The Project Gutenberg EBook of La Montarino, by Arne Garborg
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: La Montarino
la poemaro pri Veslemey
Author: Arne Garborg
Translator: Odd Tangerud
Release Date: January 15, 2008 [EBook #24292]
Language: Esperanto
Character set encoding: ASCII
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA MONTARINO ***
ARNE GARBORG (1851-1924)
LA MONTARINO
la poemaro pri Veslemey,
aux
Injeto, la vizianto.
(1895)
Tradukis: _Odd Tangerud_
en kunlaboro kun
Anja Karkiainen.
Prologo
Al vi, vi pala marcxa ej'
kun meniant',
arde', pluvi' sur erikej',
jen mia kant'.
Eriko velka sur dekliv'
de songxa mont',
al vi mi kantas pri la viv'
en sombra mond'.
*
Vi trola mond', mi konas vin,
vi nokt' en tim'!
Se fugxas mi, vi hantas min
en la anim'.
Mi konas vin, vi sxauxm-resalt'
kun sorcx-murmur';
vekigxas ade kaj sen halt'
en brust' terur'.
La lukton pezan konas mi
en trol-batal'.
Rompitaj ostoj! Helpu Di'!
Ho, kia fal'!
*
Mi konas vin -- mi konas vin,
ne venkis vi! --
La lukton laux la voj' al fin',
gxin vidis mi.
En lukt' baraktis ankaux mi
dum jar' post jar',
kun kurba dors', kuragx-defi',
kun vunda ar'.
Vi cxe mi sxvebas, sidas cxe
kun via tim'!
En mi vekigxas ade ve'
en la anim'.
Pri forta volo, trol-turment'
ja scias mi;
minora kant', boat', torent',
sufoka kri'. --
*
Alauxd' eksxvebas de l' tombej'
kun venko-tril';
fresxigxas hom' kaj cxiu ej'
per vent' kaj bril'.
Kaj ecx se ploron spertu ni
en la terur',
al la alauxdo fidu ni,
printemp-auxgur'.
HEJME
Injeto cxe la sxpinilo
Auxtunas. Veteracxo
kun pluv' kaj venta frid'!
De bird' fenestren klako.
Enven'? Ho vana fid'!
Sed sub la bona forn'
jen sur la tola sako
maljuna "Mons" en dorm'.
Jen kusxas gxi songxante
kun straba okulum',
kaj cxion forgesante;
gxuindas nun varmum'.
Nenion diras gxi,
aspekte sin kasxante
kun vosto cxirkaux si.
Jen kiel silkobulo
gxi kusxas en la fel',
mien' de dormemulo,
sen ungoj por kruel'.
Senzorga rigardet'
elglimas el okulo
kun svaga ronronet'.
*
Cxu foren vi vagadas
en viaj songxoj nun?
Cxu eble nur dormadas
la pensoj en mallum',
aux el la pasintec'
la bildoj arigxadas
de l' tempo de princec'.
Plej bela princ' de l' mondo
vi iris en l' arbar',
sur sxultroj or-har-ondo,
kaj viglis temerar'
en loga konsider'
pri in' plukanta berojn
sur ejo cxe river'.
Sed venis sorcxistino
el hejmo de trolin';
kaj volis, flatulino,
ke l' princo amu sxin.
Li saltis en malsxat'.
Eksorcxis la trolino,
kaj sxangxis lin al kat'.
Li poste migri provas
trans mont' kaj arbustej'
kaj fine vojon trovas
al nia hejma ej'.
En pac' gxis vivofin'
ripozi li nun povas
en rev' pri sia in'.
Ho -- hu! La veteracxo
kun pluv' kaj venta frid'!
De bird' fenestren klako
petanta pri invit'.
Sed sub la bona forn'
jen sur la tola sako
maljuna "Mons" en dorm'.
Vesperigxo
Mola negx'
el l' aer'
dum grizaj cxi vesperoj.
Pac', silent',
svaga vent'.
Kusxas korto kaj tegment'
sub lanug-negxeroj.
El fojnej'
Veslemey
portas la furagxon.
Gnoma ul'
en l' angul'
gxojas pro la fojna bul':
Al brutar' nutrajxon.
Praa li
bienon cxi
en zorgemo gardas,
en dejxor'
dum cxiu hor'
de strebado kaj labor';
prefere brutojn vartas.
Gxojas li
pri la sci',
ke ion donos Injo.
Griza ul',
rugx-cxapul'
vespere lakton en l' angul'
ricevos de l' knabinjo.
Mangxigas sxi
bovinojn cxi,
kaj cxiun sxi karesas;
varma kor',
bonhumor'
regas dum cxi sxatlabor'.
Sxi gnomon ne forgesas.
La trinkajx',
farunajx',
el fajrej' portigxas.
En febla bril'
de lumigil',
jen sxi melkas en trankvil';
sitelo plenplenigxas.
En kontent',
sen manko-sent'
bovinoj remacxadas.
Trankvilas dom',
vigilas gnom';
alportas tufon li por krom',
kaj kun la kat' dancadas.
Cxe la fajrejo
En cxiuj ejoj labor' finigxis.
Ankoraux ili ne eklumigis.
Servisto Lars dauxras en la stal'.
Patrin' dormetas sub sia sxal'.
Kaj Per kaj Manjo, la du najbaroj,
nun enen tretas post endaj faroj
en amikejon sen gxen' aux hont';
auxskultos ili al rakont'.
Pri distro ili ja nun esperas;
kaj rakontadi Injet' preferas.
Pri fabloj temas kaj pri fabel',
pri trol' kaj besto en vila fel'.
"La Holand-knabo, li vaste cxasis,
kaj iam urbon kun pred' trapasis,
sed ne atingis vilagxon cxi;
survoje hejmen sorcxigxis li.
Aspektis montoj translokigxintaj,
kaj vojdirektoj sin turnigintaj.
Ter' estis akvo, kaj akvo ter'.
Mar' estis mont'. Sudo norda sfer'.
La hejma ej' estis en forgeso;
cxirkauxtirigxis li nur sen cxeso.
Rapidis reen li kiel flam'
pro tempo-pas'; vesperigxis jam.
Sentigxis kvazaux sucxanta tiro;
al Vatn li venis sen mema iro.
Vi kredu: kaptis lin jen la tim'.
Denove devis li turni sin.
De nura koto la voj' kovrigxis;
la nokto plie kaj pli nigrigxis;
kaj malaperis la voja rand';
li estis kvazaux en fremda land'.
Post longa vojo en pen' irita,
rokeje staras li konfuzita.
Li ne cxi-estis en sia viv';
sed domon vidas li en dekliv'.
En embaras' lin plenigis gxojo.
Eniras li por demand' pri vojo;
sxtopigxas spir', cxar pri tia dom'
neniam auxdis iu ajna hom'.
Briladas jen kvazaux mil lumetoj
sur tabloj, benkoj kaj sur benketoj;
kun perloj glimas knabin-harar',
je tret' tintadas argxenta ar'.
Intencon sian li tuj forgesas,
cxar bonvenigoj neniel cxesas;
prizorgas ili laux vic' en rond',
gxentilas kvazaux al princ' de l' mond'.
Li tuj forgesas la hejm-bienon.
Sidigxas li sur la silk-kusenon.
Konfuz-gapanta al ornamar'
li ne respondas al servistar'.
Se li soifas, trinkigas ino;
sxi brile belas, la domfilino.
Neniam tiel aspektis in';
miragxo kvazaux envolvas sxin.
Li rigardadas sxin gxis svenigxo;
ridet' lin portas al ekardigxo.
Kapsigne diras oldul' al li:
"Se sxin vi sxatas, sxin havu vi."
"Se sxin ricevus mi kaj bienon,
ne plu suferus mi strecxan penon."
"Post mia morto al vi la ter',
kaj nupton festos vi cxi-vesper'!"
Glatigxas cxio nun por vizito
al sxia preta, pornupta lito.
Klarigxas tiam la ver' pri sxi.
La huldran voston ekvidas li.
Timigxas li, kaj li ecx ekridas,
kaj tuj trancxilon li elingigas;
sed sammomente auxdigxas kri',
kaj malaperas bien' kaj sxi.
Cxe Holand-monto li konsciigxis,
kun kapdolor' en malsek' fridigxis.
Li jen komprenis: En pasinta tag'
forgesis "Patro-nian" tiu knab'.
Sed poste ofte, dum li vagadis,
la saman huldron li renkontadis;
kaj tiu plore priplendis sin:
"Povintus savi vi ambaux nin."
En montaj ejoj ja certe multas
gxemadoj, sed ni ja ne auxskultas;
sopiras tie al tag' kaj sun'
gemizeruloj en gnom-komun'."
La pasero
Pasero en la korto
mangxetas grenon gxis plensat',
kaj gxojas pro la sorto,
kaj ridas al la kat':
Pip -- pip, dum tagoj pasas
Mons min cxasas,
sed min libera lasas
laux mia propra sxat'!
Min la flugiloj levas,
nur leki povas sin la kat'.
Kvit, kvit, suferi devas
li pro la memkompat'.
Se akcipitro provas,
cxu li povas
min kapti, tuj mi movas
min for el tiu svat'.
Pro viv' facila povas
mi nur kontenti, jes en ver'.
Suficxan mangxon trovas
mi cxiam laux prefer'.
Mi timi ne bezonas,
ujon konas;
al mi suficxon donas
rikolto de somer'.
Kristnaske ofte donas
frandajxon Veslemey al mi.
Fojnejon mi disponas,
kaj varma estas gxi.
Printempe mi libere
enaere
flugadas, kaj fiere
konstruas neston mi.
(Tradukis H.A. Rosbach)
Kantigxas
Malsekeca nebul-humid'.
Luna brilo tra nokta frid'.
Nuboj en laktokolora lum'
ondas ombre sub pala lun'.
Densas, disas la ombro-ar'.
Zume kantas la paca mar'.
Sorcxe regata songxas la viv'.
Peza dormo sur kamp' kaj dekliv'!
*
Kusxas Injeto sur benk' cxe l' forn'.
Milde lunbril' sxin vekas el dorm'.
Trance inerta vekigxas sxi nun.
Ombroj vidigxas en glimo de lun'.
Kapro trotas saltante laux mur'.
Vento spiras kun ve-susur'.
Lule kreskas loganta kant'.
Vibre insistas amopetant'.
*
Se scias vi songxon kaj kanton cxi,
la tonojn vi garde karesos,
multfoje loge mi ludos por vi,
neniam vi tion forgesos.
Ravege por vi.
Vi logxu kun mi.
Sxpinilon argxentan ricevos vi.
La fresxa nokt' ne timigu vin,
radikoj entere gxermantaj;
kastelo en songxo, vi vidis gxin
kaj ludojn de inoj dancantaj.
Fruktigas dormet',
verdigxas bosket';
felicxos vi pli ol dum tag', Injet'.
Pro dolcxa nokto ne estu tim'.
Strecxigxas la songxaj flugiloj.
Pli mildas ol tago la luma glim'.
Pli softas la son' de ludiloj.
Jen lulo en val',
dormigx' post batal',
felicxa vi estas je taga fal'.
Pro nokto profunda ne estu tim'
dormante sub sxveba vaporo,
vidante teruron trans griza sxim'
al songxaj mondoj en foro.
Kaj lulas gxi vin,
luligxas l' anim'
el tago kaj sun' blindigintaj vin.
Pro amo sovagxa ne estu tim',
gxi pekas en plor' kaj forgeso;
mildigxas al vi la ardanta sin';
la urson li jugas al dreso.
Ravege por vi.
Vi logxu kun mi.
Sxpinilon argxentan ricevos vi.
Antauxsciigo
Injeto kusxas dorme
en griza frua hor',
kaj vidas sian franjon
staranta en l' auxror'.
La blanka vualo mole
ondas cxe tors' kaj kol';
lumeta glimo trembrilas
pro movoj en sxia tol'.
Pokalon el pura argxento
sxi portas per magra man'.
La grandaj pacaj okuloj
rigardas Injeton en am'.
"Vi povra, juna fratino!"
sxi diras en zorga tim',
"jen profunda kaliko.
Vi malplenigu gxin.
Vi havos plej pezan sorton
portendan de homa id'.
Kion la nokto kasxas,
rivelu via vid'.
Tial kusxas perfidaj
kaptiloj cxe via pied',
sorcxontaj vian menson,
logontaj vin sia pred'.
Vi iros sombran vojon.
Atentu, atentu, fratin'!
Sed kiam vi elglitos,
apude vi trovos min.
Atentu, atentu, fratino!
Glita, tenebra la voj'.
Sed post la peza nokto
ekbrilos mateno en gxoj'."
Felicxa vekigxis Injeto,
etendis sin al fratin'.
Ekbrilis tra la vitro
l' unua matena glim'.
La kara beata fratino
forglitis en lum-silent'.
Suspiro forblovigxis
en frumatena vent'.
Dimancx-trankvilo
Frosto krakas
en muro-fend'.
Sun' briletas,
ekdormas jen,
kaj rugxon sur negxon sxutas.
Pendas nebul'
kvazaux frosta pont'
super glaciej',
sur cxiu mont';
sed la korto en vintra klar' mutas.
Per okulvitro
maljuna patrin'
legas en libro
cxe l' tablofin'
pensante pri fina vojagxo.
Cxe rugxa forno
gejunular'
pomtrancxojn fritas
dum macxa knar';
jen ege bongusta mangxajxo.
*
"Kio flusiblas ne silentante
en la sovagxej'?"
"La rojo flusiblas ne silentante
laux la longa fluej'."
"Kio hakante la tutan tagon
ecx ne spliton faligas?"
"Horlogx' tiktakas la tutan tagon
ecx dum vesperigxas."
"Cxambro plena de griza lan'
de neniu kaptebla?"
"La fumo estas tiu lan'
de neniu prenebla."
"Sentigxas sur mola kato-nazo
varma kaj ankaux frida.
Ne estas interne kaj ne ekstere,
tamen tegmentita?"
"Ne interne kaj ne ekstere,
varma kaj ankaux frida,
estas la klara fenestrovitro
cxie tegmentita."
"Ove ronda kaj ege longa
kiel pregxeja voj'?"
"Bul' de fadeno ronda estas
kaj longa kiel voj'."
"Pendas kvar, kaj iras kvar
kiam somere floradas.
Spektas urben du, montras du al nub'
kaj unu poste trotadas?"
"Bovino kun mamo iras sur kvar
kiam somere floradas;
montras kornoj al nub', okuloj al urb',
sed vosto poste svingadas."
"El bruna fund' gxi ridas al vi,
sed supre gxi blankigxas.
Sub lin-kovril' gxi ludas en kuv',
sed korpon gxi vigligas?"
"Fermentas biero, brunigxas gxi;
supre sxauxm' blankigxas.
Sub lin-kovril' gxi ludas en kuv',
kaj korpon gxi vigligas."
"Dumvintre kreskas stranga arb';
printempe gxi malkreskas;
radikon supre, la supron sub,
kaj gxi maldika estas?"
"Glacia pendajx' estas tiu arb',
printempe gxi malkreskas;
supron malsupre pendas gxi,
kaj gxi maldika estas."
"Kion neniam vidos Di',
sed cxiutage ni vidas?"
"Egalan ulon ne vidos li,
sed cxiutage ni vidas."
"Senradika kun longaj radikoj,
matene sur kvar gxi rampas;
tagmeze iras gxi tamen sur du;
vespere sur tri gxi marsxas?"
"La hom' senradika kun longaj radikoj
ek de Adamo devenas.
Unue gxi rampas, iras poste sur du,
sed fine bastone promenas."
INJETO VIZIANTA
Panjo atendas
Cxe arde varma forno
sub vakskandela bril'
per magra brako de l' patrin'
turnigxas radsxpinil'.
Malgrasan korpon kovras
robo el kruda lanajx'.
Klinas sin kap' sub nigra volv', --
balanca "bul' de teksajx'".
Sxi tiras longan fadenon
per sulkigxinta man'.
Kanton sian grumblas sxpinil'
de sub la tufo de lan'.
Laux planko kaj oldaj muroj,
aspekte draka sxajn',
fauxkas la sombra ombro-nokt'
glutante cxion ajn.
Gxi cedas sed reaperas
el densa mallumej',
dorme, time oscedas la nokt',
gapanta el songxa ej'.
Kvazaux spirit' el tombo
krepuske levas sin
tien kaj reen vibrante
la ombro de l' patrin'.
Sxpinila ombro sxvebas
turnante sur griza mur';
la "bul' de teksajxo" balancadas
sxpinante en obskur'.
Kandelo brulas malvigle,
kandelo brulas en blu';
plenigas panjon pezaj pensoj:
Okazas io, cxu?
Ploradas cxe l' mur-anguloj,
krakas en fend' kaj tru';
timemo frapas bruste:
Okazas io, cxu?
*
Ekhaltas la sxpinil',
stuporas korp' en tim'.
Kurpasxojn auxdas sxi
kvazaux por viv' kaj anim'.
Auxdigxas peza spir',
suspiro kaj gxemad'
en pregxo al Sinjor',
kaj kvazaux korfrapad'.
Ekstaras jen patrin'.
En timo pasxas sxi,
kruc-signas sin dum pregxo:
"Jesu', sxafid' de Di'" ...
Lantas la horlogx',
nun ecx lantadas gxi,
mortas gxi kaj haltas ...
-- "Pacigxu, nokton cxi!"
Mallumas ekster dom',
malbelas ekster mur';
ekstere vent' ululas:
-- "Ho, estu pac', sekur'!
Kaj meze sur vastej'
kuregas povrulin'
kun frida dors' pro timo;
ho, hejmen sendu sxin!
Mi auxdas nenion plu ...
Elkore pregxas mi:
Injeton pace sendu
al panjo tien cxi!"
*
Auxdigxas jen denove
la sama pasx' en tim',
la sama anhelad',
la sama kur' por viv'.
Flug-malfermigxas pord';
ensaltas pala Injet',
busxon seka, fauxka,
el okul' delira jxet' ...
"Ho, Panjo! -- Timas mi,
farigxis ega hid';
kaj auxdu: -- en Fendejo
aperis stranga vid'."
"Cxi tien, infanet',
ne venos drauxgo cxi.
Eksidu; cxu vi timis?
Vin kuri auxdis mi.
Jen, por vi laktogut';
nun trankviligu vin.
-- Ekskuis min antauxfantomo;
mi klare auxdis gxin."
Injeto
La minca kaj svelta knabin'
en bruna, serena malhel';
vizias en sia anim'
al iu fora cel'.
Sxajne pro iu pov'
dormigxis sxia mens'.
En siaj parol' kaj mov'
subardas prema pens'.
Sub bela, malalta frunt';
brilas l' okul' tra humid';
Aspekte al fora mond'
direktas sin sxia vid'.
Sxi iras al benk' cxe l' fajrej',
eksidas sen plia atent'.
Jen lakton ofertas patrin',
kaj trinkas Injet' en silent'.
La brusto ondas sub prem',
kaj paligxas la busx' en vibrad'.
Sxi malfortas, feblas en trem'
meze en sia juna florad'.
La vidajxo
"Ho ne, patrino. Kredu vi,
ke ne pri songx' rakontas mi.
Reviglas pens' kaj forto.
l' unuan fojon, sen atend',
rigardis mi tra streta fend'
en mondon de la sorto."
-- "Avertis vin la morto!"
"Ne plendu pro Injet', patrin'!
Ne sercxas nun la morto min,
ne estos mi viktimo.
Sed panjan fraton perdis ni.
Mi vidis lin, kaj brilis li
en fosforeska glimo."
-- "Kompaton al animo!"
"Mallumo regas sur l' altej';
ombrigxas voj' al hejma ej';
en pens' pri Di' mi pasxas.
Silentas kiel en la tomb',
endormigxinta sxajnas mond'.
Orele sango frapas ..."
-- "Misterojn nokto kasxas."
"Ne timis mi, sed nur je mir' ...
eksxvebis el mallumo vir'
en lun-lintuk' laux tero.
Rekone lin atendis mi.
"Adiaux," milde flustris li,
forglitis en l' aero."
"Lin prenu Di' en cxielo!"
"Auxdigxis en l' altejo kri'.
En tim' prudenton perdis mi.
Kadavra la odoro!
Frenezis mi en stumbla kur'
gxis hejme cxe vi en sekur'.
Sed grac' je la memoro."
-- "Pacigu lin Sinjoro!"
La Montarino
Sciigxis tagon
frostiga dir',
ke gxuste tiam
forpasis la vir',
ekzakte en sama horo.
Jen tremis Injo
en mens' kaj korp':
"Mi devos do vidi
fantomojn en hord'
kaj drauxgon longhararan."
"Vin, kara Injo,
kompatu Di';
pli bone estus
ke mortus vi;
vi trovus pacon en tero!"
"Sed klare vidi
preferas mi
al iri blinda
tra mondo cxi
sen eblo veron distingi!"
-- Poste vidigxis
subtera popol',
koboldo kaj nikso
kaj ogro kaj trol'
kaj drauxgo longharara.
Sxi foje murmuris
aspekte sen senc';
timigxis ecx propra
patrino en mens'.
Dirigxis: Mankas prudento.
En erikej'
inter montoj tri
la tutan vivon
pasxtadis sxi.
La Montarin' sxi nomigxis.
JULO
Junuloj
La duan tagon en temp' de Jul'
arigxas por danc' cxiu in' kaj ul';
cxe panjo ili kunvenas.
Kota kaj sxlima estas la voj';
gxi kusxas sub negxa pluv' kiel roj',
sed tamen cxiuj alvenas.
Ni scias ja kiel la juna kor'
post zorga penado en taga labor'
sopire al danco tentigxas.
Intensa la gajo kaj kara la gxoj',
kaj salt' cxevalida farigxas, oh hoj!
piedoj planken frapigxas.
Kaj trinkas la knab' por ioma kuragx';
li kante antauxas kun brila vizagx'
la varmajn manojn tenante.
Ho hej! svingigxas la brak' en felicx',
kaj poste saltglitas knabin' en la vic',
per blankaj dentoj ridante.
Kaj sxvelas gxoja la juna kor';
forigxas zorgo kaj pen' kaj plor';
la vivo soras kaj soros.
Ludas l' animo, ridas l' okul',
ardas la amo en kor' de l' junul';
li jenon cxiame memoros.
Sed kiam abundas troa drinkad',
vekigxas emo al bru' kaj batad'.
Envenas la Malbonulo.
Li sidas angule, ridanta la gap';
finigxas damagxo per murda frap'
je gxojo de l' Diablulo.
Misiras ofte knab' al mizer';
knabino spertas pri hont' kaj sufer';
la gxojofarigxas fiajxo.
Bonmaniere gajigxu ni,
kaj lauxdon donu al nia Di',
donanto de vivo kaj graco.
Festeno
Ho -- hej! Ludil'! Nun ekludas gxi,
por danca svarm',
kun rid' en larm',
ho venu, venu knabin' al mi,
ni ludu en ama duo.
Kaj longe pudoro fremdigis nin
en longa dezir',
en songxa sopir';
nun havas vi min kaj mi havas vin.
Hoj, kia grandega gxuo.
Memoru fojon sur verda herbej',
jen mi kun falcxil',
jen vi kun rastil',
kaj nian ripozon sur muska ej',
ho, kiaj tagoj de amo!
Rigardis mi vin, kaj rigardis vi min,
ni ridis en em'
kaj senvorta kompren';
jen pensis mi: mi havos vin,
por posta kunviv' en cxiamo.
Ho mia, vi knabin',
ho atendad' sen fin'!
En mia mens'
min hantas pens':
ke estus ni nun survoje!
Solecas mi en ted'
al frida vivo pred',
sed kredas mi:
se kunus ni,
ne zorgus mi tiomfoje.
Hoj hej! ni dancadu gxis danca fin'!
Turnigxas la sun',
turnigxas la Jul';
eksaltas la vir', postsaltas virin'!
Okazas nun gxustmaniere.
Printempon farigxos alia danc'!
Hoj hej kia far'!
Hoj hej kia par'!
Ni ludos kune en kroma sxanc'
en gxojo senhalte, sincere.
Kun salt' kaj jxet'
gxis al plafon'
en danc-impet'
laux violon'
la forta knab'
per firma kapt'
knabinon nun svingadas.
Jen alsturmad'
kun salt' kaj sku'
en kontuzad'
kun ega bru';
flatanta knab'
pro sxajn-tentad'
al dolcxa kusx' logadas.
Singarda in'
per ridmokeg'
rifuzas gxin
en mokrideg';
bier' en flu'
kaj sang' en brul';
ludilo lud-kantadas.
*
Eksidis Injet' en malluma angul',
rigardas sxi murmuradanta;
sekreton sxi vidas pri cxiu opul'
sovagxa, dancanta, saltanta.
Svarmadas ombrar',
multnombra bestar',
fluganta, rulanta mistera ar'.
Dum danco al cxiu petola hom'
postsekvas nun ombro fidela,
kaj blanka aux nigra cxiu fantom',
aux hida aux ecx pli malbela.
Se eblus la vid'
jen velkus la rid',
kaj turnus sin ili de l' fia hid'.
Jen Topp-Ola Lejte, frizita gxis mok',
en svinga kondut' kiel mosxto.
Lin sekvas tro-sinestima kok'
kun longaj spronoj kaj vosto.
Kun Petro en fid'
kuniras sxafid'.
Al Jo sekvas vulpo, ruzul' en perfid'.
Kun pigra Knut Os, tiu senzorgist',
la porko ja estas kompano.
Al Andrias Holand, knabino-cxasist',
postsaltas virsxaf' cxe l' kalkano.
Pro parol' en velur'
kaj aspekto de pur'
post Svein kuras lupo kun longa krur'.
Malzorgan Jens sekvas magra cxeval';
gxi vidis nek fojnon nek akvon;
kaj urs' akompanas al forta Lars Val',
Jakobo, li havas nur katon.
Kristjano Fendul'
sxajnigas sin bravul',
sed saltas lauxspure la leporul'.
Kun Dik-Mali stumblas grasa porkid';
Babil-Guri havas kaprinon
cxiam helpema al sxiro kaj pik'.
Cxe-kusx-Berit havas hundinon.
Al Mari sur Dig'
postsekvas la pig',
al altkoksa Rakel la cxevalid'.
Al Maren kaj Mette kaj Lizabet'
kaj Stine de l' Mont-Dorsa-Fino
kaj Jorina Klopp kaj al Olina Klett
postsekvas po unu kokino.
La inacxo de Os
kun argxento sub sxlos',
sxin sekvas anser' kun memfida bros'.
Jen dancas vigle la gaja mond',
kaj vibras traboj kaj fostoj,
du- kaj kvarpieduloj en rond';
svingigxas brakoj kaj vostoj.
Jen nova bruad',
alsturma kurad',
ensaltas amaso en miriad'!
Monta fein',
drauxgo, niks', gnomin',
hirtharara trol',
svarm' en skua fol',
nano en kur'
per legxera krur'
cxiuloken nun rampadas;
mezen en nanar'
sin sxovas dancantar';
dancon en angul',
ne vidas hom-okul';
kaldrono kaj fritil',
korn' kaj gnom-ludil'
strangan kanton sonigadas:
Akvoguta kluk', roja murmurad',
uestventa plor', mugxo de ondad',
vortoj en angul', sono de flustrad',
fal' folia susuradas ...
Dancu nun, viglu nun,
gegrizuloj.
Viglu nun, dancu nun,
dormas sun'.
Lamu nun, saltu nun,
gegrizuloj.
Saltu nun, lamu nun,
hoj! jen Jul'.
Bummel,
bammel
rokadanc' kaj rammel,
montodors' bluigxis.
Bammel,
bummel,
rangedanc' kaj rummel,
sun' kaj lun' mortigxis.
*
Sovagxe, hej! en anim' kaj sin'.
Hej! turnu vi vin,
Hej! svingu vi vin.
Eksaltas la vir', postsaltas virin',
spitante la limon de deco.
Vidigxis ne tia cxi hurlumhej'
kun svarmo kaj klak',
kun mugxo kaj krak';
portigxas ulul' al fora ej';
ebrio kaj frivoleco.
Tingel
tangel
rumladanc' kaj rangel,
krak' en ursa robo ...
Kaj jen la knabo, ho hej kaj hi!
tra montara brum',
kaj tra fajra fum';
se volas vi havi min, povos vi;
per nur fingra indik' mi ricevos.
Ho! donu la busxon, ho-ho, ho-hej!
Laux eta invit'
vi havos en lit'
plej tauxgan ulon el ajna ej'!
Vi vidu ke dance li sxvebos.
Tangel
tingel
vibrodanc' kaj vingel;
bone en ombro dum Julo ...
... ... ... ...
*
Sidas Injeto en sorcxa tord'
kaj peze el brusto spiras.
Nun suben kaj norden drivas la hord',
cxar troloj kaj homoj miksiras.
Velkas la lumoj, kaj obskur'
cxirkauxe dauxre densigxas.
Pli da troloj ensturmas en kur'
-- kaj saltodanc' ekludigxas:
Hoj, hoj, kara vi!
Vin amas ja mi!
Vi ludu kun mi
en sudeli-dudelidej.
Hoj, hoj, bela vi!
Atendu min vi!
Mi venas al vi
en dudelidej.
Loganta in', vi!
Mi turnas min al vi
kaj logxos kun vi
en Hauxkeli-Hauxkeli-ej'.
Ravega in', vi!
Eklogxu kun mi!
Sxpinilon turnu vi
en Hauxkeli-ej'.
Sxpinu vi harojn,
tordu fadenojn,
triku vi sxtrumpojn,
surelilej.
Al vi mi kantu,
por vi mastrumu
ame karesu,
hudelideja!
Tekson ni varpu,
trabon ni turnu.
Pinon ni brulu!
surelilej;
lulilo, gxi knaru,
panon ni faru,
ni ne avaru
elibeja!
Mirloga ja vi!
amadu kun mi,
kaj dancu kun mi
en sudeli-dudeli-dej;
belega in' vi,
atendu min vi,
mi venas al vi
en dudeli-dej ...
*
... Dolcxe kiel plor'
sonas harp-sonor';
logas ama sent'
kvazaux milda vent';
flata la lul',
kiel onda rul'
dormigxas gxi en songx-trankvilo;
vekigxas el silent',
sxvelas en potenc',
kiel sxauxm-susur'
en la mar-murmur';
el la dorma cxarm'
sxvebas tona svarm'
amovarma, dolcxa trilo ...
Jen dancas la gnomo en bela kolor'
kun ringo sur haroj ondantaj.
Li logas Injeton per danca fervor'
dum tonoj cxirkauxe vibrantaj.
Ravege por vi!
Vi logxu kun mi!
Sxpinilon argxentan ricevos vi.
Ursego bruna mi estas dum tag'
en vastaj arbaroj kuranta,
lavanta hararon profunde en lag'
kaj fortajn torentojn vadanta.
Mi ludas sur strand'
kaj regas sur land'
gxis fora montar' cxe la vidorand'.
Sed kiam proksimas la meznokta hor',
kaj montoj englutis la tagon,
la am-melodion vi auxdas el for',
plej mildan, sorcxantan logadon.
Venigas vi min,
kaj sercxas mi vin
por dormo sur brak' de mia amikin'.
Vi sidu en silko kaj brila argxent'
en Blua-Mont' fiancxino.
Neniam plu venos tag' de lament',
peligxos cxagreno el sino.
Ravege por vi!
Vi logxu kun mi!
Sxpinilon argxentan ricevos vi.
Li manon palbluan etendas al sxi.
Sxi tremas pro tim' je la tusxo.
Sed kiam sxi donus kison al li,
sin montras la rata busxo.
"Jesuo!" -- Injet'
en sven' sur benket'
kun nom' de l' savanto en sava pet'.
EN LA PASXTEJO
La vento-troloj
Tsxjuh! Buh! diras nord-ventulo,
ululas trans nudaj altejoj;
blankbarbe li flagras per nigra flugil',
blankigxas sur mont' kaj herbejoj.
-- Tsxju ...
Tsxjuh-hu-hu! diras trol' nord-uesta.
Turnigxas kiloj, jahxtoj.
Kirligxas la maro el profund',
skuigxas gxis dek kvin klaftoj.
-- Tsxju ...
Tsxjui-lu! diras uesta marulo
en sia elmara furi'.
Dance li ludas sur brunaj deklivoj;
fidinda ne estas li.
-- Tsxju ...
Tsxjui-lu! diras uesta marulo
en sale malseka furor'.
Li logas per sun' kaj bluo milda.
Finigxas ofte per plor'!
-- Tsxju ...
Tsxjui-su! diras ul' orienta,
li akras en sia hel'.
Li venas de brilaj montopintoj,
kalvaj kun blanka cxapel'.
-- Tsxju ...
Sulilu! diras suda lum-elf'
susure en foliar',
kaj lude li kantas kaj milde fajfas
kun haroj el bunta florar'.
-- Tsxju ...
Sulilu! diras suda lum-elf';
pasxtado tiam bonas.
Kalme estas cxe sxton' sub sun';
sxafidoj miaj petolas.
-- Tsxju ...
Sulilu! Beata somero
kun sun' sur ej' kaj labor'.
Jen gxuas mi dormon en erikej';
vekigxas el gxi sen plor'.
-- Tsxju ...
Ne estas facile
Ho povra, nun vi frostas, gxentila mia sxaf'
sub pluvo el la uesto, skualaj jxet' kaj paf'!
La sxton' feina sxirmas vin kontraux humidec'.
Kurbigxu kaj cxekusxu, tieas la eblec'
por mildec'.
Bovino volas hejmen; strecxiga estas pel';
trankvilo ne trovigxas sub dauxra pluv' de l' cxiel'.
Sed en fojnejo nia nun regas nur malplen'.
Ni haltu en l' altejo; ni trovos ion jen,
sen troa pen'.
Ne estas tiel acxe en sxirm' cxe l' roka mur';
pasigu ni la tempon en iom da sekur'!
Kaj eble tie huldro enlasos nin al si;
sxi scias, ke hodiaux dum pasxt' suferas ni,
vi kaj mi.
Laux dorso komencigxis malvarma akva flu'.
Mi tretis en la marcxon, kaj truon havas sxu'.
Malseka peze estas vestajxo cxe la sin'.
Nun haltu kaj atendu, ho kara vi, bovin',
sekvu min!
Malvarmas; baldaux frosto en brusto pikos min.
Rapidos mi al varmo en domo de patrin'.
Mi povos ripozeti post sxangxo de vestajx';
farunon vi ricevos. Estos varma la trinkajx',
ho sxatajx'!
Birdoj
Kra! Kra! grakas korniko,
sub nuboj en peza flug',
Humila vestigxas sxi per kamlot'
sen brila butika tuk'.
Sxi iras sur kampo en aroj.
Pri gajno ne mankas sci'.
Sxi sxajnas digna bienmastrino;
sxin tamen ne fidu vi.
Sxi havas legxan okupon
cxe muro, barilo kaj pont',
sed kiam atente ni pririgardas,
sxi sxtelis ovojn sen hont'.
"Skar-rar!" diras pigo,
sxi saltas kokete laux sxajn'.
Skaras kaj vigle baskuladas,
kaj tauxgas neniel ajn.
Sxi estas vagulino,
disvastigant' de kverel';
sxi gxojas je klacxo, mensogo kaj mok';
ne estas sxi fremda pri sxtel'.
"Kvirli-kvit!" diras sturno,
verd-nigra en brilo de sun'.
Gxoje sxi saltas perle bela
kiel infano en jun'.
"Tip-tip!" kuradante diras
gracia motacil'.
Sxi estas kiel infana penso,
pura en sia babil'.
"Smek-smek!" saksikolo pepas
seke sur sia sxtonar'.
Sed eta, bruna birdo-regxo
sin kasxas inter florar'.
"Tirli-ti!" alauxdo flugas
cxielen sur gxojo-ond'.
Kaj kiam sxi tirlas en fru-mateno,
farigxas nova la mond'.
"Tirli-ti!" alauxdo levigxas
al volba cxiel' en auxror'.
Kiam sxi tirlas en fru-mateno
tikligxas en mia kor'.
"Vi-vip!" la vanelo fieras
per sia kapa gest',
en plum-cxapelo, velura jako
kaj blanka silka vesxt'.
Ovojn belajn mi trovis en nesto.
Sekve rabigxis gxi.
Birda patrino dolore pepis;
-- neniam plu faros mi.
Pluvio, la bela, bruna birdo,
velurvestita trezor',
kiam sxi fajfas en erikejo,
varmigxas en mia kor'.
Pluvio, la bela, bruna birdo,
kun pasxoj malpezaj sur grund', --
kiam sxi fajfas en erikejo,
mi ploras en kora fund'.
Je somermezo
Suda pluv'! Somera pluv'!
gutas milde el nubeto;
ardan aeron gxi fresxigas,
sunbrulita kamp' rosigxas.
Gutas kaj gutadas longe;
ter', printemp' lavigxas sanaj;
cxesas post labor' kontenta
milde, dolcxe pluv' vespere.
Malfermigxas ekspirante
flor', foli', vivantoj cxiuj,
tigo, sxalm', eriko fresxa,
la mirik' kaj junipero.
Felicxego elspirigxas
en la miloj da odoroj,
miloj da odoroj dolcxaj, --
gxis l' aer' balzame fluas.
Volvas teron en flarajxon
ama svarmo de la vivo,
kiel la vual' sur brunaj
rondaj, logaj inaj mamoj.
Injo kun brutar' trankvila
inter la montetoj pasxtas
norde cxe la nigra lago,
kunkreskanta marcx' per musko.
Marcx' profunda, dangxerega
sub la musk' kaj marcxa lano.
Funde de la stagna lago
dormas la erikserpento.
En dekliv' brutar' pasxtigxas
busxkaptante eriketojn;
vigle la sxafidoj dancas
al patrin' por sucxon sercxi.
Kiam sin somer-vespero
volvas mole super tero,
kaj la hela fum' vespera
vid-miragxe levas cxion --
jen trikajxon sxi forgesas
pro impreso de la sensoj
kaj en senpripensaj pensoj
glitas for, vizie revas:
Vidas ke herbej' vivigxas,
ke vekigxas cxe sxtonaro
kaj rekreskas la herbaro
kie jen brutar' pasxtigxis.
Montulin' en blua jupo,
sur la brust' argxent-folioj,
sidas sub dekliv' sur tufo,
sxutas salon al bovinoj.
Sxi ekstaras kaj logvokas,
sxultre ondas la hararo;
sin la grego vic-arigas
kaj montaren vice pasxas.
Brut' post brut' en bona ordo,
laste Dimeld, granda bovo,
kvazaux ombra ar' en movo
siluetas en la nordo.
Estingigxis lum' surtera,
grize velkas nuba ondo,
auxskultante kusxas mondo;
sonas kvazaux kant' vespera.
*
Longe restis vi kaj mi
en la hejm-pasxtejo;
por somero iros ni
al la Skar-montejo.
Venu, vi bovin', kun mi!
Skar-deklivo fresxas pli.
Brutaro!
Brutaro!
Sur mont' estas verda herbaro!
Bovinoj!
Bovidoj!
Hoj! Dimeld kaj Dros,
Hoj! Randeliros,
je vesper'!
Bone estas cxe Norda-mont'
en bosko subterula.
Longa la trankvila nokt'!
Kurta tag' sunbrula!
Fresxo, paco en montar',
sxirmo kontraux malbonfar'.
Kiam sxveba nebulej'
malheligas teron,
ni vagante laux altej'
gxuas la liberon.
Dum nebulo sur dekliv' --
sendangxera huldra viv'.
Trol' min ofte en vesper'
ame alparolas;
promesigxas mont' kaj ter'
se mi lin nur volas.
Tute ne allogas min
vivo kiel trol-edzin'.
Huldro en aflikta plag'
ame bruli devas
por la hela knab' de l' tag',
kiun sxi prirevas.
Huldran econ sxangxus mi,
kontraux estontec' kun li.
Sunlevigx' kaj sunsubir',
vintroj venas, pasas;
sen amik' kun amdezir'
huldro sola vagas.
Longe dauxros ema brul';
venos ne la hela ul'.
Brutaro!
Brutaro!
Sur mont' estas verda herbaro!
Bovinoj!
Bovidoj!
Pasxtejen sopir',
altejen la ir'
je vesper'!
La herbsezono
Falcxigxas lauxvice la bunta florar',
cxar kantas falcxiloj en suka herbar'
la herbojn elradikantaj.
Facilas falcxad' en rosmola herbej'.
Lauxvice svingadas sin en la falcxej'
la knaboj kvazaux dancantaj.
Jes, svingu kaj razu herbejon, falcxist'.
Odore disfalas la herb' sen rezist'.
Aroma mondo de floroj!
Inundas deklivon, vilagxon l' odor',
kaj sento de sekureco en kor'
dum mezsomertagaj horoj.
Alternu nun suno kaj vent' sur herbej',
ke l' dia rikolto en nia fojnej'
sekure, benite stokigxu.
Ke estu suficxa sekeco sub sun',
ke putre ne velku la fojn' dum auxtun',
kaj Julo gxojiga farigxu.
Injeto miras
Knabinoj rastas, falcxas knabar';
sxerckrioj flugas en gejunular'.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Vigle estas sur la herbejoj
en la herbaro laux la falcxejoj.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Ekridi kaj sxerci -- nun bone pri gxi;
kelkfoje tion ja faras ecx mi.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Imagu ke knabon afablan mi vidus,
kiu pri mi, Montarino, ne ridus!
-- Jen kiam la sorto regas --.
Jes, sxerce petoli faradu knabin',
sed tamen cxu edzinigu sxi sin?
-- Jen kiam la sorto regas --.
Se belas knab' kiel infanul',
li igxos malgxentila junul'.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Se juna ulo afabla estas,
li igxos trol' kiam li plenkreskas.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Imagu logi al svata iro.
Imagu rajdi al nupt' kun viro.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Atendas nura mizer' edzinon,
sed vivo sen viro ne logas knabinon.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Amuz' por knabino, sed pen' por edzin'.
Prudento mankas al juna in'.
-- Jen kiam la sorto regas --.
Prefere al sxangxi virginan staton
akceptos mi pasxtistinan faton.
-- Jen kiam la sorto regas ...
Prefere al dura edzina pen'
mi iros almozi en cxies bien'.
-- Jen kiam la sorto regas ...
Prefere al zorgoj pri idoj kaj vir'
mi povrulinos en land' kaj foir'.
-- Jen kiam la sorto regas ...
Ridi kaj sxerci suprajxe, -- jen mi;
sed kisi barbulon? Ho, fore de gxi!
-- -- Sed tamen, -- se l' sorto regus?
Kondamnita
Auxtuna vesper' super plata land'.
Ekkrako mara cxe l' norda strand'.
Ueste blu-fridaj nuboj en sxveb'.
L' okulo de l' tag' estingigxas en krev'.
La marcxoj dormas en bruma vesper'.
Averte susuras fluanta river'.
Nebule insidas sorcxa fort'; --
rapidas Injeto al hejma kort'.
*
Sed vidas sxi sur la kamp' cxe l' river'
strangan oldulon, kurbita al ter'.
Vestoj de jam pasinta jarcent'
sxirmas lin kontraux la sxira vent'.
Frapas sxin akra anima sxok'.
Ne povas sxi movi sin el la lok'.
Sxancele iras la vir' laux la bord'
malantaux partiga barila pord'.
Stumble klopodas li sen trankvil'
tiri kaj levi, sed staras baril'.
Levas kaj skuas per brak' kaj krur'.
La sxtonoj kusxas fiksitaj al mur'.
Li krias kaj ploras el brusta prem';
krias en plor' kiel kant' en trem'.
*
Mi, sklavo al ricxeca sxajn',
animon vendis por eta gajn';
por jena povra pec' de ter'
jxuris mi min al eterna sufer'.
Havenon kaj hejmon ne trovas mi.
Je nom' de Jesuo, helpu min Di'.
Kiu perfidis dum viv' en mond',
por tiu sekvas kondamna respond'.
Perdigxis fido, perdigxis renom'.
Troveblas neniu amika dom'.
Senvoja nun, kaduka mi!
Je nom' de Jesuo, helpu min Di'.
Jen translokigxis partiga sxton'
senhoneste de mi pro mon'.
Rompigxis fido, rompigxis vort',
nun senamika mia sort'.
Ne trovos patran sinon mi.
Je nom' de Jesuo, helpu min Di'.
ILI VOLAS PRENI SXIN
La lunluminoj
Dormas en vintro la tera sin'.
Juna betulo en prujna lin'
kvazaux argxente muldita,
staras kiel el stela glim'.
Dormas en vintra somno la ter'.
Lumas la lun' en cxiela sfer'.
Miloj da diamantoj
glimas sur brancxoj en frost-veter'.
Tuj ekbrilas radioj sen fin',
kiam la brancxoj movas sin.
Kvazaux vivas la bosko
sub gemoj sxutitaj super gxin.
Injo sen sens' kaj pens' dum star'
gapas al tiu argxenta klar';
subite sxi vidas inojn;
dance iras la hela ar'.
Hela aro en ronda ir'
pasxas silente en sxveba gir',
kvazaux songxe dancantaj
laux tintil' kaj argxenta lir'.
Kreis ilin aera pal';
el luna krep' estas rob' kaj sxal',
kudritaj per stela brilo,
kasxas mametojn karesa vual'.
Lauxdorse falas flagranta harar',
glima kvazaux argxenta ar'.
Super la palaj vangoj
en stela songxo okula par'.
Sunon ne spertis ilia vid';
dancas la juna aro sen rid';
rigide nur ili ridetas.
Dormas la trajtoj en sia frid'.
Injo staras kvazaux en tranc',
rigardas songxe al tiu danc'.
Kapklinas ili salute,
kaj dissolvigxas en bruma trans'.
Profanado
Sxi tristas, la knabin',
en tim' de io;
frostigxas sxia sin'
de sombra scio.
Cxu baldaux logxu sxi
sur drauxg-insuloj?
Cxu celu nun pri sxi
la in-junuloj?
Sxi brulas en torpor'
ecx kiam ventas.
Pri pika brustdolor'
sxi ade sentas.
Cxe brutoj dum pasxtad'
sxi rev-langvoras,
sencelas en vagad',
ne plu memoras.
Dimancxon kun patrin'
al kirk' sxi iras.
Per sankta vort' l' anim'
cxu refortigxas?
Alrulas el la mar'
la nub' pluvadon.
Obtuzas nebular'
sonorigadon.
Sxi vage tra tombej'
en tristo venas.
Jen osto en herbej',
kaj gxin sxi prenas.
Solene cxe la sin'
sxi tuj gxin kasxu.
Fantomojn el l' anim'
gxi nun forcxasu.
La postulanto
Sur lito sxi dum nokta hor'
auxskultas kiel vent' kun plor'
la domon cxirkauxblovas.
La tempo lantas dum la ir';
pro brulo jen, jen frida sxir'
ne dormi Injo povas.
Kusxanta en premiga tord'
sxi auxdas frapon al la pord';
sxin atentigas tiu.
Demandas sxi: Cxu estas hom'
en cxi vetero ekster dom'?
-- Sed ne respondas iu.
Irante tien fojojn tri
neniun tamen vidas sxi.
Sxi timas ion fian,
kaj sub kovrilo en la lit'
pregxadas busxe sen hezit'
tri fojojn "Patro Nia"-n.
Dum kusxas sxi je sxvita brul',
cxe l' lit' aperas drauxga ul'.
Cxu venis li tra l' planko?
Li staras blanka kaj sen vort'
kaj lamas per pied' sen fort'
gxis cxe la lita flanko.
Potenca forto de l' mortint'
sentigas sxin paralizint'.
La gorgxo sufokigxas.
Per frida man' li palpas sxin
gxis ene cxe l' premita sin'
la osto ektusxigxas.
"La mia!" rauxke krias li,
"konsekran sxloson rompis vi
per sxtelo de ostero;
revenu kaj remetu gxin;
de l' drauxga fato savu min
al paco en la tero."
Li malaperas; el horor'
vekigxas sxi kaj kun gxemplor'
cxe panjon sin ensxovas.
Pro ties milda komprenem'
sxi pacon post la kora prem'
kaj dormon baldaux trovas.
Ekstere dauxre blovas.
En la nebulo
Cxe vitro staras sxi dum pluvet';
Cxe l' sin' kasxigxas la drauxg-ostet'.
Denove ekfridas bruste angor'.
Kirkveston surmetas sxi en fervor'.
La oston sxi volvas en tukon de lin';
al kirko sxi tuj rapidigas sin.
Neston sxi fosas en tomba ter',
sed je rigard': neniu oster'!
Konfuzis sxin iu sorcxa truk',
cxar for estas osto kaj for la tuk'.
Fridigxas sxi nun, ne estas gxoj';
sxi fosas kaj sercxas sur tomb' kaj voj'.
Sovagxe sxi fosas, l' anim' en panik';
sxi fosas gxis sangas unga radik'.
Sxi sercxas gxis sxvelas la man' en dolor';
nenion sxi trovas; for estas for.
Brueto de pasx' en tombeja angul'.
Skuata de rido jen staras grizul'.
"Por vi merite! Ho-ho! Hi-hi!
Hieraux forgesis vi lakton por mi!"
For li estas sur vigla krur'.
Hurlas la vent' laux kirka mur'.
Sola sxi staras; for la gnom'.
Frapas la vent' al la kirka dom'.
Murmur' el tero atingas sxin:
"Osteto mia! -- -- -- Redonu gxin -- --"
Sxi kion faru? Kien la kur'?
Nebulas sombre cxe l' kirka tur'.
El tomb' etendas sin krifa man'.
Sxi krias pro timo, kaj ek elan'.
Injeto malsana
Pro febro sxi deliras;
tage kaj nokte doloras.
Vartas sxin Panjo laux la pov';
silente por Injo sxi ploras.
"Vi alta Dio supre,
ne sxargxu sur min cxi tion!
Vi scias sxi estas la lasta por mi.
Ne prenu for de mi Injon.
Fil' mia velis transmaren;
li ne estis knab' estiminda.
Iris urben plej agxa filin';
Sxi nun estas cxies preninda.
La dua filino mortis;
rompis gxi koron mian.
Povra, bona Lizabet',
ne gxuus vi vivon vian.
Nun mi ne havas pliajn;
indulgi min grace vi devos.
Lasu mian Injeton en pac'
gxis min el la mond' vi ricevos."
Injeto kusxas delire,
lamentas en halucinoj.
Kun monstroj kaj drauxgoj baraktas sxi,
murmuras pri lunluminoj.
Negxosxtormo
Peze bruas, rompigxas kaj krakas,
sombrigxas pro negxa falado;
alteje nubigxas, glacioj knaras,
elmare hurlas tondrado.
De fortoj senbridaj la tero premigxas;
kaj frosto krevigas, sxtormjxetoj ruligxas;
kaj voj' kaj ej'
kaj cxiu pasej
de negxaj dunoj fermigxas.
Kaj lupoj ululas en altaj krutejoj,
kun sxauxma sang' cxe dentaro.
Embuskas la niks' sub glaci' en fluejoj,
kadavre fetora la flaro.
Tra mara sxauxmo drauxgo kasxiras,
hurlante en sxtormo, mokante alkrias;
rikana rideg';
al li la predeg'!
Per kadavroj la bordo pontigxas.
Cxiel' kaj altej' kaj la grizaj sxtonegoj
kovrigxas per negxa blovado;
kaj fale bruas en mont' kaj rokegoj,
kaj bolas sur sxer' kaj cxe kabo.
Pro fortoj senbridaj la mond' dezertigxos,
kaj cxio sxirigxos kaj ekneniigxos;
kaj best' kaj hom'
sin sxirmas en dom'.
Cxu vivo nun estingigxos?
*
Sxi kusxas gestante en plend', Injet';
ekstere cxio grizigxas.
Rigardas sxi time tra fenestret';
teruraj ogroj vidigxas;
Injeto febre trepidas.
Kiel montaj ombroj ili laux sxajn'
kun kapo en nuboj iras.
Cxielon kaj maron kaj cxion ajn
ili turnas kaj trene tiras,
kaj cxion per koto sxmiras.
Unu en maro gxis la tali'
el fundo gxin skue movas;
alia sur iu nordeja glaci'
el acxa fauxkego blovas;
similan oni ne trovas.
Iu estas en fora nord-uest'
nubaron pezan tiranta.
Negxon blovas ogrin' en tempest'
el tuta povo spiranta,
la junan printempon pelanta.
Sur Skarekula en roka tru',
dancejo satana dum Julo,
kunsidas vice trolinoj dek du
sorcxantaj per rauxka ululo
estingon de l' sun' en nebulo.
Se ili atingus al sia cel',
por troloj estus konkero;
la viv' estingigxus treme en gel';
ekregus mallum' sur la tero
kaj kovrus cxion glacxero.
Ridetas la sun' super nub' kaj nebul';
indulge toleri gxi provas;
atingos gxin nek ilia ulul'
nek sorcx', kiun ili kovas; --
lerni ili ne povas.
La drako
Pia-Per amas la mondon cxi;
bienojn kaj kampojn kolektis li,
suficxe ricevis neniam.
La Hauxgastad-ejo, de panjo bien',
en hume mola, fekunda teren',
gxin havi avidis li cxiam.
Gxi estos nun baldaux je lia dispon'.
Vidvinon li prunte helpis per mon'
por porti la edzon en tombon.
Kreskadis per rentoj la sxuld' laux esper',
printempe okazos auxkcia afer';
akiros li jen la cxiomon.
Trunkege dika en iu tag'
li sidas sur benk' postulante pri pag':
"Ne plue de mi vi sxirmigxos".
Ne helpas la plenda patrina pet':
"Nun kiel farigxos? Ho povra Injet'!
Al vilagxa prizorg' ni peligxos!"
Sed cxesas pro timo la veo kaj plor';
cxar kusxas Injeto sur lit' en stupor',
terure aspekta sen senso.
Pala sin turnas la maljunulin':
"La bieno kun domo, do prenu vi gxin
kun viv' sur la konscienco."
"Al kio sxi gapas? Kia horor'?"
balbutas Per-Pia, grizigxas kolor',
"sxi vidas teruran ion!"
"Infan' mia povra, pacigxu nun vi;
nutrajxon ni trovos por ambaux ni,
-- ja ecx se sxtelu mi cxion."
Injeto siblas en paroksism':
"La drako -- kun fauxko kiel abism' ...
flamanta de kap' gxis la vosto ...
Sinjoro ... Jesuo ... Ho jen la diabl'!" --
-- Kun argxenta baston' Pia-Per laux kapabl'
elsaltas cxe l' porda fosto.
La helpo
Terure estas nokte;
la fridaj mortintoj venas
cxi tien el la fermita tombej';
kaj cxiuj sxin cxirkauxcxenas.
L' aeron gestante frapadas
per manoj pugne premitaj
la ar' kun ridacxaj makzeloj en fauxk'
kaj dentoj grimac-disigitaj.
"Drauxgo-oston vi sxtelis ...
Drauxgo-oston vi prenis ...
Fride estas en nia tombej'.
Pacon en mort' vi gxenis ..."
En tima sufok' sxi baraktas;
sufere sin plende tordas;
panjo ne havas pacon en kor',
cxar sombraj pensoj sxin mordas.
La pastron sxi sercxas por helpo;
primajstras li sorcxajxojn,
kaj per la sankta, potenca vort'
li ligos malicajn estajxojn.
En mantel' kaj kolum' la pastro
alta cxelite staras;
malicajn fortojn konas li;
kolera li tuj ekflamas.
Li legas el sankta libro;
pregxe li sorcxi celas:
"En nom' de Jesu' mi ordonas je Di',
kaj vin el la korpo forpelas."
Krakego tra l' tuta domo;
fumtube hurlo terura;
panjo ekploras larmojn el gxojo;
sxi scias sin nun sekura.
Injeto malfermas l' okulojn,
tre belajn en blua kolor';
li benas sxin per la blanka man',
kio donas pacon en kor'.
"Benu kaj gardu vin la Sinjor',"
li diras la pregxon dian;
"okulo lia prilumu vin,
kaj donu li pacon sian!" --
Parolas la pastro al panjo:
"Revenos la sano kaj fort'."
Li rajdas sur la fidela cxevalo
for de l' kvieta kort'.
Injeto poste sentima
dum kusxo trankvile mienis.
Benigxu de Di' tiu pia vir'!
Li fortojn malicajn katenis.
PRINTEMPAS
Je sunsubiro
Levigxas feoland' el mar'
kun pinta mont'.
Gxi kusxas en vespera klar'
cxe l' horizont'.
En griza volv' mi vidis gxin,
en nub-vapor',
sanktejon cxe la mara lim'
en fea for'.
Gxi dormas, tiu panoram',
en songxa sorcx',
sed jen la sunsubir' en flam',
enorma torcx'!
Kaj sangorugxa sob la tag',
purpura sxvel',
en glim' kaj arda ekflamad'
kaj en fabel'.
Glacia brulo en kulmin'
kaj or-torent'!
L' aer': ardej'! Kolor' de vin',
smerald', argxent'!
Forvelkas flam' sur pala rand'
en mara ond';
serenas ree feoland'
cxe l' horizont'.
Dum laca vag' gxi logis min
pro pac-sopir',
sed tiu land' nur montras sin
je sunsubir'.
Printempa tag'
Ho jen cxiel' en pur' kaj sun'.
Benata mi, printempas nun.
Jen ludas viv' en land', laux strand';
Libera mi el la malsan'.
Ho, kian tagon donis Di'!
Al monta pinto vidas mi.
Sur mar' aera diafan'
min benas per sunluma ban'!
Auxdigxas kant'. Mi vidas: Jen
alauxdo alte en seren'
triladas en la blua hel';
atingos baldaux al cxiel'.
Flugile remas tra la klar'
la mevo elen super mar'.
Trilad', kvivito, pepo, kant'
en arb', arbust', sur kort' kaj kamp'.
Ho, nun la sun' karesas min
per varmoflu' cxe dors' kaj sin',
kaj sxvebas milde la brizet'
de l' sala maro en blovet'!
Jen gxermas tig', burgxon' en sxvel',
levigxas suko sub la sxel'.
Ho, dolcxa sent'! Vekigxas gxi ...
Beate juna estas mi!
SOMERO EN LA MONTARO
Sur monta vojeto
En tim' mi iras en montar',
l' animo en sufok'.
Ho-hu! karcer' de terurar'
por mi nun tiu lok'!
Malvastas brust' sub peza prem',
ne spiri povas mi.
Pensadas mi kun tima trem':
La pint', cxu falos gxi?
Jen blokas roka mura front'
por vid', anim' kaj sens'.
Per griza kruta krest' de l' mont'
barigxas mia mens'.
Izola mia stato nun
sen fresxa mara vent'.
Obtuza estas la rezon'
de kri' el roka fend'.
Se for de roka sovagxej'
mi turnas min en tim',
tuj baras blua krut-sxtonej'
jen por la vido-lim'.
Ho-hu! Mallum', premiga sent'!
Fridigxas je genu'.
Kaj hu! Dezerta mortsilent'!
Kvazauxas tomba tru'.
La gxentila knabo
Gxis nun do servis Jon en la pasxtejo,
plej agxa fil' de Amund en la Brot;
vidigxas la bien' en montfendejo
sur sxtupo en la montoflanka krut'.
Por li finigxis servo de pasxtad';
li, plenkreskul', dungigxos por falcxad'.
Vizagxon lian junan plibeligas
hararo hela, densa cxe la frunt';
sur lip' lanugo kreskas kvazaux punt',
kaj en la busxo blankaj dentoj ridas.
Li lerte saltas kiel kapra id';
moleston li prikantas nur kun rid'.
Li akompanos sxin en tiu tago
por montri al sxi vojojn en l' altej';
konata estu ja la sovagxej'
por ke sxi ne eraru dum la vago.
Kaj konu sxin ja ankaux la brutar';
fremdulon ne tuj fidas la bestar'.
La grego estas en l' altej' pelata.
Pli pura la aer' ol iam ajn;
rokaron ecx vestigis sankta sxajn'
en glim' de lumo el cxiel' portata.
Profunde spiras sxi dum sia vag'
kaj sucxas vivon el cxi dia tag'.
Li kantas, fajfas, drivas, babiladas,
jen knab' en embaras', jen sagxa vir',
pri suno kaj vetero dum ventadas,
pri montoj, brutoj en la sama spir'.
Rakontas li pri besto kaj bestino;
pri "Dokka" multe, sonorilbovino.
Libera sentas sxi sin amikin';
babilas same pri hazard-temaro.
Ridacxa, frida li ne montras sin,
ne kiel knaboj en la vilagxaro.
Li sxin ja simple, bone, rektenomas;
moknomon sxian sxajne li ne konas.
Li montras al sxi rokojn kaj la rojon,
kaj sxtonon, kiu sorcxe turnas sin,
kaj la krutejon kie avo fojon
mortpafis al rapida boacin';
sed en la boske bela betulej',
ho sciu, iam estis urs-kusxej'.
Pri troloj duonsxerce sxi demandas.
"Ho jes!" respondas li sen iu mok'.
"Ja logxas iuj kaj en mont' kaj rok';
sed multe pli cxirkauxe vage plandas."
Sciigxas nun ke sagxa estas Jon;
li tiras libron el la posxa fon'.
"Vi eble kredas ne ke trol' trovigxas?"
-- kurbigas lipon trajto de malfid' --;
"por pli ol unu en memor' tenigxas,
ke trol' montrigxis al okula vid'.
En tiu libro ion trovis mi!
Ke vero estas, tion vidos vi."
Apenaux povas sxi la gxojon regi.
Malantaux sxton' trovigxas eksidej'.
Trankvilas la brutaro sur pasxtej'.
Sekuraj ili do komencas legi.
Tenera igxas antaux Jon l' okul'.
Sxi lernas nun, ke belas knaba ul'.
La libro estas nigra kvazaux ter';
laux legkapabl' ne ofte li gxin legas.
Pri niks' kaj trolo estas la afer',
kaj pri la vero ili persvadigxas.
Atente sxi auxskultas lin en fid':
"Ho, cxu ne vero!" krias sxi kun rid'.
Nun povas "tiuj" moki pri l' afero;
jen laux la libro kredas ankaux Jon;
-- kaj kune sidas ili cxe la sxton';
rakontas ambaux tute en libero,
mangxetas dume en komuna gxu';
reiron Jon forgesas, sidas plu.
La strangan vorton mire auxdas li
post jxuro ke li tion prisilentas,
ke ankaux al sxi mem ja en vizi'
transmondaj uloj foje sin prezentas.
Li donas manon, plena de estim'.
Kaj kiom sxi rakontas! Sorcx' sen lim'!
Dauxrigas ili sen atent' pri hor'.
Malfrue estas, certe post la sesa.
Salutas gregon li je iro for;
kaj karan "Dokka" tusxas man' karesa.
For estas li, kaj sola restas sxi.
-- Sed "Dokka", tiun prenas sxi al si.
Sur la pasxtej-monteto
Sovagxan krutejon mi vidas en tim',
sxtonejon kaj rokan aron,
sed dank' al Di'! se mi turnas min,
mi povas vidi la maron.
La glima strio en blua hel',
ho, benu gxin dia mano;
benita estu sxipo sub vel',
benita cxiu sxipano.
Sed hu! tiu monta, sxtoneja fatras'
en krutan deklivon jxetita, --
kvazauxas rankora trola amas'
de fulmotondro rompita.
Kaj dorso kaj kapo kaj elstarajx'
kaj pintoj en roka rompigxo,
jen de gigantoj ilia krevajx'
post sunhela matenigxo.
Al dioj kaj anoj de l' lum' en atak'
ili hakis kaj korne batalis,
sed laux krutejo kun fumo kaj krak'
kiel sxtonoj malsupren falis.
Kruce kusxas en roka ostar'
brakoj cxe korpoj dikaj.
Miksigxas kunen en mond' el sxtonar'
torsoj kaj kapoj rompitaj.
Senondaj sub kruta monto-mur'
jen dormas lagoj bistraj;
perfide gapas el funda obskur'
glimantaj abismoj sinistraj.
Dum sombro sub pluvo la niks' en vesper'
ellage hurlas pri sorto.
Resonas de l' nuda mont' en l' aer'
auxgur' pri baldauxa morto.
Ho-hu, mi kaptigxas de ega tim';
altiras min sorcx' en rokaron.
Sed dank' al Di'! se mi turnas min,
mi povas vidi la maron.
"Dokka"
Ho, Dokka, Dokka, kara vi bovin';
vi, kiam el okulo fluas larmo,
karesu min per via vanga varmo;
vi sekvas en dekliv' kaj laux ravin'
kaj tiam mi ne sola sentas min.
Vi cxe mi estas en sopiro-svarmo.
Kaj kara vi, cxu estas misrezon',
ke nun do rajtas pensi mi pri Jon? --
Injeto sopiras
Prizorgas sxi en kuira ej',
patrin';
maljuna, griza cxe l' forna ej',
patrin'.
Ke kato estus mi, hejma an',
kares-premanta sin kiel infan'
al patrin'.
Sxi sercxas mangxon el sak' kaj kest',
patrin';
kaj gxin pretigas por hom' kaj best',
patrin'.
Ke estus mi kiel dika Brit
en rida babilo cxe forn' kaj marmit'
kun patrin'.
Trankvile iras sur hejma ter'
patrin';
kaj sekvas post la pied' paser'.
Patrin'!
Ke estus paser' mi sur sxia voj'
saltanta dance en vigla gxoj'
cxe patrin'.
Sxi sxatas sunon sur sulka vang',
patrin'.
Sxi sxatas brizon fresxiga al sang',
patrin'.
Ke estus mi dolcxa mara vent',
karesa por la anim' kaj la sent'
de patrin'.
Sed dorson sxian atakas dolor',
patrin',
pro blovo tra fendojn dum sxia labor',
patrin'.
Ke estus mi la malnova pord',
mi sxirmus sxin kontraux vento de nord',
por patrin'.
*
Mi scias bone pri sxia mens',
patrin',
dum staras sxi cxe la forn' en pens',
patrin'.
Kaj ofte penojn forgesas sxi,
rigardas elen en tim' pro mi,
faras patrin'.
Forgesas penon dum biena far'
patrin',
en tim' rigardas sxi al montar',
patrin'.
"Kiele fartas nun povra Injet',
kuranta anhele sur rok' kaj montet'?"
pensas patrin'.
Ke scius mian sopiron vi,
patrin'!
La hejm-pasxtejon eksxatis mi,
patrin'!
Monteje mi iras dum taga hor',
kaj endormigxas vespere en plor',
ho, patrin'!
Al cxio sentas mi min fremdul',
patrin'!
De cxie gapas nur frida okul',
patrin'.
Ne estas vivajx' kiun fidu mi,
neniu trovigxas por mi kia vi, --
mia patrin'!
Ke viglus iom la tempa ir',
patrin'!
Minutojn nombras mi en sopir',
patrin'!
Ke povus pasxi sep-mejle mi,
kaj sidi etan momenton cxe vi,
mia patrin'!
Mirtelejo
Ho vidu, bluigxas jen!
Restu nun, sxaf' kaj bovino!
Ho hoj, kia bera plen'!
Svarma mirtela senfino.
Egalon ne vidis mi!
Jen bono dum monta vag'!
Mi mangxu gxis sat' tie cxi;
Ni restu gxis fino de tag'.
Ho nam-nam, kia dolcxajx'.
Ho-hoj kiam tiel farigxas! --
La ej' estas tuta bluajx'!
Por pluraj tagoj suficxas.
Tia frand'! gxi fresxigas min!
Kvazauxas en regxa kastel'.
Gusto de bona vin';
jen kiel en dolcxa fabel'!
Se venus la urs', la grandul'!
lok' devus esti por ambaux.
Mi cedus por tiu plandul',
giganta, timiga ja ankaux.
"Bonvole," mi dirus nur,
"ne restu en sinretenem'!
Ja estas nura plezur';
vi servu vin laux la em'"
Se estus la ruza vulp',
gustigus mi lin per bato;
mortbatus mi lin pro kulp',
ecx se estus li frato de l' papo.
Sxteligxas ja kio ajn
far tiu maroda best'!
Li bone kondutas laux sxajn'
sen honto pro senhonest'.
Se estus la lupa poltron',
malica kiel kasisto,
per mia betulo-baston'
ricevus frapon sxtelisto.
De mia patrin' sen hezit'
sxirigxis besto kun id';
mi traktus lin laux merit',
se pelus lin nun avid'.
Sed se la gxentila junul'
altejen venus tenere,
ricevus li de la inul'
sur busxon alimaniere.
Babil'! kion pensas mi!
La tago jam pasas al fal' ...
atendas brutaro cxi; --
sopiras Dokka pri sal'.
Renkonto
Dimancxon sidas sxi en la dekliv';
kaj pri esperoj dolcxaj sxi pensadas;
la koro peze en la brust' frapadas;
vekigxas revoj al tremanta viv'.
Miragxo jen sur montokresto sxvebas;
sxi arde rugxas; -- jen la knabo venas.
Sxi foren volas en konfuz' kasxiri;
en sorcx' sxi tamen turnas sin al li;
salutas sxi al li kaj li al sxi,
kaj staras ne sciantaj kion diri.
Vortumas fine sxi el sia mir':
"Sed kara vi ... altkreska kiel vir'!"
Ridetas rugxa li, strecxante kruron:
"La knab' ne devas resti malfortul';
laboru li ja kiel plenkreskul'."
-- "Kaj jen, imagu, vi ricevis barbon!"
"Antauxe gxi ja tie estis;
sed eble gxi nun iomete kreskis."
Elaste li malantaux sxton' glitfalas.
El posx' mangxajxon tiras li kun rid',
ofertas knabgxenite por divid':
"Jen ovoj! Ilin mi por vi kunhavas."
Kun rid' sxi gxuste antaux lin sidigxas;
la brust' en trem', l' okul' al li fiksigxas.
Jen sidas ili tiun varman tagon.
Li provsxercante logas sxin al rid'.
Sxi gxojas kiel sur la brancx' birdid',
sed povas ne vigligi babiladon.
Nun kiam gxustas tempo por felicxo,
sxi sidas tie kvazaux en fremdigxo.
Li petas pri rakont', sed estas for
nun cxio en vizio vidigita,
perdigxis tute elen el memor',
kaj cxio estas kvazaux forgesita.
"Ne troloj! Ili mem prizorgu sin.
Prefere volas mi auxskulti vin!"
Volonte li pri Skarebrot rakontos.
Elkreskis tie li sur hejma ter';
ja tie ili kvar bovinojn nutros;
ordigos li laux sia manier'.
Sxi cxiun opan vorton povas fidi;
demandas sxi, sxi cxion volas scii.
Vagade ili lauxas riveretojn
kun karesema sxaf' kaj kun bovin'.
Pri greg' senzorgaj sentas ili sin.
Permane kaptas ili la fisxetojn,
kaj roste fritas ilin sur ardajx',
kaj malplenigas sakon da nutrajx'.
Ho felicxeg'! -- se tio nur ne estus,
ke nek la knabo nek la junulin'
kuragxas en liber' rigardi sin;
gxenigxas li, sed viro esti devus.
Se ilin ne aparte tenus tio,
ho, kiel bona povus esti cxio!
Nubigxas nigre, pluvas sur pasxtej'.
Bruegas tondroj sur la monta kresto.
Sin sxirmi volas cxiu hom' kaj besto;
en roka kavo estas rifugxej'.
Ne granda estas gxi sed vizitinda.
Gxin ili trovas loko ensidinda.
Kaj jen vesperon je la sun-ekkusx'
pli kunen ilin la sopiro pelas;
impulse juna brak' al kolo celas;
kunigxas sentoplene busx' al busx',
kaj kapturnige cxio sin transformas;
felicxa sxi en lia brako dormas.
Kaprida danco
Ho hipp kaj hoppe
kaj tipp kaj toppe
en tago cxi;
kaj nipp kaj nappe,
kaj tripp kaj trappe
en rondo cxi.
Kaj estas am-en-sun',
kaj estas flam-en-sun',
kaj estas tril-en-val',
kaj estas bril-en-val',
kaj en ludemo
kaj kriegemo
en tago cxi.
Kaj tir' cxe nuko
kaj fal' sur sxtupo,
pied' sur ej';
kaj formu ringon
kaj ekan svingon
jen en herbej'.
Kaj estas gxu-en-sun',
kaj estas tju-en-sun',
kaj estas glim-en-val',
kaj estas mim-en-val',
kaj estas tirlo
kaj roja lirlo
kaj paca ej'.
Ho tapp kaj tapo
kaj pusx' en kapo,
gxin havu vi.
Kaj snipp kaj snufo
kaj kis' sur busxo,
gxin prenu vi.
Kaj estas rul-en-ring',
kaj estas sul-en-sving',
kaj estas salt-en-danc'
ne estas halt-en-danc',
kaj estas hej-hoj,
kaj estas salt-hoj
kaj tra-la-ti.
Amo
La vigla knab' sorcxe min amigis,
min kvazaux birdon enkatenigis.
Triumfas knabo en amfier',
kaj min allogas ne plu liber'.
Min ligu firme per sxnur' el fero.
Subigu cxene min al sufero.
Ja, tiel premu min nun al vi,
ke l' tuta mond' igxos for por mi.
Se majstrus mi sorcxkapablon mian,
mi kreskus tuj en animon vian.
Mi volus kreski, karul', en vin,
por cxiam esti nur via in'.
*
Vi logxas ene en mia koro.
Vi regas sola en la memoro.
Pensetoj cxiuj, la tuta mi,
susuras nure pri vi, pri vi.
Se suno brilas de la cxielo,
mi pensas vi estas gxia celo.
Se vesperigxas, tag' velkas for,
cxu Injon havas vi en memor'?
Se vent' alteje vagade blovas,
hararon vian gxi tauxzi povas.
Se gutas pluv' kiel kasxa plor',
vin malsekigas gxi dum labor'.
Ho ke la horoj rapide pasu!
Ke tempo tagojn forpele cxasu!
Gxojkantas tamen mi pli kaj pli.
Hura, dimancxon ja venos li!
Arbar-gxoja
Ho, povra vi leporo,
vestigxis silke vi,
pri via tim-angoro
nur scias nia Di'.
Laux kia cel' saltadas
vi, eta senpensul'?
Vi kion postkuradas
kontuze al betul',
povra ul'?
Somero nun bonigxas
kun dom' en arbustej';
burgxonoj sxvelaj igxas
en via leporej'.
Ni estu ambaux gajaj
dum nuna suntempet';
kaj ambaux pigre gxojaj
ni kusxu en bosket'
por dormet'.
Vi estas cxarme bruna
en la somera rob';
sed estas vi tro juna
por esti mia knab'.
Ho, ke vi min gxojigu
saltante en dekliv',
kaj ambaux amikigxu
ni dum la tuta viv',
tuta viv'.
Demando
Li lante tabakon macxas,
la maljunulo en Skar':
"Stranguloj nur babilacxas
pri trolo kaj sorcxa far'.
Se tio, laux ili reala
malbono kaj mava mister',
ekzistus kun forto fatala,
ne eblus vivi sur ter'.
Sorcxigxus ni suben kaj norden,
malsanaj en kapo kaj brust',
subigxus al ili ni horden
sur tuta la tera krust'."
La tuje parola edzino
respondis al li en rapid':
"Permesu ridon je l' fino,
cxar estas nun tempo por rid'.
Vi viroj cxiam sxajnigas
ke cxion komprenas vi;
sed cxion mikskonfuzigas
vi, spite al via sci'.
La troloj devige sklavas
kiel gnomoj en ter' kaj sur fjord';
ne timu, -- mi certe pravas, --
kvankam estus grandega la hord'.
Ecx se multaj samkiel herboj
kaj kun forto de akvofal',
tro kadukas iliaj cerboj
por atenci al ni per batal'.
Atentas ili malmulte
dum sia brua kriad'.
Kondutas ili stulte,
sen ajna kuna agad'."
Bovin-voko
Bovino bela, ho mia bovin'!
Vagad' somera gxojigas nin;
plej bonas herbo sur monta ter';
en val' torente fluas river'.
La vent' blovtusxas kun milda ben';
susuras gxi de la mont-seren'.
Bovino bona, ho mia bovin'!
Deklive vi sentos komforta vin;
lirladas akvo en fonta fluej',
kaj milde ombrigxas sur mola herbej'.
Pasxtadas huldro en tiu dekliv';
kaj al ni ambaux gxueblas viv'.
Bovino dolcxa, ho mia bovin';
tempet' plezura favoru nin!
Serpenton mordantan forcxasos mi,
kaj musxojn kaj kulojn mi pelos de vi.
Kaj pasos valse facile la tag';
vin gratos mi dum ripoz' post vag'.
Tintilo via je sun-subir',
nin loge gvidas dum hejmenir'.
Plenmama venos vi al hejma ej',
salsxtonon lekos vi cxe l' kuirej'.
Melkita kusxos vi por rea macx';
kaj songxe dormos en fid' kaj pac'.
Bovino bela, ho mia bovin'!
Prisongxu pasxtejon kaj ankaux min!
Felicxaj ni kantos dum tuta somer';
auxtuna pasxtej' estos hejma ter'.
Jen venos bienen vi kiel regxin',
kaj cxiuj krias: Ho kia bovin'!
Malbona tago
Sxi nombras tagojn gxis sabat-vesper';
dimancxo venas; li promesis jxure,
ke ecx se pluvus sxtonoj el la sfer',
li al pasxtejo tamen venus kure.
Dimancx' forpasas en nebul' kaj pluv';
en plor' sxi sidas sola sur la tuf'.
Neniam li perfidos, scias sxi,
ecx se la malfelicxo ilin provus,
cxar tiam sxi ne plue vivi povus,
sed sinkus, kaj sxin morta trovus li.
Sed peza estas sxia juna koro,
kaj haltas ne la larmoflu' dum ploro.
Sxi hejmen venas en auxtun-vesper'.
Pro timo preskaux sxia koro krevis.
La tutan tagon estis pluv-veter',
kaj kvazaux en inund' sxi vadi devis.
Kusxejen nur rapidas sxi sen son';
ripozi lite estas nun bezon'.
Sed jxus la avo venis de l' pregxejo;
kaj nun kun pip' en busx' rakontas li:
"Felicxos Jon se nun farigxos sxi
la lia, tiu in' de bonstatejo."
Sxi sentas pikon en la brust', Injet',
kaj svene sxi sxancelas al benket'.
Sxi auxdas pli ol kion sxi deziris;
sxi auxdas ke la knabo, sxia stel',
logata de alia dolcxa cel',
kun ajnaj belaj inoj flirte iris.
Sed nun li iras ruze por la svat'
al tiu in' en Os en ricxa stat'.
Kaj tiu faras sin al Jon aminda;
sxi logas lin malkasxe kaj sen hont'.
Li, kiel cxiuj, scias laux rakont',
ke laux havajx' sxi estas preferinda.
Kaj jen kun tiu ino sole dancas li,
kaj por aliaj inoj ne plu sxancas li.
Injeto -- bird' vundita sub flugil' --
kun sang' gutanta kiel brula larmo, --
sin treme kasxas per la lit-kovril',
kaj febre tordas sin en plora varmo.
Kaj brulas vang'; sxirigxas korradik'.
Nur restas mort'; perdigxis la amik'.
Cxe la pasxteja rojo
Lirlanta, vi roj',
kirlanta, vi roj'!
En valo vi glitas en klara blu'.
Sur spegula fund',
super sxtona grund'
kun loga murmur',
kantanta susur',
kaj glimas sub sun' via onda flu'.
-- Ho, jen mi ripozu, ripozu.
Brilanta, vi roj',
glitanta, vi roj',
deklive vi fluas sub suna bril'.
Kun kluk' kaj gluglad',
kun kant' kaj gxemad'
kun rid' kaj ploret'
tra betularbaret'
dormigas en songxon via babil'.
-- Ho, jen mi songxu, mi songxu.
Zumanta, vi roj',
klukanta, vi roj',
vi havas liton en musk' dum ir'.
En cxi milda sin'
forgesas vi vin
pro flustra babil'
pri granda trankvil';
mildigxas anime la prema spir'.
-- Ho, jen mi memoru, memoru.
Plauxdanta, vi roj',
fluanta, vi roj',
dum longa voj' kion pensis vi?
Tra dezerta ej'?
cxe arbust' kaj florej'?
Dum subtera flu'?
Sub cxiela blu'?
Cxu iu plie solecas ol mi?
-- Ho, jen mi forgesu, forgesu.
Siblanta, vi roj',
flustranta, vi roj',
kantete ludas vi en arbar'.
Al suno ridet'
kaj rid' en fluet'
kaj longa la vag'
por rivelo al tag' --
ne kantu pri mia pens' en amar'.
-- Ho, ke mi ekdormu, dormu.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
Dolcxe kiel plor'
sonas harp-sonor';
logas ama sent'
en somera vent',
en la milda lul',
en la flua rul'
dormas for gxi en trankvilo;
vekigxas el silent',
sxvelas en potenc',
kiel sxauxm-susur'
en la mar-murmur';
el la dorma cxarm'
sxvebas tona svarm'
amovarma, dolcxa trilo ...
. . . . . . . . . . . . . .
Kun argxentajxo cxe harar' ondanta,
kun brocx' vibranta cxe la mamoj rondaj,
ruband' argxenta sur la brakoj bronzaj,
jen huldro cxe betulo flavigxanta.
"Pro perd' de perfidul' ne ploru vi,
kaj ne plu iru kun amara penso;
memoros cxiam li per sia menso,
kaj pro konduto fia pentos li.
Cxagren' plej peza fine ecx venkigxos;
sur bela suna mont' vi renkontigxos.
Sed kiu en aflikto post perfid'
en sia kor' sopiras en doloro,
sxi scias kiom longa estas horo; --
vi sekve ne plu restu en rigid'.
La kordojn ofte auxdis vi sonori;
amik' sopire devas pro vi plori.
Deziras al vi bonon mia frat';
kaj nokte lia kant' en val' plendadas;
mizeranime tagojn li vagadas,
sopire vin sercxante pro la sxat'.
Ne devas vi forturni vin en frido
de tiu kiu amas vin en fido.
Jen kiam vintrostelo montros sin,
ni Antaux-Julon estos festenantaj,
kaj nevideble monten levos vin;
ne timu, cxiuj estas vin sxatantaj.
Pri tio scias ne la vilagxaro.
Amik' reportos vin el la montaro."
La huldro velkas for en cxeaj pratoj.
Vekigxas el duona dorm' Injet',
kaj flugas sammomente for videt'
per de lagopo bruna flugilbatoj.
Sxi gapas per l' okul' en songxo cxi.
Memoroj hejmaj tuj forgesis sxi.
SUR TROLA MONTO
Vekigxas
Velkas luno post volba ir'
sude en horizont';
steloj en sorcxa, svarma delir'
falas el stelara pont'.
Blovas el nordo la vintra spir'
super la montoj.
Nigra nokto vastigas sin,
vindas la teron en brum';
elen el fendoj kaj el ravin'
flagras blua vaglum'.
Rid' resonas laux roka spin'
super la montoj.
Trancxe sxira trumpeta signal'
krias de l' monta pint';
viglas kurbuloj en kruta val',
rampas el rok-labirint'
subteruloj al festival'
super la montoj.
Vintra lumo vekigxas en nord',
strecxas la verdajn arkojn,
pelas susure sub volba pord'
antauxen frostajn sparkojn;
brilas argxente la flamo-hord'
super la montoj.
Treme pafigxas la flama glim'
super la alta montej';
sxtale frida glacia senfin'
radias sur kruta rokej'
vibre en danc' sur roka spin'
super la montoj.
Strecxas sin lum' super pint-kulmin',
ligas radiojn en nodon,
sxutas sin dise vibra glim',
formas tendan volbon.
Staras jen hal' el radi-gobelin'
super la montoj.
*
Kiam ordigxis tiu pulul';
kracxas trumpeto sonegon; --
venas bruege la nigra ul',
eksidas li sur la Sxtonegon.
Fajre ardas lia okul'
super la montoj.
Jen alvenas drauxgoj,
klakas krur' kaj brak';
donis sin ili al Hida Ul';
sekvis eterna plag'.
Fride susuras kant' el tumul'
super la montoj.
Venas saltanta kaprulo,
fulga nano kaj gnom',
nikso, drauxgo kaj reaperant'
el sia enmonta dom',
cxiu sepmejloj-pasxa kurant'
super la montoj.
Venas trol' kaj trolino
tra dezertaj altejoj,
rajde sur balail' kaj baston'
sorcxante per akraj blasfemoj.
Terure ululas la galdra ton'
super la montoj.
Kolektigxis la greganar',
praaj kaj ankaux novaj:
grake grincas el trola ar',
el cxiuj gorgxoj gnomaj.
Ridoj salute ruligxas de l' ar'
super la montoj.
Kiel sur sxauxma maro sxtorm'
la nigra kanto vekigxas;
per tonoj el la tombeja dorm'
glore la regx' salutigxas;
kreske, disflue gxi velkas for
super la montoj ...
Ili salutas sian estron
Sidu vi en prosper',
Altulo en Infer',
regxo de l' ter'!
Estu potenca vi!
Venke progresu vi!
Mondon suben premu vi
de la sud' al nord'!
Per via anatem'
sob malamik' en gxem',
en trem' kaj tim'!
Sed via sindonant',
senbrida dibocxant',
laux sia voj' de mensogant'
estu en estim'!
Per la satana nom'
blasfemu cxiu hom'
tri fojojn tri.
Vi fojojn tri kaj tri
nin estros jen kaj cxi;
havas nin cxiujn vi
gxis la tempa fin'!
Ekzameno
Skribas kun libro genue Satan'
per rugxa sango la nomojn;
li kripte listigas per krifa man'
vivajn kaj mortajn homojn.
Laste cxiu nova an'
en la gregon.
Pregxon antaux la nigra ul'
ili starante rauxkas.
Por cxiu junulo kaj ecx oldul'
Diablo la gorgxon fauxkas.
"Cxu volas vi nun je Antaux-Jul'
en la gregon?"
Unuanime per jesa dir'
kricxas la kongregacio.
Vice ordigas sin in' kaj vir'
kvazaux por konfirmacio.
Prov' postuligxas antaux enir'
en la gregon.
La nigra katekismo
"Ordono unua, kia gxi?"
-- Laux aliuloj kondutu vi.
"Kaj pri la dua, cxu havas vi konon?"
-- Malbenu en koro Dion kaj homon.
"Cxu scias vi mian trian okupon?"
-- Dimancxon soru pregxejan sxtupon.
"Kaj nomu ankaux al mi la kvaran!"
-- Subtenu cxiam la plej altstaran.
"La kvina?"
-- Se antauxas iu,
neniam indulgu mi al tiu.
"La sesa?"
-- Estu interne fiulo,
tamen ekstere bela brilulo.
"La sepa?"
-- Estas la trola felicxo
kasxe sxteli, kaj vivi en ricxo.
"La oka?"
-- Plej bona defendo
estas mensoga pretendo.
"La nauxa?"
-- Vi estu rapida ruzul'
je flar' de bieno de aliul'.
"La deka ordon'?"
-- Al najbar' perfid'.
Vi sxatu gajni per ruza insid'.
"La fundon de l' sagxo, memoru gxin cxiam!"
-- Forgesi la akran malamon neniam.
"Kion vi kredas?"
-- Cxiam fripono
venkas super atencoj de bono.
"Kion vi pregxas?"
-- Ke farigxu
tiel ke l' mondo neniam bonigxu.
"Kion plej kore vi deziras?"
-- Posedi la mondon mi sopiras.
"Cxu tiu volo vin tute plenigas?"
-- Per sango servute al vi mi min ligas.
"Kaj poste?"
-- Ke l' pakto cxiujn jarojn
validu, vizitu mi vian altaron.
*
Genuas nun la nova trol';
eksonas gxoja kri';
Sxtormas hurlo de l' tuta popol',
kreskante pli kaj pli.
"Li fidas! Li estas de nia skol'!
En la gregon!"
Por jxuro je la sennoma grandul'
krifojn Satano eklevas.
"El mia potenc' estu vi potencul';
mi jxure tion promesas.
Eterne mi prenas vin mia subul',
en la gregon!"
Stela falo
Pasxas antauxen olduloj,
inoj kaj poste viroj;
Cxiu raportas el vilagxar',
pri siaj malicaj iroj;
kontenta Satano pri tia far'
ridas al cxiuj.
*
Laponino
Malsanaj mi sorcxas bestojn kaj homojn
kaj sendas la musxojn flavajn;
rompas mi pacon, vekas sxtormojn,
fidiras vortojn malpravajn.
Vagantino
Sxteliston malsxlosi lernigas mi,
trankvilon dum murd' al murdisto;
la lakton al sango sorcxigas mi,
mortfalu la best' cxe l' melkisto.
Ore vestita virino
Kreskigas mi inter knabo kaj in'
malfidon per fia vortero;
ja kiam kverelas edz' kaj edzin',
forvelkas herbo sur tero.
Malgrasulino
Malicon cxe viroj vekas mi,
per pens', kiu fidon detruas;
mi scias ke kiam ekflamas envi'
facile mi mavon instruas.
Gxibulino
Gxentilajn virojn kun firma sinten'
kaj fid' je si mem mi ne sxparas;
malkuragxigas mi per venen',
kaj ilin perfidaj faras.
Strabulino
Transturnas mi vidon de dolcxa in';
kontenton neniam sxi sentu;
al trol' kaj vagul' sxi forjxetu sin,
en morton sin tiel lamentu.
La viv' aridigxas en frida mens',
kaj suben la dorso kurbigxas;
la koro farigxas glacio sen sens',
kaj cxio pri sxi malsanigxas.
Sorcx-kuiristino
Se bebon naskas in' post perfid',
pro mia sorcx' sxi deliros.
Kasxe al morto velkos la id'.
Por Julo mi gxin kuiros.
Duone nuda trolino
Kuras sorcxita knab' kun mi
gxis karno kaj cerb' moligxas;
fine bebe vindita li
solece, putre foligxas.
Virino kun okulvitroj
Mi volas ke velku la viv' en burgxon';
per tio gxis nun ni altigxis;
mi vekis la inon el stat' de sindon',
kaj sxin postuli lernigis.
Sxi fortas en sia eltrudem',
sxi cxion parceligos;
kaj se la vir' ne naskas mem,
sxi ne sin edzinigos.
Sorcxisto kun bovlo
Se viron ni ligu al obeem',
ne sxparu ni fresxan bieron;
lamigxu per gxi lia estra em';
dormigos ni lian fieron.
Nuda sorcxisto
La progresema hom' en labor'
malfacile kaptigxas; --
sed per sia perlaborita or'
de mi al luks' li logigxas.
Sorcxisto kun hakilo
Bonstatajn vilagxojn incitas mi
al inter-batalado;
okjara rikolt' disipigxas pro gxi
per nura oktaga luktado.
Sorcxisto senzorgema
Senpova la ul' kripliginte sin
hakinte for la pugnon;
predikas mi pacon al la kokin'
antaux ol ligi la vulpon.
Sorcxisto kun vergo
Etulojn en monton mi sorcxas sen hont',
kaj sklavaj ilin vestigas;
ne vidos ili ekster la mont';
per libro l' okuloj kovrigxas.
Sorcxisto kun sako
Sako plena je pek' kaj horor'
pezigas la sxultran paron;
per serur' kaj katen' el argxent' kaj or'
mi sorcxis la tutan homaron.
Delire misvoje iras povrul',
l' animon turmentas plagoj;
sur mola lito tordigxas ricxul',
putrigas lin bonaj tagoj.
Sorcxisto kun skurgxo
Estru mi laux propra vol',
kaj pensu mi por cxiuj;
antauxas mi, kaj sekvu popol';
kiel mi gloradu neniuj.
Duvizagxa sorcxisto
Mi sorcxas la rojon; ne fluu gxi;
krepusko regu la vivon;
antauxen kaj reen volas mi;
kaj dekstren samtempe kun liven.
Statas kampar' kiel morta lag'
kie strangaj bestoj putrigxos;
nenio instigas je nokt' aux tag',
marcxo gxi baldaux estigxos.
Cxeval-hxirurgo
Spacan ejon havu etul'
kaj estru etulmaniere;
sobigas cxion tiu ul',
kaj igxos en mondo mizere.
Kiu kreigxis al granda afer',
sidu stulte gxentile;
mi trancxas, kaj sen sia vira ekster'
laboros li poste sxpinile.
Insidanta sorcxisto
Ofte fatalon spertis mi;
nun ruze per sorcx' agitas;
mi inter-malicon vekas per fi',
kaj perfide erarigas.
Se gajnas vi ne per honesta far',
vi certe fiule prosperos;
mi tion instruis en vilagxar';
per tio gxi multe suferos.
Viro kun busxumo
Lernigas mi homojn pri kasxa perfid'
kaj prefero de trompa konduto;
similas al mi pli ol unu homid'
akceptanta maljuston en muto.
Nigramanteluloj
Psalmojn kaj pregxojn mi en murmur'
remacxas kun evangelio,
gxis homoj kredas: Jen voj' de l' natur'!
-- kaj forgesas la volon de l' vivo.
Sorcxistego
Altule mi pasxas tra l' vilagxar',
postlasas neniun faregon,
ke tiu lerninte laux mia far',
ne fidu plu iun grandegon.
Eta sorcxisto
Mi havas ilon en mia malfort':
Se iu distingigxas,
mi klacxon per ruza, venena vort'
sekrete disvastigas.
Etuloj gxojas en sia atend',
pensantaj etul-malice;
grandecon kotsxmiras mi per ofend',
kaj sekvos min ili lauxvice.
Skeleto
Cxiujn ulojn inklinajn al ced'
venene mi senfortigas;
lacigxas ili pri cxio en ted';
por morti sin ili kusxigas.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
*
Satano kun kontenta rid'
gxoje donas inspiron:
"Se pluen dauxros vi en hid',
la vivo atingos subiron."
Lauxdas li pro sindona fid'
al cxiuj.
Ricevas ili al roba rand'
Longvost-ordenon honoran;
signifas tiu sulfur-ruband'
la atingajxon plej gloran;
Nigrulo signas per kap' kaj man'
al cxiuj.
Honoro estu al meritul';
laux aga efik' vi altigxu;
kavalir' aux nobel-rangul',
aux ecx "pavego" nomigxu;
krife salutas Diabla ul'
al cxiuj.
Petanto
Alrampas vir' kun ruband' sur frunt',
la kapo ore kronita;
malpura estas mantela punt'
cxar kvazaux en koto trenita.
"Sinjor' de Infero, auxskultu min,
mi regx' sub turmentoj fobiaj;
por rekompenco mi sercxas vin,
cxar estas mi nun el la viaj.
Por multaj estas gxuinda frand'
pacan landon rabi;
Ne zorgis mi, perfidigxis land'
kaj popol', kiujn devus mi savi.
Sed poste rabistoj foriris en tim'
sen fiero pro sia ago;
rikanas popolo en malestim';
jen pro la perfid' mia pago.
Mi petas al vi, Sinjor' en ver':
forigu nun la signon,
ke povos mi levi en liber'
la frunton kaj havi dignon!"
Per nomo Satano enskribas lin,
kaj ridas el fundo de l' koro;
li premas la regxon stampitan al sin'
por kiso al busx' en fervoro.
"Dankon, la guston de sulfur'
cxiame mi ege emis.
Donis gxin cxiu rompita jxur',
kiu sob liberecon premis.
Kun Judas enskribigxis vi,
lauxdindas tie stari.
Pri stampo brula povas mi
por vi nenion fari.
Gxin vi havos en vivo kaj mort',
en rakont' kaj hejmoj subteraj;
forigi gxin povas neniu fort',
ecx ne la flamoj inferaj."
Alta gasto
Venas sur falva cxeval' rajdant',
skeleto en nigra mantel';
Serpon li firme ligis cxe flank',
haltas cxe l' nuna cel';
grimace salutas li majstron de Hel,
tra la nokto.
"Hoj-raux!" li rauxke tusas,
"gajon en ejo seanca.
Cxiloke preferas mi logxi.
Altulo! prezentu sidlokon."
Satano el segxo sin levas.
Palpas li frunt-rubandon.
"Sinjoro frato, bonvena amik',
trovas cxi tie vi hejmon.
Komencos ni dancon kun sving' kaj kik'
tra la nokto."
"Hoj-raux!" la Morto rauxkas;
"cxiame, amik', mi vin amis.
Laca vagadas mi sklave
tra l' mond' sur ter' kaj ondoj,
kolera al Majstro mi servu,
forigi vivon por vivo.
Ne lukris mi gajnon salajran;
senpage mi devas agi;
se igu mi senhomigxon,
rapide rekreskas la idoj.
Cxi tie la gxustan estron
karan mi rekonas;
cxi eje libersenteme
mi dancu la morto-dancon."
"Pli ol volonte," alkantas diabl',
"deziras mi al vi orgion;
oftege sur vojo laux kapabl'
perfidis vi la vivon;
kaj sendis homidan rostajxon por tabl'
tra la nokto.
Profitas mi de cxiu brancx'
kiun vi trancxas juna.
Al certa venko do estas sxanc'
per nia labor' komuna.
Nun akorde ni tretu al danc'.
tra la nokto".
Troldanco
Tretadas kun klaka son'
cxevala sxuo kaj huf';
pasxetas piedo sur sxton',
trotigxas sur rok' kaj tuf',
kaj kvazaux monta nebul'
blovata de venta jxet',
infestas trola pulul'
en onda impet'.
Knarad' de rusta riglil',
fajfad' en truo kaj fend',
cxe pintoj ulula tril',
siblado en frida vent';
alteje sxrik' kaj krieg';
de tiu kant' de infer'
dancigxas sovagxa greg'
tra nokta veter' ....
En tiu rokplena mond'
sin svingas kruro kaj vost',
turnigxas sovagxa rond'
kun huf' kaj skeleta ost';
cxi valson per fia kanzon'
alkantas inaro de sorcx'
kun rid' kaj volupta ton'
kricxante el gorgx'.
Estis trol' por trol'
en lasciva fol';
altira hok'
estis Gro el Rok';
sorcxigxis knab';
tiun Knut el Kab'
sxi sorcxis al fola falo.
En sia obstin'
avidis li sxin;
en cerba nebul'
sxin kuntiris la ul',
kaj la fino -- hi-hi!
al la pastro -- hi-hi!
Ridegis tuta valo.
Farigxis jen sxangx'
por nova arangx';
mordadis nun sxi
kaj sakris al li;
rokeje en fol'
sxi ludis kun trol',
ke ehxis de rid' gxis la foro.
De Knut cxiu id'
forigxis el vid',
grasigxis por bucx',
pikigxis por bucx';
surtabligxis bucxajx'
kun branda trinkajx'
por Knut, mangxanta en ploro.
Tedigxis tamen sxi
de tiu viv' kun li;
sopiris tro
tiu vosta Gro,
ecx se sxi krie plendis.
Laux sia fia cel'
sxi sxlosis lin en kel';
ekflamis brul'
de mur' kaj ul',
kaj cxielen glimon sendis.
Ho-ho! kia brul'!
Strecxas sin flam'!
Vi Roko-fendul',
jen lito por am'.
Jen grasa odor'
el flama fervor';
por Julo ni fritas lardon.
Hoj ul' el sub-ter',
jen mi en liber';
infera huful',
jen ludo cxe brul';
hoj gnom' el trolej',
hoj jen plezurej'.
Ni gxuu la varman ardon -- -- --
- - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - -
Injeto timas, ne auxdis sxi
kanton pli fian ol tiun cxi.
Sed dancas trolar' kiel bestoj.
Flirtas, kuradas kun bru' kaj rid'
en hida avid'
diabloj aere en salta senbrid'
kun klake svingantaj vostoj.
Vibras estinge nordlum' en fon';
vento hojlas kun kricxa ton'
tra sombraj monto-fendejoj.
Hurlas krioj kaj mok-ulul'
tra nokta turbul';
en danc' karakolas la trola pulul'
super la nudaj rokejoj.
*
Tonoj vekigxas en vibra trem',
kantas susur' kvazaux roja gxem';
songxoj en nokto soras.
Klukas ludo el monta rokej';
resonas fendej',
kiel sub pluva flu' sur altej'
amar-sopire gxi ploras.
- - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - -
Jen dancas la gnomo en bela kolor'
kun ringoj cxe l' haroj ondantaj.
Li logas Injeton per danca fervor'
kun tonoj cxirkauxe vibrantaj.
"Ravege por vi!
Vi logxu kun mi!
Sxpinilon argxentan ricevos vi.
Forigxos en kanto kaj lud' la timid',
kaj bela la dancon vi tretos;
forgesos vi cxion de l' vunda perfid'
kaj plue ecx ne suferetos.
Pri ajna sopir'
je unua dir'
vin servos inar' mia laux dezir'.
Kombigxos de unu la bruna harar',
kaj plektos la dua la tufon;
beligos vin tria per kron' kaj perlar',
cxemetas la kvara la mufon.
La kvina knabin'
per sxuoj servos vin;
fresxigos la vangon la sesa in'.
La sepa el mia knabina ar'
susure ludigas la citron;
turnigxos de l' oka stekajx' sur l' ardar',
versxigxos bier' en kalikon.
Aliaj en rond'
en danc' kiel ond'
vin lulos en nia felicxa mond'.
La nauxa plej loge vin distros per kant'
pri inoj kaj viroj svatemaj;
regxine kunpasxos vi mem en la danc'
en brilo de sxtonoj gemaj.
Neniu el ni
egalas al vi,
dancanta sur orponto en graci'!"
"Malmulte min logas la blua montej'
kun brilo glima en haloj;
mi vidu la knabon el hejma ej',
kantigxis tiel en valoj.
Ho knab' mia, vi!
Vin fidos ja mi!
Por cxiam kune eklogxu ni!"
"Ke vidu vi veron pri tiu knab',
nur turni la kapon necesas.
Kun ino li sub la tegmenta trab'
kaj hejmon kaj mondon forgesas.
La ama sopir',
nun nokta delir'.
Por mok' Montarino, ne plu por dezir'."
Rigida sxi staras en tag' kiel rok';
la kor' sxia velke fridigxas;
memore sxi vidas en senta sxok';
la mondo por sxi glaciigxas.
Kaj turnas sxi sin.
"Nun havu vi min.
Volonte farigxu mi montarin'."
Eksaltas la gnomo sur roka voj';
li devas ja sorton lauxdi.
"Sed nun vi forgesu kaj vivu en gxoj';
min sekvu, kaj povos vi auxdi
pri mia regxej'
de kamp' kaj montej',
pri olda Gumlo en sia ej'!"
Montaj troloj
Basa plafon'. Distas muroj.
Prujno kaj blu-glacia glimo.
Sombra hal'.
Argxento-brancxoj en sxtono brilas,
krocxa hok' kaj inversa runo.
Acxa blovo traa kvazaux
el kel'.
Tablo largxa sin vastigas.
Hirtharuloj, nazegulinoj
sidas en rond'.
Mugxo, hurlo, lup-ululo,
grunto, grumblo, kruda krio
en tiu troleja
mond'.
Gratas krif' skabion, kruston;
sango gutas; tondre ondas
rida kricx'.
Ege drinkas aviduloj;
mildetigxas. Ogrin' kaj ogro
tire frotas rostron al muzelo.
Delic'.
Peze sur la hala planko
pigre sin trenas gejunuloj,
lauxvica ar'.
Lante turnas sin sxveba danco.
Bastokordaj tonoj vibras.
Svingas sin lace, oscede, plende
ular'.
Obtuze profunde en obskuro
ogrin' ridacxas, trol' seksardas
en am-avid'.
Auxdigxas hurlo, sxauxma siblego;
krif' al krifo, dent' al gorgxo;
malamikon senhauxtigus
ajno.
"Fie mensogis vi, montulo!"
krias Injeto: "Hide aspektas
via gvardi'!"
-- "Ega eraro!" tuj respondas
la gnom' afable: "Tiuj, vidu,
estas sklav-labora aro
mia!"
"Potenco tia, -- cxu gxi sklavu?"
-- "Senpotencas malluma nescio
dum tuta viv'.
Jen vi nun mem auxdu.
Provu ni sagxon de troloj,
basan, malluman, sen senco
en gxi."
Alpasxas li tiun plej agxan:
"Kial kamparano semas printempe
semon? Nu?"
"Hu?" -- tiu re-demandas.
Strabe, cerbume la trolo gapas.
Ridacxe pork-okule rigardas:
"Hu?"
Alpasxas li tiun plej junan:
"Diru kial sopiras maren
la river'?"
Tiu malvole pauxte grimacas,
spite li skuas longajn orelojn:
"Fluu gxi kie kaj kien ajn
sur ter'."
Alpasxas li nun trolinon:
"Kial infan' je malferm' de okuloj
kricxas?"
Gapas la trolino: "Kricxu gxi."
Strabas malice al Injeto.
Flaras, grimacas, akre per dentoj
grincas.
"Tia la sklava parencaro.
Mankas demandoj; respondoj nur estas
tiaj de sklav'.
Ni prefere profunden iru
kanton auxskulti lamentadan,
vortojn kolerajn de olda Gumlo,
praav'."
Gruntejo
[Sagxula Ej']
Profunde en la Skaro-enorm'
kavigxas halo el kupro;
verdigre altigxas la volba form'
kun glimo de gutoj el supro.
Bluetas glimo kvazaux en dorm'.
Gutadas fluet' kiel salivum'
en tiu rok-hala sombro;
lacertoj siblas, obtuza zum'
oscede sonas en l' ombro.
Serpent' meandras en songxa mallum'.
Angule en kasxo en sombra krepusk'
tra tempoj Gumlo sidas;
Li sekan radikon similas en kusp',
la membroj torditaj rigidas.
Sur kapo kreskas likeno kaj musk'.
"Vi Gumlo, gardanto de l' tradici',"
alkricxas la Blua-mont-gnomo,
"la Gumlo-kanton eldiru al ni;
cxiamu en mond' gxia nomo.
Rubajxojn nur kantas junuloj cxi."
Jen kvazaux strecxigxas horlogxa risort'
ekgurdas la vocxa knaro,
kaj grince eligxas cxiu vort'
el olda Gumlo-kantaro,
en sercxo de gxia praa fort'.
Kanto de Gumlo
Kantas Gumlo
pri pra-erao.
Regis gigantoj
la rondon mondan.
Nokto timiga
kovris la teron.
Mankis luno.
Mankis steloj.
Flamis nordlumo
sur glaciejo.
Val' kaj kavo
en kasxo songxis.
Bone estis
sporte ludi,
montojn fendi,
fajron sxuti,
sxtormon veki
kaj maron kirli,
glacion sxovi
kun tondra bruo.
Bone ... bone
lukte gxoji,
harojn tiri
kaj dorsojn rompi,
kapojn skrapi,
korne piki,
krife sxiri,
orelojn tiri.
Bone ... bone
nur inerti.
En trankvilo
krurojn sxpari
kaj neniun
taskon tusxi.
Satsxtopita
dolcxe dormi.
Neniam zorgo
pro helaj vaporoj.
Neniam suno
al okulo.
Sen kreskajxoj
la vastaj valoj;
neniu fum'
el hejma ej'.
Tago dormis
mortodormon.
Prujne blankis
trolaj mondoj.
Land' en kvieto,
regno en pac'.
Tempo staris.
Cxio mutis.
Ve! Ve!
Pereas erao.
Ve! Ve!
Fi-epoko ...
Kreskis Alvo.
Venis azoj.
Sun' vekigxis;
tag' ekregis.
Sinkis nokto
nebuleja.
Venis al fino
gigant-erao.
Vintro cxesis;
printempo varmis.
Glaci' degelis.
Torentis akvoj.
Gxermoj kreskis;
plantoj kreskis;
arbar' densigxis
nebul-deklive.
Kreskis viroj
kaj virinoj.
Fajro fumis
sur fulga ejo.
Sxtalo plugis
duran grundon.
Sin vastigis
verdaj kampoj.
Sun' subiris,
Sun' levigxis;
tago estris
mondan rondon.
Temp' gxermigis
longajn pensojn,
fiksis celon,
planon, solvon.
Lukto! Lukto!
Anim'! Anim'!
Jen, junuloj,
instiga vorto!
Cxio anima
sercxas supren.
Cxio trola
sxirme sidu.
Jotuno glora
en mont' kasxigxis,
rampis angulen
malfiera,
En roka kavo
malbenis tagon;
de l' nokt' profitis
por friponajxo.
Vente pelis
primaveron.
Sendis negxdunojn
kaj maliculojn.
Kovris vilagxojn
sub gruz' kaj sablo.
Turnis sxtonojn;
sxveligis glacion.
Baris, haltigis
per mur' kaj mallumo.
Nebulon kaj nubon
al sun' li jxetis.
Eltiris radikojn.
Kirlis maron.
Vekis vintron,
fimbulvintron.
Sed sun' levigxis,
pelis nebulon,
rompis glacion.
Negx' degelis.
Herbo verda
kovris grundon.
Vivo ludis
laux tuta land'.
Rekreskis arboj
kun milda ombro.
Degeneris
parencaro.
Krevis sub suno.
Eksxtonigxis
pro di-martelo
kaj blanka kruco.
Unuopuloj
poste sidas
en roka ekzilo,
malbenas tagon.
Kelkaj cedeme
sangon fusxmiksis,
malhonoris
parencaron
per hontaj nuptoj
kun homaj idoj,
naskis kun elfoj.
Gnomo nun
la regnon estras.
Senkuragxa
la aro malkreskas,
kurbe sxteliras,
ecx humile.
Malmulto restas
el praa gento;
neniigxis
granit-gigantoj.
Auxdu, idoj,
vokon malaman!
Brava jotun'
helpon bezonas.
Cxu rilatigxi
kun favaj vermoj,
cxarlatanoj
el fusxaj ejoj,
magiistoj,
sorcxistinoj,
plej fiaj pleboj
en la mondo,
vagvostuloj
kun nigraj libroj,
troloj ne,
homoj ne.
Hu! Hu!
Ploro-tempoj!
Hu! Hu!
Cxagreno-tempoj!
Kaj el cxiuj
plej alte estras
la Nub-Mensulo
sulfurolanda,
lamul-diablo
kun huf' cxevala,
blagant' duone,
duone pastro;
lin kiel estron
ni devas lauxdi;
estras li
giganto-regnon.
Ekstaru cxiuj
kun juna sango,
ek, kuragxuloj,
por jotun-regno!
Neniu giganto
trankvile pigru
gxis el la alta
firmamento
la rugxan sunon
ni suben tiris,
kaj cxio silentos
en ragnarok'!
- - - - - - - - - -
- - - - - - - - - -
Flarigxas foje en sombra angul'
kun stranga gxem' kaj snufado;
etendas brakojn cxiu kriful';
kun krio, grunt' kaj siblado:
"Uhu! Odor' de kristana ul'!"
Krucigas sxi brakojn per tuja far',
Injeto; cxe brust' rigidigxas ...
Sxauxme krakas kvazaux el mar',
kaj sxi al tag' revekigxas.
-- Sola sxi nun en deklivo Skar'.
LA GRANDA LUKTO
Auxtuno
Nun surfe ruligxas mar' al bord'
kun ondokrestoj sxauxmantaj.
Rompigxas kreve ilia hord'
cxe troloj tie logxantaj.
Krias venteg' en sovagxa liber'
super abismoj sombraj;
eljxetoj sxprucas sur rifo kaj sxer'
en tagoj auxtunaj ombraj.
Mi auxdas timiga demonkantad'
de trolino tra surfon rajdanta.
Sxi estas per galdro kaj sia sorcxad'
mizeron antauxdiranta.
Jen gxeme, jen moke auxguras sxi
pri plago kaj pri sufero.
Sorcxkante avertas la drauxga furi'
pelante vivon de l' tero.
Pro ondaj batoj tremas la grund'
kaj pala gxi frostas nude.
Fridigxas korto kaj sin' gxis fund'.
La mond' dezertigxas krude.
Forflugis suden la lasta anser',
barakte tra densan nubejon.
Cxiu vivanto pro vintro-sever'
fosas por si kusxejon.
Folioj rustigxas en kasxa boskej'
kaj for de brancxoj tirigxas.
Moment' gxis belecon perdas herbej'
plorinde mallonga farigxas.
Floroj felicxis sub la sun',
bele buntigis la korton.
Ecx ne unu restas nun;
jam velkis ili en morton.
Formortas en juna sino sopir',
kaj velkas flor' kaj felicxo
je tiu estingo de arda dezir'
per salaj larmoj en ricxo.
Formortas viv', formortas esper',
je kiuj mi reve avidis.
Turnigxis la am' al cxagrena mizer',
cxar min la knabo perfidis.
Nun regas cxi tie trista frid',
lacigas min lok' kaj horo;
Forprenis cxion de mi la perfid';
kaj brulas kaj sangas la koro.
La maro ruligxas forte al land',
kaj la pluvo drivas kaj drivis.
Susuras kanto laux nuda strand',
ke nun do cxio finigxis.
Senkonsila
Ho bona vi knab',
ho bela vi knab',
lontane de vi mi eltenas ne.
Logigxas al vi,
cxiame al vi;
kaj kien ajn ir'
vekigxas dezir';
lesive brulas la larma ve'.
Neniam mi felicxigxos.
Gxentila vi knab',
ho, brava vi knab',
por vi mi donus cxion for.
Mi vivus por vi,
mi mortus por vi
kaj kiel edzin',
oferus mi min
por vin liberigi de ajna dolor'.
-- Ho vi, mi vin fidis elkore!
Jen mi en fidem'
dum via alprem'
forgesis aflikton, kaj pasis cxagren'.
Neniam plu
mi trovos vin,
neniam plu
ni vidos nin,
kaj brulas plor' en la brust' en trem'.
-- Ho ve, ke vi povis perfidi.
Nun kien la vid'?
Al kiu la fid'?
Vojeton aux ponton ne trovas mi.
Mizeras la sort'!
Min logas la mort'!
Kaj kien la ir'?
Al tomb' la dezir'!
Vi estis la sola en vivo por mi!
Neniam plu tagon de gxojo.
Ke mi forgesu!
Okaz' plej eta min memorigas;
gxi hantas min, kaj gxi min larmigas;
je plej malgranda vortet' pri vi
kun kora plor' tuj foriras mi.
Neniam plu mi cxagrenon havus
se en forgeson mi min forsavus;
ho, mi malsanus ne plu, se mi
forgesi povus pri vi, pri vi.
Kiele?
Kiel farigxis por mi, Injet'?
Ne estas mi sama knabinet'!
Petole mi kuris sur kamp', laux lag'.
Ne estis longa por mi la tag'.
Aspekte songxo kaptis min;
memor', mi ne plu komprenas vin.
La sama mi estas en taga rond',
sed tamen kiel en fremda mond'.
Mi cxion tenas en klara vid'.
Mi gxojis, sed perfidigxas fid';
kaj cxio samas sur ej', en hejm',
alia tamen, tamen nur sxajn'.
La dom' situas kie staris gxi.
Mastrumas Panjo kiel faris sxi.
Aridas hejm' kie mankas vort',
patrin' fremdigxas sub tia sort'.
Fremda marcxo! Fremda altej'!
Fremde aspektas bovin' en pasxtej',
alien turnas sin gxia rigard',
kaj min gxi celas nur je hazard'.
Gapas fride la griza mur';
regas trist' en angula obskur'.
Rigidas mano, pied' kaj sin';
pezige cxio kontrauxas min.
Fenestre gapas mi en dezir',
mi bird' en kagx', en sopir', sopir'.
Neniun mi vidas sur kamp' aux lag'.
Por Injo nun longa estas tag'.
Ho, hejmo mia, jen en sekur'
mi vivis felicxa en sxirmo de l' mur'.
-- Ho Panjo! Estas ne plua gxoj';
L' animo sxteliras laux fremda voj'.
Vintro-sxtormo
Ke ege kraku en sxira forto!
Skuigxu domo, kaj tremu korto!
Rompu cxion rompiga far',
ke malakrigxu en pens' amar'.
Se prenus domon kaj kabaneton
ventego, donus gxi forgeseton.
Se l' tero cedus en sia grund', --
forges' ekregus en kor-profund'.
Se el cxiel' falus nub' vagante,
se flusus mar' cxion inundante,
se l' tuta mondo mergigxus for, --
farigxus paco en fina hor'.
En la kirko
En kirkon sxtele kasxiras mi;
forgesas pastron kaj vorton de Di'.
-- mi povra!
Mi sxargxas pekon post pek' sur min
por sxance povi ekvidi vin.
Je vid' de vi sangas mia kor'.
Vi estis cel' mia por ador',
-- mi povra!
Okuloj fajras kaj ardas vang',
esper' vekigxas en varma sang'.
Dezerto regas, sen vi en vid',
kaj mortas sentoj en kora frid',
-- mi povra!
Trenigxas hejmen mi en peza dub'.
Vagadas pens' kiel nokta nub'.
Se ante sidas tiu in'
kun largxa dorso kaj pav-anim',
-- mi povra!
mi malicigxas en vengxa sopir'
gxis bruo vekas min por elir'.
-- Ho, savu nin el la peko!
Svatanto
Elrampas rokeja gnom' el sub tuf'
kun kornoj sur kapo kaj kapra huf'.
Neniam vidis vi barbon tian;
atingas gxi magran kruron lian.
Neniam vidigxis tia hauxt';
sulkigxas gxi cxirkaux gnoma pauxt'.
"Kuradis mi plenajn jarojn centojn.
Neniam mi spertis pli varmajn ventojn.
Ol vin mi ne vidis pli belajn inojn,
sed tamen vi dauxre pasxtas sxafinojn.
Vi estas en la dekoka jar',
ankoraux virga sen svatanta ar'.
La mondo estus ja sxangxigxinta,
se vi ne estus edzinigxinta.
La mondo estus nur stulta afer',
se vi ne ricxigxus per or' kaj ter'.
Sed ne auxskultu la Blu-mont-ulon,
tian senkornan flavbekulon.
Auxskultu ne al la Blu-mont-ul',
senpantalona malricxul'.
Ne fidu lin, li nur flate blagis;
patrino lia almoze vagis.
Laux via volo mi estos viro
por kontentigi vin laux deziro.
El tuk' kovranta vian koron
eltiros mi vian am-doloron.
El gxi mi tiros vian malamon;
sxi gxin ricevos mangxe kiel salon.
Sxi morgaux kusxos kun vea kri';
post du semajnoj silentos sxi."
Injet' malligas legxeran tukon;
sed haltas tuj; cxar sxi sentas kulpon.
Cxu fari? Voli? -- Sxi malicigxas.
Detiras tukon; gxi al gnom' donigxas.
"He -- he!" la gnomo en gxojo mekas;
"sed pagon havu mi," tuj li blekas.
"Kiam tomben sxi portigxos,
Al mi Injeto fiancxinigxos.
Neniam sentu vi plu doloron.
Sur vin pendigos mi brilan oron.
Mi ne fanfaronas en nura vent'.
Bovinojn mi havas gxis dek du cent.
Porkojn je nombro de sxtonoj en sablo
mi havas, kaj sxafojn trans nombra kapablo.
Grundon mi havas gxis mont' sub la stelo.
Ricxa mi estas, kaj lustras el belo.
Kornojn mi havas, bravulan signon.
Postajxe la vost' donas kroman dignon.
Por vi plej bona fiancx-omagxo
de ricxa vir' en la gxusta agxo."
"Ne volas mi! Ne mortu sxi!"
eligxas el Injo pentema kri'.
"Foriru! Redonu al mi la tukon!"
Sxi pregxe faras per brakoj krucon.
For estas tuj la saltanta gnom';
la tuk' postrestas cxe griza sxton'.
Sur tufa roko kusxas tuketo;
pro penso malica tremas Injeto.
Maltrankvilo
Mi kiel fartos, Dion forgesanta,
kun kor' en ama pasi' revanta?
Mi kiel fartos laux certa sci'?
Min mem ja forperdigis mi.
Neniam mi min relevi povos.
Neniam plu mi min mem retrovos.
Barigxis vojo kaj ecx esper'. --
Per vi mi savus min el sufer'.
Pregxo
Cxiela regx', ho helpu min!
Mi luktas en doloro.
En senespero tordas sin
la lacigxinta koro.
Malbono havas tro da fort';
por gxin esprimi mankas vort'.
Mi brulas en angoro.
Cxiela regx', ho helpu min!
Auxskultu petan vorton.
Vi luktis mem gxis venka fin'
spitante fian forton.
Teruras lukto en mizer'!
Vi estu cxe mi en sufer'.
Vi povas sxangxi sorton.
Erarvoje
Tempoj pasas en lanta flu'.
Vadas la viv' en mizer'.
Dion bezonas anim' post sku',
post perdo de bona esper'!
Vintro kusxas sur frida mond'.
Cxu iam mildigxos gxi?
Helpu animon sur sxtorma ond'
perdinta fidon je Di'!
Lacigxas en pezaj penoj Injet';
perdigxas kuragx' kaj fervor'.
Erare sxi iras laux voj' kaj vojet',
trolejen sxin pelas dolor'.
Nokte trolejon trovas sxi.
Jen fine decida moment'.
"Auxdu! Min nun enskribu vi,
por trinkajx' de amora tent'!
Donu trinkajxon, ke turnu li sin
al mi, sia gxusta am'.
Almenaux nokton posedu mi lin
kaj poste perdigxu en flam'."
Ridete pendigas la acxa virin'
kaldronon dum eksorcxad':
"He-he! tiel oftas, ke tia la fin',
sed fidu je mia traktad'."
Sxi versxas el korno kaj miksas el glas',
murmure zumante kantojn.
En akvo elnorda sxi kirlas en vaz'
radikojn kaj toksajn plantojn.
Kaldrone bolas kun knar' kaj gxem',
sorcxade kantas sxi:
"Nun bolas larmoj, nun bolas trem',
nun bolas kora pasi'.
Bolas ardanta, varma sang',
bolas sopira cxagren',
bolas pere de galdra lang',
bolas kun pulv' kaj venen'."
El brust' de Injeto tri gutojn da sang'
sxi tiras kaj faras trinkajxon.
El ajxo de l' kata subventra flank'
gutigas sxi elfluajxon.
"Perfidon, damagxon forsorcxas mi.
Mi sorcxas per cxiuj potencoj.
En sango kaj osto -- trioble tri --
silentu la falsaj sentoj!
Mi galdras pri Jon en Skarebrot,
per galdra brogajxet'.
Je trink' turnigxu la am-dorlot'
al lia ino, Injet'."
Kracxas sxi sxauxmon al la kaldron',
sxvebas flava sulfur'.
Sxprucas haladza vapor' al plafon',
krakas la doma mur'.
"Trioble tri, en nom' de Satan',
estro de l' profundejo.
Satano! Satano! -- Huj la ekflam'!
-- Atendas vin abismejo." --
El flamoj manon la sorcxistin'
levas en tomba silent'.
Venkas Injeton penta tim'
kaj svena, vertigxa sent'.
Sxancele dancas plank' kaj fajrej',
cxio strange movigxas.
Sxi kuras sur sxtona, tufa altej'
kiam sxi rekonsciigxas.
Sxi vekigxas
Injet' silentis en malfort'.
Dirigxis iu eta vort'
en flustra klar': Patrino.
Intenco kia! Cxu kasxi sin?
Sxi hontos antaux la patrin'.
Ne tauxgas ke sxi plendas.
Abisma fin' atendas.
Doloras kor' pro pek' kaj hont'.
Ekstaras el mistera font'
estajxo negxe hela.
Pendas ricxe la mantel'.
Injeto petas en sxancel'
al la fratin' fidela
por help' en sort' kruela.
"Beata, kara, vi fratin'!
Min helpu! Morto prenos min.
Al inferul' mi jesis.
Laux fipotenco de Satan'
li kaptis min per sia man'.
Min gardi mi forgesis,
per jxur' al li promesis."
"Vin turnu al kreant' de l' sun'.
Ne tute vi perdigxis nun,
fratinjo, en hororo.
Retiru vin per forta kor'!
Trinkajxon pekan jxetu for!
Toleru en doloro!
-- Kreigxis vi al gloro."
Forsxvebas kanto kaj vizi';
denove sola staras sxi
en la inico sia.
Batalas sxi gxis venka fin'.
Rekuragxigxas la anim'
per sxia pregxo pia.
Sxin savas "Patro Nia".
Returnas sxi en laca kur',
retrovas ejon de l' terur',
ektiras la pordacxon.
"Ne volas helpon mi de vi!
Mi turnas min de vojo cxi!"
Sxi jxetas botelacxon
en flaman ardantajxon.
Peza momento
La longa vintro finigxas,
kantante je sia forir'.
Deklivoj blankaj brunigxas;
sxvele fluas river'.
Anstatauxas radoj glitilojn
sur vojo, vojeto kaj pad'.
Drivdusxas pluv' la altejojn
kaj domojn per frida gutad'.
Jen ene en la cxambreto
sur alta kaj mola lit'
delira en sia dormeto
kusxas malsana Injet'.
Sxi dormas je tristaj tonoj
tra fendoj en trunka mur'.
Parolas multaj sonoj
en venta, elmara susur'.
En dorm' sxi lamente sopiras,
ke kantu la vent' pri la sort'.
Pri tiu ton' sxi deziras,
ke estu gxi tono de mort'.
La knab' plenumonta la verkon
edzigxi kun in' en perfid'
renkontu la nigran cxerkon
kun Injo en frida rigid'.
Sed dorme juneco fortigxas
kiel nokte sxvela burgxon'.
Injeto sin ellitigas.
Li rajdas al kirka dom'.
Cxe verda fenestro sxi sidas,
turnigxas rigard' al nord'.
La nuptaron la sun' eklumigas,
kaj gajigas ludista kord'.
Al lit' sxi returnigxas;
ekkaptis sxin malfort'.
La vangoj de larmoj bruligxas,
sed palaj kvazaux pro mort'.
Tordigxas sxi noktojn kaj tagojn
en senripoza sku',
kaj falas en lamentadojn
ke devas sxi vivi plu.
Kun hajlo kaj splitoj glaciaj
kaj morda, frostiga pov'
la vento-tagoj vintraj
turmentas per sxira blov'.
Malbonas temp' pro drastaj
sxangxigxoj de la veter'.
Estas la luktoj lastaj
gxis venkos primaver'.
En "Blua-Monto"
Pluva pendas l' aero.
De brancxoj kaj vergoj gutadas.
Nigra, humida elmara nebul'
cxion aspergadas
sub volvigxanta nuba rul'.
Kaj al la okul' distingeblas
nek kampo nek korto nek turo.
Kvazaux glutita de akva inund'
kasxigxas la land' en obskuro.
Aspektas la ejo mara profund'.
En erikejoj malhelaj
kolektas Injeto la sxafojn.
Tondro de l' maro vokas en sxi
pense pezigajn imagojn.
Ekglitas sxi trete sur glaci'.
Sorcxigxas sxi en nebulon,
plurfoje sxi devojigxas.
Vokas sxin kri' kaj vaganta susur',
sorcxajxoj en vivon vekigxas;
auxdigxas mistera rivera murmur'.
Supren el profundejoj
levigxas sxvebantoj ombraj.
La nikso sur sia duona cxeval'
kaj troloj vilharaj sennombraj
sin sxovas antauxen amase el val'.
El mont' kaj rokaj kavoj
rajdas vicoj elsongxaj
antauxen super profunda marcxeg'
kaj laux la vojoj longaj
kun tinta bruo kaj mugxa krieg'.
Dum tie sxi vagas en revoj,
de vunda memor' sxi sxirigxas,
en elf-danc-ringo trovigxas sxi,
kaj tie sxi ensorcxigxas
kun mur' de nebulo cxirkaux si.
*
Injeto en mir', pro sorcxa fort',
staras meze en regxa kort'.
De domoj kvarflanke sxirmita mond'
kusxas kviete sub luna rond'.
Cxirkaux la mola korta herbar'
staras portiko sur arka ar'.
Portas kolonoj el pura argxent'
orajn frontonojn sub doma tegment'.
Arkoj kunligas kolonojn sub tur';
drak' kaj serpento meandras sur mur'.
Alte lumas la regxa kastel'.
Flamas el kupro tegment' al cxiel'.
Glimaj turoj etendas sin
kun oraj kokoj sur pinta fin'.
Sorcxita sxi vidas ke paron post par'
elvenas la kortegana ar'.
Argxento kaj oro kaj blanka lin'
orname radias de cxiu knabin'.
Sonoriletoj per tinta sonoro
emociigas Injeton al ploro.
Eksekvas saltodanco sen brid'.
Tirigxas Injet' inter plor' kaj rid'.
Kaj fine jen melodi' tiel bela,
ke sentas sxi sin en felicxo cxiela.
Dancas knabinoj kantante al Injo:
"Cxi tie vi vivos cxiam en gxojo.
Jen vidu la regxon! Se nun vi restos,
kronon el oro kaj floroj vi portos."
Jen vidas sxi sub la arkajxa or'
regxon staranta en brila kolor'.
Purpura vestajx' kiel rugxa sango,
krono el oro laux regxa rango.
Regxa vergo kun flava flam'
lumas en lia dekstra man'.
Glora li estas. Sxi volas cedi!
Sxi volas tian dignon posedi!
La danco viglas en svingo kaj tord'.
Logas per lud' violona kord'.
En ravo kaj gxojo sxi "Jes" por respond'
donas al bela knabina rond'.
Jen la knabinoj en blanka lin'
etendas krucxon plenan de vin'.
"Trinku, gajnu felicxon regxinan!
Trinku, forgesu aflikton vian!
Trinku el la krucxo, kaj trinku gxis fund'.
Tuj forgesigxas la kora vund'.
Ne pripensu! Eniru la gxojon!
Felicxon ofertas ni lastan fojon."
*
Al Injo paligxas la bruna vang',
fridigxas en sxi la kora sang'.
Injeto sur brunaj vangoj paligxas.
Revenas memoro; pensoj vekigxas.
"Cxu mi forgesos aflikton de kor'?"
-- "Cxiujn afliktojn pelos ni for."
"Cxu vi estingos la fajron en sin'?"
-- "Trinku, kaj poste ne sentos vi gxin."
"Cxu vi estingos afliktan flamon?
-- Por nenio perdu mi mian amon.
Prefere al perdi aflikton amaran
mi iru almoze inter la homaron.
Prefere al forgesi korbrulajn plagojn
mi iru mokata inter la vilagxojn.
Prefere al forgesi la trovitan knabon
sola mi faru mian vagadon.
Neniu alia min premu al sin'.
En nom' de Jesu' liberigas mi min."
Cxio malaperas: regxo, domoj, fostoj,
kaj en la nebuleto forfugxantaj vostoj.
Libera
Dum nokta pac' cxe lita fin'
en longa nigra vest' virin'
sin montras al Injeto.
La franjo staras apud sxi,
hele bela la vizi'
kun sankta gxoj-rideto.
Sxi kantas en kvieto:
"Vi fratinet' de mia kor',
nun servos vi al la Sinjor'.
Jen sankte sonorigxas.
Vi tiris vin el trola prem';
kaj trovis en dolor' vin mem.
Vi supren nun levigxas.
Alteco atingigxas.
Nun venu akompani nin;
la nova voj' kondukos vin
al lumo, kaj tagigxos!
Kruta, longa vojo gxi;
Injet', ne timu tamen vi,
ecx kiam vi lacigxos.
La sort' por vi ordigos.
Jen staras muzo de l' sagxec'.
Vidigos sxi tra malklarec',
kaj vi per sxi provigxos.
Sxi gvidos vin ecx tra infer'.
La legxon de la viv' sur ter'
vi tra teruro vidos;
honor' por vi farigxos."
VORTOJ
montarino
-- Ino kiu vagas kaj vivas inter montoj kaj kies animstato influigxis
de tio; moknomo cxi tie.
menianto
-- Floro tre sxatata de bestoj. (_Menyanthes trifoliata_)
ardeo
-- Birdo kun loka nomo Grahegre. (_Ardea cinerea_)
pluvio
-- Birdo kun loka nomo Heilo. (_Pluvialis apricaria_)
kanto
-- 1) Kanto kun muzika melodio. 2) Deklamado, ekzemple la
Edda-kantoj, kaj cxi tie "La Kanto de Gumlo".
drauxgo
-- Martrolo aux reaperanto.
Mons
-- Nomo de virkato.
Lars / Per
-- Virnomoj.
Manjo
-- Virina nomo.
Holand / Vatn
-- Nomoj de bienoj.
huldro
-- Ege bela subterulino, kiu pasxtas la brutaron samloke kie la
homoj, sed nevidata krom hazarde foje. Sxi havas voston.
saltodanco
-- La norvega danco "Springar", nesimetria triritma.
Haukeli
-- Montara regiono inter orienta kaj okcidenta Norvegio.
skaras
-- Onomatopeo; la sono kiun eligas la pigo.
erikserpento
-- Mitologia serpento kiu kreskis al drako kaj kusxis
cxirkaux la domo de princino.
Skarekula
-- Monto kie Satano kaj gesorcxistoj kunvenas. (Blokksberg)
Hauxgastad
-- Hejmbieno de Injeto.
Amund / Jon
-- Virnomoj.
Brot
-- La bieno de kie venas Jon. "Brot" = novkultivejo.
Skarebrot
-- "Skar" = fendo.
Dokka
-- Ofta bovina nomo kun signifo "Pupo".
vaglumo
-- Lampiro, lumvermo.
galdro
-- Sorcxado; vorto el la norena mitologio.
Hel
-- Norena nomo de Infero. Ankaux nomo de la norena estrino de tiu
loko.
Majstro
-- La Kreanto
Gro
-- Virina nomo.
Knut
-- Virnomo.
Jotuno
-- Giganto.
fimbulvintro
-- Ege severa vintro. Unue prirakontata en "Voluspa"
di-martelo
-- La martelo de la Tondro-dio Tor. Jxetinte gxin li cxiam trafis
giganton mortige, kaj la martelo reen flugis en lian manon.
blanka kruco
-- Kristanismo oficiale decidigxis en Norvegio en la jaro 995 de la
regxo Olav Trygvason.
Ragnarok
-- Fino de la mondo. Fina lukto inter la dioj kaj la gigantoj, aux
inter kulturo kaj primitiveco, aux inter Bono kaj Malbono, aux inter
Dio kaj Satano. Priskribita en la Edda-kanto "Voluspa".
meandras
-- Serpentumas. En la helena arkitekturo serio de kurbigxoj en ornama
linio laux la randoj ekzemple de frontonoj. En norvega mezepoka
arkitekturo tio reprezentigxas per drako kiu meandre beligas ekzemple
ambauxflanke portalojn de fosto-pregxejoj.
KLARIGOJ
Prologo
La prologo fakte estis verkita post la plenumigxo de la tuta poemaro.
La poeto dedicxas sian verkon al la pejzagxo de Jaren, la vasta
apudmara platajxo en sudokcidenta Norvegio sude de la urbo Stavanger.
Agrikultura regiono kaj bestobredado. Sxafoj pasxtigxas en la
deklivoj de la malaltaj montoj iom interne en la regiono. Tiu
pejzagxo donis la poezian kadron al la poemaro.
Arne Garborg naskigxis en la parenca bieno "Garborg" en la komunumo
Time en Jaren. Lia patro bone kultivis siajn kampojn kaj ankaux
funkciis kiel instruisto. Li estis tre religiema, kaj opiniis ke la
antikva, israela kristanismo, kiel gxi prezentigxas en la Malnova
Testamento, do iu lauxlitera religio, estas la gxusta kristanismo. Li
estris sian hejman vivon kiel antikva israela tribestro kaj pastro.
Fine li farigxis tiel mense obsedata, ke li perdis liberan memregon
kaj mortigis sin per pendigxo. La instiga okazajxo por tiu ago estis,
ke Arne, la plej agxa filo, rifuzis akcepti la bienon alode post la
patro, kaj tiel dauxrigi la parencan, heredan linion sur la bieno.
Arne volis farigxi verkisto. Sekvo de tio estis, ke Arne sian tutan
vivon havis malbonan konsciencon pro la sorto de sia patro.
"al vi mi kantas pri la viv' / en sombra mond'."
-- estas gxuste la pensoj kiuj torturis Arne gxis li liberigxis per
verkado.
"La lukton pezan konas mi".
-- La anima lukto kiu fine instigis la verkiston verki.
"rompitaj ostoj"
-- Fizika bildo pri tio kio okazas en la animo.
"Mi konas vin"
-- "vin" estas la patro.
"boat', torent'"
-- Fizika bildo pri la fatala fino.
"alauxd' eksxvebas"
-- Fakta bildo pri io, kio okazis kiam la verkisto post multaj jaroj
vizitis la tombejon de sia patro. Vidu la poemon "Printempa tag'".
Injeto cxe la sxpinilo
La felicxa komenco de la vivo de Injeto. Bildo de la hejma vivo en
tiu kamparo. Medio kaj etoso antaux la tempo de industria revolucio
kaj antaux la rapida kresko de urboj. "Auxtunas. Veteracxo" kaj
"Ho-hu! La veteracxo / kun pluv' kaj venta frid'" donas al la leganto
impreson kia estas la klimato en kiu Injeto devas vivi kaj pasxti.
Komparu kun _Ne estas facile_ kaj _Malbona tago_. La diversaj
statoj de sano kaj animo en Injeto speguligxas paralele en la statoj
de la naturo.
Injeto estas en sia dekoka jaro kaj ankoraux ne spertis gravan
malbonon aux seniluziigxon. Sxi havas viglan fantazion kaj facile
inventas kaj rakontas fablojn, kiel en cxi tiu poemo. La leganto
notas, ke estas ama fablo kiun sxi prezentas.
Dum siaj infanaj jaroj la verkisto ofte auxskultis al folkloraj
rakontoj, precipe de rakontkapabla junulino, kiu servis en tiu bieno.
En sia matura agxo li prilaboris tiun materialon por sia propra celo.
La popolaj kredoj kaj vizioj estis konsiderataj veraj, kaj estas
necesa fundamento por la ideoj de la poeto.
Vesperigxo
Injeto faras sian cxiutagan laboron en la bovinejo en akordo kun la
gnomo de la bieno. Laux folkloro cxiuj bienoj havas sian gnomon, kiu
gardas precipe la bovinejon.
"kun la kat' dancadas"
-- Unu el la sxercemaj versoj en tiu cxi serioza poemaro. Gxi
spegulas la rilaton inter la homoj kaj la bonvolemaj gnomoj
(Norveg-lingve: "Nisse" aux "tuftekall") La biena gnomo estis
malalta kaj havis rugxan trikitan cxapon.
Rimarku la oftan sxangxon de metrika sistemo inter la opaj poemoj.
Cxe la fajrejo
En la kamparo estis kutimo vespere kolektigxi en la hejmo de iu kiu
lerte povis rakonti, kaj tiu estas Injeto. Sxi havas nekutiman
kapablon rakonti kaj memori kaj vidi plion ol aliuloj. La vilagxanoj
ankoraux ne komprenis la supernaturan vizian vidkapablon de Injeto.
Estis por la auxskultantoj nur fabloj, kion sxi rakontis, tamen
realaj. La vizia kapablo rivelas sin en "La vidajxo".
"nupton festos vi"
-- La huldroj provis logi al si virojn. Tiel ili havigis al si
eternan vivon, kion subteruloj ne havas.
Vidu la antauxlastan strofon: "povintus savi vi ambaux nin".
"trancxilon"
-- Kiel la biblio, nomoj de sanktuloj, la signo de la kruco ankaux
nuda sxtalo rompus la sorcxon.
La pasero
"Veslemey" (prononco: --mej)
-- Norveglingva karesnomo de Injeto kiu vere baptigxis "Gislauxg". Je
Julo estas kutimo meti garbon sur stango cxe la ponto de la fojnejo
kiel Jul-donacon al la birdoj.
Kantigxas
La subteruloj provas tenti Injeton per cxiaspecaj valorajxoj kaj
brilajxoj. Sxi estas en la sama situacio kiel Jesuo sur la monto.
(Mateo IV). Argxenta sxpinilo estas en folkloro kutima donaco por
logi inojn.
"tago"
-- la mondo de la homoj kie la suno lumas. La subteruloj ne toleras
la sunlumon. Al ili donas lumon oro kaj argxento kaj aliaj glimaj
valorajxoj el la rokoj. Por logi Injeton la subterulo devas favore
priskribi la subteran vivon.
La stato de la vetero korespondas al la anima stato de Injeto. Tiel
la verkisto donas paralelan evoluon inter ekstera realeco kaj tranca
animstato, kaj tiu lasta atingas spiritan realecon.
Antauxsciigo
Injeto vidas la reaperantan fratinon Lizabet', kiu estas kvazaux sxia
gard-angxelo. Sxi inicas Injeton al supera servo post kiam sxi trinkis
la enhavon de la kaliko. Tiu trinkajxo reprezentas la dolorigajn
spertojn, kiujn sxi trapasos dum cxi tiuj 70 poemoj. La Kreanto metas
sxin antaux vico de provoj por vidi cxu sxi estas matura por eniri en
lian servon, cxar li bezonas sxian kapablon. En tia servo nur
akceptigxas la plej kapablaj kaj tute puraj homoj.
Mateo 26 39: Jesuo: "Ho mia Patro, se povas esti, cxi tiu kaliko
pasu for de mi; tamen ne kiel mi volas, sed kiel Vi volas.":
Jesuo sciis kio okazus pri si kaj akceptis la sorton kun malfermaj
okuloj. Injeto estis sensperta kaj timis nenion. Sxi ne antauxvidis
ion malbonan, cxar vidigxis ankoraux neniu kauxzo. Sxi vivas en
kompleta nescio. Tial sxi ne petas esti liberigata de iuj postuloj
ligitaj al la kaliko.
Injeto travidas cxiujn falsajxojn. Gravas dungi en la batalo kontraux
malbono la plej dotitajn karakterojn. Tamen ne nur tauxgas rifuzi kaj
venki la malbonon ekster si. La malicajn sentojn en la persono mem
devas ankaux esti elradikataj, tiel ke la homo povas ekstari tute
pura antaux la homaro por kiu gxi estu gvidanto.
Imagu la tragedion sentatan de juna homo kiu antauxvidas tian sorton,
kiel faras Injeto en la poemo "La Montarino". Tiu estas la momento
kiam Injeto, kiel Jesuo, estus petanta pri liberigo de la kaliko.
Malaperas por Injeto la ebleco vivi la gxojan vivon de juna kaj gaja
knabino sen bezono okupigxi pri homaro kaj peko kaj maldeco kaj
perfido kaj venko. Plej felicxa estas tiu, kiu nenion vidas kaj tial
ne kulpas pro respondeco.
"kaptiloj"
-- tentoj de la malbonuloj. Injeto estas dangxero al la malbonuloj.
Rimarku kiel la verkisto utiligas la naturon por sxangxi inter
supernatureco kaj realeco. Li mole glitas el la songxo, for de la
vidajxo, pere de matena glimo kaj fine pere de fru-matena vento. Kiom
el tio estas reala? Kio estas la vera realeco?
Dimancx-trankvilo
Jen bildo de la felicxa juneco antaux ol la enhavo de la kaliko
komencas havi efikon. Nenio stranga gxis nun ligigxas al Injeto. La
junuloj senkulpe fritas trancxajxojn el terpomoj kaj dume babiladas
kaj sxerce provokas unu la alian diveni enigmojn. La enigmoj estas
malnova folkloro; kelkaj el ili trovigxas en la Edda-kantoj.
Panjo atendas
La patrino scias pri la vizia kapablo de Injeto. La medio cxirkaux
ili do havas multe pli da estajxoj ol tiujn, kiujn ordinaraj okuloj
vidas. Tio kreskigas la zorgan timon de la patrino, cxar Injeto ofte
estas sola ekstere en mallumo pro atento pri la brutoj. Kredo pri
antauxfantomoj estas kutima en folkloro, kaj la verkisto konscie
utiligas gxin por sia arta verko: (norveglingve: fylgje, vardoger).
Injeto
Jen Injeto, sur kies junaj sxultroj estas metita la peza sxargxo esti
tiu, kiu sola vidu la kasxitajn verojn, kaj tiu cxi estas la unua
momento kiam sxi konscias pri la graveco de la tasko metita sur sxin
de la Kreanto. Li bezonas puran animon por sia servo.
Ne strange ke sxi eksidas en silento. Tiu cxi estas la momento kiam
sxi komprenas kia estos sxia sorto. Sxi do vidas la malsamecon inter
si kaj aliuloj. Kiel sxi de nun rilatigxu al siaj geamikoj?
La vidajxo
Jen la unua fojo kiam Injeto rigardas tra la fendo enen en la mondon
de la mortintoj. Sxi ne terurigxas pro la vidajxo mem, sed pro tio ke
sxi de nun estos hantata de cxiaspecaj vidajxoj, kaj sxi komprenu kaj
spertu cxiajn fiajxojn en la mondo.
La montarino
Pruvigxis ke estas vero kion Injeto vidis, kaj sxi komprenas nun kia
estos sxia sorto inter la vilagxanoj, kio signifas esti la pioniro
inter la homaro, kaj tia sorto ne estas agrabla. Ankaux la patrino
komprenas ke sxi havos bedauxrindan sorton, sed Injeto subigas sin al
la tasko donita pere de la kaliko, kiun sxi devis malplenigi. Fieraj
sonas sxiaj vortoj:
"Sed klare vidi
preferas mi
ol iri blinda
tra l' mondo cxi
sen eblo veron distingi!"
Junuloj
Jen prezentigxas scenoj kaj scenejo de tio kion Injeto devas vidi,
kaj kion Arne Garborg estis vidinta. El tio cxi li evoluigas la
universalan vizion.
Festeno
Detaloj el tiu cxi longa kaj komplika poemo trovigxas en folklora
historio, kiun la verkisto utiligas por sia celo priskribi la staton
en la siatempa socio, nome pri konduto kaj moralo kaj sociaj rilatoj.
"Eksidis Injet' en malluma angul'"
-- Neniu volas aux kuragxas danci kun sxi cxar "Dirigxis: Mankas
prudento". Sxi sidas kaj devas vidi la fantomojn sekvantaj al cxiu
ajn el la festenanoj, kaj tiel riveligxas al sxi la karaktero de cxiu
opulo kaj sekve la karaktero de la festeno. El tio ni suspektas la
socialan sintenon de Arne Garborg.
Tamen kreigxas io nova inter la homoj, nome mensaj statoj sendependaj
inter ili. Tiuj abstraktaj statoj kreitaj de sentoj farigxas el si
mem aktivaj kaj agantaj fortoj, kiuj kauxzas novajn kaj neatenditajn
reagojn. Cxio estas prezentata pere de transnaturaj aperajxoj: "Jen
nova bruad', alsturma kurad', ensaltas amaso en miriad'!" La
abstraktajxoj inter la homoj, do sentoj, malamo, atakemo, perfido,
fugxo, envio kaj tiel plu farigxas en si mem instigaj kauxzoj de
agoj; kaj tiel en la poemo ili reprezentigxas kiel estajxoj, tute
kiel sur scenejo. Injeto estas la sola, kiu vidas tion kio estas en
kaj inter la homoj.
"Nun suben kaj norden drivas la hord',"
-- al neniigxo -- al Infero aux al glacia trola mondo. Esprimo el la
antikva lingvo. Iu iom pesimisma vivaspekto. La lukto kontraux
malbono ne havos finon. Optimisma kontrauxo trovigxas en la poemo
"Negxego".
Estas du gravaj kialoj por la subteruloj logi al si Injeton. Sxi
estas la sola kiu povas travidi ilin kaj ilin senvualigi. Due estas
dirende ke pro sxiaj kapabloj gravas gajni sxin kiel kunbatalanton en
la lukto inter la bono kaj la malbono en la mondo. La malbonaj fortoj
logas al si talentulojn. Tamen se temas pri moralo, novuloj devas
esti cerbolavataj por ke ili tute akceptu la vivkoncepton de la
subteruloj, kaj ke ili tute forgesu la homan vivon kaj moralon.
Rimarku la molan transiron cxi tie al nova temo kaj nova metriko:
... Dolcxe kiel plor'
sonas harp-sonor';
logas ama sent'
kvazaux milda vent';
flata la lul',
kiel onda rul'
dormigxas gxi en songx-trankvilo;
vekigxas el silent',
sxvelas en potenc',
kiel sxauxm-susur'
en la mar-murmur';
el la dorma cxarm'
sxvebas tona svarm'
amovarma, dolcxa trilo ...
EN LA PASXTEJO
La verkisto metas Injeton en naturan medion. Tiel li sukcesas
priskribi sian propran hejman regionon kun klimato kaj birdoj kaj
aliaj bestoj. Jen la ekstera kadro de la tuta poemaro. Estante
simboloj la spiritaj rivelajxoj do celas kaj aludas al reala homa
vivo.
La vento-troloj
Tute realisma, sed samtempe poezia priskribo de la ventoj en tiu
regiono. La fina strofo ligas tiun poemon intime al la anime intensa
evoluo de Injeto.
Ne estas facile
Realeca priskribo de pasxtista vivo en tiu regiono. Samtempe la
interligo kun la subteruloj farigxas pli videbla, kaj la subteruloj
farigxas pli kaj pli realaj estajxoj.
Birdoj
Cxarma kaj petolema priskribo de la birdoj en la cxirkauxajxo de la
bienoj en Jaren. Estas la verkisto mem kiu ekstaras en la poemo. La
kompato kun aliaj estajxoj kaj malbona konscienco pro malbona konduto
ligas la sentojn de la verkisto al la ideo kaj temo de la poemaro.
Postuligxas pura animo:
Ovojn belajn mi trovis en nesto.
Sekve rabigxis gxi.
Birda patrino dolore pepis;
-- neniam plu faros mi.
Pluvio, la bela bruna birdo,
velurflugila trezor';
kiam sxi fajfas en erikejo,
varmigxas en mia kor'.
Je somermezo
Estas bona ekzemplo cxi tie kiel vizio grade malkasxas sin al Injeto:
jen trikajxon sxi forgesas
pro impreso de la sensoj
kaj en senpripensaj pensoj
glitas for, vizie revas:
vidas ke herbej' vivigxas,
ke vekigxas cxe sxtonaro
kaj rekreskas la herbaro
kie jen brutar' pasxtigxas.
Montulin' en blua jupo,
sur la brust' argxent-folioj,
sidas sur tufo sub deklivo.
Sxutas sxi salon al bovinoj.
kaj tiel interplektigxas la vivo de la huldro kaj tiu de Injeto.
La subteruloj ne toleras sunlumon:
Kiam sxveba nebulej'
malheligas teron,
ni vagante laux altej'
gxuas la liberon.
Dum nebulo sur dekliv', --
sendangxera huldra viv'.
La herbsezono
Plia realisma bildo de vivo kaj laboro en la kamparo. Regas felicxo,
sed el tiu Injeto tirigxos por supera servo.
Injeto miras
La malsameco inter Injeto kaj la aliaj gejunuloj estas substrekata de
la eldiroj de Injeto. Tamen la verkisto ruze finas la poemon per:
Ridi kaj sxerci suprajxe, -- jen mi;
sed kisi barbulon? Ho fore de gxi!
-- -- Sed tamen, -- se l' sorto regus?
Kondamnita
Prezentigxas la ne nur mezepoka kredo pri peko kaj eterna puno. Sed
eterneco estas ligita al la stato de la animo. Do ne ekzistas
"tempo". Ne temas pri la tempodauxro de la puno. Gravas la anima
stato en kiun la pekulo metis sin. La peko kvazaux materialigxas kiam
gxi farigxas vibranta bildo en la konscio de homo kaj tiel sekve
influas gxian konsciencon.
Translokigi partigan sxtonon inter la bienoj estis grava peko laux la
antikvaj legxoj.
La lunluminoj
Foje kaj foje la subteruloj provas logi Injeton, kaj tion sxi
prisentas. Nek al Injeto, nek al la leganto estas facile distingi
inter realeco kaj songxo:
Injo staras kvazaux en tranc',
rigardas songxe al tiu danc'.
Kapklinas ili salute,
kaj dissolvigxas en bruma trans'.
Profanado
Laux popola kredo osto de mortinto povus sanigi aux forigi malsanon.
En la sekvantaj poemoj okazas la kontrauxo.
La postulanto
"drauxga fato"
-- esti reaperanto kiu ne trovas ripozon en la tombo. Fizikaj
reaperantoj estas necesaj en literatura verko. Tamen ili reprezentas
ion kio devas esti ordigata aux kio estas kontrauxa al la rilato
inter fortoj kaj sintenoj aperantaj inter homoj. La pastroj, kiuj
estis auxtoritatuloj, ja kredis pri reaperantoj; kial do ne
ordinaruloj?
En la nebulo
La provo redoni la sxtelitan oston malsukcesas por Injeto. Kaj tion
sxi sxuldas al hazarda forgeso. La gnomo sentas kaj kondutas kiel
homo.
Injeto malsana
Sekvo de la peko, sed ankaux severa provo por sxi. Cxio okazanta
estas iel ligita al kauxzoj. La korpa malsano sekvas al spirita
strecxego. Por Injeto ne estas sole fizika malsano. Sxi baraktas sur
pli alta nivelo kontraux malico kaj fiajxoj:
Injeto kusxas delire,
lamentas en halucinoj.
Kun monstroj kaj drauxgoj baraktas sxi,
kaj murmuras pri lunluminoj.
Negxego
Terura vintra sxtormo okazas paralele kun la malsano de Injeto. La
lukto inter bono kaj malbono farigxis universala:
Sur Skarekula en roka tru',
dancejo satana dum Julo,
kunsidas vice trolinoj dek du
sorcxantaj per rauxka ululo
estingon de l' sun' en nebulo.
Se ili atingos al sia cel',
por troloj estus konkero;
la viv' estingigxus treme en gel';
kaj regus mallum' sur la tero.
kaj kovrus cxion glacxero.
La drako
Poezio estas la armilo de la poeto. Arne Garborg multe pensis pri la
ekonomia stato en la kamparo. En ekonomie premaj tempoj la kamparanoj
devis hipoteki siajn bienojn aux pagi la sxuldojn per vendo de siaj
kampoj. Garborg donas en la poemo "La Drako" ekzemplon pri la mizera
stato de la etuloj en la kamparo. La patrino en tiu cxi poemaro estas
tute senhelpa kontraux la potenco de la kapitalo kaj kontraux
senindulga ekonomia sistemo en la socio. La verkisto tenas sin al la
folklora tradicio, kaj en la poemo la kreditoro sxajnigas sin
bonanima ricxulo, kiu ruze helpis la Patrinon, sed Injeto vidas la
veron. Li estas la drako de Infero, kiu glutas cxion sur sia vojo.
La helpo
La folklora popola kredo rilate al la religio, do kun kredo al
transnaturaj fenomenoj, estas libere utiligata de la verkisto. La
pastro havas same sorcxan kapablon kiel la subteruloj:
"Benu kaj gardu vin la Sinjor',"
li diras la pregxon dian;
"okulo lia prilumu vin,
kaj donu li pacon sian!" --
Gxuste la samaj vortoj estas uzataj en la norvega diservo.
Je sunsubiro
La eksteran bildon donas la sunsubiro vidata ekde la apud-mara plata
lando "Jaren", sed "feolando" kompreneble estas la spirita lando kiun
la poeto vidas en sia animo, iu spirita celo por la vivo kaj al kiu
li sopiras, iu onta hejmo por homaro kiu finvenkis en la lukto
kontraux la Malbono.
La poemo estas mirinda flamo de koloroj. Komparu kun _Vekigxas_.
Printempa tag'
Paralele kun la veno de la printempo Injeto sanigxas. La temoj de la
poemoj trovigxas nun en sxia propra psikologia, cxiutaga rilato al la
okazajxoj cxirkaux sxi. Cxi tiu poemo estas unu el la plej belaj en
la tuta poemaro:
Jen gxermas tig', burgxon' en sxvel',
kaj suk' levigxas sub la sxel'.
Ho, dolcxa sent'! Vekigxas gxi ...
Beate juna estas mi!
Sur monta vojeto
Homoj vivas sub devigo de la destino. Injeto estas destinita al
pasxtado kie abundas troloj. La Kreanto donis al sxi tian postenon.
Sxi ne povas forfugxi de gxi. Cxiu homo devas akcepti la postenon en
la vivo kien la Kreanto metis gxin malgraux obstakloj kaj tentoj:
Jen blokas roka mura front'
por vid', anim' kaj sens'.
Per griza kruta krest' de l' mont'
barigxas mia mens'.
La gxentila knabo
Per cxi tiu poemo komencigxas la amrilato de Injeto. Gxis nun Injeto
luktis kontraux eksteraj tentoj, ekzemple ricxeco, belaj vestajxoj,
oro kaj argxento, vivo en kastelo. De nun la persona, interna
ricxeco, nome la amo, estas la temo kiu anstatauxas la trolan mondon.
Kiel reagos sxi se sxi estos elmetata al provado rilate al tiu amo?
Sur la pasxteja monteto
La fabelanta kapablo de Injeto kreas scenejon kie luktis la gigantoj
sen alia celo ol frakasadi, kaj sxi imagas al si la batalojn, kiuj
havas post si la krutejojn kiel memorajxojn. Komparu kun "Kanto de
Gumlo".
Dokka
Amo al la bovino kiun Jon karesis.
Injeto sopiras
Kortusxe bela bildo de la familia vivo kiel gxi realigxas en la
sopiro de Injeto kaj en la reala kampara vivo.
Mirtelejo
Humurplena bildo de pasxtista tago; kaj Injeto cxiam fabelas ecx por
si mem.
Renkonto
Atendo kaj sopiro kvazaux brulas en la interno de Injeto. La sango
fluas pli forte je la vido -- je la miragxo kiu sxvebas al sxi.
Kortusxa bildo de renkonto inter knabo kaj knabino, kiuj ankoraux ne
estas certaj pri la sentoj, kaj ankoraux ne povas paroli libere. Do
la naturo devas helpi ilin: Tondro, eta sxirmejo malvasta, sopiro,
juna brako celas, kolo, premo kunen.
Kaprida danco
Poezie ritma ludo kiu redonas la viglan kuran ludon de la du en ilia
unua amo.
Amo
La ama sento kiel gxi riveligxas en la koro de la knabino.
Arbar-gxoja
Kroma ekzemplo pri la ege ricxa metriko en tiu cxi verko. Ne oftas
strofaj poemoj krom la kantoj de la gnomo, kiuj havas la saman
metrikan sistemon.
Demando
Sxercmoko pri supersticxo kaj skeptikismo. Samtempe vorta lukto inter
edzo kaj edzino. Ne estas malfacile kompreni, ke estas viro kiu
verkis la poemon.
Bovin-voko
Balance kanta ritmo en la versoj.
Malbona tago
La unua provo cxu la amo estas sincera ambauxflanke.
Cxe la pasxteja rojo
Pro la perfido Injeto estas nun malforta kaj matura por esti tentata
de la malbonaj estajxoj. La huldro kvazaux svatas por sia frato. Kaj
sxi informas, ke Injeto estos trance portata sur la monton
"Skarekula", kie "ni", nome la subnaturaj estajxoj, festenos
Antaux-Julon.
Notu la molan transiron al alia ritmo kaj al alia temo: Dolcxe kiel
plor' ...
Rimarku, en la lasta strofo, kiel la poeto utiligas naturan fenomenon
por glate gliti de supersticxa aux songxa stato al vekita, tiel ke
oni ne povas scii kio estas songxo kaj kio vero. Komparu ankaux la
finan strofon de la poemo "Antauxsciigo".
SUR TROLA MONTO
"Skarekula" korespondas al la germana "Brocken" (norvege:
"Blokksberg").
Vekigxas
El radioj farigxas enorma halo sur la monto kie kolektigxas la
regatoj de Satano.
En la sekvaj poemoj Arne Garborg montras en la satana regno tion,
kion li detale vidas en la vera norvega mondo. Li akre kritikas la
politikajn asociojn, la praktikatan religion kaj socian konduton.
Troldanco
Bucxado de infanoj fare de patrino kaj pretigo al la patro por mangxo
estas folklora fabelo kiu unue okazis en la Edda kantoj kaj en la
sagao pri Gudrun kaj Atle en Snorra Edda. Eble Arne Garborg aludas al
la sorto de la malsuperuloj en la socio, gxuste kiel li faras en la
poemo "La Drako".
Montaj troloj
Trola versio de kunvenoj en urba asocio. Arne Garborg estis kritikema
al la moralo kaj vivkonceptoj de urbanoj. "Sxveba danco" estas ironia
esprimo pri la valso, kiu venis de eksterlando kaj farigxis kutima
danco en la kunvenoj en la urboj. Gxi estas kontrasto al la vigla
norvega danco "springar" ("saltodanco"). La poemo estas akra kritiko
kontraux la formo de kulturo en la cxefurbo.
Gruntejo
Sterila restajxo de la antikva kulturo.
"olda Gumlo-kantaro".
-- imito de la Edda-kantoj. Kanto signifas cxi tie deklamon.
Kanto de Gumlo
Krom ritmo la kanto havas en la norvega lingvo ankaux aliteracion,
kio oftas en la tuta poemaro, tamen gxi estas malfacile redonebla en
Esperanto, cxar tio kondukus al tro da artefaritajxoj. Aliteracio
postulus vortojn kun akcento sur la unua silabo.
La kanto donas vizion super la historio ekde la tempo kiam la naturaj
fortoj regis sub la nomo de "gigantoj". La naturaj fortoj agas
sencele. Do la "luktoj" inter la "gigantoj" farigxas nur por la celo
de lukto. Neniu kultura vivo:
"Tempo staris / Cxio mutis."
-- Antaux la ekzisto de vivo.
"Kreskis Alvo"
-- la unua viro.
"Venis Azoj."
-- la norenaj dioj; tio signifas kulturo; tempo de la gxermanaj
popolaj migradoj (350-550 de nia erao).
"Kovris vilagxojn sub gruz' kaj sablo."
-- La "jotuno" devis kasxi sin en la rokoj, sed foje li elvenis por
kauxzi naturkatastrofojn.
"Degeneris
parencaro.
Krevis sub suno.
Eksxtonigxis
pro di-martelo
kaj blanka kruco."
-- komparu kun "Sur pasxteja monteto".
"Nun la gnomoj / estras la regnon."
-- pikvorto al la estrantoj de la socio je la tempo de la auxtoro
mem. Kritiko kontraux la registaro kaj la ministroj.
"nigraj libroj"
-- Komparu kun "Sorcxisto kun Vergo".
LA GRANDA LUKTO
La finaj kaj plej fortaj tentoj prezentas sin al Injeto, nome tiuj
ligitaj al la intimaj sentoj kaj deziroj pro la perfidita amo.
Paralele okazas sxangxoj en la naturo. Injeto metigxas en elekton
inter silenta akcepto de la sorto kaj venko pere de malico.
Sxi vekigxas
La spiritaj fortoj en Injeto en formo de la vizio de Lizabet', sxia
reaperanta fratino kaj gard-angxelo, ne cedas al la tentoj.
Peza momento
Neniu indulgo estas por Injeto. Sxi devas vidi la knabon rajdi al
nupto kun alia knabino. Tiel sxi metigxas al la fina provo. Sxi volas
morti, kaj renkonti lin survoje kusxante en la nigra cxerko. Tiel sxi
vengxus sin vekante lian konsciencon. Do Injeto ankoraux ne purigis
malicon el sia koro, kaj sekve ankoraux ne estas matura por servo al
la Kreanto.
En "Blua-Monto"
La belaj subterulinoj ofertas al sxi belecon, ricxecon kaj eternan
forgeson. Tamen tra la suferoj Injeto evoluis al supera homo. Sxi
rifuzas fugxi de sia sorto. La suferoj kiujn sxi spertis dum cxi tiu
tempo, estas sxia vivo, kaj sxi ne volas forgesi ilin, cxar tio
signifus forigi sin mem.
"Cxu vi estingos afliktan flamon?
-- Por nenio perdu mi mian amon."
Libera
Injeto estas nun malpleniginta la kalikon, kaj estas preta por servo
al la Kreanto kune kun la "muzo de sagxec'". Tiu servo estas
priskribita en la dua volumo de la poemaro, "En Infero".
LOKO DE "LA MONTARINO" EN LA NORVEGA BELETRISTIKO
Arne Garborg naskigxis kamparano. Li volis farigxi verkisto, kaj
terkulturado ne logis lin. La sola vojo el kampara vivo estis tra
instruista lernejo. Li havis brile klaran cerbon kaj plenumis la
ekzamenon. Li translogxigxis al la cxefurbo, kie li studis en la
universitato. Li aligxis al la radikalaj verkistoj en la sepdekaj kaj
okdekaj jaroj de sia tempo, kiuj verkis laux la naturalismaj ideoj.
En la nauxdekaj jaroj li forlasis tiun tendencon. La spirita vivo de
homo farigxis grava por li kiel filosofo kaj verkisto. Li tute
forlasis la naturalisman tendencon en la literaturo, kaj vivkoncepto
farigxis la vortoj de Sankta Mateo (16 26): "Cxar kiel profitus
homo, se li gajnus la tutan mondon kaj perdus sian animon."
("Kondamnita").
Laux tiu tendenco li verkis plurajn romanojn kaj la grandan
teatrajxon "La instruisto" (Lararen), en kiu li sekvis la ideojn
de Leo Tolstoj, kaj tiel li dauxrigis dum la resto de sia vivo.
"La Montarino, Injeto, la Vizianto" farigxis lia plej sxatata
verko. Granda nombro de la poemoj estas verkita laux popolaj
melodioj. Edvard Grieg, faris melodiojn jam kiam Arne Garborg vivis.
Kirsten Flagstad frue akceptis ilin por siaj koncertoj. Hodiaux
kantistinoj prezentas tiujn poemojn laux sia propra maniero per
memfaritaj melodioj. Ili akceptas la defion kanti ilin tiel kiel
ili en iliaj animoj travivas la amhistorion de Veslemey.
La trola parto de la poemaro ne estas tiel sxatata. Tamen estas tiu,
en kiu Arne Garborg donis sian universalan vivkoncepton kaj ankaux
siajn opiniojn pri la socia, morala, politika kaj ekonomia stato
inter la homoj je sia propra tempo. La homo estas tirita en aspekte
eternan lukton inter Bono kaj Malbono, kaj tiuj ecoj havas lokon en
lia propra animo. Tiuj ecoj aperigas sin en la cxiutaga vivo kaj
postulas cxiutagan lukton kontraux Malbono; kaj la cxiutagajxoj
respegulas universalan staton. Por montri tion Arne Garborg elektis
la folkloran mondon kun ties ecoj, kiujn reprezentas multspecaj
trolaj estajxoj, kiaj ja estas la multspecaj animaj statoj de la
homoj.
La titolo de la dua volumo de tiu cxi poemaro (En Infero) montras ke
Arne Garborg intencis montri al la homaro vojon al savo el Malbono
pere de Veslemey, Injeto. Sed unue sxi devis pruvi ke sxi estas digna
por tiu alta tasko. Sxi devis elradikigi el sia animo cxiun eron de
malico antaux ol esti matura por servo por la Kreanto. Tiel sxi
reprezentas la homon, aux alie dirite Nin Mem.
"La Montarino" estas tradukita island-lingven 1906 sub la nomo
"Hulithsheimar" kaj svedlingven 1916 sub la nomo "Ingrid Sierskan".
End of the Project Gutenberg EBook of La Montarino, by Arne Garborg
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA MONTARINO ***
***** This file should be named 24292.txt or 24292.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/2/4/2/9/24292/
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
gbnewby@pglaf.org
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.