentement, en U aller onsterffelycke eere.

[32]

Memorie van de boecken en pampieren, die by d’Instructie van de Tartarise besendingh gevoucht moeten worden.

Alle welcke voorstaende Schriften ende Caerten by den Gouvern.-Generael en Raden van India syn overhandight aen den Schipper-Comm. Maerten Gerritsen Vries op Castricum[34] en den Schipper Hendrik Cornelisz. Schaep op Breskens, gedestineert tot de Tartarische ende voordere ontdeckingh; met last, sy alle deselve, in conformité van dese memorie, op hun keeren aen ons weder sullen hebben over te leveren, om ons in tyden en wylen daervan naeder te mogen dienen.

[35]

REMONSTRANTIE

ofte Corte Voorstellinge, omme een grooten schadt, ofte wel nieuwen aenvang van negotie te crygen, op het ryck ende Gout- ende Silver-Eylandt, gelegen in de Zuytzee, ter hoochte van 37¹⁄₂ graden, benoorden de Linie Equinoctiael.

Gederigeert

Aen d’Ed. Heer Henricq Brouwer, Gouverneur-Generael, en de presente Raden over den Nederlantse Staet in d’India, residerende ter Casteel Batavia.

Veele ende genouchsaem (is een) yder kennelyck alle het aertryck, soo wel ’t vast als d’eylanden, in den beginne van Godt Almachtich vast gefondeerd ende oock meest onveranderlyck in weesen gebleven is; dan noch tot op den huydighen dach niet alles by ons cunt waer, hoe veel van verstroyde volckeren ofte vluchtelingen dese wel bewoont en vervult is. Soo is ’t dat seer ruymen tyt geleden, seecker vaertuych van Manilha vertrocken weesende, voornemens ter traffique syne voyagie naer Nova-Hispania, in een deser plaetsen te doen, beoosten Japan in de Zuydtzee, op de hoochte van 37¹⁄₂ graden, omtrent 380 à 390 mylen van wal, een groot ende seer geweldich swaer weer ontmoetende, ja sulcx dat syn mast verloren ende genouchsaem te keeren ofte ’t eerste land aen te doen, genoodsaeckt was. ’t Weer wat handiger ende affgenomen wesende, met ’t claer jachten des luchts, saegen juyst t’haerer gelucke, een groot ende hooch verheven eylant, ’t welck haer niet weynich in haer gemoet deed blyden, daer den cours recht naer toe stellende, aenlanden, bevonden ’t vreempt ende niemant cundich; ’t volcq[36] van schoonder gedaente, blanck ende wel geproportioneert, seer min ende vriendelyck, als men niet soude connen nochte willen, omme mede omme te gaen, gewunschen. Alwaer nae een weynich tyts gelegen, het soodanich bevonden, dat naer een becomen mast, hunne reys te vorderen weder aennaemen, ende alle soo wel gecontenteert, dat haer docht tot onderhout van ’t leven als groote Sr. ofte banderheeren noyt iets te sullen meer ontbreecken; continueelyck soodanich daervan opgevende, niet anders alsof men ’t gout ende silver, by maniere van spreecken, bynaer maer by de strant opraepte; ja, hunder ketelen ende ander cocx-gereetschappen daervan gesmeden waeren. O! wat een te wunschene saecke soude ’t sijn, ende hoe nodich voor de Comp., daer sy in soo cort aenwesen haer beursen met te negotieeren als andersints soo swaer .... gelyck voormelt, gesmeden hebben.

Nu het is soo het wil ende sy soo ’t mach, men conde seggen, indien mette waerheyt accordeerde, men ’t selvige daerby niet soude gestaeckt noch achterweege laeten blyven hebben, dan nie(mant) en kent yders gelegentheyt niet, want particuliere coopluyden, ten sy met bewilligingh, geheel onvermogent, werwaerts hun gelieft t’equiperen, is ’t echter in’t jaer 10 à 11, ofte ’t jaer nae ’t nemen van den Heere Wittert[13], gebeurt; waeruyt claerlyck de waerheyt te speuren is, dat den Coninck van Hispania ’t selvige aengecundicht ende wel op beraden wesende, synen Vice-Rey van Nova-Hispania, residerende in de hoofdstad Mexica, (nu 2 à 3 jaeren verleden, meest ingesoncken....,) ten halve oft midts wegh van ’t lant, tusschen de Noord- en d’ Zuydzee gelegen, derwaert te equiperen last gegeven heeft; die tot voldoeningen der Mr. ordre, een jacht, genaempt St. Francisco, in een baye in Aquapulco, synde ongevaer 80 mylen van Mexica (een moeylyck te reysen lantwegh, oversulcx 14 à 15 dagen ordinary te passeeren), heeft laeten vaerdigen, ende ter vertreck gereet[37] maecken, met sulcken intentie, eerst in Japan gearriveert wesende, van ’t provenu der coopmanschappen ofte oock wel om der goede gelegentheyt van schepen, noch een tweede jacht tot Oringua, soo als derrewaerts ’t bequaemste oordeelen soude, te laeten timmeren; ende wert ’t volcq tot gemelte exploict aengenomen, ende daer over geordineert was als Generael, Jan Bastiaen Busqaine, een out, grys, bedaert persoon, niet min dan 70 jaeren, wien nevens alle andere ende mindere persoonen, ter bestemder tyt op de geordonneerde plaetsen in Mexica ende voor den Vice-Rey hun lieten vinden, alwaer een Conincklyck placcaet openlyck voor alle volckeren gepubliceert ende afgecundicht wert, waerinne verhaelt wert, Syne May^t. op de aencundiging goet gevonden hadde, twee jachten te equiperen, omme ’t Gout- ende Silver-Eylandt, gelegen in de Zuydzee ter hoochte van 37¹⁄₂ graeden, naer opdaeginge te conquesteren ende onder syn gebiet te brengen, beloovende yder soo wel van de meeste tot de minste, naer merite een part oft uytdeylinge desselfs te doen ende meer; hun ten dien eynde den eedt van getrouwicheyt afvorderende, waerop gevolcht, gesaementlyck naer Aquapulco (de luyden te paert ende de goederen met muylen, volgens gewoonte) t’inbarqueeren haer begaven ende nevens noch drie andere jachten, genaempt St. Anna, St. Bastiaen ende het jacht welck Meester Adam, wiens soon Angiel present te Jedo noch residerende is, selfs laeten maecken hadde, sy naer Japan en d’andere naer Manilha gedestineert, vertrocken sijn. Daer aengecomen wesende, heeft den gemelten Generael, hoewel out ende bedaecht, buyten postuer met bouracheren, vrouweeren, dobbelen als spelen aengegaen, sulcx dat naer verheys nieuwers noch, noch op hemselfs acht namp. Den tyt hunner vertreck genaeckende, syn gesaementlyck soo wel het nieuwe daergemaeckte, als ’t ouwe metgenomene jacht, onder seyl gegaen, doch door onvoorsichticheyt is ’t gemelte nieuwe tegen een eyland, met lichten daege, liggende voor ofte niet verde van G.... t’eenemael verseylt, ende ’t ander, ’t welck naer behooren[38] niet gerepareert was, bevonden soodanich gestelt, dat daer van daen quaemen, weder genootsaeckt waeren te retourneren ende ’t jacht te sloopen. Alsdoen voorders ’t geen noch resteerde ten naestenby t’souck brengende, want het scheen eer deech noch rust voor alles op hadde geweest, waerdoor oock onmogelyck wiert, een vaertuygh ter eygen selfs vertreck te laeten maecken ende noch naer een jaer overblyvens genootsaeckt wierden, op een gallioen, dat Massammad, een groot lantsheer, (in wiens [haven?] geanckert geweest waeren,) op synen naem maecken en eygen risico naer Aquapulco trecken liet, met degene die ’t aenstond, te inbarqueren. Want eenige sustineerden uyt des Conincx dienst ende alsdan vry waeren. Welck gallioen, dat meer is, selfs ’t gemelte eyland in ’t gesicht gehad heeft, veel drift vernaemen ende van tortelduyven schier als vervult wiert, dan, omme de Japanders meesters waeren, mosten naer hun pypen dansen. Dat dit waerachtich ende geloove seecker is, want Sr. Vincent Romeyn, ter stede Nangasaecke woonachtigh, een geloofwaerdigh persoon, doenmaels in Mexica weesende, de publicatie selfs met eygen ooren gehoort en een persoon met de galioten verscheenen ende geretourneert, gesproocken, die met ’t gemelte galioen teruggekeert en dit eyland verclaert met waerheyt gesien heeft. Op gemelte St. Francisco, dat meer is, was een Nederlants schieman, genaempt Marcus Symonsen, in syn leven een goede bekende van d’E. Heer Specx, welcke nevens eenige andere daer te lande verbleef ende in Nangasaecke lange geresideert; alwaer noch twee dochters in leven heeft. Soo dat genoechsaem al ’t geene waer ende niet aen te twyfelen is; oock laet het sich niet onbillyck aensien, door misnougenheyt ofte wel cleyn vermogen ende nauw omcomen van qualyck te equiperen, het vorderlyck by der hand tenemen, tot beter ockagie gestaeckt ende naergelaten wert. Wie weet off de Heere onse Godt, der Spanjaerden, om ’t quaed ende boose hunner voornemen, oock d’aenslagh niet confuys gemaeckt heeft; als niet[39] willende gehengen, d’arme luyden hun noyt hebbende misdaen, maer integendeel wel bejegent ende vriendelyck geweest, van haer goet ofte erfdom, welcke als een proye buyten wilde, souden werden ontrooft.

Gemelte dan, UEd. Heeren, verstaen hebbende, dacht my verplicht te weesen, ten dienste van de Comp. ende welvaeren onses gemeynen Vaderlants, UEd. ’t selve de weet van te doen, opdat der vyanden voordeel mach affgesien ende door ons becomen werden. Want menichmael leyt het vier bedolven onder de assche, waervan eyndelyck een geheelen brant ontsteecken can. Het is een licht te beginnen ende oncostelyck werck, misschien de Comp. daer soo veel proffyt als uyt Japan te mogen haelen; twee cleyne ofte handige stercke zeejachten uyt Japan derwaerts gesonden, soude ter aenvangh genouch syn, omme, ofte ’t eene te missen quamp, het andere mocht te recht geraecken; was, porseleyn, stoffen enz. sulcke ende diergelycke waeren soude tot een monster ofte preuve een weynich connen medegenomen worden; die t’allen tyde ende schoon onvruchtelyck keerende, haer gelt daer weder wel haelen sullen. ’t Is een groot hooch lant, dan niet weetende watter van sy, oversulcx d’ondervindingh de beste leermeester syn sal; het leyt als gesecht maer 380 à 90 mylen ofte op het hoochste 400 mylen van Japan, op de hoochte qualyck van 37¹⁄₂ graden, is oock meermaelen gesien van d’andere vaertuygen, uit Nova-Hispania naer de Manilha ofte wel Manilha naer Nova-Hispania willende; dan schynt, al even in ’t gesicht crygende, haer ordre, als daertoe geen last hebbende, niet te buyten gaen mogen, en sulcx ende diergelyck vast d’oorsaecke van onbekentheyt is blyvende.

Gemelte Sr. Vincent Romeyn, soo UEd. daervan een preuve sints te doen syt, heeft gepresenteert selfs persoonlyck, op de goede hoope die door eygen cuntschap van alle ’t gene is hebbende, mede te willen laeten gaen. De jachten souden mede cunnen geemployeert worden omme een te doene tocht, ter opspeuringe wat vorder om de Noort in ’t ryck[40] van China ofte wel Corea te doen soude mogen wesen, gemerckt van d’inlanderen selfs een grooten handel derwaerts uyt, over ende weder gedaen worde; jae ’s Keysers passen soo wel naer Tonquyn en Cochin-China, als over ’t lantschap China en Corea, plegen verleent te worden.

Dit dan dus cortelyck gestelt ende by den anderen versaemelt wesende, gelieven UEd. als uyt een tuygende genegentheyt, volgens als voormelt van de Comp. ende Vaderlants welvaeren te geschieden, aen te nemen van

[41]

ORDRE TOT DE ZEYLAEGIE

Om wat redenen ende motiven wy in Rade van India goed gevonden hebben, UE. tot begin ende aenvangh van de geordonneerde voyagie nae de Noord, over de Moluccos te laten navigeren, sullen hier niet verhaelen, maer gedraegen tot onse aen UE. verleende generaele Instructie, op die gelegentheyd wyd ende breed gextendeert, ende in desen niet verder gaen, als tot vertoogh van d’ordinarie courswysing langhs Celebes Oostcust tot in Ternaten, gelyck daertoe gerefereerd werd.

Naerdat dan morgen vroegh gemonsterd ende uwe anckers aen boord hebt, sullen UE. in Godes naeme van dese rheede scheydende, haren cours doen om Pulo Rakit ende Boomkens Eyland by Noorden te laeten en de Javaense cust in ’t gesicht houden, mits omtrent twee mylen daer buyten blyvende, op de diepte van 10 à 12 vaedem, alsoo den Vlacken ende Schaedelycken hoeck (seylende van hier Oostelyck) wel te loden syn, voorts uytsiende nae den steen, die in ’t Noorden van Kandanghauwer leyd, omtrent drie mylen in zee.

Het rechte vaerwater van Batavia naer de Enghte tusschen Celebes ende Salayer is te houden op de ses graden Zuyderbreedte, om in ’t gesichte van ’t hooge Javase land[42] by Zuyden Carimon-Java en Lumbocq te seylen, naer de Brede-Banck, ruym derthien mylen by Westen den hoeck van Tanakeka gelegen, daer die passeren moet op 8, 10 à 14 vaedem, wanneer wel diend uyt te sien naer de Twee-Stenen, daer anno 1633 een onser burgers-joncken op gebleven, ende den Gouverneur-Generael anno 1638 (vaerende nae Amboyna) met de vloote omtrent geweest is; niet alleen naer dese, maer nae alle andere clippen, rudsen en drooghten, sult doorgaens naerstigh uytkycken, ende een man aen de stenge houden, om alle ongemack soo veel mogelyck voor te comen.

De gemelte banck gepasseert wesende, sult in der yl den hoeck van Tanakeka voornoemd, aen boord maecken te crygen, ende die soo nae loopen, als sonder peryckel ende tydversuym geschieden can, opdat van ’t land gesien mocht worden; seylende dan voorts digt langs de Celebese Zuydcust, naer en door voorschreven enghte, item wyders tot de straete van Bouton, die op het alderspoedighste sult trachten te passeren, ende is ’t doenlyck, sonder ten ancker te comen. Doch ’t selve genootsaeckt wordende, ende iemant van de Boutonders aen boord verschynende, voorsichtelyck hooren wat te seggen hebben, ende hun voorts aendienen, om met haer te handelen, geen last hebt, maer dat cito voort moet, doch eerstdaeghs daer noch eenige schepen, met soldaten nae Amboyna gedestineerd, staen te passeren, die hun beter te spraeck sullen connen staen.

Ondertusschen moeten UE. niemand aen land vertrouwen, tegen die moordadige diefachtige natie wel op hoede, ende in posture van defentie maecken te wesen, ten eynde de voordesen gepleeghde gruwelycke actien niet mede subject werd; buyten dat sult hun in ’t passeren der aengetogen straete niet beschaedigen.

De gemelte straet doorgeseyld ende van waeter wel versien synde, sult dan by Oosten de custe van Celebes trachten op te stoppen, tot de hooghte van omtrent een graed by Noorden[43] de linie, wel verstaende, soo UE. de wind daertoe wil dienen, soo niet, meught wel om d’Oost oversteecken, wanneer de linie genadert syt; alsoo dan ongetwyffelt Macquian wel beseylen sult, te meer de stormen omtrent de Guriches—dat syn clippen ende cleyne eylanden in ’t Zuyden van Macquian gelegen—stilstant nemen, soo d’ervarendheyd geleerd heeft.

Op de gemelte Oost-custe van Celebes bevint men veele droogten, moet derhalven voorsichtigh seylen, ende des nachts letten als het doncker is, maer het water rolt er soo slecht ende de custwinden syn daer soo dienstigh, dattet een goed vaerwater sy, ende tot meerder claerheyd behandigen u nevens desen, elck een caertjen van de gelegentheyd derselver Oost-custe, streckende van Celebes, tusschen den hoeck daer ’t Eyland Waeroway byleyd, tot omtrent 1¹⁄₂ graed by Noorden de Linie, in ’t welcke, met de aenteeckening der diepten, werd aengewesen den cours die men heeft te nemen, dat meest Celebes naest geschieden moet, alsoo men daer vind de meeste openingh, mitsgaders de minste drooghten ende bancken, die t’zeewaerts soo menighvuldigh syn, datter geen doorcomen gesien werd.

Wy houden ’t soo geraeden, dat van Celebes oversteeckt om Macquian te beseylen als Ternate, aengesien van Macquian binnen door, langs de West-cust van Batachina ofte Hala Machera, mede goed opcomen is.

Omtrent de Moluccos verschynende, sult u wel slaghvaerdigh houden, insonderheyd verdacht wesen op het aencomen der Spaense galeyen by stilte ofte andersints, oock sorge draegen dat by den anderen blyft, ende gelyckelyck voor ’t Casteel Maleyen verschynd, om te minder peryckel van d’aengetogen galeyen subject te syn; wyders ’t volck onderwege met de waepenen oeffenen, opdat daerin t’ervaerener werden, tegen alle voorvalligheden van offentie en defentie.

Behalven de Portugesen, met wien onse Souveraine in Nederland voor thien jaeren trefúes gemaeckt ende hierover[44] doen publiceren hebben, sullen UE. gesaementlyck vyandelyck aentasten alle die by Oosten den Bouqueron sonder onse passen comt te gemoeten, niemant uytgesonderd als die van Bouton, wanneer u niet selfs eerst offenceren; doende alle mogelyck debvoir om desulcke voorsichtelyck te vermeesteren ende in u gewelt te becomen, nemende haer personen in goede versekeringh, ende hun goederen onder inventaris over, om die naer Molucco te brengen, ende daerover gedisponeert te worden als naer behoren.

Met lieff op Tarnaten g’arriveerd wesende, sult de nevens gaende brieven aen den Vice-Gouverneur Wouter Seroyen overleveren, ende u voorts reguleren naer onse hier voor geciteerde generale Instructie, aen dewelcke wy ons, als geseyd wyders blyven gedraegen.

Wenschende UE. tot het voltrecken van d’een ende d’ander voyagie, den Heyligen zegen ende protextie des Alderhoogsten.

[45]

JOURNAEL

April.

c 4.

’s Middachts heeft den E. Heer Commandeur met syn byhebbende raetspersoonen, een eerlyck afscheyt genomen van den E. Heer Gouverneur Seroyen, ende syn ’s avonts met een Suydelyck coeltie, in den naem Godts t’seyl gegaen van Tarnatens ree; de goede genadige Godt verleen ons goet succes ende behouden reys, Amen. ’s Nachts hadden wy moy weder, deden ons best om de cust van Gillola aen boort te crygen.

[46]d 5.

’s Morgens hadden wy moy weder, de wint variabel, alsdoen lach het eylant Hiery W.S.W. 2 mylen van ons, doe passeerden ons eenige corra-corras ende galalys, die van Gillola quamen en wilde naer Ternaten toe. De wint loopende in ’t Noorden, deden ons best met laveren om Noort te winnen. ’s Middachts waeren wy omtrent 1¹⁄₂ myl buyten de cust van Gillola. Naer de middach liep de wint Noordwest, ’s nachts variabel Oost ende dan weder Noorden, somtyts met slappe koelte.

e 6.

’s Morgens was het regenachtich doncker weder, waeren omtrent 4 mylen buyten de cust van Gillola, de wint variabel. ’s Middachts waeren wy op de Noorder breeten van 1 graed 22 minuten, alsdoen lach de banck van Ternaten S. omtrent 7 mylen van ons, waeren 2 mylen buyten de cust van Gillola, deden alle devoir om Noort te winnen, maer bevonden hier harde stroom om de S. te gaen. ’s Avonts saegen wy de eylanden van Tongy-Songy in ’t N. vyf mylen van ons, waeren 1¹⁄₂ myl buyten de cust van Gillola, saegen de berch van Ternaten in ’t S. van ons, de wint alsdoen N.N.W. ’s nachts Oostelyck met veel stilte.

f 7.

’s Morgens met den dach cregen wy een styve regen met een variable coelte, doch meest Noordelyck. ’s Middachts lach de berch van Ternaten S. ten O. ¹⁄₂ O. ende de eylanden Tongy-Songy in het N.O.t.N. 5 mylen, synde buyten de cust van Gillola, de wint alsdoen N.N.W. Wenden het alsdoen om de N.O., alsdoen is door den ordinaris seyn van den E. Commandeur den raet beroepen; van beyde scheepen is geresolveert om soo veel als mogelyck was ons devoir te doen, om de N. hoeck van Moratay aen boort te crygen ende van daer alsdan onse coers om[47] de N.O. aen te stellen, soo veel weder en wint soude mogen toelaeten. ’s Avonts in ’t opsetten van de wacht schoot de wint in ’t O.t.N., maar cort weder Noordelyck, variabel.

g 8.

’s Morgens moy weder, het luchien Oostelyck. ’s Middachts hadden wy de N. breete van 1 gr. 44 min., alsdoen lach de berch van Ternaten S. ¹⁄₂ O., de eylanden Tongy-Songy O. ¹⁄₂ N. 4 mylen van ons, de wint doen Noordelyck. ’s Avonts door een peyling bevonden 4 gr. 7 min. N.O. tering. ’s Nachts moy weder met veel stilte.

a 9.

’s Morgens moy weder, met een variabel luchien uyt een N.O. ende N.N.W. met veel stilte. ’s Middachts lach het eylant van Ternaten S. ¹⁄₄ O. ende de eylanden van Tongy-Songy O. ¹⁄₄ N. 4 mylen van ons, hadden alsdoen de N. breete van 1 gr. 48 min. Cregen doen een cleyn Noordelyck luchien, maer corts weder stil, in ’t ondergaen van de son cregen wy een cleyn coeltie uyt een Noorden, hetwelck nae het O.N.O. trock, wenden het doen om de Noort. Omtrent de middernacht cregen wy weder de wint variabel Noordelyck.

b 10.

’s Morgens moy weder, met een variabel luchien met veel stilte. ’s Middachts waeren wy op de gegiste breete van 1 gr. 50 min., doen lagen de eylanden van Tongy-Songy O.t.S. 3 mylen van ons, de Westhoeck van d^o. eylanden ende hoeck van Gamma .... liggen S. ¹⁄₂ W. en N. ¹⁄₂ O. over malcanderen in strecking; wenden het N.waert over. ’s Avonts lach het eylant Salangary N.N.O. ¹⁄₂ O. 5 mylen, en het eylant Tongy-Songy S. ¹⁄₂ W. van ons. ’s Nachts in de eerste wacht hadden wy regen met een variabel coeltie, in ’t 4^de glas van de wacht cregen wy de wint O.N.O., wenden het N.waert over, de wint[48] corts met stilte naer het N.O. treckende, cregen een moy coeltie, lieten het N.N.W.waert overstaen.

c 11.

’s Morgens moy weder, cregen omtrent 2 ure naer sons opganck een cleyn reegen caeckien[14] met een N.N.O.coelte, wenden het om de O., corts daernaer dreven wy in stilte, wat voor de middach cregen wy een moy luchien uyt een N.O., wenden het om de N.N.W. ’s Middachts waeren wy op de bevonden breete van 2 gr. 7 min. ende op de lengte beoosten de meridiaen van Teneriffa 145 gr. 42¹⁄₂ min., de wint alsdoen N.N.O., conden alsdoen de berch van Ternaten noch pas sien in het S. ¹⁄₃ W. van ons. Het eylant Doy, het N. eynt N.O. ¹⁄₂ N., het midden van ’t eylant Tuancara N.O.t.O., het S. eynt van ’t eylant Pou O.t.N. ¹⁄₂ N. van ons 5 mylen; naer de middach cregen wy een moye coelte uyt een N.W., wenden het N.N.O. waert over, dreven ’s nachts in stilte.

d 12.

’s Morgens moy weder, dreven in stilte tot 2 ure voor de middach, waeren met de stroom wel 1¹⁄₂ myl om de S.S.W. gedreven, cregen doen een moy coeltie uyt een N.O. ende trock naer het O.N.O. Seylden met d^o coelte soo veer om de N., tot ’s middachts op de breete van 2 gr. 7 min., ende hadden de bovengemelte eylanden op een peyling van ons als boven. Naer de middach dreven wy in stilte, somtyts een cleyn variabel coeltie N.N.O. N.O. en N.W., dreven ’s nachts in stilte.

e 13.

’s Morgens moy weder, dreven meest in stilte. ’s Middachts bevonden wy de N. breete te hebben van 2 gr. 12 min., op de lengte te syn van 145 gr. 33 min.; alsdoen lach het eylant Doy N.O.t.O. 6 mylen[49] van ons, te weten het Noorteynt, dreven die naemiddach in stilte. ’s Avonts conden wy de berch van Tarnaten noch pas sien in ’t S. van ons. ’s Nachts een cleyn luchien uit den Suyden.

f 14.

’s Morgens moy weder, dreven in stilte, somtyts een cleyn variabel luchien uyt een W. ende S.S.W. ende S. Waeren doen op de gegiste breete van 2 gr. 23 min., op de lengte van 145 gr. 50 min., ende bevonden breete 2 gr. 22 min., vertiert 5 mylen; alsdoen lagen de eyl. van Doy, het middenlant O.t.S., ¹⁄₄ S. 3 mylen van ons, saegen oock het eylant Behoa O. ¹⁄₂ W. van ons. Naer de middach cregen wij een cleyn variabel luchien. ’s Nachts een cleyn coeltie uyt een Oosten, lieten het al N.waert over staen.

g 15.

’s Morgens was de wint N.O. met moy weder, lieten het al N.N.W. over staen, peylden alsdoen het middenlant van Doy S.O.t.S., omtrent 6 à 7 mylen van ons ende Behoa O.t.S.; giste ’s middachts geseyld te hebben, N.t.W. 7 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 2 gr. 49 min., ende op de lengte van 145 gr. 44 min., ende bevonden breete van 2 gr. 49 min. Saegen doen het hooge lant van Morotay in ’t Oosten van ons, leyden alsdoen onse compassen op 4 gr. N.Oostering. Cregen naer de middach de wint N.O., in de eerste wacht ’s nachts O.N.O., in de tweede wacht N.O.t.O., in de dachwacht N.O.t.N., al met een cleyn topseyls coelte, lieten het al N.waert over staen, de see begon styf uyt een N. aen te schieten met heel holle deyninge.

a 16.

’s Morgens de wint N.O. met topseyls coelte, lieten het al N.N.W.waert over staen, saegen met sons reysen het eylant Talao in ’t W., omtrent 8 mylen van ons, ende is gemeen hooch lant ende gelyckt daer benoorden van, vol cleyne eylanties ende clippen te[50] liggen. Tegen den middach cregen wy de wint N.N.W., wenden het N.O.waert over, somtyts regen; giste ’s middachts behouden cours geseylt te hebben, N.W.t.N. 14 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 3 gr. 36 min., op de lengte van 145 gr. 13 min. ende op de bevonden breete van 4 gr. 6 min.; alsdoen lach het Suydelycxste lant van Talao, W.S.W. ¹⁄₂ S. 8 mylen van ons, ende het Noordelycxste lant N.W. 10 mylen. Ick bevont dat ons de stroom hier wel 7 mylen veerder om de Noort geset had, als onse gissing uyt wees. Naer de middach liep de wint in ’t N.N.O., lieten het Oostwaert over staen. ’s Avonts met sons-ondergang, lach het Noordelycxste van de eylanden Talao W. 10 mylen van ons, naer dat ick met goede opmercking sien can, waeren wy in de tyt van 6 ueren 4 streecken recht in de wint opgedreven, om de N.N.O. ’s Nachts 3 glasen in de eerste wacht, liep de wint in ’t N.O., wenden het N.N.W. waert over, in ’t uytgaen van d^o. wacht, cregen wy de wint Noorden, met caeckich weder ende regen, wenden het om de Oost.

b 17.

’s Morgens hadden wy doncker weder, de see groff uyt een N.O. aenschietende, de wint N.N.O., N.O.t.N. ende N.O., N.O.t.O., saegen veel raveling van stroom. Naer gissing geseylt in dit etmael N.N.O. ¹⁄₂ O. 10 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 4 gr. 41 min., ende op de lengte van 145 gr. 31¹⁄₂ min., ende op de bevonden br. van 5 gr. 13 min.; bevonden als vooren dat ons de stroom, 8 mylen veerder om de Noort geleyt had, als onse gissing was. Dese stroomen tegen de wint oploopende, veroorsaecken alhier het hol water ende de hooch rysende sees. Naer de middach de wint variabel, tusschen het N.N.O. ende S.O., als oock ’s nachts met travadich[15] weder, somtyts regen.

[51]c 18.

’s Morgens was de wint variabel, tusschen het S.O. ende N.N.O., ’s ochtens cregen wy een styve regen caeck, ende ’s middachts de wint N.O., met moy helder weder; giste geseylt te hebben, Noorden 12 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 6 gr. 1 min., ende op de lengte als vooren; waeren doen met ons besteck op de cust van Araya, maer saegen geen lant, soodat ick vast vertrou, ons de stroom om de N.O. geset hadde. Op dato hebben wy een swaer ancker ende 6 stucken in ’t ruym geset, tot verlichting van ’t schip; hebben oock getalyt ende gestaecht. ’s Nachts moy weder.

d 19.

’s Morgens de wint meest N.O.t.N., somtyts O.N.O., met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, Oost 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 6 gr. 30 min., ende op de lengte van 146 gr. 35¹⁄₂ min.; soodat wy in dese 2 etmaelen, omtrent 7 mylen veerder om de Noort gedreven waeren, als het gegiste punt. Het weder met een swarte donckere lucht, naemen onse marsseyls in, om niet van ’t jacht Breskens te versteecken; seylden met schoverseylen N.waert over, de wint O.N.O. met styve topseyls coelte.

e 20.

’s Morgens noch al ongestadigh weder, met styve topseyls coelte, somtyts regen, hadden al hol water met veel raveling van stroom, de wint meest O.N.O. ende N.O.; giste ’s middachts geseylt te hebben N.t.O. ¹⁄₂ O. 14 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 7 gr. 23¹⁄₂ min., ende op de lengte van 146 gr. 51¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 7 gr. 40 min. Bevonden dat de stroom ons omtrent 4 mylen veerder om de Noort geset hadde, als het gegiste punt, dan bevondt deselve al langsaem te verslappen. ’s Nachts hadden wy caeckich weder van regen, ende de wint uyt een O.N.O. en Oosten.

[52]f 21.

’s Morgens ongestadich weder van regen, ende de wint als vooren, giste ’s middachts geseylt te hebben, Noorden 15 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 8 gr. 40 min., lengte als vooren; hebben wat naer de middach de boot ingeset, saegen veel meeuwen vliegen. ’s Nachts al ongestadich weder, met regen ende met styve O. ende O.N.O. winden.

g 22.

’s Morgens weder ende wint als vooren, saegen eenige steencroos dryven, ende een snip rontom het schip vliegen. Myn besteck stondt alsdoen 10 mylen buyten het eylant St. Jan, maer saegen geen lant. Tegen den middach werdt het heel moy weder, met een opclaerende lucht, de wint O.t.N.; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.t.W. 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 9 gr. 43 min., ende op de lengte van 146 gr. 38¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 9 gr. 40 min. Bevonden alsnu seer weynich of geen stroom, met slecht water. ’s Nachts moy weder.

a 23.

’s Morgens moy weder, met een grauwe lucht, de wint O. en O.N.O., met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, Noorden 18 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 10 gr. 52 min.; bevonden door een peyling 4 gr. 20 min. N.Oostering.

b 24.

’s Morgens moy helder weder, met een O.t.N. wint met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. 18 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 12 gr. 4 min., ende op de lengte als vooren, op de bevonden breete van 12 gr. 8 min.

c 25.

’s Morgens hadden wy moy weder, met een claere sonneschyn, de wint als vooren, met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. 17 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 13 gr. 16 min., hadden ’s nachts moy stil weder.

[53]d 26.

’s Morgens begon de wint naer het N.O. te trecken, ende voorts naer het N.N.O. Twee ueren naer sons reysen wenden het om de Oost, de wint N.t.O. met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. ¹⁄₂ O. 12¹⁄₂ mylen, waeren volgens dien, op de breete van 14 gr. 6 min., ende op de lengte van 146 gr. 43¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 14 gr. 12 min., alsdoen giste ick caep Spiritus Santa 38 à 40 mylen, S.W.t.W. van ons. Naer den middach ten 4 ueren, quam de wint S.O., wenden het ende lieten het om de N.O. aengaen. ’s Nachts continueerde de S.O. coelte, met moy weder.

e 27.

’s Morgens weder ende wint als vooren, met topseyls-coelte. ’s Middachts de wint S.O.t.S.; giste geseylt te hebben, N.O.t.O. 22 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 15 gr. 9 min. ’s Avonts bevonden 4 gr. 43 min. N.Oostering des naelts.

f 28.

’s Morgens moy weder, met een heldere lucht, de wint als vooren, met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.O. 22 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 16 gr. 11 min., ende op de lengte van 149 gr. 3¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 16 gr. 16 min. ’s Nachts cregen wy de wint variabel, S.S.W. ende W.S.W., somtyts met stilte.

g 29.

’s Morgens moy weder, de wint variabel S.S.W., S.W.t.S., S.W., W.S.W. somtyts stilleckens. Alsdoen heeft de E. Commandeur door de gemeene seyn den raet beroepen van ’t fluytschip Castricum ende ’t jacht Breskens; ende is geresolveert om onse cours N.O. te vervolgen, soo veel weder ende wint sou mogen toelaeten, tot op de N. breete van 24 gr., ende op de lengte van de Oostcust van Japan. Het selve bevonden hebbende, alsdan onse coers N. aen te stellen, tot op de N. breete van 37¹⁄₂ gr., ende aldaer[54] de cust aen te doen; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.O. 12 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 16 gr. 50 min., ende op de lengte van 149 gr. 38¹⁄₂ min., op de bevonden breete van 16 gr. 50 min. Naer den middach cregen wy een moye coelte, doch variabel N.W., N.N.W., N., N.N.O., saegen een swaluw rontom het schip vliegen, vongen dien avont 2 groote bonyten. ’s Nachts de wint meest O.N.O., met doorgaens topseyls-coelte.

a 30.

’s Morgens weder ende wint als vooren. Sloegen 2 nieuwe marsseylen aen, cregen in ’t cort verandering van weder, wert heel doncker met styve regenbuyen, de wint variabel, wenden het verscheyden reysen over ende weer; giste ’s middachts door malcanderen geseylt te hebben, N.O. 7 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 17 gr. 10 min., ende op de lengte van 149 gr. 59¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 17 gr. 23 min.; saegen veel raveling van stroom, hadden hol water uyt een N.O. ’s Nachts hadden wy ongestadich weder, van regen ende wint, met harde buyen uyt een O.N.O.

b 1.

’s Morgens ongestadich regenachtich weder, de wint O.t.N., treckende temet naer het O.N.O., ende voorts naer het Oosten ende O.N.O.; giste ’s middachts geseylt te hebben; N.t.W. ¹⁄₂ W. 18 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 18 gr. 31 min., ende op de lengte van 149 gr. 37¹⁄₂ min. Naer den middach styve regen, met een harde S.wint, saegen eenige swarte ende grauwe meeuwen vliegen; vernamen veel raveling van stroom, cregen tegen den avont de wint variabel.

c 2.

’s Morgens een grauwe lucht met motregen, doch claerde tegen den middach op, cregen helder sonneschyn[55] weder met stilte, met holle deyning uyt een N.O.; giste geseylt te hebben N.N.O. 9 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 19 gr. 4 min., ende op de lengte van 149 gr. 51¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 18 gr. 57 min.; saegen ’s avonts een swaluw om ’t schip vliegen. Twee glaesen in de eerste wacht, cregen wy een cleyn luchien uyt den Oosten, dan corts daernae weder stil, somtyts een cleyn dwarrelcoeltie, voorts stil.

d 3.

’s Morgens stil, wat op den middach cregen een cleyn coeltie uyt den Oosten, met holle deyninge uyt een N.O.; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. ¹⁄₂ O. 5 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 19 gr. 17 min., ende op de lengte van 149 gr. 54¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 19 gr. 17 min. Cregen naer de middach veel motregen, saegen ’s avonts eenige meeuwen vliegen. ’s Nachts moy weder, de wint Oost ende O.t.N. met topseyls-coelte.

e 4.

’s Morgens de wint Oost, somtyts O.N.O., met topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. ¹⁄₂ W. 20 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 20 gr. 37 min., ende op de lengte van 149 gr. 46¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 20 gr. 39 min., met holle deyninge uyt een N.O. en O.

f 5.

’s Morgens moy helder weder, de wint O.t.N., met hol water uyt een N.O., giste ’s middachts geseylt te hebben, N. ¹⁄₂ W. 20 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 21 gr. 59 min., ende op de lengte van 149 gr. 38¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 22 gr. Naer de middach begon de see styf uyt een S.O. aen te schieten. ’s Nachts de wint O.t.S.

g 6.

’s Morgens moy weder, de deyninge uyt een S.O., hebben voor de middach getalyt ende gestaecht, saegen[56] een cleyn grau lantvogeltie om het schip vliegen. ’s Middachts de wint S.O., giste alsdoen geseylt te hebben N.t.O. ¹⁄₄ O. 18 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 23 gr. 10 min., ende op de lengte van 149 gr. 57¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 23 gr. 10 min. Naer de middach omtrent ten 4 ueren saegen wy een groote trop cleyne meeuwen N.O. opvliegen; vingen dien avont een grooten bonyt.

a 7.

’s Morgens deysich, corts daernae helder weder, de wint meest O.S.O. ende S.S.O., met slecht water, saegen verscheyde cleyne clipmeeuwen vliegen; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.O. 19 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 24 gr. 4 min., ende op de lengte van 150 gr. 56¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 24 gr. 6 min.; saegen, wat naer de middach, een groote streeck schuym, vermengt met een raveling van stroom, waarin veel besaens qualities ende steencroos, ende ronde qualities ende een stuck hout saegen dryven: ’t welck seeckere teeckens van lant behoorde te wesen; dan conden geen lant sien.

b 8.

’s Morgens was het deysich weder, saegen, wat naer sons reysen, een cleyn eylantien, dat niet heel hooch was, ende was naer het scheen omtrent 1¹⁄₂ myl lanck, ende lach W.t.N. ¹⁄₃ N. 4 mylen van ons; soo ick con bemercken soo dreven wy styf om de Noort, de wint Suydelyck met een sleyckende coelte[16]; giste ’s middachts geseylt te hebben, O.N.O. 15 mylen, doen lach d^o. eylant West 6 mylen van ons, waeren doen op de gegiste breete van 24 gr. 29 min., ende op de lengte van 151 gr. 57¹⁄₂ min.,[57] ende op de breete van 24 gr. 43 min., soodat ons de stroom omtrent 3¹⁄₂ myl veerder om de Noort geset had, als ick gegist had.
Soodat dit eyland ligt op de bevonden breete van 24 gr. 43 min., ende op de lengte van 151 gr. 31¹⁄₂ min.; ende alsoo wy hier geen eylant in de Compagny’s Caert bevinde te liggen, gaeven wy het den naem van Breskens eylant, omdat het van daer eerst gesien was. Het eylant Malabrygo lach naer gissing W.t.W. ¹⁄₂ W. 21 mylen van ons. Naer de middach saegen veel cleyne ronde ende besaens qualities dryven, met menigte meeuwen ende veel swaluwen vliegen. Omtrent 3 ueren naer middach, cregen wy de wint N.t.O. ende trock temet naer het N.O.t.N.

c 9.

’s Morgens moy weder, de wint N.O., treckende naer het N.N.O., met redelyck slecht water ende slappe coelte, saegen veel swarte meeuwen met scherpe staerten; giste ’s middachts geseylt te hebben, O.t.S. 13¹⁄₂ myl, waeren volgens dien op de gegiste breete van 24 gr. 32¹⁄₂ min., ende op de lengte van 152 gr. 55¹⁄₂ m., ende op de bevonden breete van 24 gr. 36 min. Saegen veel grauwe ende swarte meeuwen vliegen.

d 10.

’s Morgens goet weder, met holle deyninge uyt een O. saegen vele meeuwen vliegen, de wint als vooren; giste geseylt te hebben, O.S.O. ¹⁄₂ S. 15 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 24 gr. 8 min., ende op de lengte van 153 gr. 53¹⁄₂ min. Met sons onderganck cregen wy de wint O.N.O., wenden het doen N.waert over.

e 11.

’s Morgens een donckere betoge lucht, met een Oostelycke coelte, de deyninge uyt een N.O., saegen veel meeuwen; giste ’s middachts geseylt te hebben, N. 14 mylen, waeren volgens dien op de breete van 25 gr. 1 min., ende op de lengte van 153 gr. 53¹⁄₂ min.

[58]f 12.

’s Morgens moy weder, de wint O.N.O., somtyts variabel, de deyninge uyt een O.S.O.; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.O. 12 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 25 gr. 35 min., ende op de lengte van 154 gr. 31¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 25 gr. 13 min. ’s Nachts in de eerste wacht cregen wy de wint S.O., trock met een doorgaende coelte naer het S. ende hadden veel meeuwen sien vliegen.

g 13.

’s Morgens liep de wint S.W., met een doorgaende coelte ende een grauwe lucht, met regen; giste ’s middachts geseylt te hebben, O.N.O. 30 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 25 gr. 59 min., ende op de lengte van 156 gr. 34¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 25 gr. 58 min.; hebben doen onse compassen op 7 gr. N.Oostering geleyt. Wat naer den middach hebben wy onse coers N.N.O. aengestelt, maer een weynich naer sons onderganck cregen wy de wint uyt een N.N.O., lieten het Oostwaert over staen. ’s Avonts hadden wy een swaluw rontom het schip sien vliegen.

a 14.

’s Morgens saegen wy een cleyn grau lantvogeltie, de wint N.O. met een betoge lucht, lieten het al Oostwaert over staen; giste ’s middachts geseylt te hebben, O.t.N. 15 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 26 gr. 10 min., ende op de lengte van 157 gr. 41¹⁄₂ min.; hebben het doen om de N. gewent, met een N.O. topseyls coelte ende slecht water, saegen veel meeuwen vliegen. Tegen den avont de wint O.N.O., in de eerste wacht O., voorts S.O., met regen.

b 15.

’s Morgens de wint S.O., met een donckere lucht met regen, saegen verscheyden reysen steencroos dryven, ende veel meeuwen vliegen. ’s Middachts de wint S.S.O., giste alsdoen geseylt te hebben N. 20 mylen, waeren volgens[59] dien op de gegiste breete van 27 gr. 30 min., ende op de lengte van 157 gr. 41¹⁄₂ min. Naer de middach wert het stil, de deyninge begonnen styf uyt een N.O. te schieten, waerop de wint tegen den avont naer het N. ende voorts naer het N.O. liep, met een styve doorgaende wint. Hielden voor wint om ende in het toesetten van de groote hals, is het groot seyl uyt het lyck geslaegen; naemen onse marsseyls in ende brochten weder een ander schover seyl aen de ree (ra), het seyl aensynde, lieten het met schover seylen N.W.waert over staen. Met het vallen van den doncker cregen wy harde regen, in de eerste wacht beterde het weder, hebben doen ons groot marsseyl weder bygeset; de wint N.O., mochten N.N.W. seylen.

c 16.

’s Morgens was ’t moy weder, de wint N.O.t.N. met cleyn topseyls coelte, holle deyninge uyt een O.N.O.; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.W. ¹⁄₂ W. 14 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 28 gr. 5¹⁄₂ min., ende op de lengte van 156 gr. 52¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 28 gr. 2 min.; bevonden 6 gr. 45 min. N. Oostering.

d 17.

’s Morgens moy weder met slecht water, wat op den dach de wint O., met een moy topseyls coelte; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.N.W. 16 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 29 gr. 1 min., ende op de lengte van 156 gr. 24¹⁄₂ min., ende op de breete van 29 gr. 3 min.; seylende N.N.O.waert over, saegen veel meeuwen ende een witte peylstaert vliegen. Cort naer de middach, is ons staende lyck van ons groot marsseyl gebroocken, soodat d^o. marsseyl dwars door is gescheurt; hebben stracx weder een ander aengeslaegen. ’s Nachts de wint O.S.O.

e 18.

’s Morgens de wint als vooren, met topseyls coelte met[60] slecht water; giste ’s middachts geseylt te hebben, N.N.O. 28 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 30 gr. 46 min., ende op de lengte van 157 gr. 13¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 30 gr. 54 min. Tegen den avont saegen wy een groot bos steencroos dryven, het weer veranderde subyt, ende wert doncker, motrich weder. ’s Nachts liep de wint naer het S.O., met regen.

f 19.

’s Morgens een donckere betogen lucht, met motrich weder, met een Oosten styve doorgaende wint; giste ’s middachts geseylt te hebben N.N.O. 30 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 32 gr. 45 min., ende op de lengte van 158 gr. 7¹⁄₂ min. ’s Middachts liep de wint weer S.O. alwaer van daen de see oock hol begon aen te schieten; is goetgevonden onsen cours N.O. aen te stellen, alsoo wy vrees hadden, door de dagelycxe Oostewinden ende de Japansche cust hart genaeckte, de stroomen aldaer mochte styf om de Oost loopen, door de aenpersing der winden, ende dat wy dan met geen N.N.O. cours boven de hoeck Bosho mochte comen te vervallen. Wat naer de middach liep de wint S.S.W., met een styve doorgaende coelte, met doncker, regenachtich weder. ’s Avonts 1¹⁄₂ uer naer sons onderganck saegen wy heel hooch lant, omtrent ²⁄₃ myl van ons in ’t N.O.; worpen het loot, hadden 80 vadem swarte santgront, meenden het overstaegh te smyten, maer wert dootstil, soodat wy met de holle deyninge al naer de wal toegeset werden; schooten een schoot tot waerschouwing van het jacht Breskens, ’t welck een moy stuck achter ons was. Wy lieten het schip om de West omdraeyen, naemen onse seylen in, ende quaemen op 36 vadem ten ancker, swarte santgront; geset liggende, wert het slecht water, de stroom met een styve[61] corent om de N.W. loopende; saegen met een blinck noch een hooch ront eylant, omtrent 1¹⁄₂ myl W.t.N. van ons. Wy hielden moy stil weder omtrent een uer, doen begon hem de wint allengskens te verheffen, loopende ongestaedich uyt verscheyden streecken, meest N.W. ende N.N.O.. De eerste wacht uyt liep de wint uyt een S.W. ende W.S.W., met harde caecken ende overvallende buyen, soodat ons daegelycx ancker doorginck, ende alree op 26 vadem gedreven waeren; hebben ons tuyancker daerby laeten vallen, quaemen doen voor de beyde anckers op, doch corts daernae is ons daegelycx tou gebroocken, bleven voor het tuyancker liggen. Maer alsoo het weder hem noch meer verhefte, lieten alsdoen ons plechtancker toegaen; doen waeren daer 3 glaesen in de tweede wacht uyt, saegen doen ons jachts vuer noch, maer verlooren het cort uyt het gesicht. Laegen nu op 24 vadem vile (vuile) gront, verwachtende de dach met patientie; een uer voor dach is ons tuytou oock gebroocken, quaemen voor ons plechttou op, als wanneer het 18 vadem diep was, vile, clippige gront. Lagen een pistoolschoot van de branding ende clippen van lant, soodat voor menschen oogen hier geen uitcomst scheen, dan setten ons betrouwen op Godt almachtich.

g 20.

’s Morgens was de wint N.W., ende alsoo wy met den dach doende waeren om de loos van het tuytou in te winden, doch was vergeefs, want het eynt ergens om een clip achter het schip vast gestroompt was, soodat wy d^o. tou met groot leetwesen moesten cappen. Saegen oock dat ons plechtancker doorginck ende dat al een streng van het plechttou stucken was, ende alree op de diepte lagen van 14 vadem; ende indien ons de stroom niet van de clippen afgehouden hadde, souden ongetwyfelt al tegen den wal aengelegen hebben, dan[62] de goede genaedige Godt heeft ons bewaert, ende de N.W. wint continueren laeten. Is sante pee (staende voet?) geresolveert, het plechttou oock te cappen, ende soecken het met schoverseylen van de wal af te leggen, ’t welck wy stracx in ’t werck hebben gestelt, als welck de uiterste middel was. Leyden het met de steven om de Suyt, meteen styve buyige N.W. wint, liggende boven stroom, quaemen corts wat van de wal, maar wat van de wal synde, is onse groote smyt[17] door een harde caeck stucken geborsten. Liepen doen op nieu groot peryckel, om noch tegen de wal aen te dryven, want hadden geen anckers meer claer, om toe te laten gaen, maer cregen metter haest het seyl weder schrap, leyden het met Godes hulpe boven lant. Saegen rontsom naer onse medemaet, maer conden hem nergens vernemen, waer over wy weder op nieu bedroeft waeren, wisten niet wat wy dencken souden, of hy gebleven was ofte niet.
Doen het begon te daegen, hadden wy 2 vueren op het hooge ronde eylant gesien, maer waren cort weder uyt, soodat ick vertrou dat d^o. eylant bewoont is. Dit groote eilant daer wy onder geset gelegen hebben, was een heel hooch eylant, van gedaente als uytgeteyckent staet, leyt gestreckt op syn langste 2¹⁄₂ myl S.O.t.S. ende N.W.t.N. In ’t verbyseylen van het eylant, saegen wy in een valey veel beesten loopen ende eenige huysen staen, saegen oock verscheyden plantagies ende geboomte in d^o. valey. Van het S.O. eynt van dit eilant, leyt een groot rif van clippen, omtrent 1 myl van lant, alwaer de see vreeselyck op storte; saegen in ’t Suyden noch een hooch eylant. Dit voornoemde rif gepasseert synde, deden onse coers temet om de Oost ende temet om de Noort, de wint liep naer het W. en W.S.W., met harde caecken ende[63] regenbuyen, conden weynich van ons sien. Meenden onse medemaet in ly van d^o. eylant te vinden, dan vernaemen hem niet, met groot leedwesen; ende alsoo wy geen anckers claer en hadden, was ’t geen tyt om lang hier by te houden, lieten het voort staen naer de S.O.cust van Japan toe, om ondertusschen weder eenige anckers claer te maecken. ’s Middachts hadden wy de bevonden breete van 33 gr. 34 min., als doen lach het eylant, daer wy onder geset gelegen hadden S.W.t.W. 5 mylen van ons; gaven d^o. eylant den naem van ’t Ongeluckich eylant. Wy vervolchden onse cours N. aen. ’s Avonts met sons onderganck, lach het Ongeluckich eylant S.W. ¹⁄₂ W. 10 myl van ons, saegen in het W.t.N. 11 à 12 mylen van ons, noch 2 hooge eylanden. Wat naer sons onderganck wert het moy weder, de wint S.W., worpen gront op 120 vadem, het water was groen ende dick, gelyck in de N.see. Sette onse beyde marsseyl daerby, onse cours Noorden, de wint W.S.W. ende S.W., met topseyls-coelte, diep 84, 82, 81, 80 vadem, conden geen gront aen het loot crygen.

Nota.

Het Ongeluckich eylant was heel hooch lant, hem vertonende met 2 hooge ronde bergen, waer tusschen een groote valey was; in ’t aensien met hooge boomen op sommige plaetsen bewassen, alwaer oock eenige huysen stonden ende beesten liepen. Saegen een cleyn riviertjen om de West in see loopen, waervoor een cleyn baytie was, recht over de huysies, maer was daer clippich. Het S.O. eynt van d^o. eylant is een steyle hoeck, alsof hy afgebickt was, alwaer een rif van clippen, wel een myl veer in see afstreckte, waer de see seer opstorte. Dito eyl. leyt gestreckt op syn langste, 2 à 2¹⁄₂ myl N.W.t.W. ende S.O.t.S. [64]Aen de Oostsy van d^o. eylant scheen een moye bocht te syn, maer men can daer niet ten ancker comen, dat men voor de Oostelycke winden beschut light. Wy hadden geset gelegen onder dit eylant, aen de N.W. hoeck, omtrent een musquet schoot van lant; waeren doen, op de gegiste breete van 33 gr. 22 min., ende op de lengte van 158 gr. 51¹⁄₂ min. Van ’t N.W.eynt 1 à 1¹⁄₂ myl, lach noch een hooch ront eylant, sonder laech lant; synde een berch vry hooch, doch wat laeger als een van de 2 bergen van ’t Ongeluckich eylant, ende leyt W. van de N.W.hoeck. Hier tusschen door liep de stroom met een styve corent om de N.W., sonder stille, soo lange wy hier geset gelegen hadden. Van d^o. eylant strecken een party clippen, doch liggende boven water van ’t N. ende S. eyndt; d^o. eylant is omtrent 1 myl lang. Op d^o. eylant hebben wy 2 vueren gesien in ’t hangen van den berch, soodat het oock aparent bewoont is. Van het Ongeluckich eylant, omtrent 7 à 8 mylen S. ¹⁄₂ W. daerof, leyt een ander eylant, hetwelck hem vertoont met eenige verscheyde bergen, dan conden van syn groote geen bescheyt sien, door den donckere, deysige lucht ende mot regen. Doen wy het Ongeluckich eylant S.W.t.W. 6 mylen van ons hadden, waeren doen op de gegiste breete van 33 gr. 35 min., ende op de lengte van 159 gr. 15 min., ende op de bevonden breete van 33 gr. 34 min.
Doen wy het Ongeluckich eylant S.W. ¹⁄₂ S. 10 mylen van ons hadden, worpen wy gront op 120 vadem, saegen in ’t ondergaen van de son doen 2 eylanden, ende schenen dicht by malcanderen te liggen, ende waeren heel hooch, maer conden door de veert geen recht bescheyt sien; sy laegen W.t.N., omtrent 11 à 12 mylen van ons. Wy waeren nu op de gegiste breete van 33 gr. 52 min., ende op de lengte[65] van 159 gr. 22 min. volgens onse cours van ’s middachts, 4²⁄₃ myl N.t.O. ¹⁄₂ O. aen, saegen veel steencroos dryven. De 2 eylanden souden op de gegiste breete liggen van 34 gr. 1 min., ende op de lengte van 158 gr. 28 min.

a 21.

’s Morgens helder weder, de wint S.W. met topseyls-coelte, wierpen gront op 80 vadem. Omtrent 3 ueren voor den middach, cregen wy het lant van Japan in ’t gesicht, ende lach in ’t N.N.W. ende in ’t W.N.W. van ons, waeren omtrent 8 mylen buyten de wal. Wierpen doen gront op 50 vadem, wasige[18] gront, lieten het met cleyn seyl daer naertoe staen, cregen een betoge lucht. Giste ’s middachts geseylt te hebben, N. ¹⁄₂ O. 20 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 34 gr. 33 min., ende op de lengte van 159 gr. 24¹⁄₂ min.; de variatie des compas 6 gr. 54 min. N.Oostering. Waeren doen omtrent 5 mylen buyten de Japansche cust, hadden een steylen hoeck met 5 witte plecken, gelyck Bevesier op de Engelse cust, N. van ons. Het lant is hier vlack lant, met weynich geberchte ende niet heel hooch; hadden de diepte van 40 vadem, craelgront. Het Westelyckste lant lach W.S.W. van ons, soo veer wy sien conden, ende was al eenparich vlack lant, op het water steyl neer, met veel witte plecken sonder weynich voetstrant, saegen veel bossen steencroos dryven; doen het opgedroocht was tot op 38 vadem, smeten het bij. ’s Avonts peilden wy het Oostelycxste lant dat wy saegen, in het N.W.t.N. ende ’t Westelyckste, W.S.W. ¹⁄₂ W. van ons, waeren naer gissing 5 mylen buyten de S.O.cust van Japan, op de diepte van 50 vadem, singel gront met sant vermengt; dreven met de stroom[66] om de N.O. ’s Nachts de wint variabel, hielden het al by met cleyn seyl, op de diepte van 36, 34, 30, 25, 18, 16, 13, 12, 10 vadem; somtyts craelgront, somtyts singel, somtyds sant; hadden moy stil weder met slecht water.

b 22.

’s Morgens met den dach waeren wy, op de diepte van 24 vadem santgront, 3 mylen van lant, waeren door de stroom om de N.N.O. gedreven; de Suydelycxste hoeck die wy saegen lach S.W.t.W. ¹⁄₂ W. ende de steyle gepleckte witte hoeck W.t.N. ¹⁄₂ N. Seylden wat bet onder de wal, cregen de diepte van 22, 20 vadem santgront; doen wy op de diepte waeren van 19 vadem, gront als vooren, waeren wy omtrent 2 mylen van lant. Doen lach de 5 witte gepleckte hoeck N.W. ¹⁄₂ W. van ons, ende de hoeck Bosho W.S.W. ¹⁄₂ S. van ons; seylden voorts tot op 10 vadem. Besuyden de 5 witte gepleckte hoeck, scheen een fraeye bay te syn, dan, doen wy daer dicht voor quaemen saegen dat het maer een bay scheen door het leege voorlant, alwaer een rivier scheen in te loopen; daer en was inderdaet geen bay. ’s Middachts giste geseylt te hebben, N.t.O. 9¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de breete van 35 gr. 30 min., ende op de lengte van 159 gr. 33¹⁄₂ min., ende op de bevonden breete van 35 gr. 30 min.; de variatie des compas was 7 gr. N. Oostering; was doen 10 vadem diep, swarte gront. Doen lach de hoeck Bosho S.W. ¹⁄₂ S. van ons, omtrent 5 mylen, ende 5 witte gepleckte hoeck W. ¹⁄₂ S. omtrent 2 mylen; soodat de hoeck Bosho leyt volgens dien, op de breete van 35 gr. 14¹⁄₂ min., ende op de lengte van 159 gr. 18 min. Van de hoeck Bosho ontfalt hem de cust om de S.W. ende 2 à 3 mylen S.W.t.W. Voorts van hoeck tot hoeck ..... Westelycker, naer de bocht van Jedo, alwaer de[67] Keyser van Japan syn hoff houdt. Het lant is hier op veel plaetsen 2, 3dubbelt, maer steyl op ’t water neer, met veel witte plecken, sonder gehackelt geberchte; het lant om de Suyt, van de hoeck Bosho, is hooger als om de Noort, men can de wal bequaemelyck aenlooden. Wat voor de middagh is dicht onder de wal, ons een Japanse berck gepasseert, quam uyt de Noort ende seylde om de S.; wat naer de middach quam een Japanse wrickberk ons aen boort, want wy in stilte laegen en dreven op de diepte van 10 vadem; d^o. berck was gemant met 7 wrickers ende 5 leegsittende Japanders; brachten ons 4 schoone roode steenbraesems aen boort, alwaer voor haer wat ryst gegeven is. Dito Japanders syn overgecomen, wesen ons dat die hoeck van ons ’s middachts in ’t S.W. ¹⁄₂ S. gepeylt, de hoeck Bosho was, ende dat om die hoeck, de bocht van Jedo lach, ende quaemen met ons vermoeden overeen. Corts nae de berck quam noch een berck aen boort, dewelcke was gemant met 6 Japanders, waeronder 4 wrickers waeren; die gaeven ons een sootie verse serdienen oover, waervoor sy oock wat ryst cregen. Dese ende vorige Japanders wesen ende seyden Nangesacque lach om de W., dat wy dat heen mosten, want om de Noort het voor ons niet en docht; syn met vrientschap weder van ons gescheyden ende naer lant geroeyt. Omtrent 2 ueren naer de middach, cregen wy een moye coelte uyt de Oostelycke handt, wenden het om de N.N.O.; want van de S.O. hoeck van Japan, genaemt Bosho, streckt de cust N.N.O. tot de 5 witte gepleckte hoeck, dan heeft men een laech landige inbocht, streckende om de Noort, omtrent 4 mylen, ende de hooge santduyn, gelyckende Kyckduyn op Huysduynen. Desen hoeck gaeven wy den naem van de Santduynige hoeck, ende[68] leyt van de witte gepleckte hoeck, N.O.t.N. omtrent 9 mylen. Onse cours vervolgende met slecht water, passeerden de cust op de diepte van 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20 vadem, swarte santgront, bleven al 4 mylen van lant. Voor desen voornoemde bocht saegen wy veel steencroos dryven, ende veel lammen ofte duyckers swemmen, het water was hier heel dick ende groen, ende voorts was het diep 20 vadem, swarte santgront; doen lach de Santduynige hoeck N.O.t.N. 4 à 5 mylen van ons. ’s Nachts de wint S.S.O. ende S.O. ende O.S.O., in de tweede wacht dreven wy in stilte, de stroom scheen om de N.O. te loopen, diep ’s nachts als volcht, in de eerste wacht 22, 20 vadem, de tweede wacht 23, 24, 26, 27 vadem, al santgront als vooren, tegen den dach diep 30 vadem.

c 23.

’s Morgens dreven wy in stilte, hadden een deysige lucht, waeren doen op de diepte van 70 vadem, gront als vooren; doen lach de Santduynige hoeck W.N.W. 3 mylen van ons, het was die heele voor middach stil ende mistich, de stroom hier loopende langs de wal om de N.N.O., diep 32, 35, 38 vadem. ’s Middachts waeren doen Oost van de Santduynige hoeck, 4 mylen op de diepte van 42 vadem; giste geseylt te hebben, N.O. 10 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 35 gr. 58 min., ende op de lengte van 160 gr. 8 min., ende bevonden breete van 36 gr. Corts naer cocxschaften quaemen 2 Japanse visschersbercken aen boort, in ider synde 8 man, gaeven ons soo veel visch over, als wy met het geheele scheepsvolck pas conden opeten, waer voor haer wat ryst ende wat arack geschoncken wert. De visch was roch, scharren, waer onder heele groote waeren; swaertvisschen, spierhayties, met een visch by ons onbekent; de visschers, volgens visscherswys[69] eens lustich arack omgedroncken hebbende, syn van boort gevaeren om weder te visschen. Wat naer de middach quam een van d^o. visschers aen boort ende bracht weder een moye soo visch, beneffens hem noch een ander visschersberck, maar die hadden geen visch; naer dat sy wat getracteert waeren syn van boort gevaeren ende scheyden met groot vruntschap, ende roeyden naer lant toe. Van de Santduynige hoeck leyt een cleyn eylandecken Oost daer af, omtrent een myl, gelyck het Menscheters eilant in de straet Sunda. Omtrent een myl benoorden d^o. eylant, leyt noch een cleyn eylant, maar wat vlacker, gelyck het eylant Haerlem[19], maar leyt dicht onder de wal. Van de Santduynige hoeck ontfalt hem het lant om de N.N.W., ende maeckt weder een diepe bocht, synde al eenparich laech lant. Cregen naer de middach een moy coeltie uyt een S.O. stelden onse cours N.N.W. aen, saegen by menichte bruynvisschen, tolven? ende veel walvisschen, ende menichte duyckers ofte lammen swemmen, oock veel drift van wier, groente ende loose veeren dryven. Alsoo wy bemerckten, dat wy noch veer van de wal stonden, stelden onse cours N.W. aen, van de diepte van 40 vadem tot op de diepte van 26 vadem, wasige gront. Saegen doen tegen den avont, een hoogen gehackelde berch recht vooruyt, ende lach op het laege lant in het diepste van de bocht. Stelden doen onse cours N.t.O. aen, de N. hoeck van dese bocht lach doen N.t.W. 3 mylen van ons, ende de Santduynige hoeck lach doen S.t.W. wel 6 mylen van ons; de N. hoeck is een laege vlacke hoeck. ’s Nachts seylden wy met cleyn seyl, op de diepte van 40, 42, 44 vadem, tegen den dach 50 vadem.

[70]d 24.

’s Morgens de wint S.S.W. waeren 3 mylen van lant, op de diepte van 40 vadem, santgront, neffens hooch berchachtich lant; conden om de Suyt van de steng noch de laege hoeck sien, waer benoorden dit hooge lant begint, ende lach S.W. van ons, omtrent 6 mylen. Stelden onse cours om de N.N.W. naer de wal, tot op de diepte van 30 vadem, langsaem opdrogende gront, synde al sant. Saegen een steylen hoeck, gelyckende een eylant, alwaer wy uyt de Noort after van daen saegen comen, verscheyden visschersbercken, quaemen te see om te visschen; wat dichter by d^o. hoeck comende tot op 24 vadem, wit santgront, de gront te vooren swart santgront geweest hebbende. Waeren een myl van d^o. hoeck, saegen doen dat daer een rivier after in streckte Noort op; hier is heel hooch binnen lant op sommige plaetsen 2, 3, 4dubbelt, ende op veel plaetsen compt het hooge lant steyl op ’t water neer. Hier cregen wy menichte visschers aen boort, daervan wy voor ryst omtrent in de 30 groote rochen ruylden ende 2 cabbeliauwen, met veel groote scharren, waeronder eenige waeren 2 voet lanck ende 1 voet breet ende drie vingers dick, cregen oock veel roode seehaen ende eenige andere visch van haer. Sy noemden die rivier, dien after de genoemde steylen hoeck om de Noort opstreckte, Gissima, ende presenteerden ons daerin te brengen; wesen dat daer in ’t incomen 9 à 10 vadem waters was, ende wesen dat het om de Noort niet en docht. Op de steylen hoeck van Gissima, staet wat in ’t lant een dramel boomen gelyck of ’t een fort was, waervan een boom boven de andere uytsteeckt in hoochte, hebbende een ronde croon. ’s Middachts giste geseylt te hebben, N.t.W. ¹⁄₆ N. 16¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 37 gr. 5 min., ende op de lengte van 159 gr.[71] 55 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 5 min. Doen lach de steylen hoeck van Gissima W. ¹⁄₂ S. van ons omtrent 3 mylen, ende een hoeck daer benoorden liggende, die seer cartelich van cleyne berchies was, dewelcke wy noemden de Gecartelde hoeck; dese hoeck lach N. ¹⁄₂ W. 3 mylen van ons, ende een hoeck die benoorden de vlacke hoeck leyt, lach S.W. van ons. Omtrent 6 mylen van d^o. hoeck, begint het hoochlant te strecken om de Noort, hadden doen de diepte van 40, 36 vadem, swarte santgront; stelden doen onsen cours N.t.O. aen, met een Suydelycke topseyls coelte, om op de N. breete te comen van 37¹⁄₂ gr.; om onse medemaet aldaer te verwachten, volgens de getrocken resolutie. Naer de middach quaemen ons noch 2 visschers aen boort, waervan wy een moye soo visch cregen, waeren doen buyten de Gehackelde hoeck ofte anders genaempt Caep de Kennis. ’S Avonts lach C. de Kennis S.t.W. van ons, waeren omtrent 2 mylen van lant, ende doen lach noch een hoeck benoorden ons dat hooch lant was, maer laech op ’t water neerliep, die lach S.W. ¹⁄₂ W. van ons. Het Noordelycxste lant soo veer wy sien conden, lach N.t.W. ¹⁄₂ W. van ons, en was al hooch lant, saegen op een hoogen vlacken berch veel huysen staen, waer after heel hooch lant; wy hadden de diepte gehadt in ’t seylen van 37, 36, 32, 30, 28, 25 vadem, wasige swarte santgront. Met het vallen van den doncker quam ons een Japanse berck verbyseylen, ende riep Toy, Toy, ende wees om de Noort; indien wy wilden, hy wou ons in een haven brengen om de Noort, contrary de andere Japanders, die altyt gewesen hadden, dat het om de Noort niet en docht. Sy siende dat wy onse marsseylen innaemen, ende onse seyl ende fock opgeyden, ende het met de besaen[72] om de Oost lieten stevenen ende dryven, sette syn seyl schrap ende riep dat om de Oost ofte t’seewaert in, niet goet en was, hy sette syn cours om de Noort; in dese berck waeren 4 Japanders. ’s Nachts de wint S.S.W., S. en S.O., diepte temet af, 26, 28, 30, 35, 36, 40, 45, 50, 55, 60, 65, 70 vadem, wasige gront, conden geen gront aen ’t loot opcrygen. ’s Nachts regen.

e 25.

’s Morgens metten dach begon ’t styf uyt een S.S.O. te waeyen, waerdoor de see hem cort seer vreeslyck hol hem verhefte, door oorsaeck, dat de stroom tegen de wint liep, ende de see tegen de gronden quam opschieten; ende viel oock een swaere mist, dien duerde tot omtrent 2 ueren voor de middach, claerde doen op ende wert ’t haestich stil, maer bleef heel hol water. Hebben nieuwe onderseylen aengeslagen. Giste ’s middachts soo geseylt als gedreven, behouden te hebben, N.N.O. 9 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 37 gr. 39 min., ende op de lengte van 160 gr. 12 min., waeren 4 mylen van lant. Doen lach de Gecartelde hoeck S.W.t.S. ende het Noordelycxste lant dat wy sien conden N.W.t.N. van ons, ende was diep 72 vadem, conden geen gront aen ’t loot opcrygen; het is hier al hooch lant, gelyck volgens uytteyckening te sien is. Wat naer de middach was het heel claer weder, saegen gau uyt naer onse maet, maer vernaemen hem niet. Omtrent 3 ueren naer den middach, cregen wy een topseyls coelte uyt een W.N.W. maer allenskens naer het N.W. ende seylden met cleyn seyl wat om de S. tot ’s avonts, lieten het doen met een seyl byleggen Noortwaert over, de wint naer het West treckende; peylden doen de Gecartelde hoeck in ’t S.W. ¹⁄₂ W. van ons, ende het Noordelycxste lant in ’t N.W. ¹⁄₃ W., waeren[73] 5 mylen van lant diep 95 vadem, doch conden geen gront opcrygen. ’s Nachts moy stil weder, de wint Westelyck, hadden met donckere maen gestadich 2 vueren op, ende schooten somtyts een schoot, of onse medemacker omtrent mocht wesen, dat hy het mocht hooren ende soo op het schieten naer ons toecomen.

f 26.

’s Morgens was ’t moy helder sonneschyn weder, dreven in stilte met opgegeyde seylen ende slecht water. ’s Middachts lach de C. de Kennis, anders de Gecartelde hoeck genaempt, W. ¹⁄₂ S. omtrent 7 mylen van ons, giste vertiert te hebben, S.O.t.S. 5¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 37 gr. 20 min., ende op de lengte van 160 gr. 28 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 20 min.; conden geen gront aen het loot opcrygen; doen wy het Suydelycxste lant S.W., ende het Noordelycxste lant N.W. van ons hadden, waeren wy gront af, synde omtrent 7 à 8 mylen van lant. Omtrent 4 ueren naer middach, cregen wy een moy coeltie uyt een S.O., ende trock al treckende naer het S. ende S.W. ende voorts naer het W. toe; wenden het met cleyn seyl om de N.W., om het lant weder wat te naederen. ’s Nachts diep 70, 65 vadem, gront als vooren.

g 27.

’s Morgens was ’t moy weder, met een heldere claere lucht, waeren 4 mylen buyten de wal, de wint variabel, Westelyck met slecht water, hadden doen de diepte van 50 vadem, wasige gront; alsdoen quaemen ons 2 visschersbarcken aen boort, brachten ons een lustige soo visch aen boort, die wy om ryst van haer ruylden, ende elck visscher creech een dronck arack, waernaer sy seer begeerich waeren; syn weder van boort gevaeren ende gingen liggen visschen. Corts daernaer is ons een leege custberck verby geseylt, quam uyt de Noort ende seylde om de Suyt, sy[74] riepen op syn Japans, dat het niet goet en was om de Noort, dat daer Toy lach, ende is voorts geseylt. Giste Suyt vertiert te wesen N.W.t.N. 9 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 50 m., ende op de lengte van 160 gr. 3 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 50 min. Waeren hier by wit gepleckt lant met eenige santboschies, omtrent 2 mylen van lant hadden de diepte van 19 à 20 vadem, singel ende grove santgront, hier was de gront ongelycke diepte cort op ende af. Het voorlant is duynich lant, maer anders hooch lant, op sommige plaetsen dubbelt, gelyck per uytwerpsel (afteekening) blyckt, het lant om de Noort scheen een bocht beginnen te maecken, het Noordelycxste lant lach N.N.W., ende het Suydelycxste S.S.W. van ons, de cust streckte hier S. ende N. Wy vernaemen dat de stroom hier heen ende weer langs de wal liep. Op dato is ons noch een gelaeden custbarck bejegent, comende uyt de Noort, syn lading was ryst in balen, is dicht aen ons schip gecomen. Wy vraechden hem waer hy van daen quam, hetwelck hy niet wilde seggen, maer een van haer sprack wat Portugies; sey op d^o. spraeck, dat sy naer Meaco wilde, ende hy sey dat benoorden ons een groote bocht lach, ende dat daer een eylant voor lach, dat Toy hiete, ende dat men met het schip wel tusschen de cust ende Toy door mochte of conde seylen, ende dat benoorden Japan Eso lach, maer dat het daer niet en docht ende seer cout was, ende dat het oock in de bocht after Toy niet en docht. Souden aparent noch wat meer van hun verstaen hebben, hadden wy iemant gehadt die Japans had connen spreecken ende verstaen; hem is 2 realen voor een bael ryst geboden, maer hy sey, dat hy geen ryst dorst vercoopen, ende dat[75] syn coopluyden die hem bevracht hadden, in Meaco woonden. Wy leyden het t’see ende lieten het dryven, ende d^o. berck voorderde syne reys om de S. ’s Nachts de wint variabel, dreven in de diepte van 24, 26, 29, 32, 33, 40, 50, 50, 70, 72 vadem.

a 28.

’s Morgens was het doncker mistich weder, conden boven een scheepslengte niet van hem sien, somtyts een variabel luchien, dan meest stilte, lieten het al dryven in de diepte van 60 à 70 vadem; ’s middachts giste meest op een plaets te wesen, als op den 27 d^o. in breete, maer wel 7 mylen van lant, hadden doen de diepte van omtrent 70 vadem, conden geen gront opcrygen. Tegen den avont saegen wy een seyl in ’t N.W. van ons, met een weynich opclaeren van de vreeslycke donckere mist, maeckten seyl, deden onse best om daerby te comen, alsoo verhoopte dat hetselfde het jacht Breskens was, maer hem wat naeckende, saegen dat het een groote Japanse custberck met een groot viercant seyl was, ende van ons afliep om de Suyt. Wy lieten het weder dryven. ’s Nachts diep 40, 38, 33, 28 vadem ende was motrich weder.

b 29.

’s Morgens hadden wy sulcken vreeselycke donckere mist als noch nooyt bevonden hadden, ende het was doot stil, dreven met de stroom om de West, geraeckten schielyck van de diepte van 28 vadem op 20 ende 19, singel gront, lieten ons werpancker vallen, verbeydende de tyt dat het mochte opclaeren ofte coelte comen, om weder wat t’see te loopen. Tegen den middach cregen wy een styve Suydelycke coelte, lichte ons ancker, maer eer ons ancker op was, waeren op de diepte van 15 vadem, singel gront, wy leyden het met schoverseylen t’seewaert in; dese styve coelte dee de mist ten deele wat verdwynen. ’s Middachts[76] waeren naer gissing op de breete van 38 gr., omtrent 4 mylen van lant. Door de styve wint verhefte hem de see, seer afgryselyck ende hol tegen de gronden, ende quaemen de swaerste sees uyt een S.S.O. ende S.O., doch de wint liep in ’t S.S.W. met heel styve wint, naemen onse bonets af, ende lieten het S.O. ende O.S.O.waert over staen te seewaert in, wy cregen soo veel worp sees over, als wy van boven, onse presenning over de luycken gespyckert synde, conde loosen. ’s Middernachts wert het stil, maer de see noch heel verbolgen, met motrich weder.

c 30.

’s Morgens hadden wy moy sonneschyn weder, ende de see slechte al langsaem, de wint meest N.W.t.N. met moye topseyls coelte, sette onse beyde marsseyls by, deden ons best om de cust weder aen boort te crygen, conden in ’t N.N.W. een ront berchien sien, omtrent 9 à 10 mylen van ons, ende geleeck een eylant, vermoeden dat Toy te wesen, daer de Japanders ons verscheyden reysen van geseyt hadden. Gisten sedert den 27 d^o. door malcanderen vertiert te syn, O.N.O. 6¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 38 gr. ende op de lengte van 160 gr. 34 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 40 min.; soodat ons de stroom om de Suyt geset hadde 20 min. meer als onse gissing was, waeren 7 à 8 mylen van lant, ende het was over de 100 vadem diep, singelgront. Naer de middach liep de wint Westelyck, leyden het om de Noort. ’s Avonts wert het claer weder, naemen onse marsseyls in, ende geyden onse seylen op, ende lieten het soo N.waert over leggen dryven. ’s Avonts conden wy het lant pas sien in ’t S.W., ende in ’t N.N.W. lach een ront berchien, synde naer myn vermoeden Toy; soo ick can bemercken, hadden wy harde stroom om de Suyt, saegen veel raveling van stroom.

[77]d 31.

’s Morgens was het heel moy weder met stilte, de deyninge uyt een Suydelycken hant, giste ’s middachts vertiert te wesen N. 5¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 38 gr. 2 min., ende op de lengte van 160 gr. 34 min., ende op de bevonden breete van 38 gr. Doen lach Toy N.N.W. 7 à 8 mylen van ons, ende de laege santpunt besuyden Toy lach in ’t W. 7 à 8 mylen van ons, ende het was 70 à 75 vadem diep, conden in de bocht in ’t N.W. geen lant sien, vermoedende dat de groote bocht te syn, daer de Japanders ons af geseyt hadden. Desen uytsteeckende hoeck van Toy is heel kenbaer, als men uyt de Suyt compt vertoont hem als een hooch eylant, ende een weynich daer bewesten, met een rey van gehackelt geberchte, met een corte spaetsy laech lant, condt voorts by het uytteyckenen desselfs verder beoogen. Cregen naer de middach een moy luchie uyt een S.O., stelden onse cours N. aen, om by O. het eylant Toy om te loopen, want het eylant Toy leyt boven een myl niet van de uytsteeckende hoeck; benoorden de uytsteeckende hoeck liggen onder de cust veel cleyne gebroocken eylanties. Des aftermiddachts is by den E. Commandeur, den raet beroepen ende geresolveert, alsoo volgens onse laetstgetrocken resolutie, onse tyt geexpireert was, ende onse medemaet niet vernaemen, onse reys soecken te vervorderen, volgens onse instructie, van den E. Heer Generael ende Raden van India, medegegeven. Oock dat wy noch 2 stucken uyt onse boech, tot ontlichting van het schip, in ’t ruym souden leggen; ende dat met regenich weder, tot onderhouding des scheepsvolcks gesontheyt, soude ’s ochtents bier en broot gecoockt worden. Tegen den avont bemerckten wy dat ’t lant, hiervoor van ons voor een hoeck aengesien, al gebroocken[78] eylanden waeren, ende soo veer wy om de N. sien conden, geleecken al gebroocken eylanden te wesen; hadden met sons onderganck een eylant, dat de cleyne Taefel in de Piscadores wel geleeck, omtrent W. 3 mylen van ons. Het hooge eylant, by ons eerst voor een hoeck aengesien, lach N.W. ¹⁄₂ W. van ons, dit vermoede ick Toy te syn, het was 80 vadem diep, saegen in ’t N. wel soo Oostelyck, een heel hoogen Taefelberch, waervan om de O. laeger lant afstreckte, met des sons-onderganck cregen wy een groot onweer van regen ende blixem, met swaere donderslaegen over het geberchte, de wint met een styve coelte Suydelyck, naemen onse seylen in, lieten het voor de fock N.t.O. aengaen. ’s Nachts de wint met buyen, variabel N.N.O. ende O., met groote stortregen, hielden dien heelen nacht met schoverseylen af ende aen.

Junyus.

e 1.

’s Morgens was ’t moy weder, de wint N.N.O. Setten onse beyde marsseyls by, leyden het om de N.W. naer het eylant Toy, maer alsoo wy hetselfde niet conden beseylen, seylden soo diep tusschen het Taefel eylant ende Toy in, dat de Oostelycxste hoeck van het eylant Toy, N. van ons was, ende waeren omtrent 1 myl van de wal, wenden ’t doen, t’see gewent synde, mochten O.t.N. seylen, conden geen gront crygen, maer was hier heel steyl, de wint N.t.O. ’s Middachts lach de spitsberch van Toy, N.W. ¹⁄₂ W. 2 à 3 mylen van ons, ende was diep 80 vadem; hadden naer gissing behouden Noorden 6 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 38 gr. 24 min., ende op de lengte van 160 gr. 34 min. Hielden het naer middach raeck ende daeck met laveren; de stroom om de Suyt loopende, maeckte met Noordelycke wint[79] slecht water. ’s Avonts peylden wy Toy W.N.W. ¹⁄₂ N. 4 mylen van ons, ende waeren gront af. ’s Nachts de eerste wacht uyt synde, wert het heel stil.

f 2.

’s Morgens cregen wy een moy luchien uyt een Suydelycker handt, doen lach Toy N.W. 3 mylen van ons, stelden onsen cours N.t.O. ’s Middachts lach het eylant Toy, te weten het Suyteynt, 3 à 4 mylen West van ons, ende lach met het Suyteynt van het Taefel eylant over een; recht Noorden van het Suyteynt van Toy 1 à 2 mylen, liggen eenige gebroocken eylanden ende clippen onder de wal. Wat landelycker leyt noch een eylantie, wat langer ende hooger. Dicht onder de cust, een half myl daer benoorden, leyt noch een ront eylantie, gelyck een Toppershoetien, daer aen beyde eynden al scherpe clippen, die boven water leggen, af strecken ende vertonen haer als naelden. Tusschen het vorige eylant ende het Toppershoetien, geleeck een rivier in ’t lant te loopen, de cust streckte hem hier al Noortwaert heen, met veel inbochten ende was al hooch lant. Giste ’s middachts geseylt te hebben, N.t.W. ²⁄₃ W.; ¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 38 gr. 30 min., ende op de lengte van 160 gr. 31 min., ende op de bevonden breete van 38 gr. 29 min. ’s Avonts lach de Oosthoek van Toy S.W.t.S. 5 à 6 mylen van ons, saegen in ’t N.t.O. een heel hoogen vlacken berch, dien wy den naem gaven van den Taefelberch, stelden onse cours metten doncker N.O.t.N. aen, de wint S.O. met een moy coeltie. ’s Nachts stilte.

g 3.

’s Morgens hadden wy moy weder, met een Suydelycke topseyls coelte, hadden doen de Taefelberch N.W. 5 mylen van ons, deden onse cours N. langs de wal, bewesten dese hoogen Taefelberch maeckt het lant een groote inbocht, ende alsdan streckt de cust S. naer[80] Toy toe; tusschen Toy ende de Taefelberch leyt een ronde berch, alwaer een tooren opstaet ende seer kenbaar is. Van de Taefelberch tot aen een steylen hoogen gehackelde hoeck, dien wy de Caep de Goeree noemden, omdat tusschen beyden, schenen veel havens ende eylanden te liggen, daer Goederee soo het leeck after waere; de cust streckt hier N.t.O. ende S.t.W. Wy cregen hier veel Japanse visschers aen boort, die ons 30 roode steenbraesems ende 3 cabbeliauwen overgaven, daervoor wy haer wat ryst gaven ende eens arack schoncken. Daer quaemen 2 à 3 Japanders over, die presenteerden ons in een haven te brengen, ende noemden de plaets Nabo, ende een ander plaets Schay; dan sy siende dat wy hier in geen haven begeerden te wesen, syn met vrientschap gescheyden. Tegen den middach wert het deysich weder, conden geen hoochte crygen. ’s Middachts lach de C. Goeree N.t.W. van ons 4 mylen, giste geseylt te hebben, N.N.O. 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 39 gr. 28 min., ende op de lengte van 161 gr. 2 min., stelden doen onse cours N.t.W. aen, om de Caep terdegen te besichtigen. Het was hier 2, 3, 4 myl van lant, al over de 100 vadem diep, al wasige gront, die men aen ’t loot niet con opcrygen, saegen noch verscheyden visschers, maer alsoo de Suydelycke wint begon styf door te blasen ende hol water maeckte, dorsten niet aen boort comen, vreesden voor het stooten van haer barcken. Naer de middach cregen wy regen, van ’s middachts naer gissing geseylt 4 mylen N.t.W. aen, hadden doen de Caep Goeree W.N.W. 1 myl van ons, ende was 80 vadem diep, gront als vooren, stelden doen onse cours N. tot het vallen van den doncker 1¹⁄₂ myl, doen lach Caep de Goeree S.S.W. 2 mylen, ende de hoeck besuyden[81] de caep S.t.W. ¹⁄₂ W. 3 mylen van ons; tusschen die hoeck ende caep schynt een groote voert[20] in te loopen, streckende S.S.W. heel diep in ’t lant, souden naer wy sien conden daer heel uyt der see seylen connen; gaeven die voert den naem van Goeree. Het veerste lant dat wy sien conden, lach N.t.W. 8 mylen van ons, ende was een vlacke hoogen berch; ende een laege vlacke afgaende hoeck lach N.N.W. 4 à 5 mylen van ons. Deden met het opsetten van de wacht onse cours N.t.O. aen, met een Suydelycke wint ende regen; in de eerste wacht hadden wy de diepte van 78, 84 vadem, gront als vooren; de eerste wacht uytsynde, lach de laege afgaende hoeck in ’t N.W.t.W. van ons, ende betrock stracx door een dicke natte mist, in de tweede wacht diep 90, 100 vadem, in de dachwacht gront af, doen stelden wy onse cours weer N. aen.

a 4.

’s Morgens mistich doncker motrich weder, de wint Suydelyck, stelden onse cours N.W. ende corts daer naer N.W.t.N. aen, om de cust van Japan weder sien in ’t gesicht te crygen, ’t welck wy met een blinck eens saegen, ende was een hoogen berch, die lach W.S.W. van ons, ende was stracx weder door de mist betrocken, wy vermoeden dat die berch het N.eynt van Japan was. Saegen menichte seerobben. ’s Middachts naer gissing geseylt N.t.W. 14 mylen, ende was 72 vadem diep, grauwe santgront, waeren op de gegiste breete van 40 gr. 23 min., ende op de lengte van 160 gr. 48 min., dreven in stilte. Twee glaesen naer den middach, cregen een O.S.O. styve topseyls coelte, seylden N.N.W. 2¹⁄₂ myl, cregen doen de diepte van 72 vadem, gront als vooren; naemen doen onse marsseylen in, lieten het by de[82] wint over staen, mochten N. seylen, de wint O.N.O. met regen ende een heel donckere mist, dewelcke continueerde tot de tweede wacht uyt, de wint treckende temet naer het N. Hadden de diepte van 50 vadem tot 2 glaesen in de eerste wacht, doen diep 40 vadem, al gront als vooren, wenden het O.waert over, gewent synde, diep weer 50 vadem, in de tweede wacht diep 54, 56 vadem, in de dachwacht diep als vooren, de wint van ’s middachts variabel, S., O.S.O., O.N.O., N.N.O., N. ende N.W.

b 5.

’s Morgens was ’t al mistich motrich weder, de wint N.N.W. de see al hol aenschietende uyt een N.O., setten onse marsseylen by, lieten het by de wint N.O. over staen, maer maeckten weynich aenganck, het was 65 vadem diep, grau santgront, het diepte langsaem op als volcht, 70, 75, 80, 85, 90, 100 vadem, gront als vooren. ’s Middachts gront af, giste geseylt te hebben N.N.O. 3¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de N. breete van 40 gr. 36 min., ende op de lengte van 160 gr. 55 min. Saegen veel seerobben ende veel drift, te weeten groene tacken van boomen, ende steencroos ende groene blaederen dryven.

c 6.

’s Morgens was de wint N.N.O. met topseyls coelte, wenden het om de N.W. met mistich motrich weder, de wint uyt- ende inschietende tusschen het N.N.O. ende N.N.W., leyden over ende weer om soo veel N. te winnen als mogelyck was om niet in de bocht tusschen Japan ende Eso te vervallen, saegen veel seerobben ende drift als vooren. Giste ’s middachts geseylt te hebben, O.t.N. ¹⁄₂ N. 8 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 40 gr. 45 min. ende op de lengte van 161 gr. 34 min., wenden het doen om de N.O. ’s Avonts trock de wint naer ’t N.N.W. ende voorts naer ’t W., ende het begon op te claeren. ’s Nachts somtyts coelte, somtyts stilte.

[83]d 7.

’s Morgens was ’t claer helder weder, de wint Westelyck met topseyls coelte, onse cours by de wint over om de N. ’s Ochtents omtrent te 10 ueren saegen wy hooch lant in ’t N.t.W. van ons, vermoede ’t selve het lant van Eso te wesen. ’s Middachts giste geseylt te hebben N.N.O. 11 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 41 gr. 26 min., ende op de lengte van 162 gr. 1 min., ende op de bevonden breete van 41 gr. 24 min.; alsdoen lach de S.O. hoeck van Eso N. omtrent 9 à 10 mylen van ons, ende was een hoogen steylen hoeck, gelyck per uytteyckening blyckt. Vervolgende onse cours recht N. aen naer d^o. steylen hoeck toe. Omtrent naer de middach te 3 ueren cregen wy gront op 50 vadem, santgront, waeren doen omtrent 4 mylen van d^o. hoeck. ’s Avonts wat voor sons onderganck saegen wy hooch lant van ’t W. tot het N.W.t.W., hetwelck naer myn gissing wel 20 mylen van ons lach, wat naer sons onderganck lach d^o. steylen hoeck N. 3 mylen van ons, ende was doen diep 24 vadem, schilpige santgront, geyden onse seylen op ende lieten het dryven, met de steven om de S. ’s Nachts in de eerste wacht diep 25, 30, 50, 56 vadem, d^o. wacht uyt synde, leyden het om de N., in de tweede wacht diep 56, 60, 65 vadem, santgront.

e 8.

’s Morgens was ’t moy weder, de wint Westelyck, maeckten seyl, deden onse cours vooreerst om de N. naer de wal toe, liepen tot een ¹⁄₂ myl nae, onder de hoogen hoeck, ende stelde doen onse cours langs de wal in de diepte van 20 à 24 vadem. Van d^o. hoeck streckt het lant N. ende is hier hooch dubbelt lant, ende lach op de toppen bedeckt van sneeuw. Van den hoogen hoeck langs het lant seylende om de Noort, ²⁄₃ myl buyten de wal, is de diepte 18, 19, 20 vadem,[84] de cours N. 6 myl, soo streckt de cust met laech lant om de N.O., ende vertoont hem op sommige plaetsen met vlacke taefelbergen, dan niet seer hooch. ’s Middachts lach de hoogen hoeck te weten de S.O. hoeck van Eso, S.W. ¹⁄₂ S. 5 mylen van ons, doen hadden wy een groote bay ofte inbocht in ’t N.W.t.N. van ons, waeren doen op de gegiste breete van 42 gr. 19¹⁄₂ min., ende op de lengte van 162 gr. 18 min. Wy saegen veel roock optrecken op verscheyden plaetsen in ’t hooge lant, was diep 58 vadem, wasige gront, waeren 3 mylen van lant; deden onse cours N.O. aen langs de wal, de wint S.S.W met slecht water, was heel mistich weder, soodat wy naer de middach weynich bescheyt van het lant sien conden. Tegen den avont diep 35 vadem, naemen onse seylen in ende lieten het dryven, vingen met den doncker 4 cabbelliauwen. ’s Avonts in ’t opsetten van de wacht, cregen wy de diepte van 26 vadem, ende alsoo de gront hart opdroochde ende de see ons styf om de N. smeet, quaemen hier met stilte ten ancker op grove santgront; voor ons werpancker geset liggende vernaemen geen stroom, vingen ’s nachts noch twee cabbelliauwen. Het bleef ’s nachts stil maer mistich.

f 9.

’s Morgens was ’t noch stil, somtyts een variabel coeltie, lichte ons ancker om wat op dieper water te seylen, want het heel mistich bleef, conden oock de lant-see licht hooren ruyssen, onder seyl synde het coeltie slaepende ende de Suydelycke deyninge ons styf om de N. settende, droochde op tot op 15 vadem singelgront, hoorde de lant-see noch veel meer als vooren, quaemen dan weder ten ancker. Bevonden op dese cust als op de Japanse cust, dat als men binnen de 20 vadem onder de wal compt, de gront[85] meest singel is. Tegen den middach begon de son claer door te schynen, maer was noch al even mistich op den horisont, conden noch het lant niet sien; wat naer de middach begon de mist op te claeren, saegen doen dat wy in een groote inbocht geseylt waeren, ende maer ¹⁄₂ myl van lant geanckert laegen, ende was hooch steyl lant met veel valeyen vol geboomte. Peylden de S.O. hoeck van Eso S.W.t.S. 12 mylen van ons. Waeren op de gegiste breete van 42 gr. 44 m., ende op de lengte van 162 gr. 30 m., hadden een laege hoeck 6 mylen S.W.t.W. van ons; hadden noch een hoeck in ’t N.O. ¹⁄₂ O. 6 of 7 mylen van ons, alwaer wel een rivier geleeck by in te strecken soo wy sien conden; saegen noch lant in ’t O.t.N. maer conden geen seeckerheyt sien. Voorts heeft de cust veel bochten, maer can niet geanckert worden daer men voor de see beschut licht. Omtrent 3 à 4 ueren naer den middach quam ons een vaertuych aen boort, waerin twee mans met een jonge waeren, hadden 2 elantshuyden met wat gedroochde salm by haer, voorts pylen ende elck een booch met een houwer, quaemen gewillich over in ons schip ende vraechden naer taback, seggende tambacko, conden haer niet verstaen; sy schoncken aen de E. Commandeur de geroockte salm, doch was niet gesouten, ende een elantshuyt; sy syn getracteert met een arackien ende toebackien, waeren wel in haer schick. Dit was cort gedrongen volck, bruyn van vel, hebbende ruyge swarte baerden, syn op haer lyf seer ruych van swart haer, syn voor op het hooft geschooren, maer voorts lanck haer, van de helft haers hoofts neerhangende, als sy drincken lichten haer knevels op met een vinger. Sy hadden grove rocken van hennippe linnen aen, daerover rocken van vellen[86] gemaeckt, sy hadden gaeties in haer ooren waer touties in hingen, den eene had een ring in syn oor, het welck was van specy als coper ende half gout, hadden messen op haer buyck, de heften ingeleyt met silver; aen de plaeten aen haer houwers, die waeren op syn Japans, was oock silver aen; sy conden wel gout ende silver, presen dat haer pylen waeren seer suptyl gemaeckt, sommige met fenyn bestreecken. Sy wesen in ’t W.t.N. dat sy daer woonden, ende dat die plaets Tacaptie genaempt was, ende de hoogen steylen hoeck van Eso noemden sy Groen, ende de bocht met de rivier Goutsiaer, ende in ’t N.O. een plaets genaempt Cyrarca, noemden oock een plaets genaempt Goutsiote. Naer dat sy wel met een tabackien ende arackien getracteert waeren, syn vrolyck naer lant gevaeren; haer prauw was voor ende achter plat, roeyden met smalle riemen. Sy wat van boort geweest hebbende, cregen een S.W. coeltie, lichte ons ancker, gingen onder seyl, lieten het by de wint over staen om uyt dese bocht te geraecken; lieten het om de S.S.O. voortstaen, tot dat de eerste wacht uyt was, geyden doen onse fock op met het grootseyl, haelden onse marsseyls neer, lieten het soo dryven, verwachtende den dach; waeren gront af.

g 10.

’s Morgens hadden wy claer weder, de wint W.S.W. saegen anders geen lant, dan daer wy van daen geseylt waeren, deden onse cours O. aen, giste geseylt te hebben ’s middachts van onse anckerplaets, O.S.O. 10 mylen, ende was doen 100 vadem diep, wasige gront. Waeren op de gegiste breete van 42 gr. 29 m., ende op de lengte van 163 gr. 19 min., ende op de bevonden breete van 42 gr. 37 min. Saegen geen lant, deden onse cours N.O. aen, omtrent 3 ueren naer de middach stelden wy onse cours N. aen, om het[87] lant seecker in ’t gesicht te crygen. Het was heel deysich op de kimmen, conden geen gront crygen, de wint liep variabel met veel stilte, saegen veel drift, soo ’t scheen quam uyt een rivier. ’s Nachts de wint variabel met veel stilte, hadden geen gront.

a 11.

’s Morgens was ’t al stil weder, somtyts een cleyn luchien uyt een N.O., allengs omloopende naer het O. ende voorts naer het S.S.O. Cort naerdat de cock vroeg cost geschaft had, cregen wy gront op 60 vadem, wasige gront, saegen corts daernaer het lant in ’t N. ende N.N.O. tot in ’t W., was effen vlack lant met geen geberchte, de cust streckende O.N.O. ende W.S.W. soo veer wy sien conden. De wint N.N.O. lieten het by de wint om de N.W. overstaen, om het lant terdegen te besichtigen, want het heel deijsich betrocken lach; het droochde temet op als volcht, 50, 43, 36, 30, 28 vadem, swart santgront. ’s Middachts giste geseylt te hebben, N. 9 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 43 gr. 13 min., ende op de lengte van 163 gr. 19 min., ende op de bevonden breete van 43 gr. 10 min., waeren 2¹⁄₂ myl van lant, op de diepte van 27 vadem, gront als vooren. Doen lach het Westelycxste lant dat wy sien conden, W.t.S. 6 mylen van ons, ende daer scheen wel een eylant te liggen, het Oostelycxste lant dat wy sien conden, lach N.O. van ons, 4 à 5 mylen. Wy hadden een rivier in ’t W.t.N. ¹⁄₂ N. van ons, saegen hier eenige clipies onder de wal liggen boven water, saegen hier veel drift, de wint trock temet uyt het N.N.O. naer het S.S.O., seylden al by de wint Oostwaert over, in de diepte van 22, 21, 20, 19 vadem; naer de middach cregen wy een Suydelyck coeltie, stelden onse cours O.N.O. langs de wal. ’s Avonts lach de hoeck die[88] wy ’s middachts in het N.O. gepeylt hadden, in het N.W.t.N. 2 mylen van ons, ende was diep 25 vadem, gaeven dien hoeck den naem van Caep de Manshooft, omdat hy hem vertoont als een hooft. Hier is al slecht lant, niet hooch, sonder geberchte, saegen doen in ’t N.W.t.W. van ons een rif, daer het seer op barnde, ende lach omtrent een myl van lant, ende om de N.O. van de Caep de Manshooft lach een vlack laech eylantien met 3 cleyne berchies, het N. eynt van d^o. eylantie lach N.N.O. 3 mylen van ons, waeren van ’s middachts geseylt O.N.O. 5 mylen; saegen in ’t N.O.t.N. soo ons docht hooch lant, maer werden soo veel bedrogen van de mist, dat men somtyds mist voor lant ende lant voor mist aensaegen. ’s Nachts was ’t soo mistich, conden in ’t minst niet van ons sien, onse cours O.N.O. tot de eerste wacht uyt, deden doen onse cours N.O. aen, seylden die heele wacht in de diepte van 25, 30, 32, 34, 36, 38 vadem, tegen den dach diep 30 vadem, al santgront met schilpen vermengt, de wint ’s nachts variabel met veel stilte. ’s Avonts hadde wy onse compassen geleyt op 9 gr. N.Oostering.

b 12.

’s Morgens was ’t heel mistich motrich weder, de wint O.S.O. ende S.O. met stilte, somtyts een cleyn coeltie, lieten het N.O.waert overstaen, het droochde allengskens op tot op 23, 22 vadem, ende het water wert heel slecht sonder deyninge, wisten niet waer wy dreven of seylden door de mist; quaemen ten ancker. Ten ancker liggende bevonden hier harde stroom om de N.W. ende naer de middach om de W., saegen veel drift verbydryven, insonderheyt veel veeren van vogels, gelyck wy daegelycx veel sien dryven, giste geseylt te hebben N.O.t.O. ¹⁄₄ O. 9 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 43 gr. 28 m.,[89] ende op de lengte van 164 gr. 0 min. ’s Avonts ende ’s nachts continueerde de mist ende de motregen, conden de lant-see hooren.

c 13.

’s Morgens continueerde de mist, conden niet boven een scheepslengte à twee van ons sien, wy hoorden de lant-see seer storten, alhoewel het stil ende slecht water was. Omtrent te 9 ueren ’s ochtents claerde de mist wat op, saegen doen de Caep de Manshooft W.t.N. 3 mylen van ons, conden de streckende cust tot in ’t W.t.S. sien, saegen het eylant met 3 berchies in ’t N.W. ¹⁄₂ N. 2 mylen van ons, de hoeck tusschen Caep Manshooft ende het 3 geberchte eylant gelegen, lach 4 mylen W.N.W. van ons; saegen oock in ’t N.t.W. ¹⁄₂ W. 1 myl van ons een groot recif branden, in ’t N.O.t.N. ¹⁄₄ O. lach noch een vlack eylant omtrent 1 myl van ons, hetwelck wy den naem gaven van ’t Barbaren eylant. In ’t O.t.N. 1 myl, lach noch een party clippen boven ende een deel onder water, alwaer de see seer styf op storte; after dese eylanden scheenen fraeye inbochten te wesen, dit leecken wel naer de Piscadores eylanden, waeren allegaeder slecht ende plat boven ende niet hooch, scheenen heel dor te syn. Dit vorige op het corts beooght ende afgepeylt, wert stracx weder heel mistich met regen, waeren tot 3 reysen onder seyl met een cleyn luchie maer mosten stracx door stilte weder ten ancker comen, alsoo met de stroom om de N. dreef, quaemen eenige reysen ten ancker op 22¹⁄₂ vadem, schilpige santgront, hier nu geset liggende, vernaemen weynich stroom. Tegen den middach cregen wy een moy coeltie uyt een Suydelycker hant, gingen onder seyl, deden ons best om buyten dese gebroocken eyl. te comen, seylden omtrent ¹⁄₄ myl boven het Ooster recif, vonden de diepte[90] in ’t vaerwater als volcht 20, 21, 23, 27, 28 vadem, santgront. Doen wy het Ooster recif een quart myl van ons hadden in ’t N.N.W. van ons, ende lach met het Barbaren eylant overeen, bevonden doen de diepte van 18 vadem, schilpige craelgront. Doen lach het Barbaren eylant 1¹⁄₂ myl van ons, ende de mist claerde heel op, saegen noch een vlack eylant doen in ’t N.O. ¹⁄₂ O. van ons liggen. Dese voorschreven eylanden syn 1, 1¹⁄₂ à 2 mylen lang, hebbende veel cleyne eylandekens ende clippen by haer liggen, after dese eylanden op het vaste lant leyt een kennelycke berch, boven met een keep ende leyt alleen. Daer is op het vaste lant hooch binnenlant, het welck wy met een blinck eens saegen, ende was meest boven bedeckt met sneeuw, de berch met de keep lach ’s middachts N.W.t.N. van ons, waeren doen ¹⁄₂ myl buyten het Ooster rif. Saegen doen 3 vaertuygies naer ons toecomen, hebben dien ingewacht, quaemen aen boort, in ider was 5, 6, 8 man, ende het vaertuych ende volck was van gedaente als vooren, sy wisten die plaetsen oock te noemen die de voorige inwoonders ons genoempt hadden, quaemen in ’t schip ende vraechden stracx naer taback, hadden eenige fyne vellen; naer wy sien conden waeren het ottersvellen die sy wilden verruylen, maer hielden dien heel duer, verruylden eenige robbevellen met een beerehuyt voor taback, sy droncken scheepsarack voor sackie[21], ende waeren heel vriendelyck ende vrolyck volck, sy wilden ons after de eylanden te ree hebben, noemden een plaets Tamary, seggende Pierke Tamary, dat is te seggen, compt te Tamary. Sommige van haer hadden groote silvere ringen in haer ooren, conden[91] gout ende silver heel wel, verachte coper. Hadden haer vuerslaegen by haer om vuer te slaen, dat waeren viercante planckies daer een holletien in is, was voosachtich hout, daertoe hebben sy rieten daer een cort stockien in steeckt; als sy vuer hebben willen, soo stoten sy dat stockien in dat holletie ende vryven dat tusschen haer handen, dat het omdraeyt heen en weer, soo gedoopt in gesmolten swavel houden dat daeraen, hebben stracx brandent vuer. Dese habytanten noemden een plaets, die sy wesen in ’t N.O.t.N. te liggen, Takotekan, ende in ’t N.O. een plaets genoempt Rackokan, brachten oock traen in leeren sacken om te verruylen aen boort. Sy siende dat wy voorsloegen om wat bet te laeten loopen, voeren van boort ende riepen al in ’t wechvaeren Pierke Tamary ende wesen naer lant ende toonden haer heel vrolyck. Sy van boort synde liepen wat bet t’see tot op 40 vadem, ende alsoo het cort weer heel mistich wert, geyden onse seylen op ende leyden het met de steven t’see met de besaen, ende lieten het ’s nachts dryven, de wint meest S.W. met goet weder ende slecht water, maer heel mistich; het diepte af tot op 50 vadem, santgront, saegen naer de middach een hoogen berch met een pieck in ’t N. ¹⁄₂ O. van ons.

d 14.

’s Morgens was ’t noch heel mistich, de wint Westelyck met cleyn topseyls coelte ende slecht water, maeckten seyl, stelden onse cours O. aen, tegen den middach begon ’t op te claeren, cregen helder sonneschyn weder. ’s Middachts giste geseylt te hebben, O.t.S. 4 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 43 gr. 25 min., alsdoen lach het Barbaren eyl. N.W.t.W. 4 mylen van ons, saegen in ’t lant een hoogen berch met een pieck, die wel 20 mylen van ons lach, in ’t N.W.t.N. van ons. Dat Noordelycxste[92] van de Barbaren eyl. lach N. 3 mylen van ons, benoorden dese eylanden ontfalt hem het lant met een groote inbocht ende is al laech slecht lant, maer diep in ’t lant hooch geberchte, ’t welck bedeckt lach van sneeuw; saegen cort naer de middach noch een vlack eylantie, het welck recht in de bocht leyt, ende heeft verscheyde clippen om de N.O. van hem liggen, vernaemen hier veel walvisschen, gaven ’t den naem van ’t Walvisch eylant. Onse cours was O.N.O. langs de wal, conden geen voorlant in de bocht sien als het hooch binnenlant, saegen oock in ’t N.O. hooch lant, was ’s middachts 50 vadem diep geweest. Onse cours tot ’s avonts O.N.O., de wint variabel van ’t N.N.W, tot ’t S.S.W., diep naer de middach 55, 60, 65 vadem, santgront. ’s Avonts lach het hooge lant dat op de Noortsy van de groote bocht leyt, in ’t N.t.W. ¹⁄₂ W. van ons, waeren omtrent 3 à 4 mylen van lant. Het veerste lant daeraen streckende was duynich lant, ende lach in ’t N.t.O. van ons, 5 à 6 mylen, ende was diep 65 vadem, stelden doen onse cours N.O.t.N. aen. ’s Nachts was de wint W.N.W. ende W., doorgaende coelte, diep 65, 70 vadem, santgront, in de tweede wacht vertoonde hem de see soo brandich, conde niet beter sien ofte saegen een droochte in ’t O.N.O. van ons, leyden het met de steven om de S.W. ende lieten het met een seyl byleggen, verwachtende den dach.

e 15.

’s Morgens was ’t taemelyck weder, de wint met een styve doorgaende coelte N.W., maeckten seyl, deden onse cours by de wint over om de N.N.O.; den dach wat doorgebroocken synde, peylden de N. hoeck van de groote bocht W.t.S. van ons, ende de N.hoeck van de duynen W.N.W. 2 à 3 mylen van ons. Dese streeck duynen vertoonen haer als een eylant, door[93] oorsaeck het lant aen beyde eynden hem ontfalt, seer cort om de West. Wy gaven de N. hoeck van de duynen de naem van Caep de Canael, omdat wy anders niet sien conden of daer benoorden in ’t N.W. van ons was een doorganck ofte canael, maer de wint naer ’t W. treckende, soo styf doorblaesende alsof hy door een trechter quam, naemen onse marsseyls in, lieten het voorts om de N. voort staen, maer corts daernaa besadichde de wint, soodat wy onse marsseyls daer weder bysetten. Wat over de middach saegen wy een heel hoogen berch in ’t N. van ons, ende corts daernae oock in ’t N.N.W. welck lant seer claer blonck van sneeuw. ’s Middachts giste ick geseylt te hebben N.O. ¹⁄₂ O. 15¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de breete van 44 gr. 4 min., ende op de lengte van 165 gr. 27 min., ende op de bevonden breete van 44 gr. 3 min. Hadden doen een hoogen uyt muntende berch recht N. van ons, ende was heel claer helder maer seer cout weder, continueerden onse cours N. tot ’s avonts, ende was doen 115 vadem diep, singelgront. Naer gissing van ’s middachts behouden cours N.N.O. 4 mylen, peylden doen het geberchte als volcht, in ’t W.t.N. lach de pieckberch, dien wy op den 13^den oock gesien hadden by Tamarij, in ’t N. ¹⁄₂ O. van ons; in ’t N.W. ¹⁄₂ W. lach een heel hooge berch, die boven op seer hackelich was ende geleeck een eylant, ende daerby noch een hoogen berch, die hem aen tween met een cloof vertoonde; daer beoosten quam een hoogen ronden berch hem vertoonen met syn top door een dys, saegen in ’t N. ¹⁄₂ W. een hoogen vlacke gecartelden berch, daer op het W. eynt een berch op staet, gelyckende een boeren schuer van fatsoen, ende is oock [94]het hoochste van dien berch. Van d^o. berch streckte wat laeger lant tot in ’t N.O.t.N. ende was het veerste lant dat wy sien conden; de boeren schuer berch lach ons het naest ende was omtrent 10 mylen van ons. Het geberchte leeck al aen malcanderen vast te wesen tot den gehackelden berch, soo ick con bemercken liep een canael tusschen den gehackelden berch ende den pieckberch door om de W., gelyck per uytworpsel can beoocht worden. Dreven de eerste wacht in stilte, de eerste wacht uyt synde was ’t 100 vadem diep, cregen een coeltie uyt een S.W., de wint te vooren W.N.W. geweest synde, stelden onse cours N.O.t.O. aen, tegen den dach wert het heel mistich ende waeren gront af.

f 16.

’s Morgens was ’t heel mistich, de wint S.W. treckende naer het S. met cleyne coelties ende slecht water. ’s Middachts gisten wy soo geseylt als gedreven te hebben N.O. ¹⁄₂ O. 11 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 44 gr. 30 min. ende op de lengte van 166 gr. 14 min., hadden geen gront, hadden daegelycx veel steencroos ende strommels, gelyck men by de C. de Bonne Esperance siet, die hol syn; ende veel veeren ende andere groente ende wier dryven, ende het bleef heel mistich. ’s Avonts geyden wy de fock op ende lieten de marsseyls neer loopen, lieten het soo met een seyl liggen dryven om de N.O. ’s Nachts liep de wint O.S.O. dreven doen om de N., het was slecht water. Tegen den dach een moye topseyls coelte uyt een O.N.O.

g 17.

’s Morgens was het noch heel mistich motrich weder, de wint O.N.O. met cleyn topseyls coelte, maeckten seyl, onse cours by de wint N.waert over, wat naer de vroeg cost saegen wy lant in ’t N. ende N.N.W. van ons, lieten het voort staen tot omtrent een uer voor de middach, waeren doen omtrent 1¹⁄₄ myl van[95] lant ende hadden de diepte van 44 vadem, singelgront, saegen in ’t W. het veerste lant van ons, ende om de O. of ’t veerst N.O.t.O. ¹⁄₂ O. 2¹⁄₂ myl van ons, ende was een steylen hoeck. Van d^o. hoeck tot een ander hoeck streckte het lant van hoeck tot hoeck N.O. ende S.W. Gisten van den verleeden middach behouden te hebben N.N.O. 19 mylen, waeren doen by een steylen hoeck, daer beoosten een rivier scheen in te strecken, doch niet groot, waervan in den mont een steyle clip lach, gelyck een pyramida. Het lant was hier heel slecht ende steyl, in ’t lant lach een hoogen berch bedeckt met sneeuw, doch de valeye van het laech lant lach bedeckt met sneeuw tot op strant toe. Saegen hier by menichte seerobben, scholvers ende lammen swemmen, het lant was seer groen, dan saegen geen geboomte, het was op dato seer cout, wy wenden het weder t’ see, gewent synde, mochten S.O.t.O. seylen, de wint trock temet naer het N. soodat wy O. ende O.N.O. seylen mochten. Giste ’s middachts geseylt te hebben N.N.O. ¹⁄₂ O. 12¹⁄₂ mylen, waeren doen omtrent 1 myl van lant, hadden geen gront, hadden een hoogen hoeck N.O.t.O. van ons 6 à 7 mylen, saegen noch heel hooch lant in ’t W. ’t welck al bedeckt lach met sneeuw, maer doordien de mist continueerde, conden geen degelyck bescheyt sien als altemet met een blinck. Naer de middach liep de wint N.O. seylden O.S.O.waert over, maer wert somtijts heel stil, de eerste wacht dreven wy in stilte, cregen in ’t begin van de tweede wacht een coeltie uyt een S.W., stelden alsdoen onse cours om de N.O. met motrich mistich weder.

a 18.

’s Morgens was ’t heel mistich, een cleyn luchien uyt een S.W., saegen met een blinck een heel hoogen[96] berch bedeckt met sneeuw in ’t N. ¹⁄₂ W. van ons, maer was stracx weder met de mist bedeckt, vervolchden onse cours om de N.O., hadden holle deyninge uyt een S.O. Tegen den middach was de wint Suydelyck, begon weder wat op te claeren, saegen omtrent de middach weder een hoogen berch in ’t N.N.O. van ons, dewelcke seer van sneeuw blonck, maer was stracx weder betrocken van de mist, conden geen voorder bescheyt sien. Gisten ’s middachts geseylt te hebben O.N.O. 11 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 45 gr. 31¹⁄₄ min., ende op de lengte van 167 gr. 45 min. Cregen naer de middach de wint S.O. treckende naer het O. ende voorts naer het N.; onse cours om de O.N.O. maer het wert stil, ende hadden een seer coude natte mist. Wy geyden ’s avonts onse seylen op ende lieten het dryven, in ’t voorste van de tweede wacht cregen wy een coeltie uyt een W., lieten het O. aengaen met cleyn seyl.

b 19.

’s Morgens was het mistich weder, de wint S.W. met slappe coelte, onse cours N.O. aen. ’s Middachts gisten geseylt te hebben O.N.O. 6¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 45 gr. 41¹⁄₄ m., ende op de lengte van 168 gr. 19 min., saegen doen lant met een blinck in ’t W. ende in ’t N.N.W. ende corts daernaer in ’t N. ende was al hooch geberchte, seer blinckende van de sneeuw die daer op lach, maer was weder corts betrocken van de mist. Somtyts scheen de son claer, maer conden geen quart van een myl van ons sien, doordien de mist soo dicht op ’t water neerlach ende ons het gesicht van den horisont benam; conden geen gront bewerpen, het water was heel blaeu, maer saegen veel drift, als veeren, wier, steencroos ende strommels, deden onse cours N. aen met een Westelycke wint.[97] Tot ’s avonts geseylt drie mylen. Saegen ’s avonts veel troppen cleyne meeuwen vliegen; saegen oock omtrent 5 ueren naer den middach met een blinck, recht voor uyt in ’t N. van ons, een heel hoogen berch, die oock seer blonck van sneeuw ende was stracx betrocken, conden voorder geen meer kennisse van lant becomen; hebben het alsdoen met de steven om de W. geleyt, ende lieten het dryven, dorsten door oncunde niet voortseylen, de wint variabel met stilte. Vier glaesen in de eerste wacht hoorden wy groote rasing van water of het de lant-see ofte storting tegen de clippen was van de see; worpen het loot, bevonden de diepte van 30 vadem paelgront, stracx weder diep 46, 47 vadem; saegen aen bagboort eenige storting van de see, ende hoorden aen stierboort oock veel geraes ende storting van water. Dan de see, die slechte schielyck, ende wy leiden het met de steven om de S.W., ende geyden de seylen op ende lieten het dryven op Godes genaede, ende wat corts gront af van 50 vadem, lieten ons daegelycx ancker druypen met ²⁄₃ van een tou bodt, of wy weder by gront quaemen dat wy daervoor mochten comen te liggen, dan conden geen gront meer crygen; dreven om de N.W., hoorden gestadich de lant-see ende groote ruysing van water ende veel gecryt van clipmeeuwen.

c 20.

’s Morgens met den dach was ’t mistich weder met stilte, hadden noch geen gront, wonnen ons daegelycx ancker weder op; wat op den dach cregen wy weder gront op 50 vadem, ende den ander worp 47 vadem, grof santgront, lieten ons tuy-ancker vallen. Wat geset gelegen hebbende begon ’t wat op te claeren, saegen doen in ’t S.S.O. de toppen van hooch geberchte, maer conden de voeting daer niet af bekennen, maer[98] scheen dicht by ons te syn, wy hoorden gestadich groot geruys van water, d^o. lant is stracx weder betrocken van de mist. Omtrent 2 à 3 ueren naer de vroe cost claerde de mist op, doen saegen wy dat wy boven ¹⁄₂ myl niet van den wal geanckert laegen; saegen in ’t S.t.W. van ons 3 mylen, lant, ende in ’t N.O.t.O. 5 à 6 mylen van ons het Noordelycxste lant dat wy sien conden; het geruys van water saegen wy dat het afstortinge van sneeuwater was, dat op verscheyde plaetsen van het geberchte in de cloven quaem afvallen, ende een groot geruys ende geraes maeckte, ende het lant lach op veel plaetsen tot by de waterstrant noch bedeckt met sneeuw, insonderheyt op ’t geberchte. Saegen een hoogen ronden berch die vol sneeuw lach in ’t S.W.t.S. ende een d^o. in ’t S.W.t.W. van ons, wat lanckwerpiger dan van één hoochte synde, ende waeren met een laege valey aen malcanderen gehecht, alwaer noch eenige cleyne berchies buyten laegen, waer bewesten noch 2 ronde berghen laegen, maer die laegen wel over de 20 myl van ons. Van den berch in ’t S.W.t.S. van ons liggende, loopt een steyle afsteeckende hoeck, dien by ons de naem gegeven wert van Caep de Vries, conden in ’t N.W. geen lant sien, vertrouwende als nu in de Tartarysche see te syn. Wy waeren myns oordeels ’s nachts tusschen dat lant, daer wy nu onder geset laegen ende een clippige droochte doorgedreven, al by de wal langs, eerst om de N.W. ende voorts om de N.; dancke Godt Almachtich, dat hy ons soo merckelyck bewaert heeft. Giste van den verleeden middach tot daer wy geset laegen behouden te hebben N.t.W. ¹⁄₂ W. 6¹⁄₃ myl, waeren volgens dien, op de breete van 46 gr. 6³⁄₄ min., ende op de lengte van 168 gr. 9 min., ende bevonden breete[99] van 46 gr. 6 min.. Wy hadden hier heel slecht water, setten onse prauw ende boot uyt, ick syn met de prauw naer lant gestiert om te diepen; tusschen het schip ende wal bevont een opgaende gront, ¹⁄₄ myl van lant diep 30 vadem, santgront, een gotelingsschoot van lant diep 19 vadem, stenige gront. Syn voorts volgens ordre naer lant gevaeren om te besichtigen of ’t hier wel mogelyck was om water te haelen, daer comende vonden heel goede gelegentheyt, conden met de boot after eenige hooge clippen vaeren heel beschut voor de see, ende mannen soo het vers afloopent water met beleyt in de boot. Syn al te samen aen lant getreden ende bevonden geen teycken van volck, dan saegen twee roo vossen loopen, die niet heel schaeu (schuw) schenen te wesen, bevonden dat het hier een voorjaer was, want de elseboomties begonnen eerst te bloeien ende de groene cruyden stonden seer liefelyck, de bloemties begonnen haer te openen ende de leewerick sonck seer liefelyck. Anders in ’t hooch berchachtich gehackelt lant met sommige fraeye valeyen, saegen geen geboomte als cleyne elseboomties, op ’t corts dit besichticht hebbende syn aen boort gevaeren ende heb ’t den Commandeur alles gerapporteert. Aen dit lant was geen strant; daer geen steyle clippen waeren was ’t al groot ballast steen, daer veel vuereboomen ende hout met een storm op gesmeten was ende daer seer veel lach.

d 21.

’s Morgens syn ick met de boot om water gevaeren, het prautien is met den Stierman Roelof Siversz. om de N.O.hoeck van ’t lant geweest, om te sien of daer noch eenige bay ofte beter gelegentheyt was om te anckeren dan als wy laegen; brochten tyding als dat het een streckende cust was, soo veer sy sien conden om de N.O. streckende, ende dat daer geen[100] beter gelegentheyt en was om te anckeren. Doen als wy alreede laegen, waeren met myn drie soldaeten aen lant gegaen, uytgestiert om het lant wat te ontdecken ende om te sien of daer oock volck op was, quaemen ’s avonts weder aen boort, rapporteerden in eenige huties geweest te hebben, alwaer een menschen geraemte ende een dootshooft in lach. Dese huties waeren gemaeckt van tacken van boomen ende met lanck gras gedeckt, vonden by d^o. huties een pael in de gront geset, alwaer een houwer, gelyck de voorige habytanten by ons aen boort geweest sijnde op haer sy droegen, ende was om de cant met wat silver beslagen, hangen, ende was in de schee heel vast beroest; hadden oock een half gemaeckt prautie, ’t welck uyt een stuck van een groote vuereboom begonnen was te maecken, vinden liggen. Dit lant daer wy onder geset laegen vertrou ick een eylant te wesen, dicht by de cust van America te liggen, ofte dat het een uytsteeckende hoeck van d^o. cust is.

e 22.

’s Morgens is de boot weder om water gevaeren, ende ick syn met de prauw om de S.W. gevaeren, om te besichtigen ofte aldaer geen fraeye bay ofte ree en was, ende creech drie man mede om daer aen lant te setten ende op te loopen, ende te besichtigen een berch, die van veere wel een mineraelberch geleeck. Haer aldaer aen lant geset hebbende, synde omtrent 2 mylen van ’t schip om de S.S.W., soo syn ick voorts om de S.S.W. gevaeren, syn omtrent 3¹⁄₂ myl om de S.S.W. gevaeren, quaemen doen by een steyle clip, die omtrent een musquetschoot van lant leyt, ende is gelyck eene pyramida ende was vol meeuwen, dan was soo steyl, dat daer niet mogelyck was op te comen, dese clip was wel een musquetschoot hooch. Dwars van d^o. clip stont soo een steenige berch dicht op strant, die in see staende[101] clip gelyck dan hooger, ende was van specy als van verbrande swarte steen die men licht daeraf conde schilveren. Of ende buyten d^o. see-lycxste clip comende, vernaemen een hoog reysende see met swaere deyninge, conden noch lant sien soo veer om de S. als conde beoogen. Het wert soo mistich in corten tyt, dat wy dicht by de clippen langs roeyende geen lant conden sien, soodat ick geen cans en sach om iets meer te besichtigen; syn wederom gevaeren naer ons volck, die wy aen lant geset hadden ende hebben haer van lant gehaelt, ende alsoo wy uyt het schip hadden hooren schieten, syn wy naer boort geroeyt. Ons volck hadde eenige aerde uyt d^o. berch vernoemt medegebrocht, die wel geleeck naer minerael ende scheen silver by hem te hebben; syn aen boort gecomen ende hebben het den Commandeur getoont. Wy brochten oock een party suering aen boort gelyck in ’t patria wast, wy hadden verscheyde vossen aen lant gesien, oock vonden wy een stock op een steyle vlackte steecken die van menschen daer gestoocken was, met eenige kerven daerop gesneeden, dan vernaemen geen volck, wij hadden oock nergens geen santstrant gevonden.

f 23.

’s Morgens syn ick weder van den Commandeur gecommitteert, om met de drie vorige maets, te weten: Jan Joosten, Onder-Stierman, ende den barbier Mr. Jochum met Claes Meullenaer, bosschieter, naer de vorige mynberch te vaeren, ende beneffens haer die op noves te besichtigen, ende een degelyck monster aerde daeraf van daen te brengen, om aen den E. Heer Generael ende de Raden van India te vertonen. Daer comende syn by een aflooping van sneeuwater opgeloopen tot naer de cruyn, ende was vry moeylyck om op te comen, daer comende heb wat dieper[102] in de myn laeten graeven, bevonden merckelycke aederen daerdoor loopen van glinsterende spetie; heb soo veel in een sack laeten doen als een man qualyck conde op strant brengen, ende syn naer boort gevaeren. Maer eer aen boort quaemen, is ons den Commandeur met den Schipper ende Onder-Coopman omtrent de waterplaets te gemoet gecomen met de boot, synde omtrent den middach; den Commandeur riep myn toe, dat ick aen lant by hem soude comen, ende dat als de boot het water inhad, dat de boot naer boort soude vaeren met de gehaelde aerde, beneffens de drie andere maets, ’t welck soo geschiet is. Ick heb van de bevinding aen den Commandeur van alles rapport gedaen, syn doen beneffens hem naer een steyle vlacke berch gedaen, ende syn daer opgeclommen, daerop synde heeft den Commandeur een houten cruys op een verheven berchie laeten oprechten, waerop dit volgende opgehouden stont: anno 1643. Heeft alsoo possessie van wegen onse E. Heeren Meesters van dit lant genomen, ende het selfde den naem gegeven van het Companyslant, ende dese hoeck genaempt de Cruyshoeck. Hebben op het Companyslant gegeten ende gedroncken, ende ter eere van onse E. Heeren Meesters 3 salvo’s met musquets gedaen, syn tegen den avont naer boort gevaeren. Aen boort comende is by den E. Commandeur ende raet geresolveert om des anderen daechs te seyl te gaen, alsoo wy nu van water redelyck versien waeren, ende Godtlof gesond volck hadden ende hier niet te crygen was als groente, ende hier met groote peryckel geset laegen; want soo de wint in ’t W. geloopen hadde met styve coelte, was geen cans geweest om af te ryden. Terwyl wy hier gelegen hebben liep de stroom gestadich met een styf[103] corent om de N.O. ende N.N.O., ende was somtyts seer cort stil water ende stracx de stroom syn oude ganck vervolgende sonder te kenteren. Het water wast hier op ende neer 6 à 8 voet, dan en hielt geen ty, in de winter wast het water wel 2 à 3 vadem op ende neer, gelyck sulcx licht te beoogen was; een myl van lant is men gront af. Terwyl wy hier gelegen hebben, was de wint al S., S.t.W. ende S.W. meest met stilte met een swaere dicke mist ende hielen heel slecht water, somtyts op een corte tyt claere sonneschyn. Alhier op de wal wassen op de gront blaeden met dicke holle steelen, dewelcke in ’t geheel 9 vadem lanck syn, d^o. bladeren vint men aen troppen veel in see dryven, synde door malcanderen gevlochten, onder dit lanck geblaed croos onthouden haer by duisende see-honden, oock lammeties ende duyckers, hadden hier op ’t lant oock een spierwitte vos gesien.

g 24.

’s Morgens was ’t heel stil, hebben de boot ende de prauw ingeset, cregen een cleyn coeltie uyt een S.W., lichte ons ancker, maer wert corts weder stil, dreven naer de wal tot op 27 vadem, santgront, ¹⁄₄ myl van lant; het was soo mistich, dat wy geen lant sien conden, maer hoorden het geraes claer genoech van het afvallent sneeuwater. Dit lant moet seer cout syn van spetie, want hebben malcanderen op het vlacke laege lant met sneeuwballen gegooyt ende sneeuw aen boort gebrocht op den 23 Juny, synde als nu op de N. breete van 46 gr. 6 min., leyden onse compassen op een streeck N.O. aen, lichte ons ancker tegen den avont met een moy coeltie uyt een S.W., deden onse cours om de N.W., cregen de wint in ’t laetste van de eerste wacht N.O. met cleyne topseyls coelte ende slecht water.

[104]a 25.

’s Morgens was ’t noch al heel cout ende heel mistich weder, de wint N.O. met een moye voortganck ende slecht water; saegen somtyts steencroos ende eenige andere drift dryven, saegen oock verscheyde gevogelte vliegen, waeronder eenige waeren swart met roo cromme becken. Giste ’s middachts geseylt te hebben N.W. 14 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 46 gr. 46 min.; naer den middach trock de wint naer het N.N.O. ende voorts naer het N. ende N.N.W., saegen veel van de lange croosblaeden dryven. ’s Nachts de eerste wacht uyt synde liep de wint N.W.t.W. ende doen om de N.N.O. ’s Nachts claer maeneschyn weder.

b 26.

’s Morgens was ’t redelyck claer weder, de wint N.W., treckende naer het N.N.W., lieten het al by de wint N.O.waert over staen, saegen menichte van gevogelte vliegen. Giste ’s middachts geseylt te hebben N.t.W. ¹⁄₂ W. 10 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 47 gr. 25 min., ende op de lengte van 166 gr. 56 min., op de bevonden breete van 47 gr. 12 min.. Naer den middach wert het heel mistich, de wint naer het W. loopende ende voorts naer het W.N.W., seylden ten naeste by N.waert over, cregen holle aenschietende deyninge uyt den N., saegen veel lange croosblaeden dryven; hadden ’s nachts claer maneschyn weder.

c 27.

’s Morgens was ’t mistich weder, de wint N.W.t.N. met een moy coeltie met holle deyninge uyt een N.O., wenden het om de W., saegen veel lange croos dryven ende veel lantvogelties vliegen, waeraf sommige soo cleyn waeren als mossies. Giste ’s middachts geseylt te hebben N. 9 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 47 gr. 48 min. ende op de lengte van 166 gr. 56 min.. Alsdoen heeft de[105] Commandeur den raet beroepen ende is geresolveert om onse cours om de W. te nemen ende N.W. gelyck per resolutie blyckt. Naer den middach cregen wy de wint N.W.t.N. ende N.N.W. met topseyls coelte ende holle deyninge uyt een O.N.O.; het was soo mistich als ’t noch ooyt geweest was, geyden ’s avonts onse fock op ende lieten het dryven met de steven om de W. ’s Nachts de wint N. ende N.N.W. met cleyn topseyls coelte.

d 28.

’s Morgens was ’t noch al mistich weder, de wint met een cleyn coeltie uyt een N.O., maeckten seyl, vervolchden onse cours om de W. met slecht water maer geen gesicht, saegen veel swarte vogels met roo cromme becken vliegen. Giste ’s middachts geseylt te hebben W.t.S. 12 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 47 gr. 39 min., ende op de lengte van 165 gr. 49 min.. Naer de middach de wint O.S.O. met cleyne coelte, ende alsoo de duystere dicke mist continueerde, lieten beyde marsseyls neerloopen ende geyden de fock op, leyden het met de steven om de N., dreven op Godes genaede N.W. heen.

e 29.

’s Morgens was ’t noch al mistich weder, dan het Oostelycke coeltie begon door te blaesen, waerdoor het scheen dat de mist wat begon te breecken, hebben seyl gemaeckt ende onse cours S. aengestelt, om eenich lant weder in ’t gesicht te crygen. Giste ’s middachts geseylt te hebben W.t.S. ¹⁄₂ S. 11 mylen, waere volgens dien, op de breete van 47 gr. 26 min., ende op de lengte van 164 gr. 45 min., ende op de bevonden breete van 47 gr. 27 min. Wat naer den middach heeft den Commandeur den raet beroepen ende geproponeert, alsoo wy hier geen lant bejegenden ende de gestadige mist ons sien tegenhielt niet wetende waer wy seylden, ofte het niet goet en[106] was, om het lant weder om de S. aen te doen, ende dan by de wal langs saegen te comen, volgens de strecking soo wy dien mochten vinden, om soo met vaster fondament de cust van Tartaria te beseylen; is geresolveert onse cours soo lang om de S. te vervolgen, tot dat men het lant dat N.W. van het Companyslant leyt in ’t gesicht sal crygen, om soo terdegen te ondersoecken ofte het een streckende cust is ofte gebroocken eylanden. Naer den middach de wint O.S.O. met claer helder sonneschyn weder, met claer gesicht ende heel slecht water.

f 30.

’s Morgens was ’t moy helder ende claer weder, de wint O.S.O., saegen doen het lant in ’t S.O. van ons, ende waeren 2 hooge berghen, waervan de Oostelycxste de hoochste was, ende scheen een eylant te wesen, synde met een valey aen malcanderen, in ’t midden van de valey hebbende een cleyn berchie. Wy hadden dese 2 berghen op den 23^sten van het Companyslant gesien omtrent in ’t W.S.W. van ons, 25 à 26 mylen. Wat op den dach saegen wy den selfden berch by ons gesien op den 15^den in ’t N.t.W. ¹⁄₂ W. van ons, ende by ons den naem gegeven was van de Boeren schuer. Dito berch lach nu in ’t O.S.O. van ons ende was met laech lant aen de twee geheuvelde berch vastgehecht; den twee geheuvelden berch was by den Commandeur den naem gegeeven van Caep de Trou; vervolgende onse cours S. aen. Giste ’s middachts geseylt te hebben S. ²⁄₃ W. 20 mylen, waeren volgens dien op de gegiste breete van 46 gr. 8 min., ende op de lengte van 164 gr. 30 min., ende op de bevonden breete van 45 gr. 54 min.. Alsdoen lach caep de Trou O.t.S. ¹⁄₄ S. 14 à 15 mylen van ons, ende de Boeren schuer S.O.t.S. ¹⁄₄ O. 15 à 16 mylen, conden oock al het geberchte sien,[107] dat van ons op den 15^den gesien was; soodat dit lant maer een smalle streeck lant is, met hooge berghen met sommige laege valeyen aen malcanderen gehecht. Het sneeuw op ’t geberchte scheen vry wat gemindert te syn, maer alsoo het op noves weer heel mistich wert ende in ’t aenseylen geen gront conden crygen, ende de stroom ons merckelyck uyt de S. tegenquam met veel drift, als synde groene biesen, wier, steencroos, groene tackies ende blaeden van boomen ende veel veeren van vogels, hebben het met stilte om de W. geleyt. Dreven soo ick con bemercken om de N.W., hielden het ’s nachts met cleyne coelte by over ende weer wendende, vertrou vastelyck dat hier een doorganck was tot in de S. see.

Julius.

g 1.

’s Morgens was ’t heel mistich weder, somtyts een corte wyl opclaerende maer stracx weder een dichte mist, wy lieten het al S.waert over staen, met een O.t.S. ende O.S.O. coelte ende slecht water; saegen by groote bossen steencroos, wier, gras, blaeden ende tackies van boomen dryven, saegen oock eenige lammeties. Soo wy conden bemercken quaem ons de stroom styf tegen, soodat ick op noves vaststel dat hier een doorganck is. ’s Middachts de wint meest N.W. ende W.N.W. met slecht water; giste geseylt te hebben S.S.W. ¹⁄₃ S. 12 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 45 gr. 9 min., ende op de lengte van 164 gr. 8 min.; cregen omtrent half naermiddach het lant met een blinck in ’t gesicht, naer de middach cregen wy de wint S.O., lieten het al S.waert over staen om het lant soecken te verkennen, ’t welck ons de mist belet heeft. Saegen ’s avonts met een blinck de pieck Antony in ’t S.S.O. van ons, saegen oock in ’t S.S.W. lant, conden geen gront[108] crygen, alhoewel wy niet boven 3 à 4 mylen van de wal waeren, wenden het tegen den avont om de N.O., hielen het ’s nachts by met een Suydelycke coelte om ’s anderen daechts te sien het canael te ondecken.

a 2.

’s Morgens met de dach begon de mist wat op te claeren met een Suydelyck coeltie, saegen lant in ’t O.S.O. van ons; omtrent 3 ueren voor de middach lach de pieck Antony S.W.t.W. ¹⁄₃ W., de Croonberch S.O.t.S. ¹⁄₂ S. 3 mylen van ons, saegen oock de Boere hoyschuer in ’t S.O.t.O. ¹⁄₂ O., de afgaende hoeck van d^o. berch in ’t S.O. ¹⁄₂ S., de Caep de Trou O.N.O. ¹⁄₂ N. van ons. De wint met stilte heel variabel loopende, cregen tegen den middach de wint N.N.W. uyt der see, lieten het S. aengaen om het canael te ondecken. ’s Middachts giste geseylt te hebben O.S.O. ¹⁄₂ S. 6¹⁄₂ myl, saegen alsdoen de Croonberch S.O. ¹⁄₂ S. 2¹⁄₂ myl van ons, conden oock de Gehackelde berch in ’t S., de Boere hoyschuer in ’t O.S.O. ¹⁄₂ S., den afgaende hoeck van d^o. berch in ’t O., de Caep de Trou O.N.O. ¹⁄₂ N. van ons (sien). Waeren nu op de gegiste breete van 44 gr. 56³⁄₄ min., ende op de lengte van 164 gr. 41 min. cort naer den middach viel weder een swaere mist, soodat wy weer heel geen gesicht en hadden, conden oock geen gront crygen, wenden het W.waert over, peylden ’s avonts met een blinck de pieck Antony in ’t S.W.t.S. ¹⁄₂ S. van ons. ’s Nachts de wint variabel met een dichte mist, somtyts regen, hielen af ende verwachten claer gesicht; de wint ’s nachts N.N.O., N., N.N.W., W., W.S.W., W.t.S., S.S.W.

b 3.

’s Morgens was ’t heel doncker mistich weder, de wint Westelyck, op hoop dat de mist wat opclaeren[109] soude leyden wy het naer den wal toe; omtrent ’s ochtents te 9 ueren claerde de mist wat op, saegen de pieck in ’t S.W. van ons, ende Caep de Canael in ’t S.t.O., lieten het al S.S.W. naer de wal voort staen, ende is geresolveert om hier ergens ten ancker te loopen, indien wy bequaeme anckergront mochten vinden, ende dan met ons vaertuych het canael te visiteren. ’s Middachts hadden wy heel claer weder, de wint W. ende trock naer het N.W., giste alsdoen geseylt te hebben W.S.W. 7 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 44 gr. 45³⁄₄ min., ende op de lengte van 164 gr. 4 min., op de bevonden breete van 44 gr. 43 min.. Hadden doen de Croonberch ende de Boeren schuer over malcanderen, ende saegen O.N.O. ¹⁄₂ N. van ons, het hooge lant beiden de Boeren schuer ende de Gehackelde berch W. ¹⁄₂ N. De Gehackelde berch lach O.t.S. ¹⁄₂ S. 5 mylen van ons, stelden onse cours S. naer de wal toe, cregen gront op 46 vadem, singel; lieten het al voort staen, vernaemen een opdroogende gront, quaemen omtrent 3 ueren naer de middach op de diepte van 27 vadem, fyne singel ende cralyge gront omtrent 1¹⁄₂ myl van lant, quaemen daer ten ancker. Geset liggende is onse prauw uitgeset, syn naer lant gestiert om te ondersoecken of onder de wal geen beter anckergront en was ende of hier geen volck en woonde, oock of hier geen gelegentheyt was om water ende eenich hout te crygen; ende alsoo by ons om de O. van ons een rivier scheen beoocht te worden, om het selve met een te visiteeren, ofte het een diepe ofte drooge rivier was. Syn vooreerst al diepende naer de rivier gevaeren, vonden een goede opdroogende santgront 1 myl van lant 20 vadem, tot een gotelingsschoot van lant 10 vadem, swarte santgront. Voor de[110] rivier comende syn daerin gevaeren, bevonden deselve drooch te syn ende brack water te wesen. Vernaemen aen lant veel voetstappen van menschen ende beesten, ende het lant stont seer liefelyck ende groen, met veel ontloocke bloemen als in ons vaderlant, vonden een gemaeckt houte swaert; op ’t corts het rontom ons besichticht hebbende, syn langs de strant gevaeren om de W., maer de dach ons te cort wesende om meerder gelegentheyt te doorsien, meenden naer boort te vaeren, maer een vaertuych siende, dat eenich volck op strant haelde, syn daer naer toe gevaeren. By haer comende dicht by strant, vonden een man met een grooten ruygen baert met 2 vrouwen ende 3 jonge manspersoonen ende eenige kinderen by het vaertuych, ’t welck sy al op strant gehaelt hadden. Den outste had een pylkoocker met pylen aen syn hooft hangen, met een booch in syne hant ende een houwer op syn sy, saegen anders geen geweer. Hy riep tegen myn sapoy ende wees, ick sou aen strant comen, ’t welck ick gedaen heb, liggende met de aftersteven van de prauw aen de strant, hy selven de prauw, tot syn knies toe in ’t water staende, afhoudende. Heb soo sittende in de prauw hem eens arack geschoncken, maer wilde niet drincken dan als most selver eerst wat uyt ’t copien drincken, syn met vrientschap van hem gescheyden; hem wysende ick sou morgen weder comen, waerover de vrouwen in haer handen clopten ende schenen bly te syn, syn in de voornacht aen boort gecomen, ende heb het wedervaeren van ons aen den E. Commandeur geraporteert.

c 4.

’s Morgens hadden wy moy liefelyck weder met een cleyn coeltie uyt een N.O., gingen onder seyl, seylden wat naerder de plaets alweer wy by het volck geweest[111] waeren, alsoo daer oock tot verscheyde plaetsen vers water quaem afloopen ende aldaer gemackelyck om te haelen was; quaemen weder ten ancker op 20 vadem, swarte santgront, ²⁄₃ myl van lant. Geset synde syn met de prauw weder naer lant gestiert met eenige cleenicheden, om dese menschen daerdoor soecken te trecken ende soo haer ommeganck, leven ende wat negotie sy mochten hebben, te bemercken, ende ofte sy oock van gout ende silver wisten. Met de prauw by het strant comende riepen om het seerst sapoy ende clopten in haer handen, conden anders niet bemercken of dat roepen sapoy was welcom te seggen; den outste riep ende wees ick soude aen lant comen, ’t welck ick gedaen heb, ende liet de prauw met ons volck soo lang van de wal afroeyen. Ick aen lant comende heb ick den outste by syne handen genomen ende voorts malcanderen omhelst, betoonende met wysen malcanderen soo veel vrientschap als conden bybrengen. Een manspersoon quaem met een lange mat, gemaeckt van biesen ende ley die op strant neder, den outste my by myn hant vattende wees ick sou gaen op die mat sitten; ick nedersittende quaem syn geheel gepeupel rontom my, ’t welck bestont in 4 manspersoonen, 2 vrouwen, 2 vrysters met een cleyn meysien, sy waeren allen gecleet in rocken van vellen. Ick dese groote beleeftheyt van den barbaer doorsien hebbende, heb hem begifticht met 2 à 3 menocke[?] Tarnataense taback, die hy met groote danck aennam, de vrouluy ende het kint hinck ick elck een chrystalyne craelde ketting om de hals, waermede sy heel bly schenen te wesen, gaf noch aen elcke vrou een cleyn stuckie wit linnen, waermede sy soo bly waeren, conden het selve niet genoech uytroepen, sy vereerden my veel groote stucken[112] heylbot, die noch heel vers was, heb doen met haer allen wat arack gedroncken, ende naem den outste by de hant ende ginck al dansende met hem boven op een groene vlackte, alwaer 5 à 6 huysies stonden, maer waeren maer 2 bewoont, alwaer ick noch veel verse heylbot vont hangen, daervan sy my soo veel gaeven als ick begeerde, ick (heb) haer beleeftheyt weder met eenige cleynicheyt vergolden. Den outste onder haer toonde myn een costelyck ottersvel ende sey takoy, ’t welck is vrient te seggen, ende wees ’t selve wilde vercopen, maer ick daer geen last toe hebbende liet het blyven. Haere huysies waeren van cleyn aensien, bedeckt met gras, de mueren waeren groote basten van boomen, die met streenties van vellen op malcanderen vast ende seer dicht genaeyt waeren; haer haertsteen in ’t midden van het huys met 2 luyckies daerboven, daer de roock uyttreckt; hadden veel heylbot ende salm over stocken boven het vuer in de roock hangen, conden geen eetbaere cost by haer vermercken als visch, sy aeten oock groote dicke steelen van eenige groote blaeden, die hier veel wassen, gaeven die over aen myn, waeren goet ende smaeckelyck om soo uyt de hant te eten, saegen geen gedierte by haer als een party dicke ruyge honden. Dit was al een volck als van Tamary, Tacaptie ende Goutsiaer, die plaetsen waeren hy haer wel bekent. Syn plaet van syn houwer was met silver beslaegen, ick wees hem waer hy daeraen quaem, of waer men dat goet creech; waerop de outste vrouw myn meening eerst verstaende, myn stracx wees, graevende met haere handen in ’t sant, ende nam doen wat sant in haer hant ende dede bewys van sissen, ende dede dat dan in een pot, ende wees dat men dat dan op ’t vuer sette, ende dan goet en was.[113] Cany is by haer silver te seggen. Ick wees weder waer sy dat soo deden, soo wees myn de barbaer naer de pieck Antony, dat het daer was, ’t welck sy allen confirmeerden. Syn alsdoen met vrientschap van haer gescheyden, ende syn om de W. van die huysies gevaeren in een baeytie, vonden daer soo veel suering als wy begeerden, waervan wy ons genoegen pluckten; voeren naer boort toe, brochten soo veel heylbot ende suering aen boort, als met het heele scheepsvolck conden opeeten, quaemen tegen den avont aen boort ende heb van alles rapport aen den Commandeur gedaen. Daer wy alsnu ten ancker lagen, giste sedert den 3^den vertiert te syn S.t.O. 3 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 44 gr. 31 min., ende op de lengte van 164 gr. 7 min., ende bevonden breete van 44 gr. 31 min.

d 5.

’s Morgens was ’t heel mistich stil weder, syn beneffens de boot met de prauw naer lant gevaeren, de boot om water ende wy met de seegen om te visschen, brachten met een aen de habytanten wat ryst, alsoo sy daer begeerich naer waeren ende wy oock haer arm leeven aensaegen. Wy aen lant comende, quaemen myn te gemoet sonder geweer by haer te hebben, ende toonden myn alle vrientschap, ende naemen de ryst met een groote beleeftheyt aen. Syn volck holp ons de seegen trecken, wy vingen soo veel salm, tarbot, bot, schaer ende andere visch, waeronder 3 cabbeliauwen waeren, als wy met ons scheepsvolck eeten mochten. Syn ’s middachts, de boot syn water inhebbende, saemen aen boort gecomen, ende is de boot naer de middach weder om water gestiert, ende ick syn met de prauw ende de cleyne seegen naer de rivier gevaeren om te visschen, quaemen met den doncker aen boort; brachten[114] een moije soo bot aen boort. Aen boort comende, verstont dat de boot noch niet aen boort en was, wiste niet wat dencken soude; syn met de prauw naer lant gevaeren, aan lant comende, vonden de boot op het strant sitten, was van de dreg afgeworpen; hebben stracx een dreg soo veer in see laten brengen als conden, om met hooch water de boot weder seecker in ’t vlot te crygen; heb de prauw weder aen boort gestiert. Ick vernaem nu als dat de inwoonders met ons seer becommert waeren ende alle hulp presenteerden dien sy conden, leenden ons een byl om branthout te cloven ende gaeven ons geroockte heylbot om te eeten; presenteerden, wy souden in haer huties comen, maer wy bleven op ’t strant by een groot vuer ons warmende, verwachtende het hooch water, ’t welck wy dien nacht niet hebben vernomen, maer wel een styve S.S.O. wint, met doorsnydende coude.

e 6.

’s Morgens cregen wy een hooge oploopende see, cregen met cracht van talyen de boot in ’t vlot, ende hebben noch de watervaten met water ingecregen. Terwyl ons volck de watervaten met water innaemen, quaem de outste van de inwoonders by myn, ende presenteerden myn een fyn ottersvel, waervoor ick hem een oude scheepsbyl gaf, dewelcke ick in onse boot vont, ende was daer heel blyde mede; heb het selve in handen van den Commandeur overgelevert, als wanneer wy met de boot aen boort quamen. Aen boort comende, was ons schip driftich geweest, hebben derhalven ons tuyancker tuys gewonnen tegen den avont, alsoo het doen stillekens wert ende eer niet hadden connen uytrechten.

f 7.

’s Morgens was ’t moy weder, somtyts heel mistich, een moy coeltie uyt een S.S.O., syn alsdoen met[115] de prauw ende onse Schipper met de boot om de O. gestiert, om het canael terdegen soecken te ontdecken, soo veer het mogelyck was; syn saemen van boort gevaeren, van boort wesende, cregen doen een dicke mist. Wy met het prautie syn langs de wal geschept, de boot syn best doende met op te laveren, ick syn aen het eylant gecomen dat aen het W. van het canael leyt, alwaer het canael by door schynt te loopen, syn daer boven opgeclommen, ende heb met een blinck het canael eens beoocht, verwachtende onse boot. Op dit eylantie, het welck cleyn was ende met een rif clippen aen het vaste lant vast was gehecht, conde men met laech water over aen het vaste lant van Eso loopen; saegen met een blinck onse boot dicht aencomen, sijn naer het schuytie geloopen, maer eer by ons schuytie quaemen, verlooren onse boot uyt het gesicht door de mist ende subyte harde stroom. Wy saegen verscheyde roode vossen op d^o. eylant loopen, gaeven ’t den naem van Vossen eylant. Van dit Vossen eylant streckt een recif van clippen om de N.N.O. in see, ’t welck d^o. canael heel peryckeloos maeckt, ende streckt wel een myl van de wal. Door subyt verlies van de boot, preste ons best om de boot weder in ’t gesicht te crygen, vreesende de boot eenich ongeluck mochte bejegenen, schepten ons best; by het rif uyt om de N.N.O., comende met de prauw voor een doortreckent gadt in ’t rif, werden daer door de stroom ingeruckt boven op een blinde clip, cregen stracx de prauw meest vol water. Cregen met der haest de prauw slaechts ende schepten wat after de clippen, ende cregen het water daeruyt, schepten alsdoen voorts langs het riff, saegen met een blinck [116]de boot geset liggen aen het eynt van d^o. recif, al waer wy naer toe syn geschept. Daer aen boort comende, verclaerde onse Schipper, dat de stroom haer daer gevoert hadde eer het selve wisten, de branding siende de dreg hadden laten vallen, lagen geset op 5 vadem, cralige gront. Dit rif was gebroocken, op sommige plaetsen de clippen boven water liggende, daer ginck sulcken stroom by de boot, soo veel wy met de prauw conden doot scheppen, ende dat om de O., ende vertrock soo veer wy met de prauw buyten om het rif gecomen hadden, dat het self niet wederom soude opgeschept hebben. Hebben met malcanderen overleyt of het geraeden was, om met de vaertuygen ons in soo dangereuse canael te begeven, ende dat met soodaenige mist ende harde stroom, ’t welck niet wel conde geschieden, sonder blyckelycke peryckel van vaertuych ende volck. Wert met gemeene stemmen geoordeelt, met beeter fondament om quaeder voor te comen, weder om te keeren; de lucht een weynich opclaerende, ende een cleyn coeltie hem verheffende, ginck de boot onder seyl, ende dede syn best om onder ’t lant van Eso te comen. Syn ondertusschen weder naer het Vossen eylant geschept, om met die claere blinck van d^o. eylant te beoogen des canaels gelegentheyt, soo veel als wy conden; conden in dit canael geen vile (vuilen) sien als van het Vossen eylant afstreckte. Ick boven op de hoochte van het Vossen eylant sittende, saegen de Caep de Canael in ’t S.S.O. van ons ende lach in een mist, ende wert stracx weder mistich. Het Vossen eylant leyt omtrent 3¹⁄₂ myl W. van de gehackelde berch van het Staten-lant, soo dat dit canael omtrent 3 mylen wyt is. Voorts niet sonders meer connende beoogen, syn by onse boot gevaeren ende heb de seegen van haer overgenomen, ende syn aen[117] het visschen gepuert, vingen soo veel visch als wy met het scheepsvolck conden opeeten; quaemen ’s nachts de eerste wacht uyt synde aen boort, het was ’s nachts schrickelyck mistich.

g 8.

’s Morgens quaem onse boot aen boort, syn doen daermede beneffens den Commandeur naer lant gevaeren, de prauw is terwyl om groenten gevaeren. Wy aen lant comende heeft de Commandeur de habytanten eenige cleenicheden gegeven, ende aen den outste een cleyn Prince vlaggetie vereert, al waermede hy bly scheen te wesen, sette het op syn huys ende liet het waeyen. Terwyl hebben wy een moye soo visch gevangen, ende die aen lant gecoockt ende gegeten, al waerop den outste den Commandeurs gast was, toonden haer seer vriendelyck ende beleeft als vooren. Een van ons volck vont een houten cruys staen, bracht dat op strant, toonde het aen de habytanten, maer het selve siende waeren daer vervaert voor, ende wesen men soudt in ’t water goyen, ja die dat houten cruys aengeraeckt hadde, mocht haer niet aen haer lyff comen maer most syn handen eerst wasschen, dan was ’t wel; lachten ende toonden haer bly, doen men het houten cruys in ’t water smeet, noch een soodaenige cruys stont vooraen in ’t bosch; voeren tegen den avont aen boort, scheyende met vrientschap.

a 9.

’s Morgens was de wint Suydelyck, syn met de prauw beneffens de boot weder naer lant gevaeren, om te visschen ende eenich timmerhout van lant te haelen dat by ons volck omgehackt was, synde al greenhout ende berckenhout, ’t welck hier in abondantie stont, oock bequaeme boomen van vuerenhout, groot genouch tot mast ende stengen. Een weynich aen lant geweest synde liep de wint naer het N.N.W., ende[118] trock voorts naer het N.W., waerop de see soo styf tegen het strant aen begon te schieten, dat onse prauw in de gront wert geworpen, hebben hem voorts op ’t strant gehaelt, ende mosten de boot met 2 à 3 man laeten liggen ryen, effen buyten de storting van de see, want conden nergens heen; leyden een groot vier aen ende droochden onse plunie, verwachten dien nacht met patientie beter weder ende wint. ’s Nachts woey ’t styf uyt een N.W. met motregen, den ouden inwoonder gaf ons verse heylbot, die wy coockten ende aeten, hy scheen met ons groot medelyden te hebben. Dien dach was noch een ander geruycht carel by ons gecomen, ende bleef oock by den ouden Esoer, die had pylen ende booch by hem ende een houwer; toonde hem tegen ons oock vriendelyck, bracht syn geweer in huys ende quaem by ons.

b 10.

’s Morgens was het weder wat bedaert ende het water wat geslecht, syn met de prauw ende boot aan boort gevaeren. Aen boort comende, is by den Commandeur ende syn raet geresolveert om onse reys te vervorderen naer Tartaria, alsoo ons volck altesaemen noch redelyck gesont waeren, gelyck voorder by resolutie blyckt. Wat naer middach syn ick met de prauw beneffens de boot naer lant gecommitteert, om een brief aan lant te brengen by den outsten van het dorp; ende terwyl souden ons volck met de boot het hout van lant haelen ende aen boort brengen, ’t welck geschiet is. Terwyl ick by den ouden heer was, saegen den voorgeschreven gecomen inwoonder met een prauw aencomen roeyen ende quam alhier aen strant, hebben hem syn prauw op ’t lant helpen haelen. Hy quaem van de West ende brocht noch een jongman mede met 2 vrouwen, een[119] vryster ende 4 cleyne kinderen, naemen haer woonplaets in een van de leege huysies; sy hadden seer weynich goet by haer, waeren alle eender gecleet met rocken van vellen. Ick myn boodtschap verricht hebbende, naem myn afscheyt van haer luyden, sy geleyden myn met alle man naer de prauw, wesen ick most weder naer lant comen ende by haer comen want wy vrienden waeren, ende syn huys was voor my ten besten; syn soo met vrientschap gescheyden ende aen boort gevaeren. ’s Nachts hadden wy een styve coelte uyt een S.S.O.

c 11.

’s Morgens was ’t moy helder weder, de wint S.S.O. met een styve coelte, lichten ons ancker, stelden onse cours om de N.W. naer see toe; de gront diepte naetuerlyck af als volcht, 20, 22, 23, 25, 28, 30, 31, 32, 40, 43, 47, 50, 54, 60, 65 vadem, meest santgront, somtyts singel somtyts vuyle gront; waeren doen op d^o. diepte 2 mylen van onse anckerplaets ende doen wat gront af; wat buyten de W. hoeck van de bocht daer wy gelegen hadden comende, cregen de stroom uyt een W.N.W. tegen. ’s Middachts giste ick van onse anckerplaets geseylt te hebben N.N.W. ²⁄₃ W. 4¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de breete van 44 gr. 47 min., ende op de lengte van 163 gr. 54 min., ende op de bevonden breete van 44 gr. 43 min. Alsdoen lach de gehackelde berch O.t.S. ¹⁄₂ S. 10 mylen, ende de hoeck van Eso, daer het Vossen eylant af leyt, lach S.O. ¹⁄₂ O. 6 mylen van ons, ende de W. hoeck ofte afgaende hoeck van de Tepelberch lach S.t.W. ¹⁄₂ W. 2 mylen van ons. ’s Nachts een moy coeltie uyt een S.O., onse cours W.N.W., vernaemen groote raveling van stroom, met holle deyninge uyt een S.O. comende het canael doorrollen.

[120]d 12.

’s Morgens de wint als vooren, was moy claer weder, waeren door de styve fehemente (stroom) soo tegengehouden, soodat wy weynich vertiert waeren. ’s Middachts waeren omtrent een myl N. vertiert, alsdoen lach de hooge Tepelberch van Eso S.O.t.S. ¹⁄₃ S. van ons, waeren omtrent 3 à 3¹⁄₂ myl van lant. Deden onse cours N.W. aen om wat bet t’ see te crygen, doch de stroom styf om de O.S.O. loopende, hielt ons veel tegen, want als de coelte wat stilde dreven over stier, ende met coelte soo hielen wy wat meer als raeck en daeck; de deyninge als vooren styf uyt een S.O. Cregen een doorgaende coelte uyt een S.O., vervolchden onse cours tot ’s avonts, soo ick con bemercken minderde de voorige stroom. ’s Avonts lach de Tepelberch op Eso S.t.O. ²⁄₃ O. van ons, 9 mylen, stelden alsdoen onse cours W.N.W. aen, conden geen raveling van stroom meer bemercken; de eerste wacht uyt synde, begon de coelte ende de S.Ooste deyninge wat af te neemen, cregen in de tweede wacht een weynich regen.

e 13.

’s Morgens was ’t een deysige lucht met een dichte mist, de wint S.O.t.O. met een cleyn coeltie, stelden ’s ochtents onse cours W. aen. ’s Middachts giste geseylt te hebben W.N.W. ³⁄₄ N. 20 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 45 gr. 26 min., ende op de lengte van 162 gr. 17 min.; deden alsdoen onse cours W.S.W. aen, om te vernemen ofte by d^o. cours weder geen lant souden opseylen, ende by daech mochten in ’t gesicht crygen. Naer de middach de wint O.S.O. ende saegen veel drift dryven, als wier, veeren ende steencroos. ’s Avonts cregen een groote wallevisch rontom het schip swemmen, waerdoor vermoeden, gelyck veel bevonden hadden, niet veer van gront te syn. ’s Avonts noch geen lant[121] siende, noch geen gront crygende, geyden onse seylen op ende naemen de blint in, lieten het met beyde marsseyls ende fock voorts staen, deden onse cours W. aen, cregen gront op 80 vadem, steckgront. Doen der 3 glaesen in de eerste wacht uyt waeren, lieten de marsseyls neerloopen ende geyden de fock op, lieten het soo liggen dryven met de steven N. waert over, de wint doen O. ende O.N.O., dreven om de N.W. ende N.W.t.W., droochde te met langhsaem op, hadden een doorgaende coelte ende slecht water; vermeenden omtrent eenich lant te syn.

f 14.

’s Ochtents was het een donckere mistighe lucht, hadden alsdoen de diepte van 65 vadem, fyn leyachtige santgront; de wint O.N.O. met een doorgaende coelte, setten onse seylen weder by, stelden onse cours W. aen, omtrent 2 mylen, was doen opgedroocht tot 60 vadem, swarte santgront. Lieten het doen N.W. aen gaen 2 mylen, was alsdoen diep 50 vadem, grauwe fyne santgront met eenige schelpen vermengt; deden doen onse cours N. aen 2 mylen, tot ’s middachts, hadden doen de diepte als vooren, 50 vadem, schelpige gront met cleyne crael vermengt, saegen somtyts eenige see-honden, oock veel drift als fyne steencroos, biesen ende veel veeren dryven. Giste alsdoen geseylt te hebben W.t.N. 16¹⁄₄ myl, waeren volgens dien, op de breete van 45 gr. 39 min., ende op de lengte van 160 gr. 44 min., saegen eenige raveling van stroom. Is alsdoen geresolveert om het lant aen te doen, alwaer door het opdroogen van den gront omtrent mosten wesen; vervolgende onse N. cours 1¹⁄₂ myl, was diep 46 vadem, fyn grauwe santgront. Het scheen dat hier stroom liep, dan conden door de harde coelte weynich bemercken hoe die liep; onse cours als noch N. vervolcht 1¹⁄₄ myl, bevonden[122] de diepte van 42 vadem, fyne santgront. Saegen alsdoen omtrent te 4 ueren naer de middach hooch lant in ’t W.t.S., ende streckte van N.N.O. tot in het N.N.W. van ons, was op sommige plaetsen tusschen het hooch lant met laech lant aen malcanderen gehecht; het naeste lant lach 4 à 5 mylen van ons, was alsdoen diep 35 vadem, fyne wasige santgront. Saegen corts daernae 2 hooge berghen ende lach gelyck een eylant in ’t O.t.N. omtrent 10¹⁄₂ myl van ons. Hadden van ’s middachts geseylt N. 5¹⁄₂ myl, was doen diep 35 vadem, gingen doen N.N.O. 1¹⁄₂ myl aen, was doen diep 44 vadem, fyne santgront, de wint doen O.S.O. ’s Avonts haelden wy onse marsseyls neer, geyden ons seyl ende fock op, lieten het met de steven om de N. liggen dryven; dreven W.N.W. aen 2 mylen, cregen doen de diepte al opdroogent 42, 36, 33, 32 vadem, somtyts wasige gront somtyts steckgront. De wint somtyts ’s nachts O.S.O. ende O.t.N. met een cleyn luchie ende slecht water, noch 1¹⁄₂ myl N.W. aengedreven was opgedroocht als volcht, 32, 30, 28, 27, 24, 23, 22 vadem, gront als vooren.

g 15.

’s Morgens was ’t mistich doncker weder met wat regen, de wint O.t.S., maeckten seyl, lieten het N.N.O.waert over staen, behielden al de diepte 22, 23, 24, 23 vadem steckgront. Saegen omtrent 2 ueren voormiddach met een blinck eens het lant in ’t W.S.W. tot in het N.W., saegen hier veel witte plecken tegen het lant aan, maer alsoo het corts weder betrock, conden geen vaste kennis crygen, hadden de diepte ende gront als vooren; onse cours N.O. aenstellende, om alsoo by het lant om te seylen. Giste ’s middachts geseylt te hebben N. 12³⁄₄ myl, waeren volgens dien, op de gegiste breete van[123] 46 gr. 30 min., ende op de lengte van 160 gr. 44 min., waeren doen 4 mylen van lant. Vervolchden onse cours N.O. aen 2¹⁄₂ myl, was doen diep 23 vadem, steckgront, saegen alsdoen het lant in ’t N.N.O., O.N.O., O. ende O.S.O. De wint S. met cleyne coelte ende slecht water, lieten het voort staen, droochde te met op, 20, 19, 19, 18, 18, 17, 16 vadem, steckgront, alwaer wy ten ancker quaemen. Ten ancker liggende verwachten eens gesicht te crygen alsoo weder heel mistich was, hadden veel biesen, groente ende hout sien dryven, wisten niet ofte wy in een doorganck lagen ofte in een bocht geset liggende. De wint met een cleyn coeltie ’s nachts doorwayende uyt ’t S.S.W., hadden ’s nachts een cleyn regenbuytie, saegen in ’t N. veel vueren onder de wal, vermoeden hetselve visschers te wesen.

a 16.

’s Morgens was ’t noch mistich weder maer claerde een weynich op, saegen dat in een groote inbocht geset lagen; hebben onse prauw uytgeset ende syn N.O.waert heen naer lant geschept om te diepen, of de gront al gestadich opdroochde met goede gront ofte niet; bevont de gront op te droogen tot 10 vadem, steckgront. Waeren doen ¹⁄₃ myl van lant dan droochde voorts op, maer wert doen steenige ende clippige gront tot een rif dat dicht by de wal langs streckte. Deden teycken aen ons schip, ’t welck is onder seyl gegaen ende quaem naer de wal toe, wy hem met de prauw te gemoet scheppende, saegen dat ons 3 vaertuygen nae quaemen roeyen, maer wy roeyden voort aen boort. Wy wat aen boort geweest hebbende, quaemen met die 3 prauwen by boort, waer in elcx waeren 5, 6, 8 man; was al eender hande volck als voor desen by geweest waeren, riepen Asorka Jankarate, ende vreeven haer beyde handen[124] tegen malcanderen, met heen ende weder draeyende armen, ende wesen of sy aen boort mochten comen, waerop den Commandeur wees sy souden aen boort comen, waerop sy aen boort quaemen, ende clommen eenige stracx over. Dese Esoers waeren gecleet meestal met grove rocken van henneplinnen, ongebleeckt, ende waeren op sommige plaetsen wat vernaeyt met root ende blauw catoene gaeren, hadden altegaeder schrooties armosyn van alderhande coleuren in haer ooren; sommige hadden rocken van vellen aen. Dese habytanten over synde, toonden haer vriendelyck ende vrolyck, ende wesen men sou dicht aencomen met het schip, wesen naer lant, alwaer wy een dorp saegen staen in een valey, het welck sy noemden Tamary, maer alsoo wy niet sonders by dese inwoonders vernaemen, als een cleyn sootie visch ende maer een man met silvere ringen in syn oor, syn weder van lant afgewent, alsoo op 9 vadem waeren, steenige gront, ende alree 11 van haer vaertuygen met volck aen boort waeren. De wint S.O., lieten het S.S.W.waert over staen, de habytanten dat siende, syn van boort gevaeren naer lant toe. Onder dese habytanten was een heel oudt man die mede in ’t schip over geweest hadde, van ouderdom meest blint ende gaende heel crom, leunende op een stockie, wiens haer ende syn lange baert was soo wit als vlas. De wint treckende naer het S. met stilte, synde omtrent ¹⁄₂ myl van lant, quaemen eens noch 3 vaertuygen naer roeyen, ende quaemen aen boort, brochten veel versche ende gedroochde salm ende gedroochde haerinck aen boort, doch was al ongesouten. Onder dese habytanten waeren verscheyden persoonen met groote silvere ringen in haer ooren, saegen oock een vrouw in de eene[125] prauw sitten, blanck synde met swart lanck hangent haer op haer hooft, hadde in elcke oor een groote silvere rinck, om haer hals hebbende een groote blauwe gecraelde ketting, waeronder eenige andere craelen geregen waeren, maer sy wilde niet overcomen. Dese inwoonders hadden sommige houwers op haer sy, daer de plaeten rontom met silver waeren beslaegen ende oock de scheen (scheden) aen de eynden seer sierlyck, haer heften van haer houwers oock sierlyck met silver ingeleyt ende gewrocht. Haer visch ruylden wy haer af, om ryst ende stuckies van ysere hoepen. By den Commandeur bemerckt synde de abundantie van het silver, is geresolveert om weder naer dat dorp Tamary te seylen ende te vernemen waer dat sy aen dat silver quaemen, want sy haer goet verruylt hebbende, riepen ende wesen al dat wy weder omkeeren souden, ende sy seyden Pierke Tamary, het welck te seggen is, compt te Tamary. Quaemen daer ten ancker tegen den avont, op 6 vadem, steenige gront, maer alsoo ons ancker hier niet wel wilde houden ende de wint aflandich was, syn op 9¹⁄₂ vadem, steckgront geseylt ende daer geset; het dorp Tamary N.O. ¹⁄₂ myl van ons. Waeren nu op de gegiste breete van 46 gr. 40 min., ende op de lengte van 160 gr. 58 min.; alsdoen lach de anckerplaets onder Companys lant 6 gr. 32 min. besuyden het O. van ons, nagenoech 72 mylen, ende de anckerplaets onder het N.O. eynt van Eso lach alsdoen 45 gr. 42 min. beoosten het S. 46¹⁄₄ myl van ons, volgens waere cours ende veerheyt. De habytanten syn vrolyck naer lant gevaeren, die voorschreven stockouden man quaem alsdoen weder aen boort, ende had een blauw catoenen rock aen, alwaer Japansche caracters met gout op gedruckt stonden,[126] in een groote viercante perck op syn rug. Dese rock was met alderhande coleuren van catoene gaeren genaeyt ende versiert; hy toonde syn rug, seggende of dede bewys men sou ’t lesen, maer wy hadden niemant dien ’t selve conde verstaen. Wy onthaelden dien ouden man met syn byhebbent volck met een scheeps arackien, ’t welck sy lustich mochten, riepen altemet Tacoy sackie meyere, ’t welck is te seggen, sackie drincken, want seggen tegen drincken meyere; riepen altemet met een vrolyck gemoet Tacoy pierka Tamary, ’t welck is, vrient compt te Tamary. Syn met den avont aen lant gevaeren vrolyck ende al singende. ’s Nachts regenachtich weder, met een sware mist.

b 17.

’s Morgens was ’t heel mistich regenachtich weder, syn gecomitteert met het prautie beneffens myn de 2 Assistenten Arnout Brouwer ende Davit Cassu naer lant te vaeren, ende op alles goede opmercking te nemen, ende haer soecken te ondervraegen waer sy aen het silver quaemen. Bevonden het als volcht, vooreerst wy met de prauw door de mist heenbreeckende, quaemen onder de wal tegen een cleyn rifken van clippen, alwaer wy niet over mochten maer mosten daer by omscheppen. Een inwoonder van ons boort comende, quaem ons inroeyen, hadde 4 roeyers ende een vrouw in syn vaertuych, ende riep tegen myn Tacoy pierka, ende wees wy souden hem nae scheppen, hy sou ons voorroeyen; hy harder roeyende als wy conden, wachte ons dan weder in, brocht ons in een kil die naer de huysen toe liep, roeyde doen syn best ende was voor ons aen lant, liep eerst in een huys ende quam stracx weder. Terwyl quaemen wy met de prauw aan lant, maer alsoo het wat veer vlack was, heeft een prauw af laeten voeren,[127] die vlot by onse prauw gebrocht wert, ende riep Takoy, ende wees, wy souden in die prauw overstappen om droochvoets aen lant te comen. Voor waer synde een groote beleeftheyt van desen inwoonder, syn daerin getreden, brochte ons drooch op lant, de rest van de inwoonders sleepten doen onse prauw met een grooten yver oock op ’t lant. Op strant stonden veel inwoonders, soo mannen als vrouwen ende kinderen, quaemen uyt alle hoecken voor den dach ende riepen al Tacoy, ’t welck is vrient, een van de vrouwen ons verwelcomende met een bevent stemmetie. Een bedaecht man, comende van boven uyt een van de huysen, ende quam by myn ende greep myn by de hant, ende sey Tacoy jankaryte, ende greep myn voorts eens vriendelyck om myn midden tot teycken van vrientschap, ende gingen soo hant aen hant naer syn huys toe, ’t welck boven in ’t groen dicht by het strant stont, ende was rontom met pallisaeden beset, met een getraliede deur daeraen. In huys comende vonden daer op een verheven diggedig [?] alwaer matten op laegen, den selfden man sitten dien ons voorgevaeren was, synde gecleet met een blauwe catoenen rock met witte bloemen, syn vrouw aen syn slincker sy, gecleet met een rock die met veel strickies ende cruysies vernayt was, met alderhande coleur van catoene gaeren; dese rocken waeren als de Japansche catabers. Den inwoonder wees ick sou gaen sitten aen syn rechter sy op de verheven diggedig, synde omtrent 1¹⁄₂ voet boven de aerden, sittende op syn Japansch op de matten, die overal geleyt waeren langs het huys. Dese persoon scheen over dit dorp het meeste gesach te hebben. Dus sittende hadden een fraey discoursie met wysen, ende alsoo hy in elcke oor een groote[128] silvere rinck had ende syn vrouw noch veel grooter, wees waer hy dat van daen creech, sey dan Miniasiama, ’t welck is te seggen, ick verstae u niet. Dus sittende liet myn 2 Japansche copere tabackpypen sien, ende sey Tacoy tambaco, ’t welck is te seggen, vrient taback, heb alsdoen wat Javaensche taback omgedeelt, ende droncken in ’t ront een tambackien ende arackien, maer wilden niet drincken of mosten self eerst daer wat uyt drincken. Dan op het jongst wel merckende, dat de dranck al uyt een can quaem, droncken sonder schroom in ’t ront om. Naerdat wy soo wat met wysen ende spreecken, sonder malcander te verstaen, gediscoreert hadden, ick niet van dien quant van het silver con vernemen, hebben alsdoen onse doos laeten opdoen ende den delinquant met syn vrouw elck met wat cleynicheden vereert, ende alle de omsittende vrouwen ende kinderen desgelycx, waerover alle wel tevreden waeren; insonderheyt als ick elck een cristalyne craelde ketting om de hals hinck, roepende al lachende Tacoy, Tacoy. Des huysheers vrouw hadde een groot blau gecraelde ketting om haer hals, waer copere teyckens tusschen geregen waeren ende eenige andere coralen. Dese vrouw is opgestaen, ende heeft ons elck wat geroockte heylbot in een Japansch verlackt schutteltie gegeven, ende sey Tacoy aimaira, ’t welck is vrient eet; haer beleeftheyt siende heb elck een schrootie armosyn omgedeelt, van de lengte ende breete eens schoenlints, waermede sy seer bly waeren. Sy opstaende ende haelde een oude lap van slecht Sinees goudlaecken, seggende Tacoy, ende wees of wy sulck goet niet hadden, scheen daer seer begeerich naer te wesen; maer wy toonden haer onse coopmanschap, ’t welck bestont in cleyne Sinesche spiegels, waterparelen[129] ende slechte craelen, wat laecken, sarassen, tafasilas, seylcleeden, om te betoonen als dat wy als coopluyden hier quaemen om te handelen. Terwyl is den buerman naest dese syn huys wonende, alhier in huys gecomen ende dronck eens arack ende een tabackie met ons, is doen opgestaen ende greep myn by de hant, ende noodichde myn tot synent te comen; naem met beleeftheyt myn afscheyt ende ginck met hem. Hy uytcomende ging sitten als den vorigen, maer hebbende 2 vrouwen die aen syn slincker sy gingen sitten; dese persoon had een rock aen van catoen, blau met witte oochies; syn vrouwen waeren gecleet, de een met een hennipe grove rock, wat vernaeyt synde, ruylde die van haer lyf af voor 3 snoeren watercraelen. Sy alleen loopende heeft een rock van vellen aengedaen ende quaem ende brocht myn de rock, dewelcke ick heb laeten bergen ende aen boort gebrocht tot een monster; de ander vrouw had een rock aen van robbenvellen. Syn doen tegen ons ende haer mans over gaen sitten, haer mans vereerde ons met een vel, niet wetende van wat gediert, waer tegen wy hem 2 ellen blau syden lint vereerden, hebben d^o. wel aen boort gebracht; den eene vrouw opstaende deelde ons elck een Japansch soo vier- als ses-cante verlackte schuttelties om, alwaer in elck 2 stucken gecoockte heylbot lach ende seyde Tacoy amaira, als is te seggen, vrient eet. Corts hierop is den vorigen by geweest hebbende inwoonder, met syn wyf ende gantsche huysgesin by ons gecomen, ende brochten ons een swart geroockten salm tot schenckagie mede, ende was met ons alle vrolijck ende vriendelyck. Hebben op novens (nieuw) onse coopmanschap laeten sien, wesen of sy geen goet daervoor geven wilden, wilden het goet wel hebben[130] maer wilden niet genoech van haer vellen scheyden; wees dat sy sulcke rocken voor haer vellen hebben wilden als hy aenhad. Ick haer allen wat Javaensche taback, wat naelden, ende wat naey-sy ende eenige craelde kettingties omgedeelt hebbende, schoncken haer noch eens arack ende naem myn afscheyt. Sy bedanckten ons soo het scheen geweldich, naemen alsdoen onse ganck naer het strant, waer naer toe sy ons met alle man convoyden. Wy op strant comende, quaem een out man met een lange ruyge witte baert by ons, ende naem myn by de hant, ende ginck met myn naer een opgestelt hutien dat op strant stont. Myn niemant volgende als ons eygen volck, gingen daerin ende was maer van matten opgestelt met stocken in een driehoeck, waer in ’t midden vuer aenlach, daer een ysere ketel met salm ende groen cruyt over hinck ende coockte. Gingen in ’t hutien by ’t vuer sitten, beneffens ons den ouden grysen man met noch 2 manspersonen ende 3 vrouwen, waervan de eene vrouw een cleyn kintie op haer schoot had, soo schoon als ooyt gesien heb, ’t welck een meysie was, hebbende een blauwe craelde kettingh om syn hals, waer tusschen silvere teijckens geregen waeren, aen d^o. ketting hingen twee groote silvere ringen, sierlyck gemaeckt, wegende met haer tween wel ¹⁄₂ pont swaer. Geseten synde droncken een arackien in ’t ront met een tabackien, terwyl schafte een van de vrouwen in drie verlackte coppies met voeties wat salm ende groen cruyt op, ende gaf ons elck daer een af, ende sey, wy souden eeten, langde ons elck twee stockies om op syn Japans daermede te eeten; een van ons daer niet wel mede connende eeten, lachten daerom. Een van de inwoonders sey tot verscheyde reysen tegen myn[131] Spanola, maer ick hem daer niet op antwoordende, sweech voorts stil; ’t welck myn in bedencken bracht of hier wel Spaniaerts in vorige tyden geweest mochten hebben. Terwyl ick in d^o. hutien sat is noch wat sonders voorgevallen, te weten: haer honden afgericht tot visch vangen, soo natureel als soude connen bedencken, liggende op de sprong aen den oever van der see ende cant van de rivier, ende verlossen malcanderen of het menschen waeren, wanneer daer een een poos de uytsicht gehad heeft; de rest van de honden, 10 à 12 by troppen loopende langs strant, ende wanneer die eenige gewoel van salm sien, loopen met alle man in ’t water ende plonsten soo met swemmen, maeckende een halve maen. De salm door verbaestheyt hem dan verheft uyt het water, ende springt op plaetsen daer weynich water is of op de droochte, waerop de wachthebbende passen, ende grypen die salm; dan byten die stracx de cop af ende brengen het lyf by haer meester in huys, ende gaen dan weder op haer plaets; dit geschiet met laech water. Dit alles beoocht hebbende, deelden hier aen de vrouwen ende kinderen enige cleynicheden om tot danckbaerheyt, al waermede sy ten hoochsten vernoecht waeren. Syn doen naer de prauw gegaen, hebben soo wel versche salm als gedroochde d^o. ende gedroochde haerinck geruylt, als wy conden voeren, voor stuckies van ijsere hoepen ende voor ryst. Cregen oock veel salm voor cleyne stuckies linnen, dat ons volck aen haer hals hadde in plaets van dassies. De vrouwen ende de kinderen quaemen soo dick met visch op strant, als of sy de prauw wilden afloopen; den principaelste van ’t dorp siende, dat wy ons by de prauw niet wel conden redden door de menichte van ’t gepeupel, want riepen[132] al te saemen Tacoy Cany, dat is vrient ijser,[22] ende presenteerde elck syn visch; heeft met 2 à 3 woorden haer verbooden soo menichte rontom de prauw te comen, quaemen doen met 4 à 5 persoonen treffens om te verruylen, maer onse prauw viel ons te cleyn ende mosten met ruylen uytscheyden ende lieten de prauw wat van de wal afleggen. Syn doen met beyde Assistenten met noch 2 à 3 man wat opgeloopen door een groen plasierich velt, ’t welck vol geele lelys was gelyck in ons vaderlant in de tuynen wassen. Werden doen weder in een huys genoodt, al waer wy met vrientschap bejegent werden, gaeven ons wat geroockte salm ende vereerde weder aen de vrouwen ende kinderen eenige cleyne snuystering, naemen met vrientschap ons afscheyt naer de prauw toe, alwaer wy naer toe wel met 30 personen geleyt werden, waeronder oock onse sangers was, die ons verwelcompt hadden in ’t aen lant comen met singen. Dede alsnu met singen ons uytgeley ende syn met groote vrientschap van de inwoonders van lant afgescheyden, roepende in ’t wechvaeren Tacoy Tamary pierka cany, als wilden seggen, als ghy weder aencompt in Tamary, soo brengt meer ijser mede. Syn met een groote stortregen aen boort gecomen omtrent 4 ueren naer de middach, ende heb aen den Commandeur ons wedervaeren vertelt.

c 18.

’s Morgens was ’t mistich motrich weder, met een cleyn variabel coeltie, syn ’s ochtens beneffens myn den Assistent Davit Cassu naer lant met de prauw gestiert, om noch een deel visch te verruylen, ende met een een vriendelyck afscheyt van dese inwoonders te nemen, ende om den meest gesach hebbende een Prinse vlaggetie te vereeren met een brief. Aen lant[133] comende waeren seer welcom, hebben in corte tyt onse prauw vol salm ende haering geruylt, syn van de 2 meest gesach hebbende persoonen weder in huys genoodt, in huys wesende quaemen wel 50 menschen, soo vrouwen, mans ende kinderen rontom ons sitten. Ick heb haer allegaeder wat taback vereert, de kinderen ende vrouwen eenige cleynicheden, om tot gedachtenis wat voor volck wy waeren, ende onse goetheyt mochte by andere nabueren roemen, ende schonck elck eens arack om, waervoor sy al te saemen haer heel danckbaer toonden, ende riepen allen Vrient, Vrient. Heb doen met een beleeft wesen de Prince vlag aen den meest gesach hebbende gegeven met de brief, toonde hem heel danckbaer, de brief van binnen besiende lachte. Ick wees hy soude die bewaeren, als wy wederquaemen soo most hy hem ons weder sien laeten, hy heeft de brief gebercht ende liet de vlag waeyen; beduyde hem als hier weder een schip quaem, dan most hy die vlag van syn huys laeten waeyen, ’t welck wees ’t selfde soude doen; droncken daerop eens arack ende liet de trompetter Wilhelmus van Nassouwen blaesen, alwaer sy groot behaegen in hadden. Sy keecken in de trompet, niet wetende of conden bedencken waer het geluyt van daen quaem. Nae gedaene rekaratie (recreatie) naem met vrientschap myn afscheyt ende syn naer boort gevaeren; quaemen met een groote regen naer de middach aen boort, ende was seer mistich. Dit dorp stont in een groene plasierige valey, alwaer afterom een schoone salmrycke rivier loopt, synde versch water ende loopt aen de West-sy van ’t dorp in see; maer de rivier is van buyten in de mont drooch met laech water, alwaer als dan door een cleyn killetje het rivierwater in see[134] loopt. Het water wast hier een vaem op ende neer, dan wast ende viel cort verscheyde reysen op een dach. Hier stonden, soo wy sien conden, 12 à 13 huysen, waer van der maer 7 bewoont scheenen te wesen; hier stonden oock 5 à 6 cleyne packhuysen omtrent een mans lengte boven de aerde, staende op 4 stutten ofte steylen, alwaer gedroochde visch in lach, de deuren daervan waeren van vuerenhout ende waeren maer toegebonden. Haere graeven waeren boven de aerde gelyck een cap van een huys, een mans lengte lanck ende 3 voet hooch, wel besorcht ende dicht toe benayt met groote basten van boomen. Haer huysen syn op ’t fatsoen als in het vaderlant met een laege deur, de mueren syn basten van boomen ende het dack oock van het selfde stof, seer dicht op malcanderen genaeyt; haer huysen syn van binnen sonder caemers, in ’t midden met een haertstee, in ’t dack twee veynsters, in plaets van een schoorsteen; boven de haertstee leyt het vol stokken gelyck in een hang, alwaer het vol salm ende andere visch op hangt te roocken. Sy hebben geen sout in gebruyck. Haer huysen syn rontom over de heele vloer beleyt met biesen matten, ende sommige met een verheven diggedig om op te slaepen, saegen eenige Japansche cassies ende cnassers, saegen oock veel velwerck by haer. Vonden hier geen levent gedierte als haer vischvangende ruyge witte honden; het was in haer huysen heel warm, de balcken van haer huysen waeren van vuerenhout, heel perfeckt in malcander gevoecht, hadden oock netten ende harpoenties om visch te schieten in haer huysen. Hier in ’t bosch stonden schoone groene boomen tot masten, saegen geen fruyt altoos.
Terwyl wy op den 18 d^o. op ons vertreck stonden, saegen wy 7 manspersoonen al met groote ruyge[135] baerden, met haer volle geweer, als synde pyl ende booch ende een houwer, uyt de O. langs het strant comen passeeren met drie jongens by haer, die elck een bos visch op haer rug droegen, hebben die ingewacht; naer ick con beoogen waeren ’t reysende luyden, omtrent by ons comende, heb haer eens arack geschoncken; dese hadden al schrooties armosyn in haer ooren, maer haer plaeten waeren beslaegen met silver, te weten van haer houwers. Sy brochten haer geweer wech ende quaemen ons mede adie seggen.

d 19.

’s Morgens claerde het weder op, de mist vertrock ende cregen een cleyn coeltie uyt een S.S.W., ende alsoo wy hier niet sonders conden vernemen, gingen onder seyl, maer quaemen corts weder ten ancker door stilte op 9¹⁄₂ vadem, goede gront, een myl van lant beoosten Tamary. Hier quaemen uyt verscheyde plaetsen vaertuygen aen boort met visch, die wy haer afruylden, oock van haer een levende swarte beer. Een van dese aen boort comende inwoonders toonde aen den Commandeur een stuck mynerael ende wees dat dat silver was, ende dat de berch daer dat van daen gecomen was, in ’t S.S.W. van ons lach, ’t welck wy vermoeden het lant te syn, dat op den 14 d^o. beoocht hebben; ende alsoo de mist moy opclaerde, ende het coeltie uyt een S.W.t.S. moy opwackerde, maeckten seyl om uyt dese ingeseylde bocht te comen. Effen onder seyl synde, quaem een prauw met 6 personen daer in aen boort, synde gelaeden met vellen ende visch die geroockt was. In d^o. vaertuych sat een blanck aensienlyck oude man met een lange witte baert, aenhebbende een blau gecleurde catoene rock, maer alsoo ’t schip te harde voortganck maeckte, is beneffens de andere[136] vaertuygen weder naer lant gevaeren. Wy wat onder seyl geweest hebbende, vonden de brief die ick by de Prince vlag aen lant gegeven had, in ’t coogel laetien after een stuck liggen, waerin wy verwondert waeren wat sy daermede meenden, of door wat oorsaeck sy dese brief daer geleyt hadden. Wy deden onse cours S.O.waert over, ’s middachts waeren wy op de gegiste breete van 46 gr. 29 min., ende op de lengte van 161 gr. 22 min., ende op de bevonden breete van 46 gr. 27 min.. Alsdoen lach de steylen hoeck beoosten Tamary N.W. ¹⁄₂ N. 2¹⁄₂ myl van ons, in ’t N. lach het lant 2¹⁄₂, in ’t N.O. 3 myl, in ’t O. 5 myl, in ’t S.O.t.S. de veerste hoeck dien wy sien conden 8 mylen van ons, ende gaven dien hoeck de naem van Caep de Aniwa. Het was al treckende afgediept als volcht, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 20, 22, 23 tot 25 vadem, al steckgront; hier was een groote bocht met een groote valey laech lant, saegen overal veel huysen staen, soodat dese bocht in ’t ront heel bewoont is, saegen oock verscheyde rivieren te lantwaert inloopen, ende geleeck overal een vlacke lantsdou te syn met hooch binnenlant. Wat naer de middach de wint naer het S.t.W. loopende met een topseyls coelte, lieten het O.S.O.waert over staen, 4 mylen; was opgediept tot 30 vadem, ende daer van daen weder opgedroocht tot 13 vadem, al steckgront. Cregen doen 12 vadem, craelgront, ende waeren een myl van lant, saegen in ’t O. van ons een rivier in ’t lant strecken, al waerby veel huysen stonden, de Caep Aniwa lach S. 5 mylen van ons. Tegen den avont wert het heel mistich, liepen W.waert over. ’s Nachts cregen wy een moy coeltie uyt een N., stelden onse cours S. aen, hadden sont (sedert) dat wy om de W. gewent[137] waeren behouden W. 3 mylen, ende was afgediept als volcht, 12, 13, 14, 16, 17, 20, 23, 24, 25, 26, 28 tot 30 vadem, al steckgront. ’s Nachts in ’t S. seylen diepte het al af als volcht, 33, 34, 35, 38, 40 vadem.

e 20.

’s Morgens was ’t heel mistich doncker weder, met een N.lycke topseyls coelte ende slecht water, deden onse cours als vooren S.waert over, ende was 42 vadem diep, al steckgront. Giste ’s middachts geseylt te hebben S.t.O. 6¹⁄₂ myl, was doen diep 30 vadem, steckgront; waeren op de gegiste breete van 46 gr. 1¹⁄₂ min., ende op de lengte van 161 gr. 29 min. Giste alsdoen de Caep Aniwa O.S.O. 3 à 4 mylen van ons, naer de middach claerde de mist wat op, saegen alsdoen Caep Aniwa O.S.O. 4 mylen van ons; naer de middach stillekens, was ’s avonts 58 vadem diep, waeren weynich vertiert, d^o. Caep lach op een streeck als vooren van ons, d^o. Caep is een steyle hooge ronde hoeck. ’s Nachts de wint variabel N.W. ende N.N.W., onse cours S.S.O., diep 56, 57, 58 vadem, steckgront.

f 21.

’s Morgens hadden wy een donckere betogen lucht met een N.O. topseyls coelte ende slecht water, deden onse cours by de wint O.S.O. aen, giste ’s middachts geseylt te hebben S.S.O. 6 mylen, waeren volgens dien op de breete van 45 gr. 39¹⁄₂ min., ende op de lengte van 161 gr. 42 min.. Alsdoen lach de Caep Aniwa N.t.O. ²⁄₃ O. 4 mylen van ons, ende hadden de diepte van 58 vadem, steckgront, saegen een groote walvisch, wy conden geen lant meer buyten d^o. Caep sien. Het wert wat naer de middach weer heel mistich, cregen noch eens gront op 62 vadem, ende waeren doen gront af; naer de middach de wint N.O.t.O. ende N.N.O. met een[138] moy luchien. Stracx trock de wint naer het N.N.W. ende de see begon hardt uyt den N. aen te schieten, vernaemen veel raveling van stroom.

g 22.

’s Morgens hadden wy doncker mistich weder, de wint N.W. met topseyls coelte, ende holle deyninge uyt den N. Giste ’s middachts geseylt te hebben O.t.N. ¹⁄₄ N. 15 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 45 gr. 54 min., ende op de lengte van 163 gr. 5 min., seylden al by de wint N.waert over, saegen somtyts eenige steencroos dryven ende veel lammeties ende seerobben swemmen, ende saegen oock veel wier ende stuckies hout dryven. Tegen den avont cregen wy stilte tot de eerste wacht uyt, cregen doen een coeltie uyt een W.S.W. ende trock temet naer het S.W., deden onse cours N.W. aen.

a 23.

’s Morgens hadden wy doncker regenich weder, de wint meest S.W. ende S.W.t.S., deden onse cours N.W.t.W. aen, corts daernaer W.N.W., om te soecken om de W. om te comen, hadden slecht water. Giste ’s middachts geseylt te hebben N.W. ¹⁄₂ N. 11 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 46 gr. 28 min., ende op de lengte van 162 gr. 25 min. Omtrent 4 ueren naer de middach cregen wy weder de cust van Eso in ’t gesicht, ende was een steyle uytsteeckende hoeck met laech afgaende lant om de N. streckende, geleeck wel naer een tonyns hooft, gaeven d^o. hoeck de naem van Tonyns hoeck, d^o. hoeck lach W.S.W. 1 myl van ons. Hadden van ’s middachts geseylt 5 mylen W.N.W. aen, minderden seyl ende worpen het loot, vonden de de diepte van 44 vadem, steckgront, ende corts daer nae 58 vadem, vervolchden onse cours W.N.W. 2 mylen. Saegen doen met den avont, als dat d^o. cust noch al N.waert heenstreckte soo veer wy sien[139] conden, ende alsoo het schielyck mistich wert, ende het lant in ’t N.N.W. gepeylt hadden, dat hooch was, maer tot 3 à 4 myl benoorden de Tonyns hoeck is ’t al laech lant, lieten onse marsseyls loopen, ende geyden onse seylen op, lieten het met een S. wint met de steven om de O. liggen dryven. Maer alsoo het cort met de maen de mist weder opclaerde, maeckten weder seyl, ende lieten het weder voort staen N. aen met een S. coeltie. De eerste wacht uyt wesende ende de maen onderginck, wert het weder heel doncker, lieten het weder dryven als vooren, met regen, het was al langsaem opgediept als volcht, 50, 55, 60, 63, 66, 68, 70 vadem, steckgront; alsdoen was de tweede wacht uyt, maeckten doen seyl, stelden onse cours al N. aen met een dichte mist, maer alsdoen drooch weder.

b 24.

’s Morgens begon de mist wat op te claeren, setten al onse seylen daerby, cregen doen een N. wint dewelcke naer het N.W. ende N.W.t.W. trock, met een topseyls coeltie, lieten het by de wint N.N.O. waert over staen. Wat op den dach claerde de mist heel op, saegen in ’t N.W. het lant 4 mylen van ons, ende was een streckende cust hooch lant. Wy vervolchden onse cours om de N.N.W. aen. Giste ’s middachts geseylt te hebben N. ²⁄₃ W. 15 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 47 gr. 27 min., ende op de lengte van 162 gr. 14 min., maer bevonden ons te wesen op de breete van 47 gr. 40 min., soodat ons de stroom wat om de N. geset had, omtrent 3 mylen veerder als gegist hadden. Alsdoen lach het lant in ’t S.W.t.W. 5 mylen ende in ’t W. 6 mylen van ons. In ’t N.W. ¹⁄₂ W. lach een hoogen berch met een scherp toppie boven op, gaeven die de naem van Tepelberch, ende lach 10 à 11[140] mylen van ons. Conden noch in ’t N.W.t.N. lant sien, ’t welck noch al N.waert heenstreckte. Hadden alsdoen de diepte van 55 vadem, steckgront; op de middach wert het stil, het was hier al laech lant, op sommige plaetsen met geberchten met veel bochten ende inwycken; in ’t W.t.N. saegen wy eenige berghen daer spitsies op stonden als stompe torens. Naer de middach cregen wy de wint W., deden onse cours N. 1 myl, was doen diep 57 vadem, cregen doen een luchien uyt den S., deden onse cours N.N.W., cregen holle deyninge uyt een O.S.O. Geseylt hebbende 2¹⁄₂ myl op d^o. cours, was ’t langsaem opgedroocht tot 4 glaesen in de eerste wacht, was alsdoen diep 47 vadem, steckgront, deden doen onse cours N. aen, de wint doen W.N.W. ende W., tot dat 2 mylen geseylt hadden, was doen 40 vadem; deden doen onse cours N.N.O. aen 1¹⁄₂ myl, was doen 42 vadem, gront als vooren; lieten het met neerliggende marsseyls ende opgegeyde seylen voort staen N.O.t.N. aen 2¹⁄₂ mylen, was alsdoen diep 44 vadem, steckgront.

c 25.

’s Morgens was ’t moy stil weder, de wint N.W.t.W. met een betogen lucht, doch taemelyck gesicht, saegen op verscheyde plaetsen lant soo veer wy sien conden, van het W.S.W. tot het N.N.O. Saegen nu op noves (nieuw) als dat wy weder in een groote bocht van Eso waeren geseylt. Voor de middach de wint variabel met stilte ende met holle deyninge uyt een O.S.O. Tot ’s middachts noch geseylt N.N.O. ¹⁄₂ O. 3 mylen, was doen diep 39 vadem, steckgront. Giste in dit etmael door malcanderen geseylt te hebben N.t.O. 11¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de breete van 48 gr. 25 min., ende op de lengte van 162 gr. 27 min.; hadden doen in ’t N.O. lant 10 mylen[141] van ons, saegen oock lant in ’t W.S.W. soo veer wy sien conden; conden voorts in de bocht in ’t N.N.W. op sommige plaetsen hooch lant sien. Het naeste lant lach W.t.N. ¹⁄₂ N. 8 à 9 mylen van ons, ende was een hooge hoeck, geleeck wel een eylant, ende was geheel gehackelt boven op gelyck of het een saech was. De mist ginck soo dubbelt over het lant, dat men geen degelyck bescheyt sien conde. ’s Middachts een slap coeltie uyt een N.N.O. wenden het N.W.waert over, de wint liep temet om naer het N.O. ende voorts tot het O.t.N., dat wy N.t.O. seylen mochten; saegen wat naer de middach een doode cabeliau verby het schip dryven, de welcke scheen niet lanck doot geweest te hebben. Naer de middach geseylt N.t.W. 3¹⁄₂ myl, diep 38, 36, 35 vadem, steckgront, saegen doen ’s avonts noch al lant in ’t N.O.t.O., ende om de O.S.O. streckende met een groote bocht aen malcanderen. ’s Nachts dreven in stilte, hadden de diepte van 35 vadem, steckgront.

d 26.

’s Morgens doncker weder, de wint S.S.O., deden onse cours om de N.O., een weynich op den dach synde saegen het lant tot in het O.S.O., scheen een hoeck of eylant te wesen, dan was aen malcanderen vast met een groote bocht om de N.W., stelden onse cours om de O. tot ’s middachts, diep 34 à 35 vadem, al steckgront. Giste ’s middachts geseylt te hebben N.N.O. 6¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de breete van 48 gr. 49 min., ende op de lengte van 162 gr. 42 min., ende op de bevonden breete van 48 gr. 56 min. Saegen doen lant in ’t W. 6¹⁄₂ myl, N.W. 7 myl, N.N.W. 7 myl, in ’t N. 5 myl, N.N.O. 3¹⁄₂ myl, in ’t O. 5 mylen, in ’t S.O. 6 mylen van ons, ende quaem al met bochten ende[142] laech lant aen malcanderen. Van ’s middachts geseylt O.t.S. 3¹⁄₂ myl, de wint variabel; quaemen hieromtrent naer de middach ten 6 ueren ten ancker op 18 vadem, steckgront met cleyne steenties vermengt. Waeren op de gegiste breete van 48 gr. 53¹⁄₂ min., ende op de lengte van 163 gr. 1 min., maer bevonden op den 27 d^o. de breete van 48 gr. 54 min. Als nu lach de ree onder het Companys lant 6 gr. 4 min. Oostelycker als S.O. van ons, .... myl, ende de ree ofte anckerplaets onder de N.O. hoeck van Eso lach alsdoen 9 gr. 45 min. beoosten het S. 66³⁄₄ mylen van ons; lagen omtrent 1¹⁄₂ myl van lant. Hadden een hoeck alwaer wy geen lant buyten sien conden, als een cleyn eylantie S.O.t.O. 5 mylen van ons, ende d^o. eylantie lach S.S.O. 4 mylen van ons. Het lant van d^o. hoeck streckt om de N.W. soo veer wy conden beoogen. Op dato is geresolveert om de boot uyt te setten ende dit lant te visiteeren, of men noch geen verandering van volck vernam; syn ’s nachts met de boot ende prautien naer lant gecommitteert, ick met den Assistent Davit Cassu in ’t prautie, ende Stierman Roelof Sieversz. met den Assistent Brouwer synde in de boot. Was soo mistich, conden geen half scheepslengte sien.

e 27.

’s Morgens quaemen tegen den dach onder den wal, bleven liggen tot dat wy de boot vernaemen, de boot in ’t gesicht hebbende syn beneffens den Assistent Davit Cassu aen lant gesprongen, ende liet de prauw op de riemen wel claer liggen, syn met ons beyden op een hoochte geclommen, ende alsoo de mist wat opclaerde, saegen dat dit een schoone lantsdou was synde vol voetpaeden van menschen, saegen oock een groot lack (meer) van versch water, ende was al schoon vlack lant, syn weder neder op het strant[143] geclommen, vonden in ’t sant veel voetpaeden van menschen ende honden. Heb ons volck belast met het schuytien langs het strant om de O. te scheppen, ende wy syn met ons tween te voet langs het strant gegaen, vonden op het strant een groote plas sneeuw omtrent een scheepslengte, ende was boven op wat bestoven van sant, met hooch water quaem de see daer op een vadem nae aen; soodat wy op dato malcanderen met sneeuwballen tot een gedachtenis hebben gegooyt; boven op was dit sneeuw soo hardt als ys. Syn voorts gegaen, quaemen op een vlack velt soo plasierich als eenich lant wesen mocht, sonder geboomte synde vol voetpaeden, vonden 10 graeven, daerin sommige dooden noch in laegen. Dese graeven waeren heel raer gemaeckt van vuereplancken, omtrent een voet verheven van de aerde, staende op 4 stuties ende was onder een viercante kist, onder de boom (bodem) synde houte tralys, doorluchtich, alwaer de doode op lach met een crans van spaenderties fyn gesneden synde om syn hooft gevlochten; hadde een oude blauwe catoene rock aen gehadt, maer die was al vergaen, vonden by hem in de kist schuetelties ende eetensbackies, ende eenige andere snuystering met pyl ende booch, had eeten oock in een doos gehadt soo het scheen, lach oock een cleyn block om ryst te stampen, met een ryststamper daerby in syn kist. De kist was boven met een cap wel dicht toe, gelyck een cap van een huys, daer boven op het scherp van de cap een fraey gesneden houten cop lach. Langs de kist aen elcken endt fraey met een leeuw ofte draecken cop uyt gesneeden, met houten ringen van het selfde hout in haer mont, (ende) liep soodanich gesneden hout aen alle vier hoecken oock neerwaert aen, al uytgesneden als[144] geseyt is. Dese graeven met verwondering aengesien hebbende, saegen daerby veel stockies staen met fyne gesneden crulleties ende spaenderties daer aenhangende, synde noch met de eijnden aen de stock vast. Voorts gaende quaemen by een huys, alwaer wy in gingen maer geen volck in vonden, ende scheen wel dat daer in een jaer geen volck noch in gewoont had; dit huys was van vueredeelen gemaeckt, synde met groeven in malcanderen gevoecht, seer dicht, ende het dack was met een scherpe cap, dat boven op de vueredeelen beleyt was met basten van boomen ende houten overal gespyckert; de spyckers waeren van fatsoen als de Japansche ofte de Syneesche syn. Het huijs had een opslaende deur met een cleyn voorhuys met een groote viercante binnencaemer, alwaer de haertstee in ’t midden was, daer recht boven 2 valveynsters om de roock te loosen; haer huegel was noch aen een stuck tou vast ende hing noch over d^o. haertstee ende was een crom quastich houtie, maer dese binnencaemer sloot het incomen met een schuyf op syn Japansch. In dit huys hingen veel van die stockies met byhangende spaenderties, by dit huys stont een groot gemaeckt hock alwaer eertyts scheen eenich gedierte in gestaen te hebben, met veel cleyne hockies daer noch eetens ende drinckensbackies aen vast waeren. Hier stonden oock veel opgerichte stocken om goet op te droogen, met veel houten stellingen oock om eenich goet op te droogen. Wy met ons tween wat voorder om de O. gaende, quaemen noch by 2 graeven gelyck als vooren, gingen voorts veerder om de O., quaemen weder by een huys als vooren, daer by synde hoorden de see seer tegen het lant aen storten, aen de andere sy van ’t lant in ’t N.O. ende[145] waerover ick verwondert was, dat men hier de see soo ghemackelyck conde hooren. Vonden oock in dit huys niet als een houten hugel over de vuerplaets hangen, ende conden niet bemercken dat daer in een jaer volck in hadt gewoont. Syn naer het strant gegaen ende heb het prautie naer de boot toegestiert om daer noch 2 soldaeten uyt te haelen, om beneffens ons tween het lant met beeter verseeckerheyt te ontdecken ende eenich volck op te soecken. Alsoo onse boot noch aen quaem seylen, stonden wat op strant ende wachten. Dus staende, saegen om de W. van ons een man op de hooge vlackte gaen, daer wy ’s ochtents op geweest waeren, quaem naer het scheen neerwaert aen, maer ons siende is met een volle loop om de W. geloopen. Onse boot ende prauw weder aen het strant comende, heb noch 2 soldaeten ende een matroos, die een witte doeck aen een halve pieck vastgemaeckt droeg in de plaets van een witte vlag, uyt de boot gehaelt, ende belaste voorts den Stierman Roelof ons met de boot ende prauw te volgen om de W. Syn doen voortgegaen, vonden noch een huys tegen de hoochte aen staen dat vervallen was, maer wert weder opgemaeckt. Daer stont oock een cleyn hutie by, gedeckt met basten van boomen, by dit huys lach een stuck van een ys-slee, synde van een vreempt fatsoen. Gingen doen by een fraey padt boven op de hooge vlackte, daerop synde conden de see over het lant in ’t N.O. sien, saegen oock dat de cust daer buyten om de N.W. streckte tot een hoogen steylen hoeck, die ons het veerder gesicht benam, ende saegen oock dat dit staende lack (meer) in see om de N.O. uytliep, saegen oock dat het lant hier maer een myl breet was, synde maer een uytsteeckende hoeck lants daer[146] ons schip onder geset lach. Syn doen over die hooge vlackte heengegaen naer het strant. Om de N.W. op strant comende, saegen door het vallent water den by ons gesienen inwoonders voetstappen, comende ende wechloopende, in ’t sant staen; syn die vervolcht met voorsichticheyt. Omtrent 1¹⁄₂ myl gegaen hebbende, saegen een vaertuychie langs het lant coomen roeyen, sy ons siende leyden aen het strant ende haelden ’t daerop. Wy dit siende syn daernaer toe gegaen, daer bycomende saegen twee treftijge(?) persoonen op een grooten boom, die van de see op het strant geworpen lach, sitten, synde cloeck van leden, den eene met een ruygen baert, hebbende pyl ende booch in de handen, met een pylkoocker vol pylen aen syn hooft hangen, met een houwer op syn sy, den ander wat jonger met een groot gramschap geschooten[23] hebbende twee groote knevels, had oock pyl ende booch in syn hand ende voorts gewaepent met een houwer ende pylkoocker vol pylen; after haer stonden twee stercke mannen, geweert (gewapent) als de twee voorige, gecleet met rocken van vellen. Ick heb ons volck laeten stilstaen ende belast wel op haer hoede te syn, sou alleen naer haer toegaen, alsdoen de houwer op myn sy hangende, syn toegetreden. Den outste sette syn booch in ’t sant met een pyl daerby, ende nam een lange pieck van 18 voet in syn hant, ende sy bleven alle bey sitten, ende de andere twee staen. Wat dicht by haer comende sey Tacoy jankarate ende vreef myn handen, gelyck gesien hadde aen Tamary, waerop den outste sprack Tacoy, syn doen toegetreden, ende naem syn hant ende wesen dat wy vrienden waeren, in myn beyde handen syn rechterhant nemende, ende soo saemen gedruckt; naem doen de pieck, ende smeet hem neer, waerop ons[147] volck is comen aentreden, dien sy doen met haer tween te gemoet gingen ende welcom heeten, seggende Tacoy, ende douden met haer beyde handen ons volcx rechterhant, gelyck ick haer gedaen had, maer de twee andere pasten op haer geweer. Dese twee persoonen waeren gecleet met syde gebloemde Japansche rocken, gevoert met Sineese cangangs waertusschen syde watten waeren; soodat ick vertrou de twee andere lyfschutten ofte haer dienaers waeren. Dese twee treftyge persoonen was haer hooft voorgeschooren tot halfwegen het hooft, ende voorts hadden lang hangent haer tot heel aen haer midden; de plaeten van haer houwers waeren oock met silver beslaegen ende doorluchtich. Naedat wy malcanderen met veel vrientschap gecaresseert hadden, liet ick eens arack schencken ende brocht het aen den outsten, liet het copien weder vol schencken, ’t welck hy met danckbaerheyt ontfinck ende dronck het uyt, liet voorts haer allen eens omschencken, schonck doen aen die twee principaelsten elck een groote blauwe crael, dewelcke sy met dankbaerheyt aennaemen, ende greep myn doen by der hant ende sey Tacoy, ende wees naer haer prautie die op ’t strant stont. Gingen doen al handt aen handt dansende tot by de prauw, vonden daer een blancke vrouw, fraey van trony, hebbende lanck swart haer met een stroock bont om haer hooft van een bever, gecleet heel in ’t bont, by haer hebbende een cleyn meysie, hebbende een bonte rock aen, met een stroock bont van een saebel, dat seer schoon was, om haer hooft, ende had een jongen by haer staen, gecleet mee met een bonte rock. Wat van de prauw af sat een oudt blanck man, met een lange gryse baert, op een matien (matje) op de Japansche wyse, aenhebbende[148] een gebloemde catoene rock, synde op syn Japansch gemaeckt. Myn leytsman wees ick sou by die oude man gaen, ’t welck ick gedaen heb, ende heb hem gegroet op syn Japans, ’t welck hem aengenaem scheen te wesen, vraechde myn veel, dan conden malcanderen niet verstaen, heb desen ouden patroon een copien arack geschoncken, ’t welck hy met vermaeck uytdronck, ende rees doen op ende ginck met myn naer syn vaertuych, daer de vrouw was, terwyl waeren de twee andere inwoonders vrolijck by ons ander volck. By de prauw comende schonck ick aen de vrouw ende het kint elck een blau gestreepte crael, naemen die met groote danck aen; dese vrouw ende kint hadden elck een blau craelde kettingh om den hals. Den ouden patroon liet de prauw afvoeren, ende ginck daer met de vrouw ende kint met de jongen ende de twee dienaers in sitten, nemende de pieck, pylen ende boogen van de twee andere in de schuyt by haer, sloegen daer vyf witte ruyge honden voor, met hem(hennip)seelen om haer lyf; den stuerder after het vaertuych sittende riep eens, die honden begonden stracx aen het trecken te pueren. Den outste van ons 2 byhebbende habytanten naem myn by de hant, ende wees ick soude met hem naer syn huys gaen, syn doen met ons tween gevolcht, soo hart loopende ende dansende als conden, maer de honden liepen veel harder met de prauw voort als wy conden volgen. Den andere habytant bleef by den Assistent ende ons ander volck, ende volchde naer. Omtrent ¹⁄₂ myl om de N.W. gegaen synde, passeerden veel huysen ende afloopende versche waterties, oock een hutie, alwaer een stockoude vrouw uytquaem, leunende op een stockien, scheen veel hebben te seggen, maer myn leytsman myn al vast[149] by myn hant houdende, wees dat hy meester over die huysen was, ende dat wy souden voortgaen. Saegen corts daernaer dat het vaertuych aen het strant aenley voor een groot huys, ’t welck myn leytsman wees, syn te syn, sach van veer de honden weder uytspannen, haelden doen het vaertuych weder op strant. Wy by dit huys comende, vonden een ander out man met een lange witte baert op een matien sitten op syn Japans, daer ick van myn leytsman by wert gebrocht, daer bycomende groeten hem ende sey als vooren Jankarate Tacoy, ende bewees hem teecken van vrientschap, ’t welck hy myn oock betoonde; ginck by hem sitten op een stuck hout, terwyl stont myn leytsman met 15 à 16 menschen rontom myn met veel kinderen, doch sach niemant met geweer. Ondertusschen quaem ons ander volck met den ander inwoonder by myn, ende corts daernaer de boot ende onse prauw oock by ons aen ’t strant; doen quaem myn leytsman by myn, ende wees ick sou met den ouden man in huys gaen, hy sou voor uytgaen, het welck geschiet is. Dit huys stont dicht by het strant, ende was als de voorige huysen van maecksel ende fatsoen, maer van binnen rontom met een verheven diggedig, ende was overal beleyt met matten; in ’t incomen van het huys synde, spreyden het vrouwvolck matten voor ons om over te gaen, met groote beleeftheyt. In huys synde gingen met den ouden man op de verheven diggedig sitten, alwaer de twee aensienlycke habytanten by myn quaemen met beyde Assistenten ende den Stierman Roelof. Hier waeren drie vrouwen in huys, ende elck hadde een kint. Droncken saemen in ’t ront eens om een arackie ende toebackie, waernaer sy allegaeder begeerich waeren. Saegen hier in huys 6 viercante kisten[150] met roo leer overtrocken, ende een groote ronde doos oock overtrocken met leer, ende waeren met baste touwen wel styf toegesort; wees wat daerin was, wesen fyne vellen ende dat die in ’t lant gebrocht most wesen; wilden geen verruylen aen ons, maer wel robben- ende beeren vellen. Dus sittende discoureren, schafte ons een viercant verlackt backie met lantcrabben pooten op, die wy met smaeck aeten, maer wilden niet hebben, dat men eenige vuylicheyt op de vloer smeet, maer mosten het al op ’t bortie ofte backie leggen. Terwyl wy hier in huys saeten, hebben de habytanten een van haer vaertuygen afgevoert, ende hebben daer 3 honden voorgespannen, ende daer syn drie manspersoonen in gaen sitten, ende de honden trocken de prauw met haer langs het strant om de N.W. Ick heb het volck hier in huys elck in ’t ront met wat groene taback ende eenige cleynicheden vereert, vereerde de vrouwen ende kinderen eenige craelen ende belleties, alwaer seer bly mede waeren. Boven op dit huys stont een groote levenden arent, die heeft myn leytsman aen myn geschoncken, waervoor ick hem weder 3 à 4 manocke(?) taback schonck ende was weltevreden, heb den arent in de boot laeten brengen. Saegen hier anders geen silver als aen haer houwers, een van de vrouwen had een toutie om haer lyf, het welck vol coopere ende ysere ringen hinck, elcke rinck wel glat synde ende omtrent soo groot in ’t ront als een binnenste van een hant, ende omtrent soo dick als een schaft; een kint waeren drie groote doorluchtige plaeten van tabago[24] op syn rug genaeyt, van buyten op syn bonte rock tot versiersel; sy waeren[151] selver begeerich naer silver, soo ick con bemercken. By dit groote huys quaem een vers afloopent watertie verby in see loopen, alwaer op de cust noch veel cleyne huysies stonden, vertrou dat daer het slechte volck in woonde; hier stont oock een groot viercant hock, alwaer een groote swarte beer in sat. Aen elcke hoeck van ’t hock was een lange spar met een mey by opgericht, daeraen hangende veel spaenderties; ick vermoede dat het tot triumf was over den gevangen beer ofte eenige afgodendienst. Ick myn afscheyt met alle vriendelyckheyt nemende, wert naer strant geconvoyt; op strant comende liet al ons volck in de boot ende prauw gaen, ende alles slachveerdich maecken laeten om wech te vaeren. Myn leytsman dit siende, sey Tacoy, ende wees soo ick met hem in syn prauw wilde gaen, dat wy daermede saemen naer boort souden vaeren; ick wees jae; hy liet stracx een mat in syn prauw brengen, waerop ick most gaen sitten, ende hy ginck after myn sitten, werde soo in see gevoert, by ons quaemen noch 4 roeyers ende een die stuerde; syn soo naer boort gevaeren, onse boot ende prauw ons volgende, maer waeren wel ¹⁄₄ uer voor haer aen boort. Overcomende heeft den habytant met ons by den Commandeur wat gegeten ende gedroncken, is haestich opgestaen ende van boort gevaeren, niet wetende te bedencken syn haestich vertreck; ick hielt hem een gestreept cleet toe, hy sou wederom comen, maer ginck door naer lant. Dit scheen een treftich man te syn in syn ommeganck. Dien dag is onse groote steng versien ende ons want gelicht, ende alsoo hier niet sonders te vernemen was, syn tegen den doncker t’seyl gegaen, stelden onse cours S. aen buyten het eylant om. ’s Nachts de wint O., doen[152] wy S.S.W. 7²⁄₃ myl geseylt hadden, was ’t afgediept als volcht, 18, 20, 24, 27, 28, 30, 32, 33, 36, 38 vadem, steckgront, stelden doen onse cours S.S.O. 2²⁄₃ myl, diep 45, 50, 48, 47, 46, 43, 42, 40 vadem, al steckgront, deden doen onse cours N.O.t.N. 3¹⁄₃ myl, was doen 37 vadem, gront als voren, dat was voor den middach tot op den 28 d^o. ’s Middachts door malcander geseylt S. 7 mylen.

f 28.

’s Morgens was ’t mistich weder, de wint O., giste van ’s middachts geseylt te hebben tot dat daer 8 glaesen naer den middach uyt waeren, ende de mist opclaerde, behouden cours N.O.t.N. 2¹⁄₂ myl. Alsdoen saegen wy het eylant dat in ’t S.S.O. van ons gelegen had, daer wy geset gelegen hebben, in ’t N.O. 1 myl van ons, ende was opgedroocht van 37 vadem, als volcht, 35, 30, 25, 20, 15, 16 vadem, doen schelp ende singelgront, voorts al steckgront. Alsdoen heeft den Commandeur den Stuerman Roelof Sievertsz. met de boot naer d^o. eylant gestiert om dat te visiteeren, daer aencomende vonden d^o. eylant rontom met onder water liggende clippen beset, siende die wel by een myl ende op sommige plaetsen veerder in see strecken. Dit rif streckt N. van ’t eylant naer het vaste lant, ende oock op syn langst S. in see, maer heeft veel uytsteeckende riffen. Daer streckt oock een punt van een rif N.N.O. af, alwaer noch een groote clip of cleyn eylantie op leyt; dese reven lycken schier aen de hoeck van ’t vaste lant vast te loopen, dan scheen oock wel een nauwe deurganck te hebben. De boot is met den doncker aen boort gecomen, hadde oock by duysende robben op de clippen ende het water vernomen, hadde oock twee cleyne huties met vuerplaesies op ’t eylantie gevonden. Wy gaven het eylant den naem[153] van Robben eylant. Wy vernaemen dat de stroom hier om de S.O. ginck, wy hebben onse compassen op 9 gr. N.Oostering geleyt, ende liepen by de wint over S. aen, met een O.S.O. coeltie. De eerste wacht uyt synde cregen de diepte van 16 vadem ende cort 10, met stilte ende styve stroom om de S.O.; quamen op 9¹⁄₂ vadem ten ancker, synde singelgront.

g 29.

’s Morgens is de Stierman Roelof uyt diepen gestiert ende was mistich weder, maer alsoo wy hem .... quaem naer ons toe, wy gingen onder seyl, de wint O.S.O. ende S.O.t.O. met stilte, gaende de stroom om de S.O., lieten het S.waert over staen. De mist wat optreckende, saegen het Robben eylant in het N.t.W. ¹⁄₂ W. van ons liggen 2 mylen, was 10 vadem diep, schilpige gront, de stroom nam syn keer ende liep om de N.W.; dreven N.W.waert heen tot een weynich naer de middach, doen lach het Robben eylant O.N.O. 1¹⁄₂ myl van ons, ende was diep 25 vadem, santgront, quaemen daer ten ancker. Vingen hier veel cabbeliauw, schar ende leng; in de tweede wacht begon de stroom om de S. te loopen, ende corts daernaer om de S.W., soodat dit hier een dwaelende stroom is ende ongestaedich syn loop houdende. ’s Nachts een cleyn luchien uyt den S., maer stracx weder stil.

a 30.

’s Morgens was ’t heel mistich weder met stilte, de stroom styf om de S.W. loopende, vingen noch eenige cabbeliauwen. Omtrent te 8 ueren cregen wy een luchien uyt den O., lichten ons ancker ende gingen onder seyl; deden onse cours S.S.O.waert over by de wint, corts hiernaer liep de wint O.S.O., lieten het al om de S. voort staen. Giste geseylt te hebben behouden cours 1¹⁄₂ myl S.W.t.W., was afgediept als volcht, 26, 27, 28, 29, 30 vadem, wenden het[154] doen om de O., de wint S.O.t.S., ¹⁄₂ myl O.t.N. behouden, diep 29, 28, 27 vadem, al fyn witte santgront, de stroom noch om de S.W. loopende. Alsdoen lach het Robben eylant N.O. ²⁄₃ O. 2¹⁄₃ myl naer gissing van ons. Wenden het doen weder om de S., diep 25 vadem, de wint variabel, mochten somtyts S.S.W., somtyts S.W.t.S. ende S.t.W. seylen, de wint om ende by het O. uyt- ende in schietende. Naer de middach behouden cours S.S.W. 2 mylen, diep 36 vadem, santgront; wenden het, behouden cours N.O.t.N. ¹⁄₂ myl, alsdoen diep 32 vadem, fyn witte wasige santgront, de stroom, geset liggende, liep om de N.O., de wint S.O. ende S.O.t.O., ende was een schrickelycke mist met motregen. ’s Nachts 4 glaesen in de eerste wacht kenterde de stroom ende liep om de S.W.

b 31.

’s Morgens was ’t al mistich weder, de wint O.S.O. ende S.O., de stroom weder om de N.O. gaende, seylden behouden cours S.W. 1 myl, wenden het, de wint doen S.O.t.S., behouden O.t.N. 1³⁄₄ myl, hadden al de diepte van 27, 26, 28, 30, 32, 34, 36 tot 37 vadem, somtyts sant- somtyts steckgront. ’s Middachts door malcanderen naer gissing behouden O.S.O. ²⁄₃ S. 2¹⁄₂ myl; doen lach het Robben eyl. 2³⁄₄ myl N.t.W. naer gissing van ons; naer de middach behouden S.S.W. ¹⁄₂ myl, diep 38, 40, 44 vadem, steckgront, doen gewent om de O.N.O., behielden naer gissing N.O. 2¹⁄₂ myl, diep 42, 35, 30 vadem, santgront ende singelgront. Cregen doen de wint O.S.O., wenden het doen weder om de S., behouden cours S.S.W. 1¹⁄₂ myl, S.t.O. ¹⁄₂ myl, diep 32, 35, 40, 42 vadem, steckgront; vernaemen des nachts groote raveling van stroom. ’s Nachts de wint N.O., behouden S.O. 1 myl, diep 44 tot 48[155] vadem, steckgront, doen de wint N.N.O., behouden ³⁄₄ myl O., diep 49, 50 vadem, steckgront, noch behouden O.S.O. 2 mylen, was nu tegen den dach, ende diep 60 vadem, steckgront; soo ick con bemercken werden wy met de stroom om de S. gevoert, het begon styf te regenen.

c 1.

’s Morgens was ’t heel mistich met regen, de wint styf doorwaeyende uyt een N.t.O., de see hol aenschietende uyt den O., leyden over ende weer om N. te winnen, maer verlooren in plaets van avance. Giste ’s middachts behouden te hebben 8 mylen O.S.O., hadden doen de diepte van 72 vadem, steckgront. Alsdoen lach het Robben eylant omtrent N.W. 9 mylen van ons naer gissing, de wint N. Omtrent 2 ueren naer de middach hebben wy de boot ingeset, alsoo de see hoe langer hoe harder aenschoot, giste van ’s middachts geseylt te hebben O.t.S. 2²⁄₃ mylen, was doen diep 75 vadem, steckgront, doen O. behouden 2¹⁄₃ myl, waeren doen gront af, de wint N.N.O. ende N.O., oock N., wenden het verscheyden reysen de beste boech voor om N. te winnen, in de dachwacht begon de see styf uyt een N.N.W. aen te schieten, de wint alsdoen N.

d 2.

’s Morgens al heel mistich weder, treckende naer ’t N. met topseyls coelte, ende hadden holle deyninge uyt een N.N.W., wenden het O.waert over, naemen onse voormarsseyl in, alsoo hem de N. wint styf begon te verheffen, giste ’s middachts behouden te hebben door malcanderen 6¹⁄₂ myl O.t.S. aen. Cregen doen de wint uyt een O.N.O., ende trock stracx weder naer het N.O., wenden het N.waert over, naer gissing geseylt van ’s middachts behouden cours N.W. 1³⁄₄ myl; cregen alsdoen weder gront op 75[156] vadem, wasige gront, wenden het doen O.waert over, met een N. coelte, de see hol aenschietende uyt den N., de wint hem somtyts styf verheffende.

e 3.

’s Morgens al doncker ende mistich weder, de wint treckende naer het N.O. met styve coelte met holle deyninge uyt een N.N.O., wenden het N.W.waert over. Alsdoen is per resolutie geresolveert, alsoo onse bestemde tyt volgens Instructie van den E. Heer Generael ende Raeden van India geexpireert is, dat men onse best soude doen om weder soecken te comen in de Suytsee, derhalve onse cours naer het Canael de Vries toe te stellen. De wint met een styve doorgaende wint alsdoen N.N.O. synde, deden onse cours S.O. aen, giste alsdoen het Robben eylant omtrent N.W.t.W. ²⁄₃ W. 17 mylen van ons te liggen, hadden geen gront, saegen by menichte groote ende cleyne grauwe meeuwen vliegen. ’s Avonts begon hem de wint te verheffen met een storm uyt een N.N.O., ende viel een schrickelycke mist neer, de see met heel hol water hem verheffende uyt een N.N.O., naemen al onse seylen in, ende lieten het liggen dryven met de steven O.waert over.

f 4.

’s Morgens de wint al uyt een N.N.O. met doorgaende coelte, met hol water, met heele donckere mist ende regen, saegen menichte gevogelt, saegen veel lange steencroos, blaeden ende stucken hout dryven. Alsoo de wint wat ginck liggen omtrent 2 ueren voor de middach, maeckten weder seyl, deden onse cours weder S.O. aen. Giste ’s middachts geseylt te hebben als gedreven S.O. 22 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 47 gr. 6¹⁄₂ min., ende op de lengte van 166 gr. 15 min., maer bevonden ons op de breete te syn van 46 gr. 40 min., soo dat de stroom ons wel 6 à 7 mylen[157] veerder om de S. geleyt hadde als wy gegist hadden. Saegen daegelycx veel raveling van stroom, deden ’s middachts onse cours S.O.t.O. met een doorgaende N.N.O. wint ende hol water tot dat de eerste wacht uyt was, wenden het doen by de wint N.W. over tot de tweede wacht uyt, lieten het doen weder S.O.t.O. aengaen.

g 5.

’s Morgens hadden wy al styve N.N.O. wint met holle deyninge uyt een N.N.O., saegen met den dach Caep de Trou in ’t S.W. van ons, ende lach in een dys; saegen noch een steylen hoeck van het Statenlant in ’t S.O.t.O. van ons, deden onse cours O.t.N. aen, de wint doen N., seijlden O.waert over, om het Canael de Vries terdegen open te seylen. Giste ’s middachts door malcanderen geseylt te hebben S.O.t.O. 21 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 45 gr. 53 min., ende op de lengte van 167 gr. 57 min., maer bevonden ons te wesen op de breete van 45 gr. 43 min. Alsdoen lach Caep de Vries van het Statenlant S.W. 4 mylen van ons, ende de ree van Companyslant lach in het N.O. ¹⁄₂ O. 7 à 8 mylen van ons, deden alsdoen onse cours S. aen, het canael door, met een doorgaende N. wint, de deyninge seer hol de straet de Vries doorrollende uyt een N.N.O. Saegen by menichte gevogelte ende veel drift, al groote bossen van die lange croosblaeden voor verhaelt, dryven, de stroom liep met groote raveling om de S.; omtrent naer middach te vier ueren geseylt van ’s middachts 5 mylen S.t.W. aen. Saegen doen de mineraelberch op het Companyslant in ’t N.O.t.N. 10 à 11 mylen van ons, saegen oock met een blinck in ’t S.O. lant, ende scheen wel 22 à 23 mylen van ons te liggen, vertrou hetselve van ’t Companyslant aen ’t[158] lant van Ameryca vastgehecht is, dan conde wel wesen eenige deurgangen noch daer benoorden waeren. De straet de Vries gepasseert synde, deden onse cours S.W. langs de wal van het Statenlant om, comende daerby langs; in de voornacht hadden wy een moy coeltie uyt een N.N.W., maer in de nanacht stillekens met holle deyninge uyt een O.N.O. Wy hadden ’s avonts Caep de Trou over het Statenlant heengesien, in ’t W.N.W. van ons, door een lage valey lants.

a 6.

’s Morgens was ’t stilleties met holle deyninge uyt een O.N.O. Somtyts een cleyn coeltie uyt een S.W. Met sons-reysen lach de Caep de Vries 12 à 13 mylen N.t.O. ¹⁄₂ O. van ons, giste ’s middachts geseylt te hebben S.W. ¹⁄₂ S. 17 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 44 gr. 50¹⁄₂ min., ende op de lengte van 166 gr. 56 min., ende op de bevonden breete van 44 gr. 43 min. Alsdoen saegen wy de Caep de Trou in ’t N.N.W. van ons, ende een hoogen berch op de watercant van het Statenlant staende, synde boven op met een witte roo aerdige pleck, lach N.W.t.N. 4 mylen van ons, ende geleeck wel mynerael van veere, want als de son daerop scheen, blonck dese pleck geweldich. De Caep de Vries lach N.O.t.N. 13 à 14 mylen van ons; het veerste van het S.Westelycxste lant dat wy sien conden, lach 15 à 16 mylen van ons tot in ’t W.S.W., ende was de Gehackelde berch op het S.W. eynt van ’t Statenlant, can voorts aen de opdoening hier after uytgeteyckent alles beoogen. De strecking van de cust langs het Statenlant is S.W.t.W. Wenden het W.waert over. ’s Avonts lach de berch met de wit roo aerdige pleck in ’t N.t.O. ¹⁄₂ O. van ons. ’s Nachts een cleyn coeltie uyt den S., lieten het W.waert over staen.

[159]b 7.

’s Morgens was ’t moy claer weder, de wint S. ende S.S.W. met een moye coelte. ’s Ochtents lach de Gehackelde berch W. ¹⁄₂ S. van ons, de Boerenschuer N.t.W. ¹⁄₃ W. 4 à 5 mylen van ons, conden de pieck Antony in ’t W.t.S. sien ende de Croonberch in ’t N.W. ¹⁄₂ N. van ons. Seylden al W. waert over, cregen gront op 120 vadem, ’t welck temet opdroochde als volcht, 100, 90, 80, 70,60, 50, 40 vadem, waeren omtrent 2 mylen van lant, ende bleef lang de diepte van 40, 35 vadem, al cleyne singelgront. Giste geseylt te hebben tot ’s middachts W. 13 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete als vooren, ende op de lengte van 165 gr. 43 min., droochde cort op tot 30 vadem, ende voorts tot 15 vadem, cleyige gront. Waeren doen dicht onder de Gehackelde berch ¹⁄₂ myl van lant, hebben het doen weder afgewent, afgewent synde, alsoo wy hier geen goede anckergront vonden, smeten[25] het met het schip by, syn met de prauw naer lant gestiert, om van wegen de E. Heeren Staten ende den Prins van Orange ende de Vereenigde Geoctroyeerde Oost-Indische Comp., onse E. Heeren Meesters, het lant in possessy te nemen, ende daer een pael te stellen met de Staten ende Comp. merck. Maer ick, onder de wal comende, conde door de holle aenschietende see nergens aen lant comen, sochten soo langs de wal naer eenige gelegentheyt om aen te comen, tot dat het schip meest uyt het gesicht was, conden de marsseylen pas sien boven de kimmen, keerden weder naer boort; quaemen ’s avonts soo veer dat wy het hol van ’t schip saegen; doncker synde wert uyt het schip somtyts een canon gelost, quaemen soo op ’t schieten onverrichter saecke aen boort. Doen wy ’s middachts soo[160] dicht onder de wal waeren, lach de Croonberch N. ¹⁄₂ O. van ons, ende conden die over het Statenlant heensien, de afgaende steyle hoeck van de Gehackelde berch lach S.W. ¹⁄₂ S. 1 myl van ons, ’t welck is de S.W. hoeck van ’t Statenlant. Terwyl wy van boort geweest waeren, was het schip wel 2 mylen om de S.S.W. gedreven, door de stroom die door het canael Antony quaem vallen. Met den doncker saegen wy den Gehackelde berch van ’t Statenlant recht W. over de Tepelberch ende de Croonberch N. ²⁄₃ O. ende de pieck Antony W.t.S. van ons. Saegen het lant in ’t N.O.t.N. soo veer als conden beoogen, de Caep Canael lach S.t.W. van ons, waeren 2 à 3 mylen buyten ’t lant, te weten van de Gehackelde berch, hadden de diepte van 35, 40, 45 vadem, al fyne swarte singel- somtyts grauwe swarte santgront. ’s Avonts de wint S.W., wenden het S.O.waert over, de wint temet scherpende,[26] conden corts daernaer niet hooger seylen als O.t.S. De eerste wacht uyt synde, quaem de wint S.S.O. ende S.O.t.S., wenden het S.W.waert over met een moye coelte.

c 8.

’s Morgens hadden wy redelyck gesicht, alsdoen lach de Gehackelde berch W.N.W. van ons, ende was 90 vadem diep, gront als vooren; maer wert stracx soo mistich, dat wy geen twee scheepslengten conden van ons sien, met motregen. Giste tot ’s middachts geseylt te hebben S.t.W. 6 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 44 gr. 19 min., ende op de lengte van 165 gr. 36 min. Wy hoorden alsdoen een groote aenstortende see ergens tegen het lant ofte recif aen; de wint S.S.O. synde, wenden het om de O. daervan af. ’s Nachts claerde de mist op, ende was claer weder, soodat wy de nacht wel voor[161] den dach mochten vergelycken, de wint S.t.O. ende S.S.O. met topseyls coelte.

d 9.

’s Morgens was ’t al soo mistich als daechts te vooren, wenden het ’s ochtents om de S.W., de wint S.S.O., giste ’s middachts geseylt te hebben 12 mylen O. aen, waeren volgens dien, op de breete van 44 gr. 19 min., ende op de lengte van 166 gr. 43 min. ’s Avonts claerde de mist een weynich op, soo ons docht saegen lant in ’t N.N.W., maer was geen seeckerheyt, de wint doen S.O. ende S.O.t.S., seylden S.W.waert over.

e 10.

’s Morgens was ’t mistich weder, de wint S.O., saegen veel raveling van stroom, ’s middachts giste door malcander geseylt te hebben S.W.t.W. 19¹⁄₂ myl, alsdoen lach Caep de Canael N. 5 mylen van ons, hadden doen de diepte van 66 vadem, swarte santgront, somtyts singelgront. Saegen wat naer de middach met een blinck het Walvisch eylant in het N.W.t.N. 2 à 3 mylen van ons, maer was weder subyt betrocken, ende viel stracx seer dicke natte mist dat wy weer heel geen gesicht hadden, staecken by om de S.W.; diep naer de middach 56, 55 vadem, swart fyne santgront. Omtrent een uer voor de sons onderganck de wint S., wenden het alsdoen O.waert over, ’s nachts drie glaesen in de eerste wacht was ’t diep 58 vadem, ende waeren in ’t vyffde glas gront af. De eerste wacht uyt synde, naemen de fock in de gey, ende lieten het soo liggen dryven, met heel mistich regenachtich weder.

f 11.

’s Morgens de wint als vooren met mistich motrich weder, wat op den dach wert het drooch weder, maer bleef even mistich, cregen een subyte stilte tot ’s middachts. Giste tot ’s middachts geseylt te hebben O. behouden door malcander 1 myl, hadden[162] doen de diepte van 58 vadem, want hadden met den dach weder seyl gemaeckt, ende hadden over ende weder geseylt in de diepte van 120, 100, 95, 90, 80, 70, 60, 58 vadem. Naer de middach begon de mist wat op te claeren, cregen een cleyn coeltie uyt den N., deden onse cours W. aen, naer de middach te 3 uere diep 84 vadem, singelgront, saegen somtyts met een blinck het duynich lant van Caep Canael in ’t N.W. van ons, het was ’s nachts weder heel mistich.

g 12.

’s Morgens hadden wy tamelyck gesicht, saegen omtrent 2 ueren voor de middach het Walvisch eylant in ’t N.W. ¹⁄₂ W. 1¹⁄₄ myl van ons, ende de gebroocken eylanden van Tamary in ’t W.S.W. van ons, de Caep Canael Antony lach 5 mylen N.N.O. ¹⁄₂ O. van ons, was alsdoen 50 vadem diep, swarte santgront met schelpen vermengt. Wy hadden het bygehouden op de diepte van 85, 90, 80 vadem, singelgront, vernaemen harde raveling van stroom. ’s Middachts lach het W. eynt van ’t Walvisch eyl. N.t.W. ¹⁄₃ N. 2 à 3 mylen van ons, quaemen ’s avonts ten ancker in de Gebroocken eylanden van Tamary. Giste van ’s middachts geseylt te hebben W.t.S. 5 mylen, waeren volgens dien van den middach af gereeckent, op de breete van 43 gr. 42 min., ende op de lengte van 164 gr. 44 min., diep 21 vadem, swarte santgront. Alsdoen lach het Barbaren eylant W.S.W. 1¹⁄₂ à 2 mylen van ons, ende het Gebroocken eylant 1 myl N.O.t.O. ende noch een lang vlack eylant N.W. 1¹⁄₂ myl van ons, de see styf de voert inrollende uyt een N.O., ende ’s nachts de wint N.N.O. met styve coelte ende harde regen, verwachtende den dach met patientie.

a 13.

’s Morgens was de wint N. met passelyck claer weder,[163] hadden holle deyninge uyt den O. Alsdoen heeft de Commandeur den Stierman Roelof met de boot om de N. gestiert, om te sien ofte daer geen gelegentheyt was om hout te crygen, ende het schip conde verseeckert liggen; ende alsoo het hier geen gelegentheyt was sonder groot peryckel te liggen, heeft den Commandeur een canonschoot laeten doen, waerop de boot tegen den middach weder aen boort gecomen is. Aen boort comende, rapporteerde wel goede gelegentheyt voor het schip gevonden te hebben, maer hadde geen geboomte op het lant connen sien. Haer had oock een vaertuychie met 3 inwoonders aen boort geweest, alwaer een sootie visch van geruylt hadden; d^o. inwoonders waeren aen het Gebroocken eylant gevaeren. Hier geen gelegentheyt vernemende om hout te crygen, ende wy hier met groot peryckel laegen, is per resolutie goetgevonden, om weder t’ seyl te gaen ende een andere betere gelegentheyt op te soecken, om water ende hout te becomen, ende wat te ververschen ende het schip wat te repareeren. Syn omtrent naer de middach ten 4 ueren t’ seyl gegaen met een N. wint, deden onse cours S. in see tot op de diepte van 55 vadem, cromde doen temet om naer het S.W. diep 55, 50, 47 vadem, swarte santgront; het was ’s nachts stil met slecht water, somtyts een cleyn luchien uyt een N. ende N.N.O., diep 46 tot 63 ende 54 vadem. Voor de middach was ons een prauw met 2 mannen ende 3 vrouwen aen boort geroeyt, quaemen van ’t Barbaren eylant, brochten niet sonders mede, de mans over geweest hebbende, syn weder naer ’t Barbaren eylant gevaeren.

b 14.

’s Morgens was ’t passelyck claer weder, saegen het Barbaren eylant in ’t N.N.O. 2 à 3 mylen van ons,[164] deden onse cours W.S.W. tot ’s middachts, hadden doen de diepte van 36 vadem. Giste geseylt te hebben S.W. ²⁄₃ S. 9¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de breete van 43 gr. 9 min., ende op de lengte van 164 gr. 18 min., alsdoen lach Caep de Manshooft N.t.W. 2 mylen van ons, saegen in ’t lant een hoogen berch N.N.O. van ons, ende een d^o. wat laeger in ’t N. ¹⁄₂ O. van ons; waeren op de bevonden breete van 43 gr. 8 min. De cust van Eso streckt hier W.S.W. ende O.N.O., naer de middach begon ’t hart op te droogen, deden onse cours S.W.t.W., de wint variabel met stilte, quaemen ’s avonts ten ancker op 36 vadem, santgront, 3 mylen van lant, de Caep de Manshooft O.N.O. van ons ende het W. eynt van het eylant Mossirca, ende nu by ons genaempt van der Lyns eylant, lach W.t.S. 4 mylen van ons. ’s Nachts vingen wy 3 à 4 cabbeliauwen, was stil, de stroom styf om de W. loopende.

c 15.

’s Morgens cregen wy een cleyn luchien uyt den N., lichten ons ancker, deden onse cours W.t.S. aen tot omtrent te 10 ueren ’s ochtents, quaemen alsdoen ten ancker op 26 vadem, swarte santgront, de stroom styf om de W.S.W. loopende. Syn alsdoen met de prauw ende Stierman Roelof met de boot naer lant gevaeren, om te ondersoecken of wy achter van der Lyns eylant geen ree vinden conden, maer daer comende, vonden de eylanden met een rif aen een cleyn eylant vastgehecht te syn, ende het cleyne eylant weder aen het lant van Eso. Conden daer met de prauw niet door, de gront was opdroogende van ’t schip tot dicht aen het cleyne eylantie 5 vadem, santgront. Syn stracx aen boort gevaeren, ende heb het den Commandeur te kennen gegeven, oock dat daer binnen die twee eylanden een groote bay was. Hebben[165] op staende (voet) ons ancker gelicht, ende syn met het schip wat om de S.W. geseylt, ende voer doen stracx onse boot weder te gemoet, ende syn t’ saemen bewesten van der Lyns eylant omgevaeren, vonden daer een schoone bay goede opdroogende gront, in de bay synde, steckgront. Terwyl wy dese gelegentheyt ondersochten, quaem den Commandeur ten ancker op 27 vadem. Ick heb een schoot laeten schieten tot teycken van de goede gelegentheyt, ende heb de boot voorts de bay dieper ingestiert, ende syn aen boort gevaeren, om het schip hier binnen te brengen. Eer ick aen boort was, quaem het schip ons al te gemoet seylen, overloopende in het schip lieten het voort staen, vonden de diepte als volcht, 27, 26, 23, 22, 20, 18 vademen, santgront, tot in het incomen van de bay; seylden bewesten de steyle hoeck van van der Lyns eylant in, lieten een ronde steyle hoeck van Eso aen bagboort liggen, alwaer een rif afstreckt omtrent ²⁄₃ part van ’t incomen van het. Dit gadt is van hoeck tot hoeck omtrent 2¹⁄₄ myl wyt, binnen de hoeck van ’t eylant comende, is de cours N.N.W. in 15, 14, 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7, 6 vadem, steckgront, naer een steyle hoeck toe, alwaer men after can loopen; quaemen ’s avonts by den hoeck ten ancker op 7 vadem, steckgront. De W. hoeck van van der Lyns eylant lach S.S.O. 3 mylen van ons. Het was ’s nachts moy stil weder, somtyts een cleyn coeltie uyt een S.

d 16.

’s Morgens syn ick ende Stierman Roelof met prauw ende boot om de gemelde steyle hoeck gestiert, om te vernemen hoe diep wy wel after de hoeck in conden liggen, ende wat diepte daer was, ende of hier geen volck en woonde. Vonden verby de steyle hoeck een bocht ofte rivier, de welcke N.O. instreckte,[166] alwaer in ’t gadt op de drumpel vonden met laech water 10, 11 voet water, synde wasige santgront, maer van binnen diep 5, 6, 7 vadem. Wy saegen verscheyden huysen staen, saegen een dorp om de S. van ons alwaer wy roock saegen, syn daer met schuyt ende boot naer toe gevaeren, maer eer by d^o. dorp waeren, quaemen de habytanten met twee prauwen ons te gemoet, waervan drie persoonen over in onse prauw quaemen, ende syn doen saemen naer haer dorp gevaeren, het welck sy Ackys noemden, syn met de meeste gesach hebbende in syn huys gegaen, wiens naem was Noiasack; in huys comende schafte wat gecoockte salm op, ende syn bybueren quaemen ons begroeten. Terwyl hier in huys waeren, heb ick ons volck met de seegen laeten visschen, ving een fraeye soo bot. Heb alsdoen onse afscheyt genomen, alsoo ick begon te mercken dat het water begon te wassen, ende syn met vrientschap gescheyden. Naer boort vaerende syn ons drie van haer vaertuygen gevolcht ende quaemen beneffens ons aen boort, aen boort synde wesen aen den Commandeur dat wy met het schip hier binnen souden comen. Alsoo bemerckte dat het water vry wat gewassen was, syn weder heen gevaeren ende hebben ’t gediept, vonden 13, 14 voet water, ende was noch een gaende vloet; syn naer boort gevaeren, ende heb het den Commandeur te kennen gegeven, waerop geresolveert is hier binnen te seylen, ’t welck wy stracx gedaen hebben. Vonden in ’t gadt niet minder als 15 voet water, de wint S.S.O., quaemen ten ancker op 5 vadem, steckgront, recht voor haer dorp Ackys, de habytanten quaemen aen boort ende brochten ons veel oesters. De Commandeur heeft het gebedt laeten doen, om Godt den Heer te dancken,[167] dat Hy ons soo genaedelyck bewaert heeft, ende voorder wil bewaeren, Amen. Terwyl wy het gebedt deden ende veel van de inwoonders aen boort waeren, gingen mede modest neersitten om te luysteren, maer alsoo het wat lang duerde, reesen stil op ende voeren naer lant toe. Wy laegen geanckert omtrent een musquetschoot van beyde syden van het lant, hebben voorts het schip opgered ende onse watervaeten claer begonnen te maecken, om versch water te haelen.

e 17.

’s Morgens is eenich volck uytgestiert om te visschen, voorts eenige om wilt soecken te schieten, ende eenige om branthout te hacken. Syn met de prauw uytgestiert om dese bocht te visiteeren, of ’t een rivier was of niet, ende oock of hier omtrent meer volcx woonde te ondersoecken. Syn tegen den avont aen boort gecomen. Aen boort synde, den inwoonder, als het meeste gesach over het dorp hebbende, was genaempt Noiasack, verstonden dat deselfde ’s middachts aen boort geweest was met noch een oudt man, ende den Commandeur over taefel sittende dede teycken, alsoo een silvere lepel in handen naem ende seyde op syn spraeck: »dat is fraey silver,” ende dede met een bewys dat men dat groef, sifte ende smolt, ende was dan soodaenich silver, ende wees dat men hetselfde groef in ’t W.S.W. van ons, ende de plaets Cirarca hiete daer de myn was. De jaegers waeren aen boort gecomen, hadden niet eenich gedierte gesien; maer de visschers hadden veel visch aen boort gebrocht, waer onder veel bot, schar, tarbot ende een groote steur was. Wy hadden verscheyden dorpen gevonden, maer geen volck daerin, voorts de beschryving van dese bocht ende riviere was soodaenich als hiernae beschreven is. Wy laegen[168] hier met het schip, conden geen see sien; de inwoonders quaemen veel aen boort, wyven ende kinderen, ende brochten veel oesters ende roo appelties van roosen aen boort, die wy haer om ryst afruylden. Hadden dien dach ende nacht moy weder.

f 18.

’s Morgens syn ick ende de Stierman Roelof uytgestiert, om de groote bocht van binnen in ’t ront om te vaeren, om dien aldaer oock te visiteeren. Vonden d^o. bocht van Ackys vol oesterbancken ende laech vlack ende (ver)droncken lant in ’t midden van d^o. bocht, d^o. bocht was van ’t schip om de O. wyt 2¹⁄₂ myl, ende in ’t S. ende N. 1 myl, ende het lant is rontom de bocht berchachtich lant met veel laege groote valeyen, ende vooraen wat berch voorlant, al waer op veel roo ende witte aelbessen, moerbeyen, roo braembeyen vonden wassen, maer het goet en was noch niet ryp. Dese bocht was overal ondiep, 2, à 3, 4 voet water in de kille. Syn voorts doen naer een steyle hoeck gevaeren, die N.O.t.N. ⁵⁄₆ myl van ons schip lach, ende is de N.W. hoeck van de bocht, alwaer op een hoochte een gemaeckt fort stont, ende in de laetste 8 à 10 huysen, dan was nergens geen volck in ende scheen in geen jaer volck in gewoont te hebben. Van d^o. dorp S.W.t.W. waeren aen de andere sy van de rivier, die alhier omtrent ¹⁄₂ myl wyt is, twee dorpen, alwaer by elcx op een berch oock soo een gemaeckt fort stont. Dese forten waeren gemaeckt als volcht: op den berch, daer die op gestelt waeren, was maer een smal opcomende wech, het welck steyl was om op te climmen, ende waeren palissaeden in ’t viercant gestelt, van de lengte ende de hoochte 1¹⁄₂ mans lengte, daer stonden 2 à 3 huysen in, waeren groote vueren deuren in de palissaeden[169] met groote clampen, als die toe waeren werden dan met twee dicke houten geslooten, synde door de clampen heengestoocken. Op twee hoecken van dese viercante gestelde palissaeden, is ’t met verheven stellagie gemaeckt van vueren plancken, om daerop uyt te kycken, voorts syn de palissaeden wel met dwarshouten aen malcander geslooten. Dese rivier is versch water, vonden nergens geen volck, syn weder naer boort gevaeren; aen boort gecomen synde, verstonden dat de Schipper met de boot geseylt was om de W.S.W., mede hebbende den inwoonder Noiasack met 2 van syn soons; hy hadde belooft, om een syden Japansche rock, de onse te wysen alwaer het silver gegraeven wert. De wint synde S.S.W. laverende met de boot om de S.W., dien dach hadden de habytanten veel oesters ende appelties aen boort gebrocht, dien haer voor ryst afgeruylt werden.

g 19.

’s Morgens is een ander oudt man met een ruyge baert gecomen, ende dede bewys soo hem den Commandeur een cleetie à 2 wilde geven, hy wilde ons oock een myn wysen; ’t welck hem gegeven is, ende onse prauw wel gemant synde, is den Ondercoopman Pittavyn met hem mede gestiert, om het selve met hem te ondersoecken; syn van boort gevaeren met den habytant, by hem hebbende oock 2 jongens, voeren om de S. by de steyle hoeck S.W. van Ackys om. Wat naer de middach quaem onse Schipper met de boot weder aen boort, hadde niet uytgericht, den habytant had hem (zich) sieck gemaeckt ende wilde met niemant in ’t lant gaen. Sy hadden geen volck vernomen, maer veel honden gesien. Corts hiernaer quaem onse schuyt oock weerom, die hadde omtrent by het cleyne eylant Moyomosier geweest in de bocht, daer had haer den ouden habytant gewesen[170] op ’t strant by een loopent versch watertie te graeven, maer daer graevende vonden niet als sant, soodanich als het strant was, soo dat het (door) dese luyden was gedaen om wat te hebben. Noiasack presenteerde de rock weder te geven, maer hebben hem de rock ende den ander de cleeties laeten houden, om reeden dien avont uyt visschen geweest ende soo veel visch gevangen, als in twee dagen conden opeeten.

a 20.

’s Morgens syn ick met de cleyne seegen de groote rivier opgevaeren tot omtrent 1 myl van ’t schip; voeren in een ander dwars rivier, die W.S.W. in ’t lant streckende, mee heel versch water is, vischte daer; terwyl is de Commandeur te voet by ons gecomen, ende hebben met malcanderen een sootien op de cant van de rivier gegeeten. Alsoo wy niet veel in dese rivier conden vangen, is den Commandeur met syn byhebbent gevolch weder te voet tot by het schip gegaen, ende wy syn naer boort toe gevaeren. Dien dach is den Corporael van de soldaeten, met den Assistent Davit Cassu met 2 soldaeten, met een prauw om de S.W. gestiert, om eenich wilt soecken te schieten ende het lant aldaer te ondecken. Waeren voorts daegelycx doende om branthout te houwen ende de masten, stengen ende ons want wat te versien.

b 21.

’s Morgens syn ick ende Stierman Roelof wat voor daech elck met een van de inwoonders prauties, die daertoe van haer geruylt waeren, de groote rivier opgevaeren, om te ondersoecken hoe hooch die in ’t lant opliep, bevonden die 3 à 4 mylen op te loopen om de O. met veel cromme omloopende racken, doch is overal ondiep. Voeren de rivier soo veer op als conden, niet veerder connende gingen noch een stuck wechts opperdan[27], vonden veel vlacke[171] landen met lang gras, soo lang dat als men daerin stont niet van hem sien conden, de canten van de rivier meest met riet bewassen. In ’t lant ende op sommige canten van de rivier hooch geberchte, bewassen met alderhande groot geboomte, als eycken, vueren, bercken, willige ende lindenboomen ende wilde appelboomen, oock groote nootenboomen ende eenige by ons onbekende boomen. Vernaemen geen volck noch huysen, als een jaechhutien, opgeset synde van tacken van boomen, voeren doen de rivier weder af; in het afcomen saegen wy een seer groote yselyck swarte beer voor ons overswemmen, ende was aen lant ende in ’t bosch eer wy daerby conden comen. Syn aen boort gevaeren. Aen boort comende hadden de inwoonders veel oesters ende appelties van roosen aen boort gebrocht, dese appelties, de pitties daeruyt gedaen ende gestooft, smaeckt heel wel ende ververst treftich. De wint S. met een styve coelte.

c 22.

’s Morgens was ’t mistich weder, de wint S. met een styve coelte, hebben een vlot gemaeckt om te harpuysen, ende heeft ons volcq uyt visschen geweest, vingen soo veel visch als begeerden; d^o. is de timmerman aen lant gegaen om twee wangen (schalen) claer te maecken tot de besaens mast ende groote mast. ’s Middachts was ’t claer weder. Hebben verstaen van de inwoonders, als dat het silver was te crygen in Cirarca, ende gout in Tacapsy, maer dat het hare vyanden waeren, dat daerom Noiasack niet hadden durven met ons volck daer naertoe gaen. Seyden oock als dat de menschen uyt al de andere dorpen ende huysen door honger ende coude gestorven waeren. Coutsiaer[28] was oock een dorp ofte plaetse by Tacapsy, dat waeren wel haer vrienden, maer daer[172] en was geen minerael naer haer seggen. ’s Nachts hadden wy styve wint uyt een S.

d 23.

’s Morgens moy weder met een S. coelte; hebben het schip gecrengt, schoongemaeckt ende de eene sy geharpuyst, mosten de andere sy staen laeten doordien het begon te regenen; cregen ’s nachts een storm met harde regen, de wint S.

e 24.

’s Morgens de storm noch aenhoudende, hebben een worpancker uytgeset om de S.W., des noots synde om ons daegelycx ancker daerby uyt te haelen. ’s Avonts de wint continueerende, hebben ons daegelycx ancker uytgehaelt tot een borch.

f 25.

’s Morgens begon de harde S. wint wat af te nemen ende het weer wat te beteren, hebben omtrent de middach het schip voorts geharpuyst, hebben ons worpancker tuys gehaelt daer wy sus lange mede vertuyt gelegen hadden. Naer de middach cregen weder een harde S. wint. Syn ’s avonts met een cleyn prautien de rivier opgevaeren, ende syn de dwars rivier opgeschept, die om de W.S.W. streckt; voeren d^o. rivier ’s nachts 2 mylen op, cregen doen styven regen ende een harde wint, schuylden onder het lange riet tot tegen den dach, schepten alsdoen de rivier weder op.

g 26.

’s Morgens syn wy de rivier voorts opgevaeren, soo veer als wy op conden comen, ende vonden die boven heel ondiep ende smal, alwaer een groote essenboom dwars over lach, die door de groote afwatering de wortel uyt der aerde was geruckt; vonden op dese rivier schoone boomen staen van alderhande hout, of men in Noorwegen was. Hier wassen tegen de voetings van het geberchte op de rivierscant witte ende roode braembessen, die ryp waeren, ende veel witte ende roo aelbessen met heel swarte imbere beiyen[173] (Himbeeren); vonden oock schoone vlacke valeyen van vlack lant, maer conden daer niet oploopen door de langte van het gras. Naer ick boven in de rivier con bemercken, soo had het water wel een vaem ’s winters hooger geweest als nu met hooch water quaem. Hier niet sonders meer connende vernemen, syn de rivier weder afgevaeren, hadden de rivier omtrent 4 à 5 mylen op geweest, ende loopt soo crom als een slang, op het hoochst gelyck een gecrulde slang die byt (het oogenblik afwacht) om te springen. Vonden in ’t afcomen, omtrent 2 mylen de rivier op, 6 huysies op een vlacke hoeck staen, waerby langs een cleyn afloopent watertie quaem afloopen, by een steyle hooge hoeck van wit albastert steen; vonden daer geen volck in, noch scheen in geen jaer volck geweest te hebben, vonden daer eenige vischkorven in, gelyck de cubbe in ’t vaderlant; voeren veerder af, vonden alsdoen noch 2 huysies op een vlackte staen, als de vorige, syn voorts afgevaeren. Voor in den mont van de rivier laegen eenige groote vuerenboomen, oock eenige ¹⁄₄ myl de rivier op, die ’s winters met de groote cracht van het smeltende sneeuwwater met wortel ende al afgestroompt worden, ende door de groote cracht des waters uyt de aerde geruckt werden. Tegen den avont by ons schip comende, saegen een Japansche lastberck by ons schip liggen, waerover ick seer verwondert was; aen boort comende verstont als volcht, dat d^o. berck alhier omtrent de middach gearriveert was, ende dat een Japander, synde een jongh flucx man, synde als opperhooft van d^o. berck, aen ons boort had geweest met 6 man van syn volck, ende hadde geseyt dat hy hier quaem om te handelen, gelyck de Hollanders in Japan comen handelen, ende dat hy van een plaets quaem[174] genaempt Matsimay, liggende bewesten Caep Eroen op Eso, ende is aldaer een Japansche regent op d^o. plaets, soo dat die plaets onder de Japander sorteert, maer dese luyden comen hier om te handelen velwerck, traen ende walvischspeck. Heeft verscheyden discoursen met den Commandeur gehadt, ende is aen boort gevaeren, ende liet syn bovenrock ende houwer in de cajuyt liggen, seggende hy soude die morgen comen haelen. Haer lading was ryst, gemaeckte rocken, sackie, toeback; hadden oock loode ringeties, die sy aen de Esoers schoncken, om in haer ooren te hangen. Hy hadde oock geseyt, dat hy van een Japanschen vader, maer syn moeder uyt Eso was. Hy sprack de Esosche spraeck soo pront als syn Japans; hy seyde oock als dat in Tacapsy ende Cirarca veel gout soude vallen, heeft van elcke plaets een cleyn stuckien berchgout aen den Commandeur geschoncken; hy seyde oock dat Eso, synde dit lant, een eylant was, ende haelde het fatsoen uyt syn hooft met potloodt op een vel pampier met Japan, circa als in ’t hantteyckenboeck is te beoogen. Seyde oock dat de Matsmadonna syn hof hielt in Matsimay, ende dat daer een fraeye haeven by lach, genaempt Camenda; seyde oock als dat de Matsmadonna jaerlycx naer den Keyser trock ende brocht schenckagie van vellen tot tribuyt aen hem, syn reys nemende te water tot Nabo, wat verby de Caep Goeree om de S., ende reyst dan naer den Keyser over lant naer Jedo. Hy affirmeert het seggen van den Esoer, als dat Coutsiaer sonder mineraelen, ende dat Cirarca silver ende gout heeft, ende dat Tacapsy gout geeft, hy noemde noch 2 plaetsen Erbis, Porvobis(?) Op d^o. hebben begonnen water ende hout te haelen.

a 27.

’s Morgens is de Japander weder aen boort gecomen,[175] ende heeft het schip bekeecken ende daernae weder wat met den Commandeur gediscoureert; een geschildert tsits cleetie hangende voor de Commandeurs coy, eyste daer soo veel af als tot een beurse van doen hadde, doen is hem een stuckien wit damast ende geel armosyn gegeven met noch een roemer, alwaer groote sin in hadden; sey: compt met u schip in Matsimay, brengt daer sulcke stof, sult soo veel silver crygen als ghy begeert. Den Commandeur liet hem een stuckien minerael sien, vraegende waer wy daeraen quaemen, seyde dat wy dat in Nova Spania gecregen hadden, soo seyde hy weder Cany Nova Spania. In ’t uytgaen van de cajuyt sach hy een Hollantsche can, alwaer hy groote genegentheyt toe toonde, alwaer wy tien balys ryst voor geruylt hebben, ende wert hem noch een Sineesch verglaest potien toe geschoncken. Hy naer boort vaerende, seyde, dat hy met syn berck dichter by ons comen wilde. Den Japanders naem was Ory(?) Ons volck doende synde met water haelen, alwaer den Japander oock met 2 à 3 man van syn volck om water is gecomen, elck een leege sackie baly[29] hebbende; dewelcke ons volck haer gevult hebben, ende syn naer haer boort gevaeren. Wy haelden dien dach veel branthout aen boort met onse cleyne prauw, syn ’s avonts uyt visschen gevaeren, quaemen in den voornacht aen boort, brochten een lustige soo visch mede. In het aen boort comen sach ick dat den Japanders berck wat bet met de stroom, de ebbe gaende, uytwaert aen gedreven was, ende in ’t laest van de eerste wacht vertrock sonder van ons syn afscheyt te nemen. Hier in de bocht ende ree van Ackys maeckt een O.N.O. ende W.S.W. maen hooch water, dan comen veel wantyen.

[176]b 28.

’s Morgens syn met het prautien om de S. geroeyt, om te sien of ick den Japansche berck noch sien con, ende waer hy het heen liet staen, om de N. of om de S., ofte om de O. of de W.; maer om de steyle hoeck comende saegen hem niet, syn voorts uytwaert aengeroeyt tot aen het cleyne eylant Moyomosier, syn daer boven opgeclommen, maer conden d^o. berck niet sien, maer ick bevont dit eylant boven op soo scherp gelyck een cap van een huys. Op d^o. eylant stont het vol Aniens(?) synde paers van cleur. Syn weder naer boort gevaeren. Op de vlackte van het gadt van Ackys comende, heb het selfde noch eens op noves gediept, vonden 13, 14, 15 voet water ende was noch geen hooch water. Dus doende wesende met diepen, begon ’t styf te regenen ende te waeyen, ende alsoo weder drie persoonen met een prautie op den 26 d^o. uytgesonden waeren, om de S.W., om nae eenich wilt te soecken ende het lant soecken veerder inwaert aen te ondersoecken, saegen die noch niet opcomen, waerover den Commandeur een schoot heeft laeten doen dat wy aen boort souden comen. Aen boort comende, heeft geseyt: ons volck is er noch niet, ende haer tyt die sy uytblyven souden is geexpireert, sy moeten wat gebreck hebben, compt, laet de prauw claer maecken ende neemt eeten ende drincken mede, ende vaert heen ende weest haer in behulp. Heb alles stracx claer laeten maecken, maer als doende waeren, om over boort te climmen, saegen ons volck aen comen roeyen, doch veeltyts dwars liggen, vermoeden dat sy moede ende mat waeren, syn al evenwel naer haer toe gevaeren, de wint styf uyt een S.S.W. waeyende, quaem met haer eerst naer de middach aen boort. Sy en hadden menschen noch beesten[177] vernoomen, brochten eenige steenties mede, daer eenige blinckende aerde ofte spetie in scheen te wesen. Hadden over het lant heen in ’t S.W. de see gesien, ende daernaer weder lant; ’t welck de bocht ven Tacapsy moet wesen. Op dato is een van ons volck, die by de waterput mede geordineert was, om water in de vaten te scheppen, in huys gecomen van Noiasack, ende begeerde een pijp taback op te steecken; heeft een cleyn meysien met de eene hant op ’t hooft geraeckt, waerover dese Noiasack een groot misbaer gemaeckt heeft. Waerover de aen lant wesende Stierman met den matroos aen boort gecomen is, ende het selfde den Commandeur aengedient heeft. Soo heeft den Commandeur de Assistenten Arnout ende Davit aen lant gesonden, om de gelegentheyt van de daet te vernemen. In Noiasack syn huys comende, vonden hem geheel verstoort, vonden al de manspersoonen van het dorp in syn huys; hy sittende met een houte knuppel in syn hant, alwaer sy recht mee doen; ende wilde de twee Assistenten niet toe spreecken. Sy saegen het meysie met het aengesicht op de aerde liggen, conden van niemant geen spraeck crygen, als Noiasacks vrouw sey, dat Noiasack dat meysie geslaegen hadde. Syn met dat bescheyt aen boort gecomen.

c 29.

’s Morgens syn de twee Assistenten weder naer lant gevaeren, om imant van de manspersoonen van ’t dorp aen boort te haelen, op dat sy sien souden dat wy recht ende justitie maintineerden. Syn met drie broers aen boort gecomen, twee ruyge gebaerde mannen ende een jonck man. Sy siende dat den delinquant voor de mast gestelt wert, ende den Schipper hem geslaegen hebbende, ende ick slaen soude, heeft[178] den een myn vastgehouden, ende de dach[30] met cracht uyt myn hant geruckt, ende wesen de persoon sou van de mast wechgaen, sy wilden de dach over boort smacken, seggende Oryback, het is niet goet. Sy in de cajuyt loopende, seyden, dat sy aen Noiasack elck een rock ende houwer gegeven hadden, dat hy wel tevreden wesen soude, ende soo den Commandeur een rock aen Noiasack geven wilde, dat sy dan haer houwers weder crygen souden met haer rocken. Den Commandeur de groote listicheyt ende giericheyt van desen Noiasack bemerckt hebbende, heeft de luyden wat getracteert, ende heeft haer naer lant laeten vaeren, seggende hy sou maecken dat sy haer rocken weder souden crygen. Corts syn met den Assistent Davit naer lant gestiert, hebbende een can slechte arack by ons; aen lant comende, gingen stracx in Noiasacks huys; vonden Noiasack sitten, siende heel stuerts, greep hem by de hant, ende wees, wy mosten vrolyck syn; ick quaem aen lant met hem eens vrolyck te syn, ende wees, most niet suer sien maer lachen; waerop hy myn toelachte, ende wees, ick soude by hem gaen sitten. Ick siende syn houwer ende knuppel achter hem liggen, greep die ende brocht dat heel in een ander hoeck van ’t huys, ende wees, dat was niet goet, maer mosten t’ saemen eens taback ende een arackien drincken, ’t welck hy met myn dede; creech hem soo veer, dat hy begon praetich te worden. Rontom saeten die drie broers met noch 4 à 5 andere manspersoonen, brocht het soo veer, dat sy allegaeder mannen, vrouwen ende het voorschreven meysie weltevreden ende vrolyck waeren. Ick rontom siende, sach de drie houwers ende[179] rocken liggen, syn opgestaen, ende die opgenomen ende in handen van Noiasack gegeven, ende gewesen, hy sou de rocken ende houwers geven die sy toequaemen, dat het niet en docht anders luydens goet te neemen. Heeft het vrywillich gedaen, gaf elck syn eygen goet weder; waerover sy verblyt waeren, roepende Tacoy, tacoy, vrient, vrient, waerop ick haer allegaeder een scheeps arackie heb laeten schencken, waerop Noiasack syn beleeftheyt heeft getoont, ende schonck myn drie blaeden Japansche taback, seyde die heb ick van de Koka gecregen; ’t welck is de Japander, by haer soo genaempt. Ick heb in myn afscheyt neemen de vrouwen ende kinderen met cleyne snuysteringe vereert, ende syn soo met vrientschap van haer gescheyden ende naer boort gevaeren. Ons water ende hout haelen ginck gestaedich voort; hebben op dien dach hout tot een besaens mast gehackt ende noch twee greene spieren.

d 30.

’s Morgens heeft den Commandeur een tent aen lant laeten oprechten, ende syn met alle man in de waepenen geweest. Syn soo door ende verby het dorp van Ackys gemarscheert, om de inwoonders eens te betoonen, indien ons imant quaet dede, dat wy oock op onse defentie stonden. Scheenen seer vervaert ende bevreest te syn, maer alsoo sy saegen dat wy haer geen quaet en deden, ginck de vrees haest over. Syn weder by de tent gemarscheert, alwaer de Crancbesoecker een predicatie gelesen heeft uyt den 16^den psalm, het 4^de vaers. Hebben alsdoen t’ saemen wat gegeten ende hebben dese baey genaempt de Goede Hoop; syn tegen den avont aen boort gevaeren. ’s Nachts hadden wy harde regen ende wint uyt den N.

e 31.

’s Morgens syn met het meeste scheepsvolck naer lant gevaeren, om het omgehackte ronthout uyt het bosch[180] op ’t strant te brengen, ende voorts aen boort sien te crygen; quaemen ’s middachts weder aen boort, brochten veel tacken met groote nooten aen boort, die meest ryp waeren. Hadden d^o. hout op de watercant gebrocht, om het met het toecomende hooch water aen boort te brengen; hebben oock hout tot wintboomen ende hantspaecken gehackt, synde berckenhout. Ons ronthout ’s avonts aen boort gecregen hebbende, haelden ons daegelycxs ancker t’huys, om ’s anderdaegs t’seyl te gaen.
Soo lang als wy hier in de bay laegen, hebben wy geen gedierte by haer vernomen als honden, ende vier arenden, die wy van haer geruylt hebben voor twee handen vol Javaensche taback. Voorts het velwerck dat sy hadden, vertrou ick, dat sy ’s winters crygen, want het wilt somers hier niet is te becomen, door de dichticheyt van het bosch ende het lange gras. Dese bay soude welgelegen syn, om te overwinteren, des noots synde. Dese luyden syn ruych van baert, het halve hooft geschooren, voorts achter op ’t hooft lanck haer, de vrouwen haer hooft is met een crans geschooren. Het vrouvolck schynt seer eerbaer te syn, alsoo wy conden bemercken aen haer; als sy haer kinders de borst gaeven, bedeckten die seer nauw. Als hier een vrouw in de craem leyt, wort in een huysie alleen geleyt, tot dat de bestemde tyt verstreecken is; wert by de mans soo lang onsuyver gehouden. Als sy eenige straffe doen des doots schuldich ofte eenige van haer vyanden gevangen crygen, slaen die doot met een swaeren kneppel in de lenden. Voorts de strecking van de bay ende het incomen van dien met de diepte, is als by de caert can beoogen.

September.

f 1.

’s Morgens was ’t heel stil moy weder, hebben met het criecken van den dach wat bot ingecort, ende[181] verwachten voorts het hooch water, lichten alsdoen het ancker ende boechseerden het gadt uyt; vonden in de kil 16 voet water. Terwyl wy met een voorebbe het schip met de boot lieten uyt boechseeren, is den Assistent Arnout Brouwer ende Davit Cassu, naer Ackys gestiert met een cleyn prautie, om aen Noiasack een Prince vlaggetie te vereeren. Wy quaemen tegen den middach by den eersten hoeck ten ancker op 3 vadem, steckgront; want de ebbe verloopen was ende de wint ons uyt de see tegenquaem. Corts daernae quaemen de twee Assistenten weder aen boort, ende werden uytgeley gedaen van Noiasack, ende met noch twee prauwen met habytanten, dewelcke voor een adieu medebrochten menichte oesters ende appelties van roosen. Gaeven oock een van haer houwers aen den Commandeur, waertegen haer elck een cleetien is gegeven, ende syn soo met vrientschap gescheyden. Saegen noch een prauw comen van Caep Santanel; het scheen dat dese habytanten de andere niet wilden verwachten, maer syn met der haest wechgevaeren naer Ackys. Dese prauw aen boort synde, was vol velwerck; als robbenvellen, elants, otters ende beeren, ende eenige by ons onbekende vellen; hadden oock een doode craenvogel ende eenige gedroochde visch; presenteerden het alles te verruylen voor Japansche rocken. De prauw quaem van Coutsiaer, de habytanten waeren met haer vieren; drie waeren gecleet met rocken van vellen, den anderen had een geschilderde Japansche rock aen, ende was een oudt man, met een ruyge lange witte baert. Quaemen in ’t schip over, ende presenteerden haer waeren, maer daer en is niets van haer geruylt. Syn ’s nachts van boort gevaeren ende roeyden naer van der Lyns eylant, om daer te vernachten. Ons[182] volck waeren ’s avonts uyt visschen gevaeren. Alsoo wy in de voornacht een N. coeltie cregen, schooten een schoot, dat sy aen boort souden comen; quaemen aen boort ende brochten een schoone soo visch mede, alwaer een groote steur onder was. Wy syn wat dichter onder van der Lyns eylant geseylt, ende hebben het aldaer geanckert op 8 vadem, steckgront; verwachtende den dach, om het rif met voorsichticheyt te passeeren, dat van Caep Santanel afstreckt; meest O.S.O. 1³⁄₄ myl in see.

g 2.

’s Morgens omtrent twee ueren voor daech cregen wy een moy coeltie uyt een O., deden onse cours S., lichten ons ancker, het diepte al gaende af 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16 tot 18 vadem. Hielden het eylant het naest, liepen by de steyle W. hoeck uyt in see, om het rif terdegen te schouwen; dach synde saegen wy die voorige aen boort geweest synde habytanten ons naer comen roeyen, dan wy te hart voortgaende, keerden wederom naer de Caep Santanel toe. Een myl W. ¹⁄₂ S. leyt de O. hoeck van de bay van Tacapsy van de Caep Santanel af. Wy buyten in see wesende, setten onse vaertuygen in. ’s Middachts giste Caep Santanel N.t.W. 4 mylen van ons, waeren volgens dien, op de breete van 42 gr. 52 min., ende 163 gr. 30 min. in de lengte, ende op de bevonden breete van 42 gr. 52 min.; diep 60 vadem, grauwe wasige santgront. Wat naer de middach cregen wy de wint O.S.O., lieten het ten naestenby N.waert over staen; 3 ueren naer de middach was ’t noch 90 vadem diep ende doen corts gront af. ’s Avonts scheen het eylant Mossirca N.O.t.N. 7 mylen van ons, ende Caep Canael N.t.O. ¹⁄₂ O. van ons. Saegen menichte van gevogelte. ’s Nachts was ’t motrich ende regenachtich weder met styve topseyls coelte.

[183]a 3.

’s Morgens begon de wint al treckende naer het S. ende S.W. te loopen, ende voorder naer het W., de see hol aenschietende uyt een S.O.; wenden het alsdoen ende lieten het om de S.O. staen. ’s Middachts giste geseylt te hebben S.t.W. 11 myl, waeren volgens dien, op de breete van 42 gr. 9 min., ende op de lengte van 163 gr. 18 min.; deden alsdoen onse cours S.S.O. aen. Vier glaesen daernae saegen wy de Caep Eroen in ’t W.t.N. 10 mylen van ons, vier ueren naer de middach deden wy onse cours S. aen. ’s Avonts saegen wy het hooge lant van Caep Eroen in ’t W.N.W. van ons; saegen veel meeuwen vliegen. ’s Nachts de wint W.

b 4.

’s Morgens was de wint W.S.W. met goet weder. Giste ’s middachts geseylt te hebben S. ¹⁄₂ O. 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 41 gr. 3 min.; hebben dien dach getalyt ende gestaecht. Naer den middach de wint S.S.O. ende S.O., wenden het om de S.W. met een labber coeltie. ’s Nachts de wint S.O. ende S.O.t.S.

c 5.

’s Morgens hadden wy een betogen lucht, de wint S.O.t.S. Giste ’s middachts geseylt te hebben S.W. ¹⁄₂ W. 15 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 40 gr. 24 min., ende op de lengte van 162 gr. 27 min., ende bevonden breete van 40 gr. 24 min.; lieten het al S.W.waert overstaen tot ’s avonts, wenden het doen om de O.; de wint alsdoen S.S.W. In ’t uytgaen van de eerste wacht cregen wy de wint S.W. met regen ende styve coelte, naemen onse marsseyls in, ende in ’t inneemen der marsseyls is de schenckel van de loefbras ende het ly-geytouw aen stucken gebroocken, waerover ons groot marsseyl uyt de lyck geraeckt is; geyden voorts ons grootseyl op, lieten het met de fock ende besaen voort staen.[184] Dese styve wint hielt aen tot in ’t vyfde glas van de tweede wacht, alsdoen wert het goet weder, cregen een N. wint, deden onse cours S. aen.

d 6.

’s Morgens goet weder, de wint N. met een labbercoeltie. Giste ’s middachts geseylt te hebben S. 8 mylen, waeren volgens dien, op de N. breete van 39 gr. 52 min., de lengte als vooren, ende op de bevonden breete van 39 gr. 54 min. Hadden van ’s ochtents in stilte gedreven tot ’s middachts. Cregen naer de middach een variabel labber coeltie uyt een S. ende S.W.

e 7.

’s Morgens was ’t moy weder met een cleyne coelte uyt een S.W., met een donckere betogen lucht met stilte, somtyts een variabel luchien. Giste ’s middachts geseylt te hebben S.O.t.S. 5 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 39 gr. 37 min., ende op de lengte van 162 gr. 42 min. Wat naer de middach saegen wy eenige walvisschen. Met sons onderganck cregen wy de wint S.S.O., deden onse cours S.W.t.S.; doen er 4 glaesen in de eerste wacht uyt waeren, cregen de wint S.W. met motregen, wenden ’t S.O.waert over. Hadden ’s ochtents de compassen op 8 gr. N.Oostering des naelts geleyt.

f 8.

’s Morgens moy weder met cleyne coelte, de wint uyt een S.W., ende wat op den dach variabel. Giste ’s middachts geseylt te hebben S.t.O. ¹⁄₂ O. 8 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 39 gr. 6 min., ende op de lengte van 162 gr. 54 min., ende op de bevonden breete van 39 gr. 29 min., bevonden styven stroom om de N. te gaen; saegen eenich wier dryven. Naer de middach cregen wy een cleyn coeltie uyt een N. ende trock naer ’t O., deden onse cours W.S.W. ’s Avonts de wint N.O., stelden onse cours S.W. aen.

[185]g 9.

’s Morgens was ’t een betogen lucht, de wint N.O., deden onsen cours W.S.W.; saegen omtrent 2 ueren naer sonnen opganck het lant in ’t W. van ons liggen omtrent 11 à 12 mylen. Bleven by de W.S.W. cours, tot dat wy het lant ten deele verkennen conden, ’t welck was de hooge Taefelberch van de O. cust van Japan, deden alsdoen onse cours S.W. aen; saegen oock N.waert van ons het hooge lant van Nabo. Giste ’s middachts geseylt te hebben S.W. ²⁄₃ W. 15 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 38 gr. 53 min., ende op de lengte van 162 gr. 2 min.. Alsdoen lach de Taefelberch wel soo N. als W.t.N. 8 à 9 mylen van ons; deden doen onse cours S.S.W. tot half naer middach, cregen doen de wint W.S.W., lieten het ten naestenby S.waert over staen; saegen groote raveling van stroom. Met sons-onderganck lach de Taefelberch N.W.t.W. ¹⁄₂ W. 10 mylen van ons. ’s Nachts de wint uyt een W.N.W. ende N.W., deden onse cours al by de wint over om de S.S.W. ende S.W.

a 10.

’s Morgens de wint N.N.W. met topseyls coelte, onse cours om de S.W. ende daernaer W.S.W. Omtrent 2 ueren voor middach cregen wy de O. cust van Japan in ’t gesicht, ende lach in ’t W. ende W.S.W. van ons. Giste ’s middachts geseylt te hebben S.S.W. ¹⁄₂ W. 19 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 46 min., ende op de lengte van 161 gr. 6 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 38 min.; waeren 10 à 11 mylen buyten de wal. Is alsdoen geresolveert om onse cours om de O. te stellen, tot ontdecking van de Gout ende Silver rycke eylanden; waertoe de goede genaedige Godt gelieft syn segen te geven. Amen. Naer de middach ende ’s nachts het luchien variabel met veel stilte.

[186]b 11.

’s Morgens moy weer als vooren met stilte, naer gissing geseylt O.t.N. 8 mylen, hadden de breete van 37 gr. 51 min. Naer de middach een labber coeltie uyt den S., variabel, als oock ’s nachts.

c 12.

’s Morgens moy weder, de wint S.O., onse cours ten naestenby O.waert over; wat op den dach cregen wy de wint S.S.O., de see styf aenschietende uyt een S.O. Giste ’s middachts geseylt te hebben O.N.O. 12 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 38 gr. 9 min., ende op de lengte van 162 gr. 39 min., ende op de bevonden breete van 38 gr. 29 min. Vernaemen hier de stroom om de W. te loopen; waeren nu 28 mylen buyten de O. cust van Japan. Saegen wat naer de middach een stuck hout dryven ende by menichte gevogelte vliegen. Tegen den avont begon ’t styf te motregenen, ende in de eerste wacht cregen wy een harde slachregen, ende in ’t laetste deel van d^o. wacht wert het stil tot 7 glaesen in de tweede wacht, cregen doen een coeltie uyt een W.S.W. met topseyls coelte; deden onse cours S.O. aen.

d 13.

’s Morgens was ’t een grauwe betogen lucht, giste ’s middachts geseylt te hebben O.t.S. 12 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 38 gr. 20 min.; maer bevonden te syn op de bevonden breete van 38 gr. 40 min., soo dat op noves bevonden de stroom styf om de N. te gaen; deden onsen cours S.O., de wint W. met holle deyninge uyt een S.; saegen veel meeuwen vliegen.

e 14.

’s Morgens was ’t moy weder, de wint N.W. ende N.N.W. met topseyls coelte, cours als vooren. Giste ’s middachts geseylt te syn S.S.O. 20 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 26 min., ende op de lengte van 164 gr. 16 min., ende op de bevonden[187] breete van 37 gr. 16 min., bevonden als nu de stroom gekentert te wesen, waeren nu 48 mylen buyten de O. cust van Japan. Vingen 2 cleyne lantvogelties gelyck rietvinckies. ’s Nachts cregen wy een N. coelte.

f 15.

’s Morgens moy weder, de wint als vooren uyt een N.N.W. met holle deyninge uyt een N. Giste ’s middachts geseylt te hebben O.t.N. 17 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 37 gr. 29 m., ende op de lengte van 165 gr. 38 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 24 min.; waeren doen 64 mylen buyten de O. cust van Japan. Saegen veel steencroos ende een stuck hout dryven; deden onse cours N.O.t.O. aen; saegen naer de middach een stuck van een viercante balck dryven, synde viercant gehackt, lanck omtrent 1¹⁄₂ vadem ende 2 voet breet, ende scheen al lanck gedreven te hebben. De wint trock temet naer het N.N.O., ende continueerde die heele nacht.

g 16.

’s Morgens moy weder met een slappe N.N.O. coelte, met holle see uyt een N. Saegen voor de middach een groote schilpadt dryven, saegen veel cleyne clipmeeuwties ende ander groote meeuwen vliegen. Giste ’s middachts geseylt te hebben O.t.S. 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 12 min., ende op de lengte van 166 gr. 54 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 17 min.. Vingen weder een cleyn lantvogeltie corts naer de middach, gelyck een puttertie. De wint variabel met stilte; waeren nu omtrent 80 mylen buyten de O. cust van Japan; met sons onderganck cregen wy de wint uyt een S.S.O., deden onse cours eerst N.O., ende daernaer O.N.O.; in de eerste wacht motregen, in ’t voorste van de tweede wacht cregen wy een styve wint uyt een S.; naemen beyde onse marsseyls in.

[188]a 17.

’s Morgens was ’t al ongestaedich weder, met styve buyen uyt een S.S.O., met regen ende hol water, naemen onse bonets af ende reefden de besaen[31], de wint allengskens naer het S., S.S.W. tot het S.W. omloopende. Leyden ’s ochtents onse compassen op 10 gr. N.Oostering des naelts. Giste ’s middachts geseylt te hebben N.O.t.O. 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 53 min., ende op de lengte van 168 gr. 2 min. Bevonden alsdoen dat wy groote leccagie door onse laetpoort gecregen hadden, maeckten het van binnen soo veel dicht als conden. Wat naer de middach wert ’t moy weder, brochten onse bonets weer aen ende setten alle de seylen doen weder by, ende deden onse cours O. aen, de wint temet met een styf topseyls coeltie naer het W. omkringende; de holle deyninge draeyde al met de wint om. ’s Avonts hadden wy veel blixem in ’t S.O. ende in ’t S.S.O.

b 18.

’s Morgens was de wint W.N.W. met styve coelte; saegen een stuck hout dryven, ende veel meeuwen vliegen. Giste ’s middachts geseylt te hebben O. 38 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 53 min., ende op de bevonden breete van 38 gr. Stelden doen onse cours O.t.S. aen; waeren alsdoen 130 mylen buyten de O. cust van Japan; de wint naem langsaem af ende liep in ’t N.W. ’s Nachts N. met stilte ende slecht water.

c 19.

’s Morgens was ’t heel mistich weder; setten voor de middach ons want aen. Giste ’s middachts geseylt te hebben O.t.S. 17 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 47 min., ende op de lengte van 172 gr. 38 min. De wint naer de middach naer het S.W. ende voorts naer het S. treckende, deden onse cours O.t.N. aen, ende corts daernae O.[189] ’s Nachts styve coelte, ’s avonts hebben wy onse compassen op een streeck N.Oostering geleyt.

d 20.

’s Morgens hadden wy moy weder, met een styve doorgaende wint met slecht water; saegen veel meeuwen vliegen; vervolgden onse cours om de O. Naer de middach ten 4 ueren cregen wy een styve coelte uyt een S.t.W., soo dat wy onse marsseyls innaemen. Tegen den avont de wint naer het W. treckende, maeckten de marsseyls weder by, met styve topseyls coelte; doen er drie glaesen in de eerste wacht uyt waeren, verhefte hem de see soo subyt met een W. styve wint, dat wy weder de marsseyls innaemen.

e 21.

’s Morgens was ’t helder ende claer weder, de wint W., hebben onse marsseyls weder bygemaeckt, vervolgende onse cours om de O.; cregen naer de middach de wint W.N.W. tot in de eerste wacht, doen N.W. ende de coelte loopende temet naer het N. ende voorts N.O. ende voorts naer het O.

f 22.

’s Morgens hadden wy moy helder weder, de wint tegen den middach S.O., ’s middachts S.O.t.S. met slappe topseyls coelte, met holle deyninge uyt een W.N.W.; maer cregen ’s nachts slecht water. ’s Nachts de wint S., treckende temet naer ’t S.S.W. met gemeen topseyls coelte.

g 23.

’s Morgens hadden wy moy weder, omtrent 2 ueren voormiddach saegen wy eenige puystebyters rontom het schip vliegen, met menichte grauwe ende witte meeuwen ende eenige swaluwen; stelden onse cours S.O.t.S. by de wint over. ’s Middachts giste geseylt te hebben O.t.S. 20 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 32 min., ende op de lengte van 181 gr. 12 min., ende op de bevonden breete van 37 gr. 31 min.; waeren alsdoen omtrent 240 mylen buyten de O. cust van Japan. Ende alsoo wy[190] vermoeden dat dese puystebyters uyt de S.O. van daen te comen, is geresolveert onse cours S.O.t.O. aen te stellen omtrent 50 mylen, om te ondersoecken of wy het eylant Rica de Plate aldaer mochten bejegenen. De wint S.W.t.S., ’s avonts vernaemen wy geen meer puystebyters; in ’t ondergaen van de son scheenen wy lant te sien in ’t W.t.S. van ons, alwaer wy naer toe gewent syn, W.waert over; de wint S.S.W. met slappe topseyls coelte. ’s Nachts hadden wy helder weder met claer gesicht.

a 24.

’s Morgens hadden wy claer helder weder, ’s nachts geseylt W.t.N. 7 mylen, maer vernaemen geen lant; syn wat naer sons-rysen gewent S.O.waert over, met een topseyls coelte ende een claere sonneschyn. ’s Middachts hebben wy onse compassen op 14 gr. N.Oostering geleyt; de see styf uyt een S.W. aenschietende. ’s Nachts moy weder, de wint S.S.W.

b 25.

’s Morgens was ’t moy weder, de wint S.S.W. met slecht water met een topseyls coelte. ’s Nachts weder ende wint als vooren.

c 26.

’s Morgens hadden wy moy weder, de wint als vooren; saegen eenige witte meeuwen. Wat voor de middach cregen wy een weynich regen. ’s Middachts is geresolveert onse cours O.S.O. aen te stellen tot ’s avonts ende als dan geen lant vernemende, onse cours om de O.N.O. aen te stellen. ’s Avonts niet vernemende, deden onse cours O.N.O. aen met een S.t.W. coelte ende helder weder.

d 27.

’s Morgens weder ende wint als vooren, omtrent 2 ueren voor de middach cregen wy de wint uyt een N.O. tot ’s middachts, alsdoen O.N.O. met een topseyls coelte, wenden het alsdoen N.waert over. Giste geseylt te hebben O ¹⁄₂ N. 21 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 36 gr. 13 min., ende[191] op de lengte van 186 gr. 59 min., ende op de breete van 36 gr. 10 min.; saegen groote grauwe cockmeeuwen ende een witte pylstaert. De eerste wacht trock de wint naer het O. ende voorts naer het S.O., ende liep in de dachwacht naer het S.

e 28.

’s Morgens was ’t helder weder met claer gesicht, de wint S.W. met moye coelte, onse cours O.N.O. aen. Saegen naer de middach eenige troppen meeuwen; hadden ’s nachts helder gesicht.

f 29.

’s Morgens was ’t moy helder weder, de wint S.W. met een doorgaende styve coelte, deden ’s middachts onse cours O. aen, de wint alsdoen W. met styve doorgaende coelte ende heel hol water. ’s Nachts helder gesicht.

g 30.

’s Morgens was ’t moy weder met een styve W. wint, treckende allengskens naer het W.N.W. met heel hol water. ’s Avonts liep de wint naer het N.W. met helder ende claer weder ’s nachts.

October.

a 1.

’s Morgens was ’t moy helder weder met een styve N.W. wint ende hol water uyt een N.W.; saegen veel gevogelte. ’s Middachts naer gissing geseylt O. ¹⁄₂ S. 48 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 37 gr. 2 min., ende op de lengte van 198 gr. 17 min., ende op de bevonden breete van 36 gr. 56 min. Is alsdoen geresolveerd om weder te keeren van de O., ende onse cours cruysende om de W. te doen. Naer de middach noch O. geseylt 4 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 36 gr. 56 min., ende op de lengte van 198 gr. 37 min., waeren doen 460 mylen buyten de O. cust van Japan. Wenden het alsdoen weder om, om onse cours weder om de W. te nemen, de wint synde N.N.W. met hol water uyt een N.N.W., ende tegen den[192] avont de wint N.W.t.N., ende liep heel variabel in de tweede wacht. ’s Nachts wert ’t moy stil weder, cregen doen tegen den dach Oostelijck.

b 2.

’s Morgens was de wint O. met slappe coelte ende een grauwe lucht, alsdoen saegen wy een leuwerick rontom het schip vliegen, ende socht om daerop te rusten; maer door ’t loopen van ’t volck, vlooch weder van ’t schip af, om de W.S.W. Wy deden onse cours om de W. ’s Middachts was ’t stillekens, de wint naer de middach omloopende naer het N.W., ende voorts naer het O. ende tot het N.O., tegen den dach O.N.O. met doorgaende coelte; de deyninge uyt een N.O.

c 3.

’s Morgens was ’t moy weder met een moye wint uyt een O.N.O., treckende naer het O. ende O.S.O. met grauwe lucht. ’s Middachts de wint O.S.O., voort treckende naer het S.O., cregen naer de middach styve regen met holle deyninge uyt een N.O.; deden onse cours W.t.S. aen. ’s Nachts trock de wint weer naer het S.S.O. met styve coelte, lieten het voort staen met schover seylen, alsoo wy onse marsseyls in de eerste wacht innaemen; cregen hol water uyt een W.N.W., somtyts regen met caeckich weder.

d 4.

’s Morgens de wint naer het S. ende voorts naer het W.S.W. hebben het eerst naer sons-rysen gewent. Gewent synde mochten S.S.O. seylen, de wint W. tot ’s middachts, cregen doen harde buyen uyt een W.N.W. ende N.W.t.W. met hol water uyt een N.W.; lieten het met schover seylen om de S.W. staen. ’s Nachts de wint W.N.W. ende N.W. met styve buyen ende hol water, somtyts regen.

e 5.

’s Morgens de wint N.W. tot ’s middachts, met styve buyen ende hol water, cregen ’s middachts droochte. Bevonden dat ons de stroom styf om de S. geset[193] hadde, wat naer de middach de wint N.N.W. al met styve buyen ende hol water, somtyts regen. ’s Nachts de wint al met styve buyen naer het N. treckende, maer naem in het laetste van de eerste wacht af, setten onse marsseyl weder by, ende de see begon vry wat te slechten. Worden op dato wys, als dat onse achtersteven ende oock de lastpoort veel leckagie bybrochten.

f 6.

’s Morgens de wint meest N. met topseyls coelte, met helder gesicht, onse cours W.N.W.; sloegen andere seylen aen; tegen den avont cregen wy een moye coelte uyt een N.O., deden onse cours om de W.N.W.. ’s Nachts de wint N.O. ende O. met redelyck gesicht.

g 7.

’s Morgens de wint O.N.O. met styf topseyls coelte, onse cours N.W., de wint naer het O. treckende; hadden ’s nachts redelyck gesicht.

a 8.

’s Morgens was ’t doncker, mistich weder, met een styve doorgaende S. ende S.O. wint, onse cours N.W.. bevonden de breete van 35 gr. 43 min. nae gissing; vervolchden onse cours N.W. tot ’s avonts, deden doen onse cours W.N.W. aen, met een S.O. wint, dewelcke ’s nachts in ’t S.S.O., tegen den dach in ’t S. liep; hadden by dach veel meeuwen gesien.

b 9.

’s Morgens hadden wy moy weder, de wint S.S.W. met cleyn topseyls coelte; naer gissing geseylt N.W.t.W. ¹⁄₃ W. 28 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 36 gr. 39 min., ende op de lengte van 187 gr. 54 min., waeren op de bevonden breete van 36 gr. 42 min. Waeren nu 331 mylen buyten de O. cust van Japan. Hadden sommige puystebyters gesien, ende oock een gevangen, maer waeren wat naer de middach al weder wech;[194] de wint ’s middachts S.W. met claer weder, deden onse cours om de W.N.W. met slappe coelte by de wint over.

c 10.

’s Morgens de wint S.W. met cleyn topseyls coelte, met slecht water, hebben alsdoen de lastpoort dicht gecregen. Cregen naer de middach wat regen, maer corts daernaer weder helder weder. ’s Nachts de wint S.W., ende treckende temet naer het W.S.W., tegen den dach styve coelte.

d 11.

’s Morgens cregen de wint met sons-rysing uyt een N.N.O., met een grauwe donckere lucht, stelden onse cours S.W. aen; saegen veel groote grauwe meeuwen ende cleyne meeuwen, sommige swart, sommige bont. Cregen somtyts motregen, de see begon styf uyt een N.W. aen te schieten, waerop een styve N.O. wint volchde. ’s Nachts de wint als vooren, somtyts regen, tegen den dach de wint O.N.O.

e 12.

’s Morgens was ’t moy helder weder, de wint treckende naer het O., met een doorgaende coelte; deden ’s middachts onse cours W.t.S., ’s avonts de wint O.S.O. ende trock naer het S. ’s Nachts in de tweede wacht de wint S.W.t.S., tegen den dach S.W.

f 13.

’s Morgens wat naer sons-rysen cregen wy de wint N., voorts N.N.W. met topseyls coelte, de see begon hem heel hol te verheffen uyt een N.W.; saegen veel meeuwen vliegen. ’s Nachts de wint variabel van het N.N.W. tot het N.O. heen ende weer loopende, met cleyne coelte, maer hol water.

g 14.

’s Morgens wat op den dach cregen wy de wint O. met stilte ende een grauwe lucht, de deyninge styf uyt een N.W. aenschietende. ’s Nachts in de eerste wacht S. met motregen ende styf topseyls coelte, deden onse cours om de W.; tegen den dach cregen wy de wint W.S.W. met styve verheffing van wint;[195] naemen onse marsseyls in, ende lieten het by de wint over staen met schover seylen.

a 15.

’s Morgens was de wint W.S.W., vingen een strantloopertie ende saegen er noch een rontom het schip vliegen; saegen oock een swaluw ende veel swarte meeuwen vliegen. Wat op den dach synde, cregen wy een swaere travaet van regen ende wint; de wint in ’t N. schietende, hielen voor wint om, ende lieten het W.t.N. aengaen, alsoo de wint stracx weer naer het N.N.O. liep, ende naem soeties af; sette tegen den middach onse marsseyls daer weder by. Giste ’s middachts geseylt te hebben W.t.N. ¹⁄₂ N. 11 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 35 gr. 25 min., ende op de lengte van 179 gr. 48 min., ende op de bevonden breete van 35 gr. 19 min.; waeren 235 mylen buyten de O. cust van Japan. Wat naer de middach cregen wy een topseyls coelte, de wint al treckende omloopende naer het N.O. ende voorts naer ’t O.N.O., onse cours W.t.N.; in de tweede wacht de wint O. met een moy coeltie.

b 16.

’s Morgens was ’t regenachtich weder, de wint O. met een betogen lucht; saegen eenige groote ende cleyne meeuwen vliegen. De wint styf door coelende, naer de middach uyt een N.O., ’s nachts in de eerste wacht O., in de tweede wacht variabel O. ende S., met groote stortregen ende styve doorgaende coelte. Tegen den dach cregen wy een swaere caeck, de marsseyls pas ingenomen synde, uyt een S.O. met een styve storm ende corts N. Alsoo wy doende waeren om het seyl op te geyen, is de wint uyt de ly gecomen, soo dat ons groot seyl op de mast viel, ende conden het selve niet neer crygen ofte opgeyen, soo dat het heel aen stucken geslaegen is; ende alsoo met het comen van dese harde wint ons focke[196] cruyshout gebroocken was, was de fock heel schaloos; de besaen is oock losgewaeyt, soo dat wy die, noch heel schaloos synde, neer cregen. Hadden schrickelycke blixems in dit harde weer.

c 17.

’s Morgens hebben wy weder andere seylen aengeslaegen, alsoo de wint wat bedaert was; liepen met een styve storm ende N.O. wint ende met holle see uyt een N.O., met een opgearmde fock[32] om de W.S.W., met een donckere draeyende lucht; maer wat naer de middach onse blint er by om beter beniert[33] te wesen. Tegen den avont slechte de see ende de wint naem af, soo dat wy onse fock der viercant bysette met het schoverseyl; lieten het W.t.N. aengaen. ’s Nachts goet weder, de wint N.N.O. met doorgaende wint, in de tweede wacht de wint N.O., in de dachwacht O.N.O.

d 18.

’s Morgens was de wint N.O. ende N.N.O. met topseyls coelte, brachten ons bonnets[34] weder aen, ende setten de marsseyls daer weder by, lieten het al W.t.N. voort staen; naer de middach wert het heel moy stil weder met slecht water. Bevonden dat onse roerpen in ’t roer aen stucken was, hebben weder een ander daerin gestoocken; wy bevonden styve stroom om de S. te gaen.

e 19.

’s Morgens goet weder met claer gesicht, de wint S.O., saegen ’s ochtents een swaluw vliegen, was stillekens; hebben getalyt ende gestaecht. Saegen een van diergelycke visschen sonder staert, als by den[197] Commandeur Quast saliger gevangen was[35]. Saegen oock croos ende veel besaens qualleties dryven, ende een witte pylstaert vliegen. ’s Middachts cregen wy een moye coelte uyt een S.W. ende W.S.W., lieten het al om de N.W. voort staen. Giste ’s middachts geseylt te hebben W.t.N. 12 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 35 gr. 51 min., ende op de lengte van 171 gr. 8 min., ende op de bevonden breete van 35 gr. 38 min.; waeren doen naer gissing 121 mylen buyten de O. cust van Japan. ’s Avonts hebben wy de compassen op 11 gr. N.Oostering geleyt. Naer sons-onderganck stont de lucht heel leelyck in ’t N. ende N.W., wenden het om de S.W. om alhier wat te cruysen; de wint in ’t N.W. loopende met styve coelte, naemen onse beyde marsseyls ende blint in, dan de wint corts daernaer N. variabel, ende wert omtrent 2 ueren naer sons-onderganck stil. Cregen weder in ’t voorste van de tweede wacht, een moy coeltie uyt een N.W. met helder claer weder; sette onse marsseyls daer weder by, lieten het S.W.waert voort staen, de wint temet treckende naer het N.; tegen den dach de wint N. met slappe coelte ende slecht water.

f 20.

’s Morgens was ’t moy weder, dreven dien ochtent in stilte, bevonden ’s middachts dat ons de stroom styf om de S. geset hadde; cregen omtrent 1¹⁄₂ uer voor sons-onderganck een moye coelte uyt den S.; deden onse cours uyt een W.N.W.. Corts naer sons-onderganck was het weder stil, een glas in de eerste wacht cregen wy weder een moy luchien uyt den O., ende trock allengskens om naer het S.O., voorts[198] naer het S. ende tot het S.S.W. Omtrent half de tweede wacht begon de wint styf door te waeyen, naemen de marsseyls in, lieten het al W.N.W. voort staen.

g 21.

’s Morgens de wint S.S.W., met styve doorgaende wint, met motrich doncker weder, maeckten wat op den dach seyl; alsoo de wint tegen den middach naer het S.W. liep, ende heel hol water maeckte, naemen de blint ende besaen weder in, ende wenden het verscheyden reysen. Saegen dat onse groote rust wel een hantbreet afgeweecken was, dewelcke stracx weder gemaeckt wert, ende lieten het om de N.W. voort staen. Hadden ’s ochtents een swaluw gesien; ’s avonts de wint W.t.N. ’s Nachts begon ’t weer te beeteren ende de wint af te nemen, cregen de wint half in de tweede wacht W.N.W., wenden het S.W.waert over.

a 22.

’s Morgens moy weder, de wint W.N.W. met hol water uyt een S.W., sette onse beyde marsseyls daerby, lieten het al S.W.waert over staen, saegen 2 witte pylstaerten vliegen, ende een bos steencroos dryven; ’s middachts de wint W. Door verscheyden coursen geseylt N.N.W. 6 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 35 gr. 40 min., ende op de lengte van 169 gr. 8 min., maer bevonden ons op de breete van 36 gr. 1 min.; soo dat ons de stroom heel styf om de N. geset heeft, vermoeden het selve gecomen te syn door de styve S. winden; waeren alsdoen 108 mylen buyten de O. cust van Japan. Corts naer de middach cregen wy de wint uyt een W.S.W., wenden het N.waert over. ’s Avonts de wint W., dewelcke hem 4 glaesen in de tweede wacht seer styf verhefte; naemen onse marsseyls in, lieten het by de wint N.N.W.waert over staen.

[199]b 23.

’s Morgens was ’t hart weer gaende af, de wint N., met styf topseyls coelte, setten onse marsseyls by, wenden het W.waert over, met holle deyninge uyt een W. Giste door verscheyden coursen geseylt te hebben N.W.t.N. 14 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 36 gr. 48 min., ende op de lengte van 168 gr. 29 min., ende bevonden breete van 36 gr. 56 min.; waeren naer gissing 100 mylen buyten de O. cust van Japan. ’s Ochtents hadden wy veel steencroos sien dryven, ende een witte pylstaert sien vliegen; tegen den avont quaem een tortelduyf by het schip vliegen, ende scheen heel moede te syn, ende socht te rusten, maer door ’t geloop van ’t scheepsvolck, is weder van ’t schip afgevloogen W.waert heen. ’s Avonts stillekens, ’s nachts in ’t uytgaen van de eerste wacht cregen wy een moy luchien uyt den N., treckende temet naer het N.O.

c 24.

’s Morgens was ’t een grauwe lucht, somtyts regen, de Wint N.O.; saegen voor de middach eenige drift soo van steencroos als hout dryven. Giste ’s middachts geseylt te hebben 22 mylen W. ¹⁄₂ S. aen, waeren volgens dien, op de breete van 36 gr. 47 min., ende de lengte van 166 gr. 40 min. Naer de middach de wint variabel van ’t N. tot het N.O., ’s nachts de wint meest N.N.O. met claer uytsicht; naemen in ’t voorste van de eerste wacht ons groot marsseyl in. De wint in de tweede wacht naer ’t N. loopende, begon styf door te coelen, soo dat wy voorts de rest van de nacht, verscheyden reysen ons voormarsseyl in ende uytgehaelt hebben, naer dien nadat het weder hem aen liet sien.

d 25.

’s Morgens de wint N. met styf topseyls coelte, setten ons schoverseyl ende groot marsseyl, blint ende voormarsseyl daer weder by, onse cours W., de wint[200] N.N.O., treckende naer het N.O.; vernaemen de stroom om de S. te gaen, deden ’s middachts onse cours om de W.N.W.. ’s Nachts de wint N.; hoorden veel gecrysch van pylstaerten.

e 26.

’s Morgens was de wint N.N.W. met een moy topseyls coelte, de see hol aenschietende uyt een N.O. ende O.N.O., ende was helder weder. Saegen ’s ochtents eenige walvisschen ende corts daernaer het lant in ’t W.N.W., ende was naer gissing het hooge lant van Gissima. Giste ’s middachts geseylt te hebben W.t.N. 26 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 36 gr. 1 min., ende op de lengte van 161 gr. 54 min., ende op de bevonden breete van 36 gr. 8 min., soo dat het omtrent 10 mylen scheelde het lant, te weeten: de O. cust eer saegen als gegist hadden. Alsdoen lach de O. cust van Japan omtrent 12 mylen van ons; ’s avonts lach het hooge lant van Gissima 7 à 8 mylen van ons, ende was diep 70 vadem, swarte wasige santgront, leyden het met de steven t’ see, ende lieten het dryven, om ’s anderen daechts by de Santduynige hoeck soecken te comen; volgens resolutie getrocken op dato. In ’t voorste van de tweede wacht maeckten wy seyl, setten onse cours naer de wal toe, de eerste wacht diep 68 vadem, de tweede wacht diep 50 vadem, wasige gront, in de dachwacht diep 45 vadem, swarte santgront.

f 27.

’s Morgens saegen wy de Santduynige hoeck N.W. omtrent 5 mylen van ons, de wint N. met moy weder, seylden wat besuyden d^o. hoeck op de diepte van 13 vadem, soo dat de Santduynige hoeck N.O.t.N. 4 mylen van ons lach, alwaer omtrent 2 mylen van lant synde, ons 4 à 5 visschersbercken aen boort quaemen. Hadden veel visch, maer wilden geen vercoopen, ende hielden haer heel stuers, waerover wy[201] verwondert waeren, wilden geen van haer overcomen, ende syn weder cort wech van boort gevaeren; soo dat wy onse seylen schrap gehaelt hebben, deden onse cours eerst S. ende voorts S.S.W. langs den wal. ’s Avonts lach de hoeck van Bosho W.S.W. 7 mylen van ons, saegen de vijf Witte gepleckte hoeck benoorden de hoeck van Bosho in ’t W.t.N. van ons; saegen een heel hooge berch in ’t lant staen, recht op d^o. streeck over de vijf Witte gepleckte hoeck heen. Hadden de berch, doen wy in ’t heenseylen waeren, niet gesien; hadden de diepte van 20 vadem, wasige santgront. ’s Avonts deden wy onse cours S. tot dat de eerste wacht uyt was, doen S.S.W.; de wint N.O.t.N., ende was alsdoen diep 98 vadem, conden geen gront opcrygen.

g 28.

’s Morgens was ’t motrich weder, met een doorgaende N.O.t.N. wint, omtrent 3 ueren voor de middach saegen wy de twee Noorder eylanden, by ons genaempt, het Suydelycxste het Prinse ende het Noordelycxste het Barnevelts eylant, ende liggen meest N.N.W. van het Ongeluckich eylant af; waervan het Prinse eylant W. ende Barnevelts eylant W.N.W. van ons lach, synde doen ’s middachts. Giste in dit etmael geseylt te hebben S.t.W. ¹⁄₂ W. 28¹⁄₂ myl, waeren volgens dien, op de N. breete van 33 gr. 56¹⁄₂ min., ende op de lengte van 160 gr. 5 min., ende op de bevonden breete van 33 gr. 58 min.; als wanneer wy onse cours naer Barnevelts eylant naemen. Seylden tusschen het Barnevelts ende het Prinse eylant door; meenden ree te vinden onder het W. eynt van het Barnevelts eylant, maer conden daer geen gront bewerpen, alhoewel wy dicht by d^o. eylant langs seylden. Dit eylant soo genaempt om dat daer een berch op stont, dien gestaedich[202] roockte, ende op het laege lant het seer barnende ende roockte, vermoeden hetselve off branden van eenich lang gras ofte rif te syn. Als gy d^o. eylant N.O.t.O. ¹⁄₂ myl van u hebt, soo leyt het Prinse eylant S.O.t.S. 3¹⁄₂ myl van u, ende siet in ’t W. ¹⁄₂ N. 1 myl van u veel hooge scherpe clippen boven water liggen, die haer opdoen als toorens; dan leyt oock noch een hooch eylant in ’t N.W.t.W. 5 mylen van u, ende in ’t N.N.W. eenige bergen, gelyckende eylanden, 6 mylen van u. Conden geen gront crygen, de wint N. synde, deden onse cours met een styve coelte S.t.O. met schoverseylen, tot 4 glaesen in de tweede wacht, geyden alsdoen de fock op, ende lieten het met de steven O.waert over liggen dryven; de wint doen N.N.O. met topseyls coelte, dreven om de S.W. met doncker, motrich weder.

a 29.

’s Morgens was ’t heel mistich weder met motregen, giste het Ongeluckich eylant S.S.W. van ons te liggen 5 mylen, sette onse cours S.S.W. aen. Omtrent 2 mylen d^o. cours geseylt hebbende, met een styve N.N.O. wint, saegen het Ongeluckich eylant, omtrent 3 mylen, op de streeck als vooren van ons; setten onse cours tusschen het Ongeluckich eylant, ende de Ronde holm door, quaemen op de middach onder de S.W. sy van ’t Ongeluckich eylant te ree op 47 vadem, grof sant met cleyne steenties vermengt, omtrent ²⁄₃ myl van lant. Naer dat wy wat geset gelegen hadden, is een Japansche berck by het schip gecomen, alwaer wel 8 à 10 man in waeren; wilden niet aen boort comen, maer sy wuyfden dat wy aen lant souden comen, ende syn weder naer lant gevaeren. Waerover ick met de prauw geordonneert syn naer lant te vaeren, om te vernemen wat deze persoonen begeerden te hebben, ende om met[203] een te vernemen of wy hier geen volck ofte teycken van ’t jacht Breskens conden sien; maer van boort synde, conden de styve wint ende stroom, die om de N.W. liep, niet dootscheppen, mosten weder naer boort keeren. Doen wy hier geset laegen, lach de Ronde holm N.W.t.W. ¹⁄₂ W. 1¹⁄₂ myl van ons.

b 30.

’s Morgens was ’t moy weder, de wint N.N.O. ende N.O.t.N.; syn met twee prauwen naer lant gecommitteert, om eenige gelegentheyt van ’t jacht Breskens te vernemen, ofte eenige gelegentheyt van het eylant. Aen lant comende met een wit vaentien, deden soo veel met eenige cleynicheden wech te schencken, dat de Japanders, waervan dit eylant gepeupeleert ende bewoont was, ons een coebeest vercoften ende 11 hoenderen ende eenige orangieappelen ende miecanties(?) ende eenige aert- ende andere boomvruchten. Sy wilden geen Spaensche realen hebben, sneden daer met haer houwers in, ende seyden, dat silver was niet goet; maer waeren met een elle root laecken ende een slecht gestreept cleetien tevreden; sy vraechden verscheyden reysen naer schrift, dan ick hielt myn of ick het niet verstont. Ick by de Baniosis (Banioos) aen lant sittende, wilden myn in ’t lant hebben by haer overste, stonden wel 100 Japanders met houwers op haer sy rontom myn; hielt haer soo lang in discours, tot dat het beest ende het ander goet in de prauw was; voer doen stracx naer boort. Hier stonden verscheyden groote bercken op ’t lant, waeronder 2 groote lastbercken waeren; maer conden geen teycken van het jacht Breskens vernemen ofte sien. In ’t wechvaeren riepen de Baniosis, ick sou morgen wedercomen. Sy voerden 3 cleyne bercken van lant, dewelcke naer de [204] Ronde holm voeren; d^o. holm was oock bewoont, hier was geen rivier, als voeren in een gadt after eenige clippen, of ’t een haventie was. Hier waeren veel vrouwen ende kinderen op ’t lant, ende was overvloedich van ossen ende coebeesten; dan conden geen silver ofte gout vernemen, als aen haer heften ende plaeten van haer houwers. ’s Avonts is geresolveert, alsoo hiervoor ons niet sonders by de Japanders was te verrichten, dat wy t’seyl souden gaen ende onse reys naer Tayouan op ’t cortst soecken te vervorderen; syn met den doncker t’ seyl gegaen, deden vooreerst onse cours S.S.W. met een N.O. wint.

c 31.

’s Morgens de wint als vooren N.O., onse cours S.W.; alsdoen lach het Ongeluckich eylant N.N.O. 9 mylen, ende het Suyder eylant O.S.O. 4 à 5 mylen van ons. Is alsdoen geresolveert, om onse cours W.t.S. aen te stellen, recht naer de S.O. hoeck van Cikoko toe. ’s Middachts lach het Ongeluckich eylant N.O.t.N. 16 mylen van ons, ende het Suyder eyl. O. 8 mylen. ’s Nachts de wint N. met slappe topseyls coelte.

November.

d 1.

’s Morgens was ’t moy weder, de wint N., somtyts stillekens, ’s middachts liep de wint naer ’t S.W. ende W.S.W. met cleyn topseyls coelte, lieten het N.W.waert over staen; saegen veel steencroos dryven. ’s Nachts de wint S.O. met topseyls coelte, lieten het by de wint W.O.W. over staen.

e 2.

’s Morgens de wint S.W., cregen een styve slachregen, naemen beyde marsseyls in; wat op den dach wert het weer goet weder, setten beyde marsseyls weder by. Giste ’s middachts geseylt te hebben N.W. ¹⁄₂ W. 15 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 32 gr. 35¹⁄₂ min., ende op de lengte van 156 gr. 46 min., ende op de bevonden[205] breete van 32 gr. 35 min.; saegen veel steencroos dryven, de wint treckende temet naer het N., wenden het W.waert over. Omtrent 5 glaesen naer de middach, saegen wy 2 cleyne hooge eylanden in het N.O.t.O. 12 mylen van ons; omtrent 4 ueren naer de middach, saegen d^o. eylanden N.O.t.O. van ons, ende conden die pas beoogen. Saegen oock in het N.W. ende N.W.t.W. de streckende cust van Kinokony wel 20 mylen van ons. ’s Nachts de wint N.N.O. met styve doorgaende coelte, de see hart uyt een N.N.W. stortende of het barning (branding) was, vermoeden ’t selve door harde stroom te comen.

f 3.

’s Morgens redelyck weder, de wint N.N.O. met styve passaets coelte, saegen veel raveling van stroom saegen oock een duycker; bevonden ’s middachts de stroom styf om de S. te gaen, deden onse cours W. aen, omtrent half naer middach cregen wy de wint N.O., ende trock temet naer het O.N.O. ’s Nachts in de tweede wacht cregen wy motregen, de wint O.N.O.

g 4.

’s Morgens hadden wy al een styve O.N.O. wint, met een donckere lucht ende holle see uyt een N.O., naemen ons groot marsseyl in; deden ’s middachts onse cours W.t.N. aen, om de cust van Cikoko te beseylen. ’s Avonts met sons-onderganck naemen wy de blint in ende geyden ons schoverseyl op, lieten het voormarsseyl neerloopen, ende lieten het soo met de fock voort staen, tot 2 glaesen in de eerste wacht; als wanneer wy door donckere lucht ende styve regen, ende schrickelycke blixem ons voormarsseyl innaemen ende de fock opgeyden. Lieten het soo met het schoverseyl byleggen met de steven om de S., de wint met styve buyen crygende uyt den O.; ten halven van de tweede wacht wenden wy het met de steven[206] om de N., vreesden anders te veer om de S. gedreven te worden, lieten het soo dryven.

a 5.

’s Morgens ongestaedich rou (ruw) weder, de wint met styve buyen uyt den O. met veel regen ende hol water; wat op den dach synde, maeckten seyl, deden onse cours W.t.N. aen. Giste ’s middachts geseylt te hebben W.t.N. 27 mylen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 31 gr. 29 min., ende op de lengte van 149 gr. 40 min. Wat naer de middach de wint variabel met ongestaedich weder, geyden onse seylen op, tot half naemiddach, cregen doen de wint N., maeckten seyl, ende deden onse cours W. aen. Tegen den avont scheen het weder wat te bedaeren, reegen ons groot bonnet weder aen, met het opsetten van de wacht smeten wy het by met de steven om de O., sonder voorseyl, ende lieten het dryven tot 3 glaesen in de tweede wacht, dat wy redelyck claer weder cregen, de wint N.N.W. Lieten onse fock vallen, ende lieten het met schoverseyl W.waert over staen, dan de wint liep cort variabel, dan S.W., W., N., doch syn plaets in ’t W. nemende, lieten het S.waert over staen.

b 6.

’s Morgens de wint W. met tamelyck weder, setten de marsseyls by, ende wenden het N.waert over, saegen wat op den dach de streckende cust van Cikoko, ende was heel hooch geberchte, dat W.waert heenstreckte. Voor de middach de wint variabel met stilte, soo dat wy sint (sedert) dat wy het lant gesien hebben, niet vertiert en waeren tot ’s middachts. Giste soo geseylt als gedreven te hebben in dit etmael N. 1 myl, waeren volgens dien, op de breete van 31 gr. 33 min., ende op de lengte van 149 gr. 40 min., ende op de bevonden breete van 31 gr. 33 min. Alsdoen lach de S.O. hoeck van Cikoko[207] W. 13 mylen van ons, d^o. caep lach wel 25 m. in de Companys caert te Suydelyk gecaerteert. Nae de middach een variabel coeltie uyt den W., dan meest stil. ’s Avonts lach de S.O. hoeck van Cikoko W.t.N. 12 à 13 mylen van ons, waeren 2¹⁄₂ myl met de stroom in de naemiddach om de S. gedreven. ’s Nachts variable winden met donder ende blixem.

c 7.

’s Morgens de wint W. met topseyls coelte, lieten het S.waert over staen; giste ’s middachts soo geseylt als gedreven te hebben S.S.W. ¹⁄₂ W. 3 mylen, soude volgens dien op de breete wesen van 31 gr. 22¹⁄₂ min., maer bevont de breete van 31 gr. 52 min.; soo dat ons de stroom wel soo O. als N. heeft gedreven by de 8 mylen veerder als gegist hadden, soo dat volgens dien, maer N.t.W. 5 mylen hadden behouden; wenden ’t ’s middachts N.waert over. Omtrent half naer middach saegen wy lant in ’t N. van ons, ende was het S.W. eynt van Tokoesy. ’s Avonts naer sons-onderganck saegen wy lant van ’t N.O. tot in ’t N.W.; het lant presumeerde ick de O. cust van Cikoko te wesen, ende dat in ’t N.O. lach Tokoesy; waeren in een triangel daer wel 14 à 15 mylen af, ende is heel hooch lant; omtrent een uer naer sons-onderganck wenden wy ’t om de S. ’s Nachts in de tweede wacht doen er 4 glaesen uyt waeren, cregen wy de wint uyt den N., deden onse cours W.waert over, om onder de O. cust van Cikoko soecken te comen, alsoo vermoede dat daer sulcke styve stroom om de N. niet soude ofte mocht gaen. ’s Nachts heb ick de N. breete gehadt aen de Noortwachter van 31 gr. 54 min.; soodat de stroom noch al om de N. continueerde.

d 8.

’s Morgens de wint N., alsdoen peylde ick de S.W. hoeck van Tokoesy N.N.O. 11 à 12 mylen van ons,[208] saegen de streckende cust van Cikoko tot in het W.t.S., ende voorts tot in ’t N., ende Tokoesy’s cust tot in ’t N.O. De wint allengskens omloopende naer het N.O., ende voorts naer het O. met slappe topseyls coelte; tegen den middach cregen wy motrich weder. Souden van dit etmael soo geseylt als gedreven hebben 11 mylen W. ¹⁄₂ N., maer bevonden aen de rigting van ’t lant, dat wy niet meer als 2 mylen W.N.W. behouden hadden, soo dat ons de stroom omtrent 9 mylen spatie heeft tegengehouden, ende om de N.O. geset heeft. Alsdoen lach Tokoesy N.N.O. 12 mylen van ons, naer de middach was ’t regenachtich weder, deden ’s middachts onse cours N.t.O. tot ’s avonts, cregen doen een O. coelte, doen onse cours W.S.W. aengestelt. Met het opsetten van de wacht naemen wy de blint in, ende geyden het schoverseyl op, al met regenachtich weder. Cregen 4 glaesen in de eerste wacht de wint uyt een N.N.O. met heel styve coelte, lieten de marsseyls neerloopen, vervolchden onse cours, naemen ons groot marsseyl in de tweede wacht in, doen er een glas uyt was; lieten het soo voort staen met cleyn seyl; in ’t laeste glas van de tweede wacht, geyden alsdoen de fock op, leyden het om de N.W. met de besaen, ende lieten het soo liggen dryven. Een glas in de dachwacht uyt synde, werden het lant gewaer, waeren daer geen ¹⁄₂ myl af, ende lach in ’t N.W. van ons, ende was het eylantie Tenera, alwaer een vuyl rif afstreckte; wy lieten onse fock vallen ende heesen ons voormarsseyl op, ende lieten het cort voor wint omdraeyen S.waert, ende sette onse bagboorthalsen toe. De wint in ’t N.N.O. loopende, mochte O. weder van de wal afseylen, de wint voorts in ’t N. loopende, seylden O.N.O. In ’t[209] voor wint omdraeyen worp ick gront op 22 vadem, singel, ende de ander worp 15 vadem, vuyle clippige gront, ende voorts in ’t afseylen diep worp op worp als volcht, 17, 20, 18, 13, 8, 10, 13, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 34, 35, 36, 37, 40, 43 vadem, al vile (vuyle) gront.

e 9.

’s Morgens was ’t goet weder, de wint N. met styve topseyls coelte, waeren doen het licht was, 3 mylen van lant, op de diepte van 45 vadem, wasige santgront, ende corts daernaer 50 vadem, santgront als vooren. De cust van Cikoko streckte hier N.N.O. ende S.S.W.; saegen in ’t N. tot in ’t N.O. het lant, ende in ’t S.W., de S.O. hoeck van Cikoko 5 mylen van ons; deden onse cours al S.S.W. langs de wal, tot dat de S.O. hoeck van Cikoko S.W.t.W. van ons lach, deden doen onse cours S.W. aen. ’s Middachts giste wy geseylt te hebben ende gedreven W.S.W. 16 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 31 gr. 31 min., ende op de lengte van 148 gr. 19 min.. Alsdoen lach deselfde hoeck, dien wy op den 6^de d^o. in ’t Westen van ons gepeylt hadden, W.t.S. ¹⁄₂ S. 4 mylen van ons, ende most wel naer de distantie die wy gegist hadden, volgens geseylde coursen wel N.O.t.N. 6 mylen van ons gelegen hebben. Soo dat wy op de waere breete van 31 gr. 37¹⁄₂ min. waeren, ende soo de waere cours behouden hebben S.W.t.W. 8 mylen; soo dat ons de stroom verleden nacht merckelyck tegen geweest heeft, gelyck op den 8^ste d^o. oock bevonden hebben, als oock op den 7^de d^o.; soo dat hier femente (sterke) stroomen loopen, waerdoor de see altemet soo ontstelt is, dat het als het styf waeyt ende de wint tegen de steven is, vreeselyck om aen te sien is de[210] groote stortinge. Saegen alsdoen een seyl in ’t O.N.O. van ons, alwaer wy naer toe gewent hebben, daerby comende bevonden ’t selve het jacht Breskens te syn, dat op den 20^ste Mey, ’s nachts van ons geraeckt was, onder het Ongeluckich eylant, waerover wy seer verblyt waeren. Hebben hem verprayt (gepraaid), hebben ons toegeroepen, als dat Schipper Schaep met den Ondercoopman Bylevelt, met 2 jongens ende 6 matroosen in Japan gevangen waeren, op de breete van 39¹⁄₂ gr.. Alsoo wy niet terdege bescheyt conden hooren met toeroepen, syn ick met de prauw daer aen boort gestiert, om met een te sien, hoe het in ’t jacht al gestelt was met haer volck. Daer aen boort comende, vonden den Opperstuerman heel dick aen het water te syn, ende het meeste volck ongesont; soo is den Onderstierman met myn naer ons boort gevaeren, om volle rapport te doen van haer wedervaeren. Heeft gerapporteert als dat sy 18 dooden hadden gecregen, in ’t doen van de O. streeck; ende dat sy 500 mylen beoosten de O. cust van Japan geweest waeren. Dat sy in een haven van Japan geweest hadden, alwaer sy meenden te ververschen; maer alsoo haer schuyt met haer Schipper ende het voorgemelde volck der gevangen genomen waeren, waeren met het jacht doorgegaen. Sy hadden hier aen het Ongeluckich eylant geweest, om naer ons te vernemen, waeren daer daechts daeraen gecomen, soo wy ’s avonts daer van daen t’seyl gegaen waeren, alwaer sy veel orangie-appelen gecregen hadden voor eenige coopmanschap. Alsoo dit jacht swack van volck was, is onse Schipper met 3 cloeke maets daerop overgegaen; dreven die aftermiddach by malcanderen in stilte, somtyts een cleyn N. coeltie, de stroom[211] die dreef ons om de S.O.. Saegen een hooge hoeck in ’t S.W.t.W. van ons, deden onse cours S.W. aen. Dien nacht een styve coelte uyt een N.W.; doen de eerste wacht uyt was, hadden wy aen de Noortster, de breete van 31 gr. 20 min.

f 10.

’s Morgens moy weder, de wint N.W., onse cours ten naestenby om de W.S.W., alsdoen lach de S.O. hoeck van Cikoko N. ¹⁄₂ W. 3¹⁄₂ myl van ons. Giste ’s middachts geseylt te hebben 8 mylen S.W. aen, waeren volgens dien, op de gegiste breete van 31 gr. 14¹⁄₂ min., ende op de lengte van 148 gr. 29 min., ende op de bevonden breete van 31 gr. 12 min. Doen lach de S.O. hoeck van Cikoko N.N.O. 5 mylen van ons, de W. hoeck van een groote inbocht, lach N.t.W. ¹⁄₂ N. 3¹⁄₂ myl van ons; hadden doen een laech eylant, synde omtrent 2 mylen lang, S.S.W. ¹⁄₂ W. 7 mylen van ons. Setten de prauw uyt, al waermee den Commandeur naer ’t jacht Breskens is gevaeren, ende heeft de raet aldaer vergaedert, omdat den Opperstuerman van d^o. jacht niet aen ons boort conde comen, ende is alsdoen geresolveert, als dat Schipper Pieter[36] op d^o. jacht tot Tayouan met den Ondercoopman souden blyven. Dreven somtyts in stilte, somtyts een coeltie comende uyt een N.O. met slecht water; hadden hier gront op 60 vadem, wit santgront, half aftermiddach 55 vadem, gront als vooren; lieten het W.waert voort staen, alsoo de cust hier meest O. ende W. streckte. ’s Avonts lach de S. hoeck van Cikoko W. ¹⁄₂ S. 5 à 6 mylen van ons, van d^o. hoeck strecken 3 berchies af, al of ’t eylanties waeren, waerdoor seer[212] kenbaer is; saegen oock in ’t W.S.W. een heel hoog Brandent eylant 11 à 12 mylen van ons, saegen oock het groote eylant Tanaxima, in ’t S.W.t.S. van ons 8 à 10 mylen; het laege eylant lach in ’t S.t.W. ¹⁄₂ W. 4 mylen van ons, saegen noch heel hooch lant in S.S.W. 15 à 16 mylen van ons; was doen diep 50 vadem, santgront, lieten het W.t.S. aengaen met een cleyn coeltie uyt een N.O. Hebben onse compassen op 4 gr. N.Oostering geleyt. Dese doorganck tusschen Tanaxima ende Cikoko, is by den raet ende den Commandeur, de naem gegeven van de straet Diemen. ’s Nachts de eerste wacht uyt synde, worpen gront op 48 vadem, voorts die heele wacht geen gront.

g 11.

’s Morgens was de wint O. met topseyls coelte, giste ’s middachts geseylt te hebben W.t.S. 15 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 31 gr., ende op de lengte van 147 gr. 49 min., ende op de bevonden breete van 31 gr.. Alsdoen lach het Brandent eylant S.S.O. 4 mylen van ons, saegen noch een hooch geheuvelt eylant, in ’t S.O.t.S. 6 mylen van ons; noch een eylant dat oock heel hooch was, S. ¹⁄₂ W. 7 à 8 mylen van ons; ende noch een eylant in ’t S.W.t.W. 3 mylen. Een heel hooge gehackelde berch, staende op de S. cust van Cikoko, lach O.N.O. 3 mylen van ons; hadden doen oock de hoeck van Sadsuma N. ¹⁄₂ W. 8 à 9 mylen van ons, saegen noch lant tot in ’t O. ¹⁄₂ S. van ons. Deden onse cours W.t.N. aen, omtrent half naermiddach saegen in ’t W. Oengy, ende corts daernaer Sackacka in ’t W.t.S. van ons, ende doet hem op gelyck het eylant Meaxuma. ’s Avonts met sons-onderganck lach het Brandent eylant S.O. 8 mylen, ende de hoeck[213] van Sadsuma N.O.t.O. 10 mylen van ons, ende het eylant Sackacka W.S.W. 8 mylen, ende het eylant Oengy W.N.W. ¹⁄₂ N. 7 mylen van ons; vervolchden onse cours W.t.N. ’s Nachts de wint N., 4 glaesen in de tweede wacht uyt synde, lach het eylant Sackacka S. ende het eylant Oengy N.t.O. ¹⁄₂ O. van ons; deden onse cours tusschen de twee eylanden door, W. aen.

a 12.

’s Morgens de wint N.N.W., deden onse cours by de wint W.waert over, alsdoen lach het eylant Sackacka O.S.O. 4 mylen van ons, ende het eylant Oengy N.O.t.N. 5 mylen. Giste ’s middachts geseylt te hebben W. 20 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 31 gr., ende op de lengte van 145 gr. 46 min., ende op de bevonden breete van 30 gr. 47 min., soo dat de stroom hier om de S. liep; conden het eylant Sackacka, noch uyt de mars, in ’t O. 9 à 10 mylen van ons, sien, ende het eylant Oengy N.O.t.N. 12 à 13 mylen; doende onse cours W.S.W. aen. ’s Nachts tamelyck weder, de wint N.N.W. met cleyn topseyls coelte.

b 13.

’s Morgens was ’t moy weder met slecht water, de wint als vooren; hebben alsdoen een nieuw touw van ’t jacht Breskens overgecregen. Cregen omtrent 3 ueren naer de middach gront op 80 vadem, ende was swart wasich sant met schulpies vermengt. Giste ’s middachts geseylt te hebben W.S.W. 23 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 30 gr. 12 m., ende op de lengte van 144 gr. 8 min., ende op de bevonden breete van 29 gr. 57 min., was alsdoen diep 75 vadem, gront als vooren; de wint N.N.O. ’s Avonts diep 64 vadem, bevonden noch al de stroom om de S. te loopen, de eerste wacht uyt synde, was diep 54 vadem, gront als vooren.

[214]c 14.

’s Morgens met den dach diep 53 vadem, wasige gront, de wint N.N.O. met doorgaend topseyls coelte. Giste behouden te hebben S.W.t.W. 28 mylen, was alsdoen diep 50 vadem, gront als vooren; wy vervolchden onse cours W.S.W., de wint N.N.O. tot ’s avonts. Meenden de cust van China in ’t gesicht gecregen te hebben, maer saegen geen lant; hadden van ’s middachts geseylt S.W.t.W. 11 mylen, was doen diep 46 vadem, steckgront; doen er 4 glaesen in de eerste wacht uyt waeren, was het diep 38 vadem, wasige gront, deden doen onse cours S.W.; d^o. wacht uyt synde, diep 40 vadem, half in de tweede wacht diep 45 vadem, de wint doen N.O. met styve doorgaende coelte, bleven by de S.W. cours.

d 15.

’s Morgens met het lemieren (aanbreken) van den dach, bevonden de breete van 27 gr. 37 min. aen de Noortster, ende was alsdoen diep 40 vadem, steckgront, de wint N.O. Giste ’s middachts geseylt te hebben S.W. 38 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 27 gr. 8 min., ende op de lengte van 140 gr. 20 min., ende de bevonden breete van 26 gr. 56 min., ende was doen 60 vadem diep; deden onse cours W.S.W. aen, om de ondiepte van de cust van China te crygen, om terdegen verseeckert te syn om over te steecken naer Formosa. ’s Aftermiddachts cregen wy de wint N., doen tot ’s avonts geseylt 10¹⁄₂ myl W.S.W., was doen diep 55 vadem, steckgront, noch 5 mylen W.S.W. geseylt, was doen diep 53 vadem, steckgront, de wint doen weder N.O. In de tweede wacht geseylt 1¹⁄₂ myl W., hadden doen de diepte van 46 vadem, steckgront, lieten het doen dryven, dreven W.t.N. heen, omtrent 1¹⁄₂ myl, was doen weder 50 vadem diep, steckgront.

[215]e 16.

’s Morgens de wint O.N.O. met styve N. mousons coelte ende deysich weder, doen noch W. 3 mylen geseylt, was alsdoen diep 40 vadem, steckgront; nae het schaften van de vroe cost geseylt W. 7 mylen, was doen diep 38 vadem, steckgront. Giste ’s middachts door malcander geseylt te hebben W.t.S. 31 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 26 gr. 32 min., ende op de lengte van 138 gr. 5 min.; deden doen onse cours S. aen, met een N.O. wint. Giste tot ’s avonts geseylt te hebben S. 11 mylen, was doen diep 40 vadem, steckgront, noch S. onse cours vervolcht 4 mylen, was noch 40 vadem; saegen doen een groot vuer op Formosa in ’t O.S.O. van ons, ’t welck wel 6 à 7 mylen van ons was. Smeten het by met een seyl, met de steven om de N.W., dreven W.t.S. 1 myl, bleef een diepte; voorts in de hondewacht gedreven W.t.S. 2¹⁄₂ myl, was doen diep 45 vadem, steckgront, in de dachwacht noch W.t.S. gedreven 1 myl, was doen diep 40 vadem, santgront.

f 17.

’s Morgens was ’t een heel styve N. mousons wint, met heel deysich weder ende hol water, de wint N.O., dreven noch S.W. 1¹⁄₂ myl, diep 40 vadem, wasige santgront. Saegen ’s morgens de berch van Tamsioy op Formosa in ’t O. van ons, maeckten seyl, stelden onse cours S. aen, 1¹⁄₂ myl. Ende alsoo wy saegen, dat het jacht Breskens niet volchde, hebben het bygesmeten ende hem ingewacht, doch alsoo wy hem saegen aencomen seylen, sloegen weder voor. Van cocx schaften tot ’s middachts geseylt, nae gissing S.t.O. 3 mylen, alsdoen hadden wy naer gissing door malcander behouden S.t.W. ¹⁄₄ W. 20 mylen, waeren volgens dien, op de breete van 25 gr.[216] 14 min., ende op de lengte van 137 gr. 43 min., alsdoen lach de Leguaens hoeck S.O.t.O. 4 mylen van ons, soo dat ons de stroom styf om de S.S.W. geset had. Doen het jacht by ons was, deden wy onse cours S.W.t.S. aen, ende voorts langs de wal op de diepte van 20, 16, 18, 15, 14, 10, 13, 8, 7, 9, 10, 11, 12 vadem. ’s Avonts passeerden wy de hoeck van Bisselyo, ende in de eerste wacht passeerden wy het Visschers riff, liepen al treckende langs de wal; ende soo wy vernaemen dat de vloet ginck ende ons op de wal sette, gierden wat van de wal af, tot dat wy in de diepe kuyl van Wanckang quaemen, ende de diepte van 50 vadem bequaemen, wasige gront. Lieten het doen dryven, met de steven om de W., dreven S.W. heen, diepte temet af tot tegen den dach dat 65 vadem, wasige gront, diep was, ende worpen weder, cregen op d^o. diepte grof sant, singel ende craelties aen het loot op, waerdoor vermoeden omtrent de Pescadores eyl. te syn; hielen voor wint om, ende leyden het met de steven om de O.

g 18.

’s Morgens metten dach, saegen wy de Swarte clippen in ’t W. van ons 2 mylen, bleven soo lang liggen, tot dat het jacht con sien, dat wy seyl maeckten, alsoo het heel deysig weder was, ende was doen diep 70 vadem, grof santgront met crael vermengt. Doen wy het jacht terdege sien conden, stelden onse cours S.O. ¹⁄₂ S. aen, met een styve doorgaende N.O. wint, saegen omtrent 3 ueren voor de middach de ronduyt (redoute) van Wanckang in ’t O. van ons. Deden onse cours S. aen naer het Noorder rif van Tayouan, alwaer omtrent de middach quaemen, daarbij omloopende, op de dieptens van 8, 10, 7, 6, 5,[217] 4¹⁄₄ vadem, comende wat naer de middach op de Noorder-ree; cregen de loots aen boort, ende syn beneffens het schip de Waterhont, die op de 17^de, d^o. uyt Japan hier te ree gecommen was, naer binnen geseylt. Quaemen binnen ten ancker op 10 vadem, waervoor wy niet genoech de goede Almachtige Godt connen looven ende dancken, dat Hy ons van dese gedaene peryckeleuse reys soo genaedelyck bewaert ende hier binnen Tayouan behouden heeft gebracht; Hem sy alleen eer, Amen.
Wy vonden binnen liggen de fluyten de Oranienboom ende Meerman ende het jacht Lillo. Buyten op de Noorder-ree lach het schip de Swaen.

[218-
219]

JOURNAEL VAN DE MAENT APRIL, IN ’T CORT BEREECKENT VOLGENS ONSE SEYLAGIE, BEGINNENDE 145 GR. 30 MIN. BEOOSTEN DE MERIDIAEN VAN TENERIFFA ENDE VAN DE BREETE VAN 0 GR. 54 MIN. BENOORDEN DE LINIA EQUINOCTIAEL, DOOR CORNELISZ JANSZ. COEN, OPPERSTIERMAN, ANNO 1643.