Rudolf von Tavel: De Houpme Lombach

Anzeige. Gutenberg Edition 16. Alle Werke aus dem Projekt Gutenberg-DE. Mit zusätzlichen E-Books. Eine einmalige Bibliothek. +++ Information und Bestellung in unserem Shop +++

VI.
Der Ludi nimmt e-n-Alouf, und der Grundbacher Sami heuscht z'Vieri. Bumbum! Böse Verdacht. Dem Houpme Lombach gumpet e Casärnefloh a.

Dem Ludi Bickhard hätti me bi ds Brambärgers am liebschte der Loufpaß gä. Aber der Bueb, der Albärli, het sech dergäge gwehrt wie-n-e Drack, so daß me für guet gfunde het, no einisch e modus vivendi z'sueche. Zu däm Zwäck het me der Huslehrer mit väterlechem Wohlwolle dem Pfarrer Müsli zur Purgierung überantwortet. Der Herr Müsli isch e vorträffleche Ma gsi und het si Ufgab vo der schönschte Syte-n-ufgsasset und se-n-o i der mildischte Form glöst. Er het nämlech der Ludi zum Ässe-n-yglade, für de mit ihm z'schtucke. Us 123 begryfleche Gründe-n-isch dem Ludi di Sach nid ganz rächt gläge; denn vor em Pfarrer Müsli het er e Mordio-Reschpäkt gha. Er isch no drümal um d'Plattform umegloffe, bevor er zaghaft am Pfarrhus a der Herregaß isch ga lüte. Der Pfarrer isch i mene bluemete Schlafrock uf der sunnige Loube gäge d'Aare gsässe-n-und het gschtudiert.

»Grüeß Ech, Bickhard,« het er gseit und ne mit heilig ärnschtem Blick gmuschteret. Er het ne gheisse näbe sech uf e Bank sitze. Der Ludi het Usflücht gsuecht und vo der Ussicht, vom Ruusche vo der Schweli und andere Sache-n-afah brichte, geng under de dürbohrende Blicke vom Pfarrer.

Undereinisch bricht dä das Gedamp ab und seit: »Loset, liebe Fründ, i möcht Ech nid der Appetit verleide, aber mer wei jitz grad no eis mitenandere rede. Dir wärdet scho wüsse, um was es sech handlet.« Und du het er du dem Ludi ds Zyt usputzt, ganz ghörig. Er isch houptsächlech druuf usgange, dem Ludi vorz'ha, wie wenig gwüssehaft er's mit sym Theologieschtudium nähmi. »Und jitz,« het er gschlosse, »audiatur et altera pars«

»I möcht Ech halt o um Nachsicht bätte ha,« seit der Ludi, »me dänkt halt o nid dra, daß ig eigetlech meh myr Muetter z'lieb Theologieschtudiere-n-als us eigetem Trib. Da überchunt me halt o liechter der Verleider.«

124 »Guete Fründ,« seit der Pfarrer und leit ihm d'Hand uf ds Chneu, »so heit Der als Bueb no dörfe rede; jitz söttet Der anders dänke. – Was wettet Dir eigetlech sünscht wärde?«

Die Frag isch dem Ludi ungläge cho, vo wäge vor de-n-Ouge vom Pfarrer het er der Plunder vo syne Tröume nid gwagt usz'chrame. Z'letscht platzet er aber doch füre: »I wär halt eigetlech gärn Soldat worde.«

»Aber um ds Himmels Wille, Bickhard, wär het Euch jitz settigi Flouse-n-i Chopf tha? – E aber, aber! – Das isch guet für Lüt, wo Protäktion hei. – I will ja nid säge, es isch o-n-e schöne Bruef für Lät, wo ds Züüg derzue hei, und es cha eine o-n-e rächte Ma blybe derby. Aber Dir, Bickhard? – Loset jitz, überleget Ech eis: Uf der einte Syte es paar Jahr ga diene, im beschte Fall mit ganze Glidere-n-umecho, ohni e Batze Gäld im Sack, allne Lüte-n-im Wäg sy, sech a kei Arbeit me chönne gwahne – und das isch der günschtigscht Fall; denn wie vieli chöme-n-a Lyb und Seel verchrüpplet ume-n-und gange-n-im Eländ z'grund? – Uf der andere Syte git me-n-Ech uf em Präsentiertäller d' Müglichkeit, der schönscht Bruef z'ergryfe, wo-n-e Möntsch sech cha wünsche. Wie mänge würd mit beidne Hände zuegryfe, wenn er i Euer Lag wär! E aber Bickhard, Bickhard! Das cha-n-i jitz nid 125 verschtah. Dänket doch o! Hättet Dir nume-n-e-n Ahnung dervo, wie sech e Möntsch drüber cha freue, wenn der lieb Gott ne so uf ne Chanzel schtellt und ihm ds Einzige z'verwalte git, was i Zyt und Ewigkeit Wärt het, Dir würdet Ech gwüß nid lang bsinne. I weiß zwar scho, es isch halt gschpässig i der Wält. Tuet me-n-eim e Huufe Gäld avertroue, so hei scho alli Lüt Reschpäkt vor ihm, nume wil er der Name het, kei Schpitzbueb z'sy. Aber wenn eim der Schlüssel zu Gottes Schatzchammere-n-i d' Händ gä wird, mit dem Befähl, usz'teile-n-a Groß und Chly und allne Lüte wohlz'tue, de gilt das nüt vor der Wält. Lueget Bickhard, i cha-n-Ech's säge, ds Pfarramt isch e schöni Sach. Bsinnet Ech! Bsinnet Ech! Dir müesset nid nume-n-a Eui Muetter dänke. Dir syt Däm verantwortlech, dä Euch syni Güeter avertroue wott. Und de isch es de nahdischt e-n-anderi Sach Verwalter z'sy under me-ne-n-absolut grächte Herr, dä weder Luune no Schtimmunge gkennt, sondere jahrus, jahry geng glych groß und guet isch. Wenn Dir öppis vo der Wält verschtüendet, so würd Ech das scho ylüüchte.«

»I gschpüre wohl, daß Der rächt heit, Herr Pfarrer,« seit der Bickhard, »i förchte nume geng, es chönnt mer äbe de a der nötige Treui fähle. De wär's de gschyder, i hätt nie agfange.«

»Jä z'tuusig, me mueß halt gloube. Meinet 126 Dir, der lieb Gott syg e so ne Fäldherr, wo syne Soldate nid emal der nötig Proviant gäbi? Dir müeßet nid geng a das dänke, was Ech jitz no zwyfelhaft schynt. Mit nere settige Gsinnnng gäbet Dir myr Läbtig o kei guete Soldat ab. E Soldat mueß o gah, wo me ne hischickt, ohni z'erscht z'frage, öb er de o Schpys und Trank überchömi. Wo-n-i agfange ha schtudiere, ha-n-i nid besseri Ussichte gha als Dir jitz. Es isch damals für jungi Lüt kei guete Luft gange.«

»Ja nu, i ha mer verwiche vorgnoh, e neue-n-Alouf z'näh, wo-n-i daheim gsi bi; aber ds Herr Brambärgers hei mi halt wieder drus bracht,« chlagt der Ludi.

»E me mueß sech nid so gschwind la etmuetige,« tröschtet der Pfarrer, »Dir machet mer neume nid der Ydruck vo-n-ere Soldatenatur.«

Z' gueterletscht het der Ludi wieder Muet gfasset, nahdäm ihm der Pfarrer no allerhand schöni Erfahrunge-n-us sym Pfarramt erzellt het, und het dem Herr Müsli i d'Hand verschproche, er well wieder mit Flyß hinder syni Schtudie.

Wo-n-er nam Ässe hei gange-n-isch, für der Albärli zum Schpaziere ga z'reiche, het er di beide Tante Hackbrätt mit dem Melanie i nere füürrote, zwöischpännige Berline gseh usfahre. Die sy uf e Bricht vom Houpme Lombach hi ga Rychebach ds Blanche gäge ds Melanie ga ytuusche.

127 A der Grächtigkeitsgaß chöme si juscht derzue, wie d'Schildwacht vor em Quartier vom Schtatthalter Dolder abglöst wird. Dä het im Hus vom Schultheiß vo Müline logiert.

E Sergeant isch dahärmarschiert und hinder ihm här der Grundbacher-Sami mit ufpflanztem Bajonnet, Gwehr im Arm.

Jitz hei di beide Soldate-n-enandere-n-ordonnanzmäßig agrännet, wie wenn si uf ds Kommando wartete, für enandere mit Schtumpf und Schtiel ufz'frässe.

Di Beide schtecke d'Chöpf zsäme, und di alti Schildwacht brummlet öppis. Der Albärli het nume ds Letschte verschtande:

»Ja,« seit der ander, »muesch ume-n-i Hof hingere, ds Chöchi hocket aube-n-am Namittag ungerem Chuchipfäischter.«

»Gwerrrr – in – Arrrm! – Rächts um! Bataillon, vorwärts marsch! Nume geng mir nache!«

Der Albärli und der Bickhard hei natürlech müesse lache, und das het der Sami gseh. Drum isch sy erschti Tat uf em Poschte gsi, daß er mit dem Gwehrcholbe gäge di Beide-n-usgwäit het: »Furrrt da, Buebe!« Nachhär het er sech underem Loubeboge, i der Sunne-n-ufgschtellt und mit sym breite Chrottegsicht a d'Hüser ufe gaffet. Nah-ti-nah isch sys Gsicht geng breiter worde, wie wenn s vo Wachs wär und i der Sunne zsämeschmelzti. Ds Muul isch geng breiter worde, bis d'Muulegge schier a de-n-Ohreläppli ebhanget sy. Und d'Ougsdechle, wo schlampelig gsi sy, wie Flädermuussäcke, sy uf der üssere Syte wie Seck geng wyter abeghanget, und z'letscht het der ganz Soldat afah helte, bis der Näbelschpalter mit dem Gwehr i Konflikt cho isch. De isch er de wieder ufgschnellt und het zwo Minute lang ume tapfer dry gluegt.

Üsi beide Jünglinge hei der Houpme Lombach atroffe-n-und hei-n-ihm vo däm Wachtufzug brichtet, und es het se dunkt, das interessier ne meh als sünscht. Er isch pressiert gsi und het sech dervo gmacht.

So na nere halbe Schtund het's der Sami dunkt, er schtandi scho grüslech lang, er well jitz für öppis ga luege, so lang niemer umewäg sygi. 129 Uf syne chrumme Bei tschirgget er düre Husgang i Hof hindere, luegt a der Hinderfaçade vom Hus ufe-n-und gseht richtig zu syr Freud, was me jitz, hundert Jahr schpäter, d'tournure vo nere Frou nennt, über ds Fänschtergsims vom erschte-n-Etage-n-useluege.

Ds jupon rüehrt sech nid, währeddäm vis-à-vis im Hinderhus, ds Chöchi hinderem Fänschterumhängli zueluegt.

Jitz dänkt der Sami, da müeß me-n-anders sech bemerkbar mache-n-und probiert, öb er ds »Chöcheli« mit dem Bajonnet mög errecke; aber es isch grad e chly z'churz gsi. Als alte Praktikus chlätteret der Grundbacher uf d'Fänschtersimse vom plainpied, het sech mit der lingge Hand a mene Chlöbli, lähnt sech use-n-und schticht behuetsam mit dem Bajonnet uf em Gwehr der Muure na ufe, i das jupon. Aehä! Das würkt besser. Ds jupon isch sofort verschwunde-n-und het a mene Chopf Platz gmacht.

»Was isch jitz äu das für en häillosi Unverschämthäit, das?« rääggets obe-n-abe.

130 »Jo fryli, Sie müend ha,« aatwortet ds »Chöchi«. Es isch nämlech d'Frou Schtatthalteri Dolder gsi, wo under ihrem Schtübefänschter öppis gnäit het. Si schtürmt wüetig i der Schtube-n-ume, für der passendscht Gägeschtand zum abebänggle z'sueche, findt aber nüt, bis si plötzlech uf der andere Fänschtersimse ds saladier mit mene schtattleche Räschte Heitibrei etdeckt. Der Sami het underdesse-n-afange der Huet mit dem Gwehr tuuschet und ne z'under-obe-n-ufe gschtreckt zum uffasse. Da chunt uf ei Plätschete dä Heitibrei obe-n-abe.

»Hu, hu, nid dernäbe!« brüelet er, wo-n-er ds ganz Gsicht und d'Haar und di suberi Uniform voll het und schier nüt im Huet.

E-n-unverfrorenere Kärli als der Grundbacher-Sami het's i der ganze Helvetik nid gä. Chunt nid dä Bursch ufe cho lüte-n-und heuscht dem Meitli e Löffel.

Das ghört du d'Frou Dolder und chunt wie-n-e Kartätsche-n-us em Gang cho z'flädere: »Ihr simmer jitz äu en unverschämte Mänsch. Warted Ihr nu, ich will dänn dem Härr Schtadhalter sääge, was Ihr für äin sind. Jitz machid, daß Er abechömid oder ich chum mit dem Bääse.«

»Madame,« seit der Sami, »Dir heit mer der Rock verschmieret, das isch ds Eigetum vo der république....«

Der Grundbacher dänkt, der Gschyder gäb na, me chönni nid wüsse, wa so a nere-n-Aargäuere no z'Sinn chömi, und isch abe.

I der Loube-n-unde het er du überleit, es chönnt ihm de no fähle, wenn der Schtatthalter chäm, und lougne treiti nüt ab vo wägem Brei. Drum het er sech jedesmal, wenn öpper cho isch, uf d'Syte drückt.

Bim Vernachte fahrt e flotte Zwöischpänner vor. Es styge zwee jungi Herre-n-us und verschwinde-n-im Husgang. E dritte – es isch der Houpme Lombach gsi – blybt bi der Gutsche-n-und bhaltet der Sami schträng i de-n-Ouge. E Viertelschtund schpäter chöme si wieder use – mit dem Schtatthalter.

»Herrrr Schtatthalter!« hei si mit tiefe serviteurs gseit und ne zur Gutsche gwise, wo der Houpme Lombach am offene Schlag gschtande-n-isch. Der Herr Dolder isch yne gschloffe, und syni beide Begleiter hei sech zue-n-ihm gsetzt. Der Houpme Lombach het sech uf sy Choli gschwunge, wo-n-ihm e Chnächt uf der Gaß gha het. Si sy no nid der Schtalde-n-ab gsi, so merkt der Herr Dolder, daß si ne-n-agschmieret hei und faht afah schimpfe-n-und brüele, so daß der Poschte-Chef bi'm undere Tor der Fuehr nid rächt trouet und se wott ufhalte.

132 »I ds Siechehus,« antwortet der Houpme Lombach und rytet der Poschte-Chef schier übere Huufe, »dä Ma da drinne het helvetischi Chrämpf. – Jup!« Mit der Rytpöutsche hout er uf d'Gutscheroß, und si chessle zum Tor use. Am neue-n-Aargauerschtalde wartet ne Vorschpann. Flingg wird yghänkt, und im Galopp geit's der Bärg uf und furt. Zum Etsetze vom Schloßherr fahre si z'Jegischtorf vor und versorge-n-ihre Gfangene dert im Schloß.

Wo si der Grundbacher-Sami sy cho ablöse, het er martialisch präsentiert und mit sym veieliblaue Gsicht gmäldet:

Währed der Houpme Lombach mit sym G'fangene zum undere Tor use gritte-n-isch, isch ds Blanche, vo syne geschtränge Tante-n-eskortiert, zum Aarbärgertor yne gfahre-n-und daheim vo Schüggi und Wadi mit großem Hurrah epfange worde. Ds Melanie isch z'Rychebach blibe.

Überall het i de nächschte Tage-n-e drückendi Schpannung regiert, im ganze Land ume di politischi, trotzdäm me-n-uf Verwändung vom französische Gsandte der Schtatthalter Dolder z'Jegischtorf wieder het la loufe, oder villicht juscht wäge däm, i der Familie Hackbrätt e-n-anderi Schpannung, die um so 133 unlösbarer gsi isch, als der Houpme Lombach vorusse blibe-n-isch bi der »Schtäckli-Armee«. Öpper z' Bärn het troumet, er wärdi jitz de a der Schpitzi vo där Armee bald als Triumphator i der Schtadt yzieh und de . . . . jä und de?

Anderi Lüt, bsunders die, wo chly gnauer brichtet gsi sy, hei däm Triumph weniger zueversichtlech etgäge gluegt. Mi het gförchtet, ds Aktionskomité wo di helvetischi Regierung het welle verjage, bringi keis rächts Chriegsheer uf d'Bei. Und so isch es gsi. Währeddäm der General von Erlech z'Solothurn e Huufe chriegsluschtigi Lüt zsäme g'rammassiert het, vo dene zwee Drittel nume mit Schtäcke sy bewaffnet gsi, het der General Andermatt sys verfählte Bombardemänt vo Zürich ufgä und isch mit de helvetische Truppe-n-i hälle Sätze dür ds Aargäu cho, für d'Schtadt Bärn gäge d'Insurräktion z'verteidige. Drum hei si z'Solothurn nümme länger dörfe warte, für d'Schtäckli-Armee no besser usz'rüschte-n-und z'organisiere; sondere si hei müesse-n-ufbräche, grad wie si gsi sy, für dem Andermatt z'vor z'cho. Aber was ne-n-a Waffe-n-abgange-n-isch, hei si de meh courage gha als di Helvetische.

D'Schpannung het sech nah-ti-nah o de vierfüessige Bärnburger mitteilt; vowäge wenn bi de-n-Olympier der schlächt Lunn regiert, so git's liecht unde-n-us Schtüpf und anderi uhöflechi 134 Gfüehlsusbrüch. Uf ihre Kulminationspunkt isch d'Schpannung am früeche Morge vom 18. Herbschtmonet cho. Schüggi und Wadi hei so usöd gfägnäschtet, daß ds Trineli für guet gfunde het, se use z'la. Es isch o di höchschti Zyt gsi, sünsch wäre di Beide z'schpät cho. Si sy uf ihrne sibe Bei d' Schtadt ab galöpplet, uf e Löuferplatz, wo scho sit nere Halbschtund der vierbeinig Schtadtrat taget und gchnurret het. Es isch e schtürmischi Sitzung gsi, will di ganzi Hundewält gröblech provoziert worde-n-isch. Ds grundlegende Prinzip vo aller hundische Rächts- und Wältanschouung isch ja bekanntlech di unantaschtbari Gwohnheit. Drum chunt bi de Hünd o kei Sälbschtmord bi gsunde Sinne vor, wil das der gröbscht Verschtoß gäge d'Gwohnheit isch. Dem Metzger Schtierli sy Bläß het di beschti Schtimm gha zum ydringleche Vortrag. Drum het mene-n-ufgforderet der erscht Artikel vom codex canensis vorz'läse. Er isch mit de Vorderpfote-n-uf ne-n-Abwysschtei gschtande-n-und het vorgrurret:

»Wer sich in irgendwelcher sicht- hör- riech- oder fühlbaren Weise an der unwandelbaren und unverletzlichen, absoluten und aller Welt unentbehrlichen Gewohnheit (bi däm Wort hei alli Zuehörer reschpäktvoll gwädelet) vergeht, sei es ein zwei-, vier- oder mehrfüßiges Wesen, ist unverzüglich und wo er betroffen wird, mit allem Nachdruck zu beknurren, im 135 Wiederholungsfall zu schnellen und bei Widersetzlichkeit so lange zu beißen, bis ihm die Fetzen herunterhängen.«

Uf das hi het sofort e-n-eltere Mops e Schtrafantrag g'chältschet gäge di Kanonier und andere helvetische Soldate, wo am Löuferplatz und a der Längmuur Verschtärkungsarbeite gmacht hei. Dä Antrag isch agnoh worde, und me het e Deputation vo schpitzzähndige Rattefänger zur Exekution befohle, was zu nere chlynere Schlacht gfüehrt het, i däre di hündischi Sach underläge-n-isch, will me sech z' gschwind i d'Kanonewüscher verbisse het.

Das het du d'Schtimmung no verschlimmeret. Me het d'Sitzung vorlöufig ufghobe, für ga z'nüni z'näh. D'Mitglider vo der Lingge sy gäge d'Schaal zue, die vo der Rächte hei sech zu de verschidene Descheniere-Tische verzoge, für ga bäits Brot z'croquiere-n-und Milch z'lappe. Uf ihrem Gang d'Schtadt uf begägne Schüggi und Wadi mit andere Fraktionsmitglidere-n-es Mitglid vom helvetische Diräktorium a. Das isch, schtolz wie ne Pfau, d'Grächtigkeitsgaß ab cho und het sech gmeint, gar schuderhaft. Um sy guldverbrämte Directoire-Rock mit länge Fäcke het er e grüen-gäl-roti Schärpe mit Guldfranse treit, wo-n-ihm um d'Wadeschtrümpf umegflatteret isch, und uf sym neumodische, runde Filzhuet hei mächtigi grüeni, gäli und roti 136 Schtruußefädere gschwankt. Das het üsi vierbeinige Konservative förchterlech g'ergeret. Si hei gmeint, das syg e Pajäggel, wo's druuf abgseh heig, se z'ergere. Und will Eine b'houptet het, er heig dä scho einisch gseh, het me-n-e Widerholungsfall konschtatiert, und – hai! – sy si uf dä unglücklech Würdetreger mit Wuetgebäll los, so daß dä het afah um sech schtüpfe, bis ihm e Schueh dervo gfloge-n-isch. Eine vo de Hünd het das corpus delicti sofort erfasset und isch mit a d'Schütti hindere für ne ga z'vertrome. Währed jitz der Diräkter mit sym Däge-n-uf di Hünd losschticht und nie keine breicht, gumpet der Schüggi höch a-n-ihm ufe-n-und ryßt ihm di halbi Schärpe-n-abe. Ja es isch di höchschti Zyt gsi, daß e Patrouille derhär cho isch, süsch wär's dem Herr Diräkter no a ds Läbige gange. I ihrer Wuet hei aber di dumme Hünd sech o a der helvetische-n-Armee vergriffe-n-und nid abgä, bis dä arm, ungsellig Wadi mit syne drü Bei am Bajonnet vo mene Süchel vo wältsche Soldat zablet het. Si hei ne la lige. Aber der Wadi het sech no bis i ds Chilchhöfli gschleipft und dert i mene-n-Eggeli sys Dasy beschlosse.

Bald druuf isch es luschtigs Buebli d'Schtadt abgloffe, der Schtalde-n-ab, gäge ds undere Tor, und het sech ganz ungeniert zwüsche de Lüte-n-umetribe-n-und het yfrig glost, was si schwätze. Was hei si 137 gseit? »Si chöme. Si sy scho z'Froubrunne. Ja, warum nid gar. Bi der Wägmühli. – E das cha nid sy. – Wohl, wohl, der Chüjer het's brichtet. Ja, das sy drum disi. Nei, nei, üsi. – Der General Andermatt chunt über Burdlef. – Dumm's Züüg, si sy ja scho nächti im Grauholz hindereand cho. Nei, das sy äbe di Hiesige gsi, wo uf d'Husare vom Andermatt gschosse hei. – Wo geit's ächt o los? – He allwäg hie. Ja, warum schtande de di hiesige bi der chlyne Tschanz obe?« So het's dürenandere gredt, es isch kei Möntsch drus cho. Geng meh und geng meh Lüt sy z'säme gloffe, am Schtalde, im Cilchhöfli, a der Grächtigkeitsgaß, a der Schütti.

Ds Diräktorium isch im Marcuard-Hus a der Grächtigkeitsgaß versammlet gsi und het nid viel meh gwüßt, als d'Lüt uf der Gaß unde.

Der Oberscht Dolder (hütt het er Herr Oberscht gheisse-n-und e Fäderebusch ufgschteckt gha) isch dür das Gschtüchel abe gritte-n-und het alli Bott höflech müesse säge: »Obacht! – Obacht! – Obacht! – Gänd-Si au Acht!« Wältschi Patrouille (Waadtländer) sy ufe-n-und abe marschiert, hei gwaschlet und sy vo mißtrouische Manne-n-agranzt worde: »Heit nume d'Gringe nid z'höch uf, süsch git's de Gröübi.«

Am Schtalde het me-n-überhoupt keini fründleche Gsichter meh gseh, und di unschmeichelhafte Wort 138 sy je länger, descht ungenierter umenandere gfloge. Ds Gschtungg isch vo Minute zu Minute-n-erger worde, so daß du der Platzkommandant afange-n-es Bataillon tambour battant d'Schtadt abgla het. Bi'm vierröhrige Brunne, öppe da, wo d'Junkeregaß i d'Grächtigkeitsgaß ymündet, het me's gschtellt und einschtwyle da bhalte. Das het aber d'Gmüeter nid öppe beruehiget. Wär bärndütsch verschtande het, het um die Zyt scho gwüßt, öb's d'Schtattbevölkerung mit der helvetische Regierung het oder mit dene dusse. Es isch e so gsi, wie albe-n-i-n-ere politische Versammlung, wenn me-n-afange luegt, öb d'Schtuehlbei guet aglymet syge.

I de Hüser inne-n-isch es o nid grad heiter gsi. Vieli Lüt hei ihri Choschtbarkeite-n-afah verschtecke. Anderi hei d'Fellläde zueta und nume no-ne Schpalt gla, für ne-n-ordlechi Gwundernase-n-use z'schtrecke. Ja, di ängschtlechschte Lüt hei d'Hustüre bschlosse. Wieder anderi sy under de Fänschter gsässe, wie wenn si uf ne Feschtzug wartete. Zwöi Hüser weiß i, wo me grüslech im Täber gsi isch.

Afange bi ds Brambärgers isch wieder einisch Krawall gsi. Erscht vor es paar Tage het me dem Huslehrer gä z'verschtah, di politische Händel gange-n-ihn de nüt a. Und jitz richtig, wo me nid gwüßt het, öb am Abe vo der Schtadt Bärn no öppis meh wärdi sy als e Schutthuufe, isch ne der Albärli 139 drusgloffe. Dä Söubueb het's gwüßt, daß me dem Ludi meh oder weniger Husarräscht verschribe het und isch äxpräß dervo gloffe, daß me de der Ludi müeß usschicke, ne ga sueche. Und nach em Recäpt »Joggeli wott ga d'Birli schüttle« het me-n-eis um ds andere-n-usgschickt, bis nume no d'Mama isch daheim gsi, und keis het ds andere gfunde. S'isch emel niemer ume cho.

Bi ds Hackbrätts het e gueti Seel der Uszug veranlaßt mit der Nachricht vo der Ermordnng vom Wadi. Ohni öpperem es Wort z'säge, het sech ds Blanche usem Schtoub gmacht und isch sys Hündli ga sueche. Di beide Tante sy dem Luron cho säge, er söll uf der Schtell sy Tochter ga sueche. Aber dä het gseit: »O si vous croyez que j'aie envie à me faire marcher sur les pieds dans cette cohue...« und het e neui Pryse gnoh. Du hei si wohl oder übel sälber müesse ga.

Si sy usgrückt i ihrne grüen und grau carreaulierte Schlampiröck, wo grad under der Bruscht plissiert und vo da schlicht abeghanget sy. Um ihri magere Häls sy mächtigi, zaggeti Fraises gleit gsi, wie Schtachelhalsbänder. D'Haar sy am Hinderchopf mit mene wüetig große écaille-Schträhl ufgschteckt, i Guirlande under de-n-Ohre düre-n-a d'Schläfe füre zoge-n-und dert ufgheftet gsi, so daß si vo da i mehrere Röschtiwys-boucles i d'Fraise 140 abeghanget sy. Uf em Chopf hei si e riesigi capote vo grüenem Schtrou gha und um d'Achsle rotsydigi shawles

Der Angschtschweiß isch dene guete roulloulloux dür d'Röschtiwys grunne, wie us mene Chänel, wo si underem Gschpött vo Waadtländersoldate-n-und Gassebuebe Schtalde-n-uf, Schtalde-n-ab gschtüffelet sy. Der Albärli isch grad derzue cho, wo ne-n-öpper nachebrüelet het: »I wele Flachsplätz wei si ächt di Gschüücher ga ufschtelle?« Am undere Tor träffe si der Herr Brambärger i sym Philosophemantel a, wie-n-er atelos vo der Längmuur chunt, ohni e Schpur vo syne verlorene Schaf etdeckt z'ha. Ja, dä hätti no lang chönne sueche.

Wo di drü wieder dem Schtalde zue wei, chöme si nümme vom Fläck. Me het obe-n-am Aargauerschtalde Ryter gseh uftouche, die gäge Brüggechopf abe cho sy. Ungeduldig drückt alles gäge ds innere Tor zue, für z'gseh, was es gäbi. Mit ateloser Schpannung hei sech alli Blicke-n-uf d'Fallbrügg konzäntriert. Jitz gyre d'Chettene, d'Brügg chunt langsam abe. Der Oberscht Dolder rytet yne, mit bärbyssigem Gsicht. Hinder ihm här, vo zweene helvetische Husare-n-eskortiert, chunt e-n-andere-n-Offizier mit verbundene-n-Ouge. Me het ne nid g'kennt. Aber uf sym Huet lüüchtet e handgroßi, währschafti Bärner-Cocarde, und die het wahrhaftig 141 der Aschtoß gä zu-n-ere schtürmische-n-Ovation. Es tuusedschtimmigs Gebrüel het d'Luft erfüllt: »Bravo! Bravo! Hie Bärn! Hie Schwyzerland!« Dir gloubet mer das villicht nid. S'isch aber doch wahr, 's isch hischtorisch. Me mueß nume nid vergässe, daß sit der große-n-Uschesslete z'Bärn no kei sicheri Hand g'regiert het. Und das het dem Volk afange weh ta. Nid o Wunder het me du Frend gha, wo di erschti, heimeligi, rot und schwarzi Cocarde wieder erschine-n-isch. Aber hättet dir erscht das Heft gseh, wo der Oberscht Dolder gmacht het, nadäm er dem Parlamäntär vom Aktionskomitee het la ds Tuech vo de-n-Ouge näh und d'Lüt du der Herr Effinger vo Wildegg erchennt hei, e-n-Offizier, wo vo anno achtenünzgi här i gröschtem Ansähe gschtande-n-isch! Ds Brüel het nid welle höre, und ds Drück isch, wo müglech, no erger worde. Der Oberscht Dolder het der ganz Schtalde-n-uf de Lüt schier müesse der Gott's Wille-n-ahalte, me söll se doch düre la. Bi'm Marcuardhus sy si abgsässe-n-und im Hus verschwunde. Di wältsche Soldate hei sech afange glängwylet. Sit zwone Schtunde sy si da gschtande, hei sech uf ihri Gwehr gschtützt und a Bode gschpeut.

Ändlech geit d'Hustüre wider; der Herr Effinger chunt mit läbige Schritte-n-uf sys Roß zue. D'Lüt mache sech zueche, für öppis z'vernäh. Währed er d'Zügel fasset und mit dem Fueß der Bügel nimmt, 142 drückt sech eine vom Insurräktionskomitee a-n-ihm vorby mit fragendem Blick. »Machet ech parat, 's geit los,« chüschelet ihm der Herr Effinger zue, sitzt uf und rytet der Schtalde-n-ab und furt.

Es het a der Nydegg scho eis g'schlage; aber i ihrer furchtbare-n-Ufregung hei d'Lüt gar nid druuf g'achtet. Z'Mittag gässe het der sälb Tag schier niemer. Ds Mannevolk het sech gwüßt Wy z'verschaffe-n-und sech dermit ds Oberschtübli no rächt g'heizt. D'Volksmängi het eim afange der Ydruck gmacht vo mene-n-Imb, wo z'allernächscht am Schtoße-n-isch.

Und üsi verlorene Lütli? Die, wo z'grächtem uf d'Suechi gange sy, hei geng no gsuecht und nachegfragt, nämlech di beide Tante-n-und der Herr Brambärger, aber ganz ohni Erfolg. Albe-n-einisch isch ds eint' oder ds andere hei ga luege, öb se der Hunger no nid hei tribe heig. Di beide Tante sy scho bald so grau und grüen gsi im Gsicht, wie ihri Röck. Am Horizont vo der Béatrice isch mit geischterhafte Fäcke-n-e migraine-n-ufezoge, der Félicie isch es sünsch gschmuecht worde. Si het sech nume-no mit Erbseletäseli bi der Bsinnnng bhalte-n-und het der Schwöschter es flacon i guldiger Fassung under d'Nase gha.

Währed däm allem sy der Bickhard, der Albärli und ds Blanche – i der Wächterschtube-n-uf em 143 Nydeggturm gsi und hei sech chöschtlech amüsiert. Nid daß si gheimi Inschtruktione vom Aktionskomitee gha hätte – die het der Sigerischt gha –; aber der Bickhard het der Sigerischt und sy Bueb, der Hans Gnägi, guet gkennt und isch uf di luminosi Idee verfalle, dä z'schmiere, daß er se-n-i Turm ufelaji. Si hei ds Blanche im Chilchhöfli bi sym tote Hündli gfunde. Me het enandere natürlech scho lang gkennt, und i der Abwäseheit vom ideale Mittelpunkt, Namens Lombach, het der Albärli der Vermittler gschpilt.

Me het es Heide-Gaudium gha, wenn me dür ds Fänschter uf der Schtadtsyte di beide graue Tante het gseh, dür d'Möntschemasse schlyche, bald jedi für sich, bald zsäme, bald mit dem Herr Brambärger. E chly ungmüetlech isch es ne mängisch scho worde, wenn si a d'Folge vo ihrem frävelhafte-n-Übermuet dänkt hei. Aber si hei sech halt gseit, das syg jitz einisch i ihrem Läbe, und daß es nid a ds Töde ga wärdi, hei si ja wohl dänkt. Ds Blanche isch nid vom Fänschter landwärts gwiche. Begryfet, vo dert äne, vo der Höchi vom Aargauerschtalde här, het är ja sölle cho, a der Schpitzi vo syne Heerschare. Das het doch e wunderbare-n-Aschpäkt verheisse.

He nu, si hei der Herr Effinger o gseh der Schtalde-n-uf galoppiere, und ihri Schpannung isch 144 schier no größer gsi als die vom Volk dunde, i de Gasse. Ds Blanche isch uf mene Schämel a sym Fänschterli gschtande, lüüchtend wie ne Göttin, und het scho lang, lang ihres Battiste-Naselümpli i der schmale, wyße Hand parat gha zum Winke.

Jitz – jitz chunt öppis füre dert äne, im Yschnitt vom Aargauerschtalde. Si chöme, si chöme! Jitz chöme si füre bi'm Rosegarte. Und dert äne! Lueget, lueget! Dert bi der Oranieburg.

Vo der Schütti us hei si's o gseh, und im Nu het sech der Ruef: »si chöme, si chöme« a Schtalde füre verbreitet, und es allgemeins Gsürm het d'Gasse-n-erfüllt. Bi'm vierröhrige Brunne hei si »Achtung!« kommandiert und d'Glieder g'ordnet. Ds Blanche schtreckt sy Arm zum Turmfänschter use, so wyt es cha und schwänkt sys Naselümpli.

Da ballet sech uf der Höchi näbem Rosegarte-n-es wyßes Wülkli. Pumm – ßjuuuu pfyft's übere Schtalde-n-awäg und – proutz! i d'Gibelwand vom Marcuard-Hus, und e ganze Chratte voll Schtoub, Ziegel- und Pflaschterbitzli räblet über ds Nachbardach uf d'Gaß abe.

Potz Schtärnebärg! Das het Läbe gä. »Bravo!« – »So rächt!« het me hie ghört brüele, jammervolli Göiße sy dert ertönt, alles isch dürenandere grochlet, aber niemer het gwüßt, wohi. Me het's nume ghöre chlepfe-n-und chutte; aber me isch nid drus cho, wo eigetlech.

145 »Brrrummbububumm« het's vom Löuferplatz g'antwortet, daß alli Schybe gchlirret hei und ds bröde-n-Jeps vo de Wänd abe cho isch.

Im Turm obe sy di rote Backe verfloge, und großi, großi Ouge hei enandere-n-agluegt. Me het nid emal g'achtet, wie uf der Gaß unde d'Lüt umenandere gschosse sy und alli drei Schritt eis uf d' Nase tätscht isch, will's vor Angscht nid gluegt het, wo's trappet.

Vom Breitfäld här isch e Huufe-n-Infanterie über d'Börder abe cho z'ragle. Uf eis mal sy hinder allne-n-Alleeböum wyßi Wülkli ufgfloge, und am Schtalde het's uf de Decher »pligg – pigg – pägg – piligg – pigg« afah mache, und d'Chatze hei d'Rolle vo Manöverhase-n-übernoh und sy nume so dasumegfloge. Aber erscht i der Gaß unde! »Gligiliging – geliging – ging – ging – i bi bling« hei d'Fänschterschybe gjammeret und sy de Lüt um d'Chöpf gfahre. – Pligg – pägg – pigg isch's a de Muure-n-ume gfloge-n-und het d'Egge-n-abgschprängt.

Das het Luft gä, wolle. Z'ragletewys sy d'Lüt uf d'Hustüre zue cho z'rönne, und die dinne hei vo inne verha und nid minder brüelet als die dusse. 146 Dert rönnt e Bueb, wo vor Angscht nüt me gseht und ghört, a mene Ratsherr mit dem Chopf gäge Buuch, daß dä der Längi na uf ds Pflaschter use trohlet. Di Meischte schtürme der Schtalde-n-uf, schtüpfe sech, trappe sech und brüele ganz verrückts Züüg i d'Luft use.

D'Tante Beatrice ligt wie-n-es Schyt uf em Löuferplatz, schnappet na Luft und schlat wie bsässe mit ihrem ridicule-n-um sech, daß d'eau de cologne ds Pflaschter wyt um se-n-ume parfümiert. E Hund het ihri capote verwütscht und raset dermit im Kreis ume Löuferbrunne-n-ume. Ihri Schwöschter gruppet hinder em nächschte-n-Abwysschtei und schreit eis Gurts: »Béatrice, Béatrice, viens ici! Viens ici!«

I der Turmschtube-n-obe hei nume no der Ludi Bickhard und der Hans Gnägi usegluegt. Ds Blanche und der Albärli sy am Bode gruppet und hei keini Wort meh gfunde.

I weiß no e-n-anderi Schtube, wo me drin ume gschtande-n-isch und enandere-n-agluegt und nid rächt gwüßt het, was me söll säge, will me wahrschynlech ds Gfüehl gha het, me ghöri eigetlech nid dahäre. Das isch ds Salon im Marcuardhus gsi, wo ds Diräktorium taget het. Hätte di Herre ds Gfüehl gha, si ghöre vo Gott und Rächts wäge-n-a dä Platz, so hätte si nid ihri wohlusgrüschtete 147 Bataillon bim vierröhrige Brunne-n-und i der obere Schtadt la schtah, wo si sech glängwylet und gfluechet hei.

Währeddäm da Adjutante-n-und Ordonnanze-n-umenandere fiegge-n-und es Gschtürm yne-n-und use mache, ohni rächti Befähli z'übercho, wird emel o gmäldet, es syg Verrat im Schpil, es syge grad im Afang vo der Aktion us de Dachfänschter vom Nydegg-Chilchsturm Zeiche gä worde gäge-n-Aargauerschtalde. Uf dä Bricht hi, het der Kommandant Befähl gä, sofort der Turm z'dürsueche-n-und alles z'verhafte, was me drinne findi.

Underdesse het der Ludi Bickhard vom Turm us der Herr Brambärger gseh am Schtalde-n-umenandere-n-irre-n-und het dem Albärli gseit, si welle ga luege, der Papa sitzi dert so kurios uf der Schtäge zum corps de gardes am Wattewyl-Hus vis-à-vis vom Chilchhöfli. Aber wo si d'Schtäge-n-ab welle hei, het ds Blanche afah ufbegähre, si sölle-n-ihns nid allei da obe la, so daß du der Ludi by-n-ihm blibe-n-isch. Aber der Albärli het angscht gha und isch vorus gschprunge.

Der Herr Brambärger isch eifach der Übermacht vo syne Gedanke-n-erläge. Er het alli Erläbnis vo däm Vormittag philosophisch verwurschtet und isch drob ganz konfus worde. Daß er sys Sühnli verlore gha het, het ne scho ganz z'underobe ta, und 148 de het er überhoupt ds Allerschlimmschte vorusgseh. Er het gwüßt, wie schlächt es gschtande-n-isch um d' Schtäckli-Armee, d'Truppe vo der Regierung het er vor Ouge gha und, wenn er di Schtrytchreft vergliche het, so isch er eifach zum Schluß cho, jitz sygs us und es gangi alles zum T . . . . . Es wärdi es sinnloses Bluetbad und e Mordnacht gä, und di ganzi Schtadt wärdi der Furie zum Opfer falle. Drum isch er uf d'Schtäge vom corps de gardes ga sitze, und dert het er, wie der Papirius z'Rom welle sys Schicksal erwarte. Er het sys Houpt i sy graue Mantel ghüllt und Värse-n-us der Ilias afah vor sech här brümmele. Das het ne ghobe, und er het im Schtille sy Wüsseschaft prise-n-und triumphiert, wil er sech jitz einisch würklech groß vorcho isch, wahrhaft philosophisch. Da tönt wie-n-es Glöggli e bekannti Chinderschtimm i syni Reflexione-n-yne: »Papa, heit Der öppe Buuchweh?« Dä guet Albärli het ja d'Bräschte vo sym Papa gkennt und ne mängisch so gseh uf em Ofetritt sitze, mit dem Kamilletee näbe sech. Chuum isch di Frag use gsi, gseht der Albärli es Paar Ouge-n-uf sech grichtet, wie si äbe nume-n-us Ilion i ds nünzächete Jahrhundert post Christum natum hei chönne-n-übere glotze, und uf dä Blick chunt e chnochigi Hand und e Chlapf, daß der Albärli syni Füeß überem Chopf z'sämeschlat und sech mit de Händ a der Bschüsi 149 het. Chuum het er d'Füeß wieder am Bode, so gschpürt er di väterlechi Hand wie d'Fäng vo mene Gejer im Äcke, und es het ne dunkt, der Papa flügi nume so mit ihm d'Junkeregaß uf. Und daheim het er zum erschte mal i sym Läbe z'grächtem Brätsch übercho.

Ungfähr zur glyche Zyt het me vo der Nydeggbrügg här ds Trummel-Signal ghört zum Füüryschtelle. Das isch niemerem erwünschter cho als der Schtäckli-Armee; vo wäge, si isch mit ihrer Munition uffe gsi, und ihres Hauptkontingänt het scho afah usenandere loufe. Sogar d'Rovereaner, wo der Lütenant vo Werdt bis zur Brügg gfüehrt gha het, hei usenandere welle, wo si ihre beliebte Füehrer tot gseh hei.

Der ganz Namittag düre-n-isch parlamäntiert worde, und d'Schtäckler hei bald nümme gwüßt, weli Lischt no ersinne, für de Helvetische d'Ouge z' verha, daß si emel nid merke, wie schwach ihres Heer sygi. Gäge-n-Abe-n-isch ändlech d'Kapitulation erborzet worde. Di helvetischi Regierung het sech verpflichtet, z'morndrisch, – 's isch de Sunntig gsi – z'säme z'packe-n-und für ne-n-andere Platz ga z' luege. D'Schtadt Bärn het wieder de Bärner sölle sy. Am Mäntig hei de d'Schtäckler sölle-n-yzieh. Sobald d'Kapitulation bekannt worde-n-isch, hei sech d'Lüt zu de Siegere zueche gla. Alles het Freud 150 gha a däm glungene Handschtreich. Me het gjubiliert und der Sieg bschüttet, und di Herre vom Aktionskomite hei e-n-erschröcklechi Müj gha, Ornig z'mache.

Der Houpme Lombach und sy Fründ Landorfer hei ihri Lüt i der hindere Schoßhalde-n-ykantoniert und sy hei zur Frou Elisabeth ga z'nachtässe. Währed däm Ässe-n-im offene Peristyle, wo me natürlech seelevergnüegt gsi isch, merkt der Houpme Lombach, daß d'Frou Landorfer geng sy Coiffüre schtudiert, und das isch ihm verzwackt unagnähm gsi. Er het der Meinung gläbt, vo syne Rychebacher-Erläbnis wüssi no niemer nüt.

Z'letscht faht d'Frou Elisabeth afah lache-n-und seit: »Was heit Dir o gschpässigs a Eune Haare?«

»Dir syt doch e donschtigs . . . . . Di ganzi Zyt heit Dir Eui schöne-n-Ouge halb zue, daß me se nume-n-alli Schaltjahr einisch z'grächtem z'gseh überchunt; aber etwütsche tuet Ech de glych nüt,« antwortet der Houpme halb ergerlech.

»Was heit Dir gmacht?« lachet si, und der Ruedi Landorfer faht o a dä Schopf schtudiere.

»I mueß jitz ga luege, was mys Chriegsvolk macht,« seit der Houpme-n-und schteit uf.

151 »Nachhär de villicht,« seit der Houpme, ryßt sech los und isch i eim Satz über ds Peristyle-Schtägli ab und furt.

»Das nimmt mi jitz bi'm Guggerli wunder,« seit d'Frou Landorfer zu ihrem Ma. Dä schüttlet der Chopf und seit: »Wart nume, dä wei mer de hinecht no i ds Gebätt näh. – I will jitz o no gschwind ga luege, öb alles i der Ornig isch.

Es isch e schöne, hilbe-n-Abe gsi. Uf em Moos unde-n-isch e duftige Näbelschtreife gläge, und über di brüünleche Lindechrone vom Wittigkofe hei d' Schneebärge glüit, währed der Schatte vom Landorferhus hübscheli, hübscheli düre Garte-n-ab gschliche-n-isch, a de Roseschtämmli ufe, über ds Wejerli, am Schpringbrünnli ufe, bis er ds guldig Chrönli obe-n-abgfange-n-und de Guldfische-n-i ds Schlammbettli abegworfe het. D'Frou Landorfer het sech na mene Gang düre Garte wieder im Peristyle nidergla und e gueti Fläsche, Pfyfe-n-und Tubak la bringe, für ihri Yquartierung im schpätere-n-Abe guet z'bewirte. Si het druuf schpekuliert, ihre Gascht dermit gschprächig z'mache. Scho-n-e schtattlechi Zahl Gäng het si glismet gha und mit müetterlechem Wohlbehage d'Schtrümpfli für ihre Schprößling uf e grüene Tisch gleit und mit de Händ glatt gschtriche, da mäldet me d'Visite vom Herr Hackbrätt.

»Der Herr Hackbrätt? – No so schpät?« fahrt 152 si uf. »Afin, füehret ne-n-yne, aber suechet de di Herre, i wott ne nid allei goume. Und de bringet mer de d'Lampe.«

»Hä hö – hö, hö, – je comprends très bien,« ghört si zu ihrem Etsetze scho sy Schtimm, und im nächschte-n-Ougeblick schteit er vor nere, mit chyche-n-und schnnppe, lüpft mit der lingge Hand der Huet und tupfet mit dem sydige Naselumpe-n-i der rächte sy's ufblasene Gsicht ab.

»Je vous fais mes excuses, Madame, ce n'est vraiment pas le moment de faire des visites, mais c'est une cause tout-à-fait extraordinaire qui me force de vous déranger si tard.«

»Comment vous l'attendez? Prenez garde, Madame, qu'il ne vous vole pas votre parapluie ou d' autres choses.«

D'Frou Landorfer weiß nid rächt, söll si lache-n-oder sech förchte. Ihre-n-isch der Gedanke-n-ufgschtige, es chönnti dem Luron im Chopf fähle.

153 »Ça vous étonne, Madame,« fahrt er furt, »mais je vous dis, je crains qu'il soit dürebrönnt avec ma fille, mit dem Blanche.....«

»Madame,« seit der Luron mit blitzende-n-Ouge, »je vous conjure de me dire la vérité. – Où est ma fille? – Dir heit o d'Finger drinne.«

Er isch ufgschtande-n-und het das hert vor der Frou Elisabeth gseit, so mit mene Tönli, wo nid juscht heimelig gsi isch. Si isch ufgschosse-n-und het der Schtuehl vor sech häre gschtellt und e Syteblick i Garte-n-use gworfe.

»Monsieur, comment saurais-je quelque chose de votre fille? Je ne l'ai pas vue une seule fois depuis le baptême de mon fils. Vous savez, Monsieur, depuis cette jolie petite fête que vous m'avez gâtée par votre conduite scandaleuse. Et si vous vous imaginez que je me laisse insulter de nouveau par vous....«

I däm Ougeblick gseht si ihri beide Herre-n-i Garte cho. Ganz hübscheli sy si uf ds gazon düüsselet und hei di Szene beobachtet.

Di flammende Blicke vo der Frou Landorfer hei der Luron uf sy Sässel zrückgworfe, und er het sech 154 afah etschuldige. Und du het si-n-ihm du im Gfüehl vo ihrer Sicherheit afah d'Würm us der Nase zieh und glägetlech gäge Garte-n-es Zeiche gä, für di Herre dusse z'bhalte. Si het gwüßt, daß di Gschicht mit nere blamage vom Luron müeß ändige-n-und het ihm nüt welle schänke.

Der Luron het du afah erzelle, wie sy Tochter verschwunde syg und wie di beide Tante se syge ga sueche, wie si tout-à-fait meurtries umecho syge-n-und wie me du uf e Verdacht gfalle syg, der Houpme Lombach heigi ds Blanche etfüehrt. Zur Begründung het er zum unbeschrybleche gaudium vom Ehepaar Landorfer und zum Erger vom Houpme Lombach di ganzi Hischtori vo Rychebach, sowyt er se gkennt het, zum Beschte gä. Är heigi's z'erscht o nid welle gloube. Är hätti ja ds Blanche nie für fähig ghalte, ihm e settige Schtreich z'schpile. Aber di Gschicht vo Rychebach heig sys Vertoue-n-erschütteret und me wüssi ja, daß dä aventurier vo Lombach zu allem fähig syg, dä filou.

Er hätti se ja chönne ha, wenn er se-n-öppe-n-uf ne raisonabli Art gheusche hätti, sogar mit nere große dot, er hätti übercho, soviel er welle hätti. »Mais vous le connaissez, vous savez qu'il ne veut rien faire d'une manière raisonnable, ce coquin!«

»Eh bien, Monsieur,« seit d'Frou Landorfer, 155 währed der Luron e Momänt verschnuppet, mit mene graziöse Wink gäge Garte, »le voilà qui vous rendra compte lui même.«

»Ah! Bonsoir, Herr Hackbrätt,« tönt's zwöischtimmig us em dämmerige Garte-n-ufe.

»Bonsoir Messieurs!« seit der Luron und schteit da und zupft mit närvöse Finger a sym Chleid ume-n-und findt mit dem beschte Wille vo der Wält keini Wort meh. Es het ne dunkt, er syg i sym ganze Läbe no nie so dumm dagschtande, wie i däm Ougeblick. Er trummlet mit de Finger uf em Tisch ume-n-und rybt sech a der Nase-n-und gschpürt di hohnglänzige Blicke vo syne vis-à-vis über sech schtryche. Ändlech seit er: »E bien, je vois que je me suis trompé. Il faut chercher ailleurs« und wott sech verabschide. Aber er het gschine mit mene-n-Etschluß z'kämpfe. Es het halt vom andere-n-Änd vom Tisch, us em Dunkle-n-use, öppis glänzt.

»O ma pauvre fille, ma pauvre fille! Si seulement j'avais une idée, où il faut la chercher!« Er glotzet i Garte-n-use-n-und schtuunet, und gseht geng vo linggs öppis usem fyschtere-n-Egge ds Lampeliecht refläktiere. Er wirft d'Arme vo sech wie-n-e Vogel d'Fäcke, bevor er ufflügt, und schüttlet der Chopf.

»Ja, was het's eigetlech gä mit Euer Tochter?« 156 fragt jitz der Ruedi Landorfer. – »Z'Donnerli, i weiß es sälber nid. Elle a disparue. Attendez, je vais vous raconter,« antwortet der Luron, froh über dä Vorwand, und wirft e begährleche Blick uf d'Gleser, wo am andere-n-Änd vom Tisch glitzeret und bi jeder Bewegung vo der Tischplatte-n-es lyses Glüt hei vo sech gä, das dem Luron a ds Härz gschlage het, wie dem müede Wanderer ds Fyrabe-Glüt vo syr Heimetchilche. Er het sech nid länger möge-n-ebha und fragt: »Madame, est-ce que j'ose vous demander une goutte de vin?«

»Das ha-n-i doch dänkt,« hätt si bi mene Haar g'antwortet. Aber höflech, wie si geng gsi isch, offeriert si-n-ihm es Glas. Der Luron het sech wieder zueche gsetzt und dem Wy zuegschproche-n-und ds Härz usgschüttet, wie me-n-e Schnellbänne-n-usläärt, bis di beide-n-Offizier uf ne Wink vo der Frou Elisabeth hi sech erhobe-n-und der Luron i char-à-banc komplimäntiert hei.

Nachhär hei si du no e gmüetleche Z'abesitz gha. Natürlech isch es du, sobald me sech über d'Blamage vom Luron ghörig het luschtig gmacht gha, übere Lombach här gange. Der Ruedi Landorfer und bsunders sy Frou hei no wyteri Ufschlüß über d'Vorgäng vo Rychebach welle ha. Aber der Houpme het sech gwunde, wie-n-e-n-Aal und si hei nid viel meh us ihm use gkriegt, als was ne der Luron verrate het.

157 »Afin,« meint ändlech d'Frou Elisabeth, »wenn i Euch wär, i würd jitz vo der Glägeheit profitiere. So chunt si viellicht nümme-n-ume.«

»Ja, es isch wahr,« wirft der Ruedi derzwüsche, »wenn my beau-père vor myne-n-Ohre gseit hätti, er gäb mer alles, was i heuschi, so hätt' i gwüß zuegriffe. Und Du bisch doch sünsch nid e schüüche.«

»I begähre weder e dot, no öppis anders,« pariert der Houpme, scho halb ergerlech, »i wott überhoupt nid hürate.«

»Ja, my Liebe,« meint d'Frou Elisabeth, »ganz ohni Gschpaß, was heit Dir eigetlech de im Sinn? – Dir dörfet Ech nid nume mit däm guete Blanche e so amüsiere-n-und ihn's de doch la sitze. Es dunkt mi würklech, uf di Gschicht abe . . . . «

Der Houpme nimmt sy Pfyfe-n-us em Muul und wirft e furchtbar verwunderete Blick uf sy schöni Fründin.

»Si gfiel mer ja scho, aber . . . .« Der Lombach isch verläge worde, het bald nume no vor sech abegluegt und großi Rouchwulke vor sech abe blaset, 158 währeddäm d'Frou Landorfer über ihri Arbeit wäg fragendi Blicke-n-uf ihn gworfe het. Es isch öppis wie Beduure-n-i ihrem Usdruck gläge.

»Wohl i hätt se scho gärn,« seit er, macht aber mit de-n-Achsle-n-und mit dem Chopf e so-n-e Bewegung, wie wenn er wetti säge: »Leut mi jitz i Rueh.« Und druuf abe, wo si-n-ihm d'Hand uf e-n-Arm leit und wieder asetzt: »Aber loset . . .,« zieht er der Arm zrück und luegt se mit trotzig truurigem Gsicht a, so daß me dütlech sy Gedanke het chönne drab läse: »Dir wüsset ganz guet, was mi plaget; tüet nume nid so uschuldig!«

D'Sitnation isch vo Minute zu Minute düschterer worde, so daß du der Ruedi gfunde het, ds Gschydschte für e Momänt sygi, daß me-n-i ds Bett gangi.

D'Frou Elisabeth het ihre Gascht zur Visiteschtube gfüehrt und ihm ds Cherzeliecht i d'Hand gä mit dem Zueschpruch: »Allons, capitaine, soyez raisonnable!« Si isch i der Türe hert vor ihm gschtande-n-und het ne mit mene-n-ufchlepfendeBlick agluegt. Isch es der rötlech Schyn vom Cherzeliecht gsi oder isch es vo inne-n-use cho – ihres Gsicht het e-n-eigenartigi, warmi Farb gha. Ds Liecht het vo unde-n-ufe-n-ihri bruune Haar verguldet, uf de blanke Zähnd 159 glitzeret, und di fyne Schätte hei e wahre Schpuck tribe, für ihri prächtige, volle Züg mache-n-i d'Ouge z'schpringe. Der Houpme Lombach isch syr verehrte Fründin no nie so nach gsi, no nie so under ihrem charme gschtande wie i däm Ougeblick. Und nie bis jitz isch ihm ihri duftigi Harmlosigkeit reiner und unantaschtbarer erschine. Im glyche Momänt, wo der Schtärneflimmer us ihrem Oug es wohligs Weh langsam und mit unwiderschtehlicher G'walt dür sy ganze Möntsch het gmacht z'risle, isch's ihm gsi, wie wenn er a Türpfoschte-n-agnaglet würd. Er isch völlig verwirrt gsi und het gedankelos der Frou Elisabeth ihre Guet-Nacht-Wunsch erwideret. Wo si düre Gang z'rück gange-n-isch, het si us der Visite-schtube-n-e Ton ghört, wo-n-ere dür March und Bei gfahre-n-isch, so daß si e-n-Ougeblick isch blybe schtah und glost het. Ganz verschmejet isch si zu ihrem Ma cho und het ihm gseit: »Los, der Lombach mueß furt, i wott ne nümme da ha.«

Si het der Ruedi mit ihrne-n-Arme fescht um-schlunge-n-und ihm ihre Chopf a d'Bruscht gleit, wie wenn si dem Härz wetti zuelose, wo dert drinne schtark und glychmäßig wie-n-e Pendule gchlopfet het. Der Ruedi het sys Gsicht zärtlech i ihri duftige Locke gschteckt und mit mene Müntschi g'antwortet.

Ja, es isch meh als e Süüfzer gsi, scho ender e Brüel, wo dem Lombach etwütscht isch, nadäm er 160 d'Tür hinder sech zueta und uf sys Bett zuegschtürzt isch. Es het gschtürmt i-n-ihm, wie no nie i sym Läbe. – Der Dache vo sym Liecht het scho-n-e ganzi Kuppele glüjigi Röuber ufgsetzt gha und sech afah chrümme, wo-n-er wieder ufgluegt het. Er het d'Abbräche gnoh, ds Liecht glösche, ds Fänschter ufgrisse-n-und sech uf d'Simse gsetzt. Über em Oschtermundiger-Bärg isch der Mond groß und glarig ufgange gsi und het sech juscht vo de höchschte Tanneschpitze-n-abglöst. I der Ulme vor em Fänschter isch ab und zue-n-es dürs Blatt vo Ascht zu Ascht uf ds toufüechte Grien abegflatteret. Sünsch isch es toteschtill gsi.

Dä guet Fritz Lombach het nid chönne-n-i ds Reine cho mit syne Gedanke, und das het ihm d' Idee und ds Bedürfnis gä z'flieh. Es het ne dunkt, wenn er es paar Schtunde wyt furt wär vo allne dene Möntsche, wo jitz da mit ihm rächne-n-und über ihn welle dischponiere, so chäm er de villicht wieder zur Rueh. »Söll i ächt grad da zum Fänschter us und abschiebe? – Nei, das darf i nid. Deserteur wirde-n-i a üser Sach nid. Aber furt mueß i.« So wyt isch er cho, wo-n-er gmerkt het, daß er sech müeß ga lege, wenn er's nid well la druuf abcho, im Schlaf zum Fänschter usz'falle.

Wo-n-er am Morge-n-erwachet isch und dür di liecht agloffene Fänschterschybe-n-e herrleche 161 Herbschtmorge-n-yne zündtet, etdeckt er ob sym Bett es ygrahmets Chupferschtichli vom Chodowiecki, e Szene-n-us de »Leiden des jungen Werther«.

»Das wär jitz ungfähr my Fall,« seit er sech, aber ä ä! Da hätt' mer niemer nüt druff. So öppis isch guet für i-n-es Buech. I will scho luege, wie-n-i drus chume. Ha-n-i my cadenette dra gä, so cha-n-i mer schließlech o no meh abbyße. Dir krieget der Fritz Lombach no nid. Und übriges isch der Chrieg no nid us.«

Er isch mit sech einig worde, ds Gschydschte syg, sofort uf und zum General von Erlech. Flingg het er d'toilette gmacht, dür ds Fänschter i Hof grüeft, me söll ihm sattle-n-und isch d'Schtäge-n-ab. Aber, wie-n-er düre Husgang louft, geit d'Äßschtubetüre-n-uf, und d'Frou Landorfer schteit da, i-n-ere matinée, natürlech wieder zum abmüntschle nätt, und seit: »So, so! Da hei mer ne grad. Dir syt e schöne. Dir heit is welle drusschtelle. Marsch! hie yne, der café isch parat. Meinet Dir, i wüß nid, wie me Soldate bewirtet?«

»Halbi sibni«, rüeft der Ruedi Landorfer us der Äßschtube, »was hesch gmeint?«

Me het der Houpme ghörig usglachet, und so 162 het das Descheniere-n-e harmlose Ton übercho und bhalte. Aber der Houpme het pressiert, es gäb hütt no Arbeit und so wyters. – Der wahr Grund isch aber gsi, daß di schöni Wirti i ihrem luschtige Hübli und dem shawle à la Marie Antoinette wieder so unerträglech graziös d'honneurs g'macht het.

Im Hof usse het der Goul gscharret und zablet, daß me-n-e schier nid ebha het. Der Houpme het sech's z'letscht und am Änd nid chönne versäge, der Frou Elisabeth no einisch d'Hand z'küsse. Du isch er ufgsässe-n-und i mene flotte Galöppli dem Rosebärg zuegritte. Er het bim Aktionskomité sofortigi Verwändung verlangt, wenn irgedmüglich i der Vorhuet. Der General het ihm verschproche, er well ne na sym Wunsch bruuche. Er söll jitz uf der Schtell mit de Rovereaner als Vortrupp i d'Schtadt marschiere-n-und Züghus und Casärne-n-übernäh. Das het ihm yglüüchtet, und d'Sunne het am Schtalde no lang nid ds Pflaschter tröchnet, wo-n-er mit syne Rovereaner i aller Schtilli zum Züghus use marschiert isch und sech gfreut het, daß d'Lüt d'Ouge no nid usgribe heige. Einisch im Hof vom Züghus, het er niemer meh gha z'schüüche.

Me het kuriosi Ouge gmacht, wo-n-er am Ygangstor näbe der wältsche Chilche-n-erschine-n-isch und kategorisch d'Übergab verlangt het. Aber de Helvetische-n-isch es nümme-n-um ds chähre gsi. 163 Wie-n-es Bruuch und Ornig isch, het er eis um ds andere-n-übernoh und het sech gfreut drüber, daß si jitz de d'Schtäcke gäge Gwehr chönne tuusche. Da fragt me ne zletscht no, was me mit de-n-Arräschtante söll mache.

Si sy vor der Cachot-Türe-n-acho, wo's erbärmlech g'nüechtelet het. D'Schlüssel rassle, d'Riegel 164 gyre, d'Türe geit uf. Me het no nüt chönne-n-underscheide-n-i der Fyschternis vo däm Loch.

»Sortez,« brüelet der helvetisch Offizier und wott di Gfangene ga ufrüttle. Da erschynt, nid anders als es Gschpänscht – ds Blanche. Vo der Tagheiteri bländet, luegt's z'erscht e-n-Ougeblick schtober dry; aber im nächschte – hanget's dem Fritz Lombach am Hals. Und als Züge plampe der Ludi Bickhard und der Hans Gnägi us der Nachbarzälle füre.

»Hi . . . . . . . . . . « fahrt's dem Houpme dür d' Gurgle-n-uf, aber er het ds meteorologische Sachregischter im Chropf bhalte, und ersch e ganzi Minute nachhär findt er der Ate, für wieder z'rede . »Wie chömet Dir jitz da yne?«

Sobald der erscht Chlupf übere gsi isch, het der Houpme di arme Güggere, die sit geschter am Morge nüt meh i Mage-n-übercho hei, i d'Cantine gfüehrt. Der helvetisch Offizier und der Casärne-Verwalter hei e so dumm verschtändnisvoll derzue g'lachet, daß der Lombach di ganzi Zyt het müesse-n-Ohrfyge-n-i sy Sack abeschtoße.

Es het sech du ergä, daß di drü im Nydeggturm syge-n-abgfasset worde-n-und daß me se zum Platzkommandant gfüehrt heigi. Dä heig natürlech nid Zyt gha, se z'verhöre-n-und heig si du einschtwyle-n-i d'Wachtschtube la bringe. Der Wacht isch es du halt kommoder gsi, se hinder Schloß und Riegel z'setze, und dert het me se-n-im Gschtürm vergässe.

165 Dem Blanche isch es natürlech schteiübel gsi, so daß der Houpme, öb er het welle-n-oder nid, het müesse galant sy und für alles luege. Und di Befreiti het sech mit vollem, chindlechem Vertroue-n-und dankbarem Härz ihrem Retter ergä. Di hülflose Blicke, wo der Houpme-n-uf e Ludi Bickhard gworfe het, het sech ds Blanche als edli Bekümmernis um ihre Zueschtand usgleit.

»Was söll i o mache?« het er geng nume dänkt. Se hei bringe het er nid sälber welle, se schicke wär grob gsi, ihrne Lüte Bscheid mache hätti der Luron häre bracht. Schließlech isch er uf ne Sänfte verfalle-n-und het se halt dür syni Rovereaner la hei trage. Der Epfang daheim het nid de gwöhnleche Verhältnisse-n-etschproche. Der Papa Luron het ganz us freie Schtücke zwo oder drei ächti Freudeträne-n-under syne Schpäck-Ougelieder füre gla, het innigs Beduure mit syr Tochter kund gä und sogar sech anerbotte, mit ere zu de Tante-n-ufe z'gah. Dert isch es anders gsi. D'Nacht isch läng gnueg gsi, für sech z'überlege, wie me wyter wärdi progrediere. Mit Zittere-n-und Zage-n-isch me-n-i d' Schlafschtube gange. Es het e chly dürenänderlet drinne, eau de cologne, Thee, Pfläschterli &c. &c. Züchtigi, wyßi Umhäng hei mit der frivole-n-Ussewält o d'Septämbersunne sorgfältig fern g'halte. Zwüsche de Fänschter e Toilettetisch und dert druffe-n-i milder 166 Dämmerung zwee Hubeschtöck, Fläschli, Druckli, Bändel, Haarnadle, zölligi boucles-Hölzer, und wohlgeborge-n-under mene Papier, e Batterie vo verdächtige Haarwürschtleni.

I der Mitti vo der Schtube-n-e runde Tisch mit nere schtattleche-n-Apothegg druffe. D'Bett komplett verhüllet i grüen und wyß gschtrichlete Betthimmle-n-und dervor, wie Schilderhüsi, breitschpurigi Nachttischli mit gschweifte Bei, di offeni, türlosi Syte wägem Chriegszueschtand no gäge füre gchehrt.

Ds Blanche zieht hübbeli der Umhang vo der Tante Beatrice und güggelet yne. Underem Vorschärm vo nere mächtige Nachthube, wo verschideni Mängel deckt het, blitzt es Paar schtächigi Ouge füre, gräßlech tragisch, und e sorgfältig abtönte Süfzer windet sech ritardando us mene guet undersetzte Hals. Grüehrt het sech keis Glied. Begryfet, wenn me-n-i mene völlige Tragchüssi vo cataplasmes ygfäschet isch, so mueß me sech de schtill ha.

Us em andere Bett hei doch du dem Blanche o Freudeträne-n-etgägeglänzt. Ds régime isch dert o milder gsi: innerlechi tisane-Beder.

Sobald d'Tante Beatrice ds Gfüehl gha het, der Anblick vo ihrem lydende Zueschtand heigi no nid der nötig Effäkt gmacht, het si um ne Saite höcher afah süüfze, und z'letscht het si agfange, ihri Bräschte beschrybe. Galleschteine wie erratischi Blöck 167 hei sech dür ihri Ygweid g'wälzt. D'Galle het uf d'Läbere drückt, d'Läbere-n-uf d'Lunge, d'Lunge-n-uf ds Härz, ds Härz uf e Chropf, der Chropf uf ds Gmüet, und alles isch um ne nuance anders gsi, als bi allne-n-andere Lüte.

Ds Blanche het würklech teilnahmsvoll drygluegt. Aber d'Tante Béatrice ghört es merkwürdigs G'ranggel dür ihre Bettumhang. Si cha sech nid ebha, sech uf d'Syte z'dräje-n-und zwüsche düre z'luege. Und was gseht si? Ihre Brueder sitzt i sym grüentschelige Schlafrock und mit der schpitzige Zipfelchappe-n-uf em Chopf am Fänschter vorne, het sech der Buuch mit beidne Hände, und im Momänt, wo si luegt, isch's us mit syr Haltung und er lachet eifach uflätig y y hä-hä-hä-hä-hä. Wie-n-e Raggete schießt si us ihrne cataplasmes uf: »non, ça c'est trop fort.«

»Mais, je vous ai dit que je n'avais pas envie d'y aller me faire marcher sur les pieds – ä hä-hä-hä-hä.« Mit däm isch der Luron zur Schtube-n-us. Ds Blanche het ihm dörfe dankbar sy, vo wäge-n-er het mit syr Brutalität der Zorn uf sich abglänkt.

Scho chly schwärers Schpil het der Ludi Bickhard gha. Ohni ds Lombachs Fürschprach hätt er gar nümme hei dörfe. Aber der Lombach het ne bi ds Brambärgers usebisse.

168 Drus und dänne-n-isch der Lombach hingäge no nid gsi. Er het sech's no müesse la gfalle, daß ihm ds Blanche bi'm Yzug vo der Schtäckli-Armee het Blueme-n-i ds Chnopfloch gschteckt. Bi där Glägeheit aber het er sech für längi Zyt verabschidet. Er isch mit der Vorhuet am glyche Tag no gäge Murte-n-abmarschiert. 169

Rudolf von Tavel

De Houpme Lombach

Inhalt

VI. Der Ludi nimmt e-n-Alouf, und der Grundbacher Sami heuscht z'Vieri. Bumbum! Böse Verdacht. Dem Houpme Lombach gumpet e Casärnefloh a.

VI.
Der Ludi nimmt e-n-Alouf, und der Grundbacher Sami heuscht z'Vieri. Bumbum! Böse Verdacht. Dem Houpme Lombach gumpet e Casärnefloh a.