| |
Vær Jahren keem en Mann enmal
Vun Kalifornien hendal.
He harr dar »diggert«, as man seggt,
Gold gravt, doch lohn de Arbeit slecht.
Dat geev keen Hupen, broch keen For,
As bi den Törf to Hus opt Moor,
As he sik dacht harr, do he hör,
Dat dar dat Gold to graben weer.
Ja, graben kunn man, Land un Sand
Dat leeg dar apen vær de Hand;
Doch Gold – de Klumpen, as he meen,
Vun Gröt as unse Ackersteen –
Harr jüs en Annern ȩben weg,
Wo he nu Sand to graben plegg;
Un Körner funn man, an un af,
As söch man se ut Wetenkaff.
»Nȩ! grav du mi!« seggt unse Fründ,
»Dat kann ik ok, wo Minschen sünd,
»Wo man sik Abends leggt to Bett
»Un værhȩr warm to ȩten hett.
»Hier mank de Baren un de Böm
»Ward mi de Sak to unbequem! –
»Jüm Annern ok?« . . . So röppt he lut
Sin Maten ut ȩr Löcker rut. –
»Wüllt mit?« – Un wist, de Peek in Hand,
Na't Osten rut, in't fremde Land.
De Sprak verstunn se. – Sunsten weer
Verstan man zeitlich ünner ȩr.
Dar weern Franzosen, Spanjers, Dän' –
Vun allerwärts wohȩr, wohen.
Doch Plattdütsch – wenn't mal recht wat gellt –
Versteiht man op de ganze Welt.
Mit wulln se: Jo, un Yes! un Wui! –
Uns Fründ de kenn de Ortgraphi!
»Slecht geit dat!« seggt he, »uns al lang!
»Dat is, as Flöhn in Kaff to fangn! –
»Hier lank na't Osten liggt Newyork!« –
– He teek en Sporweg mit de Fork –
»Dar gat wi!« Un se packen in –
Lik, Osten rut, dar gat se hin!
Uns Fründ, de kenn sin Ortgraphi:
He wuß, Newyork weer neger bi,
As um Kap Hoorn de lange Weg –
En Plattdütsch findt sik wul torech!
So wannert se mit Sack un Pack
Un lat den Spaden un de Hack.
Se wannert æwer Moor un Heid,
Se wannert, wo keen Padd mehr geit,
Slapt ünnerm Himmel nachts getrost,
Un wannert morgens wedder los.
Doch endlich ward dat Ȩten knapp,
De Weerthshüs' fehlt mit Schenk un Schapp.
De Spanjer un Franzos ward möd,
De Dän de humpelt op de Föt.
De Plattdütsch mit sin »Ortgraphi«
Beholt den guden Moth darbi.
He denkt, dat muß ja dæsig sin,
Weer hier keen Minschenseel to finn!
He lett se humpeln, liggn un stæhn',
Un strȩvt bargan, sik umtosehn.
Un süh – wat süht he, as he süht?
Fast as en Dörp Zigeunerlüd!
De Telten rokt – de Braden rükt –
Uns Holst de snüffelt, un he kikt!
Ei Wetter! denkt he, wat en Braden!
Kunn de uns nich to Gasten laden?
Gewiß! – so denkt he noch enmal,
Un geit den Barg allmählich dal.
Un as he weet – un hett erfahrn –
Wo he ok keem in vȩle Jahrn –
Wo Eener reist, un wankt, un geit –
Dat sȩker Plattdütsch wer versteit –
So röppt he æwern Kraal hentlank:
»Is nich en Holsten hier dermank?«
Un süh – de Häuptling vun den Tropp,
Mit bunte Feddern op den Kopp,
Blau täteweert, bemalt, besmȩrt,
Den Düwel liker, as uns Weerth, –
De hȩvt sit op – en Kȩrl – so sacht
Vun Läng' – ik segg en Foter acht!
Un seggt – in Hand en Bradenstück –
»En Holsten?« seggt he, »de bün ik!
»Wo büst du her?« »»Ik, seggt uns Fründ,
»»Ik bün en Angeliter Kind!««
»So,« seggt de Mohikaner, »ik
»Bün Swansener! Ik harr dat Glück,
»As't een un föfdig mit uns klar,
»Dat bi den Tropp ik Hänptling war!«
Ja, nu weer't gut! Franzos un Dän
Un Spanjer haln se mit darhen,
Un ȩten, un dat smeck ni slech. –
Mit Plattdütsch find't man sik torech!
Gif't wul en Placken op de Eer,
Wo nich mal Plattdütsch spraken weer?
Na'n Nordpol rop, seggt Doctor Pansch,
Hörn wi keen Engelsch un keen Fransch –
Rein nix as Plattdütsch! – frilich weer
Uns Mannschop meist ut Holsteen hȩr,
Un wat wi ünnerwegens dropen,
Weern Walfisch, Seeköh, Barn un Robben.
Sunst, wo man Minschen drapen mag,
Drippt man gewiß vun unse Slach.
Bi Türken, Mohren un Chinesen
Dar sünd se, oder sünd dar wȩsen.
In Afrika bi de Zulus
Ward plattdütsch snackt, as hier to Hus,
Op plattdütsch prȩdigt se de Prester,
De »Buren« scheet dar »Hartebeester«,
Reichskanzler sprok mit ȩr Gesandten
Op plattdütsch as mit ol Bekannten,
In Kamerun un Lütt Popo
Is't oder ward dat ȩbenso.
Leep nich en Schipp, de Galathee,
Mal Japan an bi hoge See,
Vær Jahren al? De Koptein, Pött,
De frag', ob man keen Dolmetsch hett?
De harr man. Un nu war dar rȩdt
In alle Spraken, de man hett:
Französch un Engelsch, Spansch, Latin –
Nix vun dit allens trock darhin,
Keen Dolmetsch kreeg en Wort tofaten,
Se stunn koppschütteln un verlaten.
Do seggt de Stürmann, Juchen Krumm,
Un dreih sin Prim en paar mal um:
»Koptein,« so seggt he, »dat's de Sak:
»Dat Swintüg hett hier gar keen Sprak!«
Dat hölp! denn richti Bremer Platt
Dat harrn se ehr in Japan hatt.
Un Pött de seggt: »Ik dumme Hund!
»Dat harr ik glik al wȩten kunnt.
»Plattdütsch versteit ja jede Kind!«
Un fertig war man nu geswind.
Ja, as ik segg: bi Mamelucken,
Bi Türken, Mohren un Haiduken,
In de Brunsilgen, wit un sit,
Wo't nich to hitt is, sitt uns Lüd.
Hitz war noch gahn, Tempramentur,
Doch Dörst is gegen uns Natur.
Snnst sünd wi allerwärts in Drift,
Wo't Ȩten un to Drinken gifft.
Ol Carsten Niebuhr hett vertellt,
He seet bi Scheich Haßan int Telt,
En Araber, dicht bi Medina,
Do drop he dar en Hadler »Trina«.
Se weer dar Slav. As Haßan schull,
Do war ol Trina splitterndull
Un sä op plattdütsch: »Hol din Snack,
Du kaffebrune Bullerback!«
Gar op de See, so wit se reckt,
Wohin en Strom sin Öwer streckt,
Wohin en Schipp dat Sȩgel föhrt,
Dar ward uns ole Plattdütsch hört.
Keen Stück ant Schipp – un hett't en Nam,
So is he ut dat Plattdütsch kam:
Keen Wort opt Schipp ward kummandeert,
Man hett't toeerst op Plattdütsch lehrt.
Wenn't nu ok engelsch, hochdütsch ludt:
Ut't Plattdütsch neem' se dat herut.
Un wenn't mal gelt in Storm un Noth,
Wenn't geit op Lȩben oder Dod,
Wenn't hult un kracht opt wilde Meer,
Denn klingt dat Plattdütsch ruhig dær,
Un wenn't Latin ok all to Enn,
Bringt Plattdütsch uns den Haben binn.
Un nich alleen opt Schipp, wenn't gelt, –
Mal cummandeer dat Gut un Geld,
Den Handel op de halwe Welt.
Vnn London bet na Astrachan
Regeer de plattdütsch Handelsmann.
Na Cöllnsch Gewicht, na Lübsche Geld
War rȩkt un wagen in de Welt.
Op Plattdütsch schick de Handelsherr
Sin Wessels æwer Land un Meer,
Un jag de ole Hansabund
Den Dän herut ut Belt un Sund.
Doch Eens, dat weer ni recht uns Sak:
Wi funn ant Schriben meist keen Smack.
Wenn Koptein Pött binn Haben weer,
So reep he: »Jung! Dat Blackfatt hȩr!
»En Bagen Postpapier! en Fedder!
»Mæt doch mal schriben an uns Rheder.«
Un sett sik achtern Klappdisch hin,
Un seet un stippt de Fedder in.
»Na,« seggt he, »nu, wat schrivt wi denn?
»Dat ik mit Ladung ankam' bün?
»Ankam', dat weet se, bünn ik jümmer.
»Dat't Wedder slecht? – Weer oftmals slimmer.
»Dat ik gesund? – Weet se rerst rech! –
»Jung! nimm dat Blackfatt wedder weg!«
Un bi uns Schipper, unse Bur
Weer't Prahlen ok ni de Natur.
Sogar uns Moltk' un Blücher tuschen
Bet op so'n eenzeln Wort, as: fluschen!
So æwerleten wi in Frȩden
De annern Dütschen ganz dat Rȩden,
Bet endlich meen' Markör, Barbeer,
Dat Plattdütsch gar keen Sprȩken weer,
Un wi binah ok süllsten meen',
Uns schöne Platt dat weer gemeen.
Doch de Berliner hebbt uns lehrt,
Wohin de falsche Demoth föhrt:
Bescheidenheit is eine Zier,
Doch geht es besser ohne ihr.
Ganz Dütschland weer man to bescheden,
Harr't sunst den franschen Prahlhans lȩden?
»Haut em hinut!« Un Jeder fleit
Sin Psalm, as em de Snawel steit.
Dat hebbt wi dan. Nu steit dat Rik,
Un jede Stamm verwunnert sik.
Dat mak den Plattdütsch endlich klok:
Wat alle sünd, dat sünd wi ok,
Vun Dütschland nich de slechsten Kinner,
Vun Art, vun Slach, vun Sprak ni minner.
Hört to, ju annern! Wenn wi stumm –
Hört to! dat Dings dat dreiht sik um!
Vun nu an is't en annern Kram;
Wo wi uns findt, wi holt tosam!
Uns Modersprak, so slicht un recht,
De ole frame Rȩd –
Wo blot en Mund »Min Vader« seggt,
Uns klingt dat as en Bȩd.
Un darum hollt se uns tosam,
Un Plattdütsch is uns Ehrennam. |
